|
2000
|
|
|
Aurretikorik ez dugu ezagutzen, ulergarri ez diren irudiera edo marra batzuk baizik. Eta
|
duela
bi mila urte Pomponius Mela-k Chorographia zeritzan III. liburuko 15 partean aipatzen zuen: vardulli (Araba eta Gipuzkoa, dirudienez) herrialdeetan, ingurukoengandik bereizirik, ibaiek beraien izen jatorrak zituztela hizkuntza adierazi ezinezko batean.
|
|
2001
|
|
|
Alberjinia Asiatik ekarritakoa dugu. Txina eta Indian
|
duela
bi mila urte jaten zuten eta kiskalitako bere puskez hortzak garbitzen. Arabiar marinelek Erdi Aroan eraman omen zuten Espainiara, nondik pixkanaka Europa osora hedatu zen.
|
|
|
Ezaguturiko materia bere osagarri elementaletan erreduzitzeko tendentzia historian zeharreko konstante bat izan da. Dagoeneko
|
duela
bi mila urte filosofo grekoek jarrera honen oinarriak ipini zituzten munduko konplexutasuna azaldu nahian, bere osagarri elementaletan erre duzi tu zutenean. Kristo aurretiko seigarren mendean Tales-ek proposatu zuen gauza guztien oinarrizko elementua ura zela; ondo rengo pentsalariek mundua lau elementu lurtarrezosaturik zegoela proposatu zuten:
|
|
|
Gehiago oraindik, Frommek ez du onartzen gizakiaren berezko joera egiarantz; beste joera batzuen ondoriotzat ematen du egiaren bila15 jardutea. Eta ez dio askatasuna ematen gizakiari gizaki delako16, Senekak17 —adibidez— ia
|
duela
bi mila urte baietsi zuenaren kontra jardunez. Niretzat, ordea, zientzialarien eta filosofoen lanak maitajardun bikainak dira, gizakiaren muina osatzen dutenak, nahiz eta ez izan ‘eman’, nahiz eta ez izan beste ‘inori’ begira eginak.
|
|
2006
|
|
|
Salvatorek ez daki irakurtzen, baina kasik latinez mintzo dela esan genezake. Kroniken arabera, erromatarrek erresistentzia handia aurkitu zuten irlako eskualde honetan
|
duela
bi mila urte, hortik Barbaggia izena, legioak eraso eta gero, kobazuloetan ezkutatzen ziren «barbaro»en omenez. Historiak aurrera egin ahala, inperioko hizkuntza nagusitu zen, eta paradoxa bada ere, gaur egun «barbaro» haien ondorengoek hitz egiten dute latinarekin antz handiena duen hizkuntza erromanikoa.
|
|
2008
|
|
|
Euskararen Jatorriaren batzarrak ez du zerikusirik izan gai honekin. Publikoki eskatu dugu Iruña Okako informazioa argitaratzea, 3 biltzarra antolatu genuen bertan, nazioarteko batzorde zientifikoa eratzea, 10 bat urteko plangintza arkeologikoa eta bitarteko teknikoak aztarnategia arakatzeko baldintza onenetan,
|
duela
bi mila urteko euskara ikertzeko duen aberastasunagatik. Beste 400 bat urtetan euskaraz eztabaidatzen jarrai dezagun beste kate-begi bat BERRIA kazetan, adeitasunez.
|
|
|
gaztelania, azken batean, ez da latinaren bilakaera bat baino, eta biak ala biak, gaztelania eta ingelesa, hizkuntza indoeuropar jatorrizko haren oinordekoak, eta hura, bestalde, beste protohizkuntza batena, eta abar eta abar. Eta, bestalde,
|
duela
bi mila edo zortzi mila urteko euskarak, halako izenik merezi balu behintzat, latinarekin eta indoeuroparrarekin gaztelaniak duen harreman eta antzekotasun berbera izan zezakeela.
|
|
2010
|
|
|
Gu geu atzo. Duela milioi bat urte, duela hamabost mila urte Praileaitzen,
|
duela
bi mila eta bostehun urte Basagainen. Elurretan ehizan, garia egiten, harresiak eraikitzen.
|
|
|
Maiek uste zuten bazekitela,
|
duela
bi mila urte. Newtonek uste zuen
|
|
|
Erroma dekadentean bezala, herritarrek gero eta estimulu sendoagoak behar dituzte bizitza hutsalak betetzeko, sentsazioen bidez sorgortuta egoteko. Indarkeria ikuskizun aparta da
|
duela
bi mila urte bezala, eta urrezko aroan dagoela dirudi, zine, telebista eta bideo jolasei eskerrak, rol jokoak ez aipatzearren. Gustuak, ordea, bilakatu dira, altruismoz mozorrotutako bortizkeriatik sadismo hutsera, eta hortik indarkeria zentzugabe eta nartzisista hutsera.
|
|
|
Horrela, etikan,
|
duela
bi mila urte bezala, egun norberaren errealizazioa da iparrorratza: egizu zeure burua.
|
|
|
Horrela bada, Euskara zaharra bezain modernoa da (edo, nahiago bada, moderno bezain zaharra) nahiz eta, bistan da, nekez ulertuko geniokeen
|
duela
bi mila urteko euskaldun bati.
|
|
2011
|
|
|
Tamazight dira amazigeraz hitz egiten dutenak, baina europarrentzat berbereak, arabierazkoentzat Xelha, espainolen izendapenez Rifeño. Julio Caro Barojak
|
duela
bi mila urteko euskal jendeen antolaketa soziala ulertzeko Atlas mendietara begiratu behar genuela azaldu zigun, eta horra, orain Sarrionandiaren ikerketak gureganatu digu euskal herriak ulertzeko izugarrizko ikerketa; eta horrelakoek Nafarroako kronika historiko ugarik baino askoz gehiago argitzen digute garai zahar eta berrietako egoera.
|
|
2012
|
|
|
Taoismoak jarri zuen markoa
|
duela
bi mila eta seiheun urte, eta Oteizak begia. Hustasunaren funtzionamenduaz honela ohartu zuen Taoak:
|
|
2014
|
|
|
(. Hasta> impu > > a> Navarra> un> nuevo> nombre>, a> mi> parecer> horrendo?, > olvidando> que> los> navarros> siempre> la> habían> llamado> en> vascuence> Nabarra, > siendo> Nafarroa> un> término> introducido> > época> reciente> no> sé> si> > fruto> de> un> purismo> lingüístico> ajeno> al> habla> popular> de> nuestra> tierra> o> por> alguna> razón> de> tipo> político> que> no> llego> a> alcanzar?, 91 or.), Nafarroa> izena, jada 1571ko testamentu Berriaren hitzaurrean lehenbiziko aldiz dokumentatua, eta hortik aurrera (oihenarte, Axular, Etxeberri, Mendiburu, Kardaberaz, Campion, Azkue, Mitxe lena, Villasante...) euskaraz azken lau mendeotan etengabeki erabilia izan dela jakin gabe. Bestalde, logika hutsez, euskara batua, XX. mendearen bukaeran nolabait hezurmamitua denez, ezin daiteke izan antzinako baskoiek
|
duela
bi mila urte egiten zutena bera; gaurko gaztelania eta erromatarrek garai hartan ekarririko latina berdinak ezin izan daitezkeen beza laxe. Baina egiaren alde, esan dezagun, batuak, zerbaitekin antzik baldin badauka behintzat, nafarroa Garaiko euskararekin daukala.
|
|
2015
|
|
|
A puntutik B puntura modu eraginkorrean bidaiatzeko, derrigorrezkoa da haien kokapena zehazki jakitea. Helburu hori lortu nahian dabil gizadia
|
duela
bi mila urtetik. XVI. eta XVII. mendeetako komertzio eta kolonizazioaren eta XX. mendeko gerra hotz eta beroen ondorioz, puntu horiek milimetro mailako zehaztasunez jakitera iritsi gara gaur egun. Horretarako, beharrezkoak izan dira matematika, astronomia eta erlojugintzako aurrerapenak.
|
|
|
batzuk desagertuko zen seguruenik, gaur egungo Espainia Frantzietan
|
duela
bi mila urte
|
|
|
Erlijioa bera erritu kontu huts bilakatua zen. Jainkoek lagundutako edota jainkoekin etsaitutako heroien ekintzen kontakizunak ez ziren sinesgarri
|
duela
bi mila urteko irakurle edo entzule erromatarrentzat. Eta zesarren jatorri jainkotiarra sinesgarri zatekeen Eneida ren kontsumitzaileentzat, goi klaseko hiritar sofistikatu haientzat?
|
|
|
Leize zuloetako hormetan lokazturiko eskuak, kasu. Nik ikusi izan ditut
|
duela
bi mila urte Ponpeiako putetxe baten hormetan egindako idazkunak: " Hementxe Apollinaresek, Tito Enperadorearen medikuak, gustura egin zuen kaka".
|
|
|
Dirudienez, Virgilioren Eneida bazen,
|
duela
bi mila urte, aitzineko poesia epikoaren bilduma eta moldaketa, hau da, Homerorengandik eta are lehenagotik zetorren poesiaren nahastura. Virgiliok bere beharretara moldatu zuen poesia homerikoa, bai lliada eta Odisea ren argudioak eta pasadizoak erabiliz bai bi poema haien lerroak berberak berridatziz.
|
|
|
Hemen, lapur banden etikarekin funtzionatu dugu. ‘Lapur banden etika’ da Platonek bere Errepublika n deskribatu zuena
|
duela
bi mila urte ja.
|
|
|
Alta,
|
duela
bi mila urte egiazko estralurtar bat jautsi zen Lurrera erranez"... ni ez naiz mundu huntakoa" (Joani 8,23), eta guk," mespretxatua, kasurik ere ez diogu egin." (Isaias 53,3)... Hark ez zuen gizonaren itxura hartu baina errealki gizon egin emazte batenganik sortuz, eta bere Aitaren misioa bururaino betez, egur batetik dilindan hilarazi zutenean, Erromatarrek berek egiaztatu zuten haren heriotza.
|
|
2016
|
|
|
Bai juduei arraza deritzenek eta bai herri edo etnia deritzenek ideia berbera defendatzen dute: munduko judu guztiak
|
duela
bi mila urte Palestinako lurretan bizi zirenen ondorengo zuzenak direla, eta mendeetan erbestean bizi izan direla. Sionismoak ere ideia berbera defendatzen du.
|
|
|
Argi eta garbi dago, hala ere, historian zehar euskarak frogatu duela beste hizkuntza batzuen hitzak eta egiturak beretzeko izugarrizko gaitasuna duela. Horrela izan ez balitz, duela mende batzuk desagertuko zen seguruenik, gaur egungo Espainia Frantzietan
|
duela
bi mila urte hitz egiten ziren beste hizkuntzak bezala.
|
|
2017
|
|
|
Gaur bezalako egun batez,
|
duela
bi mila urte inguru, Jesus izeneko gizonezko bat gurutziltzatu omen zuten. Bezperan hamabi lagunekin elkartu zen afaritan, eta haietako batek saldu egin zuen.
|
|
|
Nahiz eta latinetik sortutako hizkuntzak jakin, ez gara gauza latina ulertzeko. Eta beti latina hartzen dugunez eredu, ziurtzat ematen da
|
duela
bi mila urteko euskara entzungo bagenu ez genukeela ulertuko. Eta nola ez dugun orduko euskara entzuteko aukerarik, sinetsi egiten ditugu adituen esanak.
|
|
|
" Vatikanoko bigarren kontzilioarekin, Eliza desbideratu da osoki,
|
duela
bi mila urtetik hartua zuen bidetik". Hara tradizionalista guziek zer oihukatzen duten 1970az geroztik.
|
|
|
Pobrezian,
|
duela
bi mila urte pasa.
|
|
2018
|
|
|
Izan ere, kontuan harturik ezen euskaldunak mendeetan zehar arian arian sare horietatik erauziak eta jaurtiak izan garela gaurko eremu malkar honetara, non ia erabat kanporatua baikaude, euskaldunak biziberritzeko miraria izango bada, nolabaiteko inflexio une bat jazo behar litzateke mundu mentalean, halakoa non euskaldunak berriro gizarte sare eta botere guneen inguruan elkarrengana biltzera joko baikenuke. Miraria diot, horixe baita behar duguna, edo mirarik izan ezik, munduaren antolakuntza erabat eralduko lukeen katastrofe kate bat barbaroek erromar inperioa eraitsi zuten gisan, hots,
|
duela
bi mila urte euskaldunak salbatu zituen katastrofea−.
|
|
|
Cafarnaúm ez zen edozein toki
|
duela
bi mila urte. Tiberiades lakuaren ertzean kokatua, pasadako lekua zen Siria eta Egiptoren arteko komertzio ibilbidean.
|
|
|
(batera) Dokumental batean zioten
|
duela
bi mila urte erromatarren
|
|
|
Damutua, traidorea, bakezalea? Gaur egungo hitzek ez dute fitsik balio
|
duela
bi mila urteko leialtasun eta traizioei buruz ari garelarik. Diokleziano enperadoreak ez zion Sebastiani barkatu, hori behintzat esan daiteke.
|
|
2019
|
|
|
Bide hori jorratu zuen Mitxelenak beste inork baino hobeto, eta, barne berreraiketarekin batera,
|
duela
bi mila urteko euskal sistema fonologikoaren berri eman zuen, harrezkeroztik euskal soinuek jasan dituzten bilakaerak azalduz. Halan XX. mendearen hasieran indoeuropeistek grezieraren, latinaren edo erromanistek erromantzearen historia eta etimologiari ekarri zieten ziurtasuna eman zion Mitxelenak euskal hizkuntzalaritzari.
|
|
2020
|
|
|
Pentsa dezagun Belengo herrian. Herri txatxu bat izango zen
|
duela
bi mila urte, inolako distirarik gabea. Baina Bibliak zioen han jaio zela Jesus, Jainkoaren semea, gero gurutzean hilko zena, eta kontakizun horrek munduko leku aipatuenetakoa bihurtu zuen.
|
|
|
Lehengo egunean irakurri nuen lurra ia urez estalita zegoela
|
duela
bi mila milioi eta erdi urte arte.
|
|
2021
|
|
|
Alta ongi pentsatuz, Jainkoak jan beharrik ba ote du? Eta komedian ari izan ote zitzaigun Palestinan gaindi,
|
duela
bi mila urte, gizonez maskatua, alegiazko jende?
|
|
|
Gure artean zelarik
|
duela
bi mila urte, Jesusek erran zuen: " Elgar maita zazue, bakea zuekin".
|
|
|
Hobe ganbeluaren irudiarekin segitu. Bi mila urte dira
|
duela
bi mila urteko hutsa zuzentzeko.
|
|
|
guti Eskualerrian. Grezian izan balitz holako bat
|
duela
bi mila urthe, segur erdi erdian eraiki lioketela,
|
|
|
Azaldu dut lehenago ezen papiroa, garai hartan idazteko erabili ohi zen materiala, oso klima lehorretan kontserbatzen dela eta euriteen erregimen normal baten hezetasunak, berriz, suntsitu egiten duela. Egiptoko zenbait eskualdetan —zoritxarrez, ez deltaren eskualdean, Alexandria dagoen tokian—,
|
duela
bi mila urte utzitako edo zaborretara botatako idazkiak berreskuratu ahal izan dira. Testu horiek zeuden lekuan gelditu ziren, hondatu eta desegin gabe, eta pixkana pixkana, mendeetan zehar, herrialdeko hondar bero beroaren geruza babesgarriak estali zituen.
|
|
|
Herkulanoko lehenbiziko arkeologoek Papiroen Villan sakabanatutako biribilki ugari aurkitu zituzten lurrean pilatuak eta bidaiarako zorroetan sartuak, haien orduko jabeak bilduma eramateko azken ahalegina egin izan balu bezala detritu bolkanikoz osatutako hogei metroko geruzaren azpian ehortzia gelditu baino lehen. Imajinatzen dut
|
duela
bi mila urte bere mundua desagertzen ari zen bitartean bere liburuak salbatzeaz arduratzen zen gizon hura ikazturik hil zela Herkulanora segundoko hogeita hamar metroko abiaduran eta 600 °C ko tenperaturan oldartu zen harri eta aire kiskalgarriaren jario goriaren azpian. Ironia historiko bitxi batengatik, apokalipsiaren liburutegi hori da, guretzat, ezabatutako kartografia zabal batetik bizirik atera den bakarra.
|
|
2022
|
|
|
Balmaseda,
|
duela
bi mila urteko Jerusalem
|
|
|
Bearnoko lurralde horrek aurkezpen bat merezi du, eremu gutikoa izanagatik (4.680 km2), leku ederra bete baitu historian. Euskararen eremuan zegoen
|
duela
bi mila urte, Zesarren Akitania osoa bezala. Egia sinple horren aldarrikatzeko uzkur gaude gu, gaurko euskal idazleak, inperialistatzat ez agertzeagatik.
|
|
|
indusketak, topografia, materialen azterketa eta datazioa laborategi espezializatuetan, dibulgazioa, eta abarrekin. Ikerlarien, tokiko eragile eta herri ekimenen, hezkuntza erakundeen eta administrazioen arteko elkarlanaren emaitza da ezagutza zientifikoa, eta ezinbestekoa da guztien konpromisoa, gaur arte marraztu dugun mapa txiki hau osatzen jarraitu eta
|
duela
bi mila urte baino gehiagoko arbasoen bizimodua hobeto ezagutzeko.
|
|
|
Irulegiko eskuaren aurkezpen publikoak jendartean nabarmen piztu du
|
duela
bi mila urte baino gehiagoko Euskal Herria nolakoa zen jakiteko grina. Zorionez, Burdin Aroko arkeologiak tradizio luzea du gurean, eta garai hartako zenbait aztarnategi ezagutuz iraganera bidaia txiki bat proposatzen dizuegu hemen, euskal lurraldeetan barrena.
|
|
|
Santxak, zuen, non ote zegoen hurrengo helmuga, eta Dultzineak fite erantzun zion edo ihardetsi, alegia Jandelo aldera joan behar zutela, joan, han erromatarren aztarna ikusgarriak agertu zirela eta. Arkeologoak ari zirela azken urteetan han lanean eta mosaiko batzuk bazeudela ikusteko, eta irrikitan zegoela
|
duela
bi mila urte inguruko lan haiek ikusteko.
|
|
|
" Izenik ez agertzeak bizi dugun garai postmodernoaren kontaketa objektiboa ahalmentzen du: ez dago hierarkiarik, dena da orainaldia berdin
|
duela
bi mila urte idatzitako poema txinatarra ala Venezuelako poeta handi batek atzo goizean idatzia. Horrek, gainera, literatura modu musikal, sinfoniko batean hautemateko aukera eskaintzen du, aldizkaria bere baitan dituen analogia literario edo ez literarioen arabera antola daitekeelako, ezein aurrejuzku edo kanoni men egin gabe.
|
|
|
E? Zer uste dun pentsatuko
|
duela
bi mila urteko olibondo batek?
|
|
2023
|
|
|
Imagen: AnetaAp Uste da arraza hau
|
duela
bi mila urte baino gehiago erromatarrek ekarritako txakur molosoak eta lan arrazak Suitzako herriko txakurrak gurutzatzean garatu zela. Bernesa txakur sendo eta indartsu gisa sortu zen, baserrietan laguntzeko eta eguna bukatzean lagun leiala izateko, mendiko bizitzaren gogortasuna jasateko gai baitzen.
|
|
|
Anna Dudkova Arrazaren jatorria ez dago zehaztasunez dokumentatuta, baina oso zaharra da. Erromatarrek
|
duela
bi mila urte baino gehiago sartu zituzten arbasoak Britainia Handian. Txakur horiek zeltek berekin eraman zituzten txakurrekin gurutzatu ziren, gero Britainiar Uharteetan sartu zirenean, eta artzain zakur sendo eta arinak sortu ziren, abereak zaindu eta gidatzeko gaitasun handikoak.
|
|
|
Gagozkion atal honetan, tesia honako hauxe da:
|
duela
bi mila urte erromatartu ginen (agerra ez ezik saltusa), eta 500 urtean, Baskonia inperio erromatarraren probintzia izan zen. Horrenbestez, Sanchez Albornoz historialari espainiarrak ez zuen arrazoirik euskaldunoi honako perla hauek eskaini zizkigunean:
|
|
|
Ptolomeo geografo grekoa, II. mendean, izan zen aipatu zuen bakarra. Inork ez daki non zegoen zehazki eta, seguruena, haren izena ez da euskarazkoa,/ m/ fonema oso arraroa baitzen
|
duela
bi mila urteko euskaran, areago hitz hasieran. Latina edo zeltiberiera izan liteke, baskoien beste mintzairak.
|
|
|
Noski, puntu batzuetan posibilitateak eman ditugu,
|
duela
bi mila urteko hizkuntza bat aztertzean, dena xehe xehe ezin baita frogatu. Teorizazio bat egin dugu.
|
|
|
Hizkuntza guztietan gertatzen den fenomenoa da. Bada, jar dezagun burua
|
duela
bi mila urte baino gehiagoko hizkuntz sisteman. Nolakoa izango zen?
|
|
|
/ dene/. Gaurko: ' DENAK/ denek/ denok' Ez du mugatzailerik, ez komunztadurarik;
|
duela
bi mila urteko sisteman murgildu gara.
|