|
2000
|
|
|
Irakurria nuenez, ferriok arras kutsagarriak dira:
|
dudarik
ez dut. Gizon japoniar bat nonahi dago, Jainkoa bezala:
|
|
|
Iparraldeko bertsolaritza goraipatua izan berri da, bere gazteen trebeziaren ondotik. Nafarroako txapela jantzi zuen Amets Arzallusen eta txikitandik laguna duen Sustrai Colinaren erranak entzunez,
|
dudarik
ez dago lore berriak ongi errotuak direla. Emile Larrek, aspaldian, Iparraldeko bertsolaritzaren" baratze ederraren bisitatzera" gomita luzatu zuen" Jakin" aldizkarian(" Ipar Euskadiko bertsulariak", Jakin, 1980ko apirila iraila).
|
|
|
Legealdi honetan ez dago EAJ eta PSEren arteko akordio posiblerik. Inolako
|
dudarik
ez izateko zentzura mozioa jartzeko iniziatiba PSE EEk hartu zuen, eta ez PPk. Oso ondo pentsatua dugu, erantzukizuna handia baita.
|
|
|
Esan dudan bezala" Euskaraz Mintza" programa kontestualizatu egin behar da, eta horretarako nola sortu den kontatzea baino hoberik ez dago. Jakina denez gaur egun dena planifikatzen da eta
|
dudarik
ez dago dena planifikatu egin behar dela erakunde bakoitzak eta erakunde bakoitzaren barrenean pertsona bakoitzak ere, gure kasuan hizkuntzaren inguruan, zein betebehar eta zein helburuaren atzean egin behar duen lan barneratzeko. Honek gero ebaluaketa posiblea egiten du.
|
|
|
Baina hori bezain egiazkoa da, albistegi guztiek ezdutela entzulego bera. Albistegirik kontsumituenak,
|
dudarik
ez dago horretan, iluntze gauekoak dira. Horiexek izan dira gure ardura eguraldi mapak aztertzerakoan; iluntze gaueko ordutegi horretan, telebistek urrezko albistegia eskaintzen dute.
|
|
|
Zorionez, eguneroko praktika klinikoanikusi ahal izan da badirela beren bizitzak eta harremanak aldatzeko prest daudenpertsonak. Aldaketa horretan,
|
dudarik
ez dago, giltzarria da terapeutak eskaintzendien oinarri segurua.
|
|
|
1994ko apirilak 9 Apirilak 9, koño, apirilak 9!! Arrazoi errazegia zen,
|
dudarik
ez, baina Txemari iruditu zitzaion suizidioaren aukera ezin zela guztiz baztertu. Gehiago oraindik:
|
|
|
Merezita ere bagenuen, alajainkoa! Deabru txiki horiekin batera hamar bat egun bizi ondoren,
|
dudarik
ez zen aitzakiarik txikiena perfektua zela zintzurrak bustitzeko.
|
|
|
Zeren momentu hartan niri ez zitzaidan Txema kasik interesatzen, ezta Jabi ere jadanik. Nik Tereren laguna izaten jarraitu nahi nuen, eta horretarako biderik onena,
|
dudarik
ez, Txemarekin hastea nuen. Eta horrela, akademiako hurrengo klasean bi ginen elkarren ondoan ingelesa ikasten ari ginen bikoteak.
|
|
|
Idurika itzazu, mementu batez, bi gizon, bikiak direnak eta berdin berdinak bai azalez eta bai mamiz ere, baina bata katoliko eta bertzea protestant. Ez dago
|
dudarik
ezen, gorputzez berdinak izan arren, protestanta anitzez ere astunagoa izanen litzatekeela, zeren bekatu mortalean bailegoke, eta bekatu mortal baten pisua ez dago neurtzerik... Idurika ezazu orain, biak jartzen ditugula jauregiko terrazan, eta handik erortzen uzten ditugula, aldi berean.
|
|
|
—Laudorio merkerik ez, Joanikot —ihardetsi zion Pedrok— Ehiza eszena bat eskatu hidan, eta ehiza eszena bat pintatu diat,
|
dudarik
ez... Baina koadroak ez dik arimarik, ez dik hatsik —eta, irri etsi batek betarte osoa hartzen ziola, akabatu zuen—:
|
|
|
Ordea, badira biktoriak, galtzetik eta galtzapenetik gehiago dutenak eta ondore gaixtoak baizik ez dituztenak, eta ez dut
|
dudarik
ezen Faustorena eta Leliorena ere haietarik izan zela: izan ere, bizkarreko ederra hartu nuen, jaun An dré, noiz eta ohe gainean geundenok goiti beheiti amildu baikinen!
|
|
|
Ez nuen hilerriratzen ikusi, baina
|
dudarik
ez zen nonbaitetik sartua zela. Jaka zeraman, atorra eta galtza udatiarrekin bat heldu zena; horrexetan baizik ez zion giro berriari amore eman.
|
|
|
Alabaina, Soria ez zen aise kokiltzen. Charlyk bi hatz bete kentzen bazizkion ere, klaseko handienetarik genuen, luze nahiz zabal, eta
|
dudarik
ez genuen bere" txilibita" hil edo bizi defendatuko zuela, premia izanez gero. Haren ezezkoa, biribila bezain patxadakoa izan zen.
|
|
|
Haren adimena itsutzen zuten hodei gorri beltzen aldean, laino zuri mehe batek ñabartzen baizik ez zuen nirea. Hain nagusitasun agerikoaz baliatuta,
|
dudarik
ez da niri zegokidala gure olde berotiak hoztera saiatzea. Hori, jakina, zintzo jokatzera.
|
|
|
Oroit, gizonezkoen lagun taldeetako kideez lehenago egin sailkapenaz: barregarria, gizajoa, bazter nahaslea, buru argia, ohe hauslea, etab. Gurean,
|
dudarik
ez, ohe hauslearen titulua Charlyri zegokion, merezimendu osoz.
|
|
|
Arrazoiak larria behar zuen izan,
|
dudarik
ez. Amaren osasun ajeren bat?
|
|
|
Garaiari dagokionez ere, bat edo batek esan dezake zehazgabe bezala nabilela, ez dagoela argi kontagai dudana noiz gertatu zen. Arrazoi puskarik aitortu behar nioke,
|
dudarik
ez, galdetzaileari, eta zentzu horretan Inkisizioaren gainean egin nuen aipamena zuzendu behar nuke, oker ulerturen bat bidera dezakeen neurrian; hau da, Inkisizioa aipatu nuen, ez Inkisizioaren garai ilunetan geundelako, ez, une latz hark garai haiek ekarri zizkidalako burura baizik. Aipamen hori, beraz, zentzu figuratuan egin nuen, eta halaxe ulertu beharra dago, nahitaez.
|
|
|
Galderak, alabaina, nor eta non horien nondik norakoak ere baditu. Horiek,
|
dudarik
ez, erantzuten zailak. Nor hori aintzat hartuz gero, bistan da, lehen esan legez, norbanakoarena baino gehiago, talde lana dela hori.
|
|
|
Ez dago garai bateko Herrerako edo Puertoko erregimena, ez da basatia modu horretan. Baina beste era batean bideraturik, helburu berdineko erregimena dela
|
dudarik
ez da. Lantzean behin bizimoduz mudatzea, txaboloz sarri aldatzea, kartzela bereko lagunengandik bereizita edukitzea, suntsipenerako armak dira denak.
|
|
2001
|
|
|
Guztiarekin ere, maisutasun handiz testuratzen den errepikapenaren teknika narratibo honen adierazkortasuna historiaren beraren nolakotasunak indartzen du,
|
dudarik
ez baitago, edozein irakurleren begietara arras erakargarriak suertatzen direla infideltasun kontuok. Azken batean, bikoteen arteko inkomunikazioak, mixeriak, bakardadeak, obsesioak dira nobela honetan kontatzen direnak, urkoa zigortzeko erabiltzen diren estrategia pentsatu eta kalkulatuak.
|
|
|
Irlandarraren nobelan bezala, Saizarbitoriarenean antiheroiak dira nagusi eta pertsonaien behin betiko mututasuna bihurtzen da azkenean irtenbide zilegi bakarra. Hortik aurrerakoak, egile bakoitzaren berezitasun literarioak izango lirateke, eta
|
dudarik
ez dago, egile donostiarraren nobela askozaz ere fragmentarioagoa, formalki berriagoa dela egile irlandarrena baino.
|
|
|
Guztiarekin ere, maisutasun handiz testuratzen den errepikapenaren teknika narratibo honen garrantzia istorioaren beraren nolakotasunak indartzen du,
|
dudarik
ez baitago, edozein irakurleren begietara arras erakargarriak suertatzen direla infideltasun kontuok. Azken batean, bikoteen arteko inkomunikazioak, mixeriak, bakardadeak, obsesioak, dira nobela honetan kontatzen direnak, hurkoa zigortzeko erabiltzen diren estrategia pentsatu eta kalkulatuak.
|
|
|
Estetika eta taldea diseinatzen dituzten ezaugarri amankomunak badira,
|
dudarik
ez. Baina gero, azala kendu eta barrura begiratzen dugunean, desberdina agertzen da poeta bakoitzaren idazkera.
|
|
|
Balioetsi ezazu zenbat eta nolako aldaketak dakartzan berriak eta,
|
dudarik
ez izan, dagokion irakaslearekin jorra ezazu erabilitako liburua alboan uztea merezi duen ala ez.
|
|
|
Ordaintzeko modu bat edo bestea hautatzeko unean,
|
dudarik
ez izan: dendak errenboltso bidezkoa eskaintzen badizu, aukeratu horixe, era horretan ez baituzu deus ordainduko erositakoa eskuetan eduki aurretik.
|
|
|
25 JF./
|
dudarik
ez
|
|
|
Kondaira hauekpentsamolde herrikoiaren barnean daude, honen zati bat dira eta pentsaera honekkondaira hauen egiazkotasuna ez zuen zalantzan jartzen. ...osotik dator67 Gainera, ikerketa hagiografikoak dimentsio teologiko moral batez inguratuta egon dira urte luzez, denboraz kanpokotasuneanerortzeko eta ondo zehaztutako testuinguru politiko sozial bat erauzteko zorian68.Horregatik, dagokion ikuspuntu historikoan kokatu behar ditugu santuen sorreraeta bilakaera hagiografikoa, haien kondairen errealitate politikoa, soziala, ekonomikoa, kulturala eta,
|
dudarik
ez, erlijiosoa erakutsiz; hau da, santuaren memoriahistorikoa, Guy Philippart en hitzetan69.
|
|
|
Irlandarraren nobelan bezala, Saizarbitoriarenean antiheroiak diranagusi, eta pertsonaien behin betiko mututasuna da, azkenean, zilegizko irtenbidebakarra. Hortik aurrerakoak, egile bakoitzaren berezitasun literarioak izango lirateke, eta
|
dudarik
ez dago, egile donostiarraren nobela askoz ere fragmentarioagoa eta formalki berriagoa dela egile irlandarrena baino.
|
|
|
Froga, A herrialdeak hau da, beraren erreserba ofizialek emitituriko konpromiso finantzarioari dagokio. Ez dago
|
dudarik
ezen, inportazioak eta interesak atzerritar monetatan dolarretan ordaintzea, kasu guztietan, erreserba ofizial gordinak murrizten dituen jarduera dela. Ez dago inolako desberdintasunik herrialde batek kanpoan 30 $ eskatzearen eta ordurako bere erreserbatan 30 $ horiek jadanik edukitzearen artean.
|
|
|
ametsa. Baina hori ere,
|
dudarik
ez, guk geuk egin genuen, 60ko hamarkadan."
|
|
|
adibidez, euskararekiko duen gehiegizko kezka (L.M. Mujikak are gehiago sakontzen du norabide horretan, eleberria ren" tesismoaren" arriskuak kritikatzean, lehen aipaturiko kritikan hain zuzen ere). Nobela historikoak,
|
dudarik
ez, gaur egungo gizartea ren pentsamolde eta iritziak eraman ohi ditu iraganera, baina hau kontu handiarekin egin beharreko zerbait da, nobela ren historikotasunabe rmatzeko; aitortzen dut, halaere, zaila iruditzen zaidala muga non egon daitekeen zehaztea. Edozelan ere, nekez saihesten da" Putzu" behin baino gehiagotan idazlearen alter ego tzat hartzeko tentazioa, eta horrek, nire uste apalean, ez dio fikzioari (fikzio honi, behintzat) mesederik egiten.
|
|
|
Neurriz kanpokoak, eta gogoa kentzeko modukoak, egia esan. Batzuetan,
|
dudarik
ez, kritikoak bidegabe joka dezake," pasa" daiteke (hau sinatzen duena ere ez dago pekatu horretatik libre, baina ikasten saiatzen da), eta kasu horietan erantzun behar da, noski (polemika osasuntsua izan daiteke), baina neurrian. Kritika txarrak jasotzea ez zaio inori gustatzen, baina jasaten ikasi behar da.
|
|
|
Demagun, gizona eta emaztea, koltxoiaren pean juntatzen direla. Lehenagoko apezen metafora arinetan barna lerratzen naiz ohartzeke, zerbait onik bazuketen
|
dudarik
ez! Demagun, gizonak zakila eta barrabilak hanturik, emaztearen alu bustiaren zokoaren zokoan aterpea bilatuz, sabelera botatzen duen haziak intziri eta karkaraz dabilen arrautza bakartia amainatzen duela.
|
|
2002
|
|
|
Ez dut uste. Une haietan, drama honetan protagonista garenon ilusioa zegoen eta" motoak bezala" jarri ginela
|
dudarik
ez daukat. Eta bide horretan jarraitu behar genuela era sintzero batean sinesten genuen.
|
|
|
Hasi 1980ko hamarkadan kaleratu diren landa giroko eleberrietatik (Kcappo, Hamaseigarrenean aidanez...) eta gaurko eleberri gehienetara (Gizona bere bakardadean, Bihotz bi, Ur uherrak, Beluna Jazz...), sarritan agertzen dira thriller modernoetan erabiliak diren estrategia narratiboak. Honetaz gain,
|
dudarik
ez dago eleberri mota honek gurean arrakasta handia lortu duela eta 110 Streeteko geltokia (I. Zabaleta) edo Alaba (G. Garate) liburuen berrargitalpenak ditugu, besteak beste, irakurleen artean polizi eleberriak izandako harrera onaren adibide.
|
|
|
Beraz, komunikabideek irudi salgarria duten idazleak (onak edo txarrak, eta hori idazle direnean) maite dituzte." gintzan Durangoko Euskal Liburu eta Diskoen Azokak betetzen duen lekua. Azken urteotan azokaren helburu, antolaketa, funtzio edo egituraketa bera eztabaidagai izan badira ere (begiratu besterik ez dago komunikabideetan argitara eman diren artikulu,, edo iritzi artikuluak),
|
dudarik
ez dago Durangoko Azoka, ezer baino lehen, euskal liburugintzaren erakustoki garrantzizkoena dela oraindik. Urteko nobedade gehienak azokarako aurkezten eta" metatzen" dira eta salmenta kopuru deigarriak (sinesgarriak?) ezagutarazten.
|
|
|
Gauzak horrela planteatuta, interesgarria izango litzateke euskal kritika publikoak azken hamarkadetan izan duen garapena zehazki aztertzea eta euskal liburugintzaren bilakaera garaikidean merkatu estrategia berriek izan duten eragina zehaztea. Edonola ere,
|
dudarik
ez dago, inoiz baino kritika publiko gehiago egiten dela gaur egun eta behiala ezinezko ikusten ziren hainbat errealitate (telebista, irratia, Internet...) orain eskura dauzkagun tresnak direla. Euskal literaturak inoiz baino presentzia handiagoa du gaur egun komunikabideetan.
|
|
|
Gure ikerketaren xede nagusia euskal eleberrigintzaren bilakaeraren azterketa den arren, garrantzizko irizten diogu azken urteotan gainerako genero narratiboek izan duten igoera eta sendotzea nabarmentzeari. Azken batean, gure jarduna euskal eleberrigintzaren azterketara mugatu badugu ere,
|
dudarik
ez dago ipuingintzak gurean erdietsi duen mailak hurbilpen kritiko zabal eta gaurkotuak merezi dituela. Ondorio horixe ateratzen da I. Mujika Iraolak (1991), I. Aldekoak (1993; 2000) edo X. Mendiguren Elizegik (1997) argitara eman dituzten artikulu nahiz sarrera interesgarrietatik1:
|
|
|
kreazio nekea, garai berriek eskatzen dutenarekin bat egiteko nahia, adierazpide berriagoekin ahalegintzeko desira, edo irakurleria zabalagoa erdiestekoa. Arrazoiak dena delakoak izanda ere,
|
dudarik
ez dago narratibaren gailentasun literario honek eragin zuzena izan duela XX. mendeko euskal literatur lanen kanonizazio irizpideetan. Hau da, 1960ko hamarkada arteko euskal literatura kanonikoa batez ere poetek zedarritzen bazuten (Lizardi, Lauaxeta, Orixe, Mirande, Aresti...), 1970eko hamarkadatik aurrera kanona eleberrigileek edo ipuingileek zehazten dute nagusiki, alegia, narratibazko lanen autoreek5 a) Euskal literaturaren kanon berriaz
|
|
|
Etikoki zein estetikoki onartezinezkoa izateaz gainera,
|
dudarik
ez dago: giza espeziea bakarra da, gizakia da denetan ugaztunik homogeneoena eta, gure alderdi indibidual eta kolektiboari garrantzi handia aitortzen badiogu ere, zurien eta beltzen artean alderik bilatzen badugu ere, begiak biribil edo zeharka dituztenen artean berezitasunak egiten ditugun arren, errealitatean berdin berdintsuak gara denok.
|
|
|
Adibide bakarra aipatuko dut: Xuxen zuzentzaile ortografikoa.Unibertsitatetik egindako ekarpen handia da euskararen normalizazioarako,
|
dudarik
ez; baina ezinezkoa izango litzateke horrelako tresna sortzea, atzeanunibertsitario euskaldun prestuak ez baleude. EGA edo titulazio baliokidealizentziaturaren edo diplomaturaren osagarri egokia da, baina ezin izan dezakehiru, bost urte edo gehiago ikasketak euskaraz eginez lorturiko tituluak baino baliohandiagoa.
|
|
|
gehiago eskatzen du,
|
dudarik
ez da, baina horrek azpikategorizazioa
|
|
|
Nola aldatu diren denborak. Jagger [4] ere orduan,
|
dudarik
ez, gazteagoa zen, ez zuen bilobarik eta orain baino jauzi handiagoak egiteko gai zen, guk geuk ikusi ahal izan genuenez. Egun haren gaua [5]!
|
|
|
Hori horrela bada ere, dauden irakasleekin eta dauzkagun bitartekoekin egiten dena baino zerbait gehiago egin daitekeelakoan gaude. Alderdi horretan,
|
dudarik
ez, ausardia eta babes politikoa beharrezkoa da. Baina, batez ere, azken urteotan unibertsitate desberdinetan egindako lana metatzean dago giltzarria.
|
|
|
Euskaraz arituko litzatekeen unibertsitatea eraikitzeko gai bagara, izan;
|
dudarik
ez dago. Ikasleria badago.
|
|
2003
|
|
|
Ez dakit bertze batzuek Sarasuari egin dizkioten kritikak, etxegintzaz eta lurraldetasunaz ahazteagatik, edo «makroeuskalgintza» eta «mikroeuskalgintza» elkarri ez uztartzeagatik, oso zuzenak diren. Baina
|
dudarik
ez daukat Sarasuak eskatzen duen kultura politiko berri bat premiazkoa dugula, bai euskalgintzari, bai etxegintzari dagokionez. Kultura politiko berri baten premia, adibidez, euskaltza letasuna abertzaletasunetik bereizten jakiteko, Sarasuak berak aipatzen duen bezala; baina kultura politiko berri baten premia ere bai, adibidez, abertzaletasuna, hitzak berak aipatzen duen «zaletasun» hutsaren mailan kokatzen jakiteko, nahasi gabe maila estrategiko edo taktikoekin, alderdi bakoitzak planteatzen dituen helburu edo bide zehatzekin.
|
|
|
ez frantsesa eta ingelesa bakarrik; maila apalagoan, irakurteko lain gutxienez, italianoa eta alemana ere ezagunak zituen. Euskara ere bere kontura landu zuelako
|
dudarik
ez dugu aldi hartan bestetara ezin zitekeen, komentuetan edo ez bazen, eta nora ginoko maila jaritsiaz, gainera! Igeri egiten ikasteko ere ikas metodo bat irakurri omen zuen lehenengo eta ondoren inoren laguntza barik praktikaratu, eta halaxe ikasi igerian.
|
|
|
Uholdeak, oso handiak izanda ere, naturan berez den prozesu hidrologikoadira. Baina
|
dudarik
ez da, lehen esan moduan, azken urteotan gero eta prozesu antropikoago bihurtu direla, klima aldaketaren ondorio izan edota lurraren erabilpentxarraren ondorio izan; segituan jorratuko dugu hori. Baina horra pasatu aurretik, lehentxoago aipatu ikerlarion beste gauza bat nahi nuke hona ekarri.
|
|
|
Izango zuen Fisikak azalpenen bat. Hori baino inkognita handiagoak ziren,
|
dudarik
ez, pantera arrosari gertatzen zitzaizkion gauzak, esate baterako. Inkognita erraldoiak ziren pantera arrosarenak.
|
|
|
Jarraian, irrintzi luze bat entzun zen, beste bat eta beste bat. Bai, mendebala argiago zegoen ekialdea baino,
|
dudarik
ez! Eta jendea kantari hasi zen, oihu eta txilio, azken egun haietan bere egindako eslogana batera eta bestera astintzen zutela:
|
|
|
Baina beste alde batetik,
|
dudarik
ez, nahiago nuke bizkarra, zangoak, osorik gorde banitu. Ez naiz neska hura eta, bistan da, ezin diot halako kalterik opa.
|
|
|
Batasuna alderditik kanpo garatzen da Elkarri, ETAren aldetik sarkasmoz itoa. Azken hilabeteotan, Batasunatik atera Aralar, bere baitako espainolisten eta baskongadisten erruz
|
dudarik
ez, irain eta laidoz estalia, berea lantzen saiatzen da. Denek diote bakea nahi dutela, baina batzuek beraiek erabaki eta zedarritutakoa.
|
|
|
Galdera hauek guztiak egiten ditu poetak. Baina lasai dago; kolorezko lapitzez soilik kezkatzen da, non,
|
dudarik
ez, Amabirjinaren edo san Mateoren iruditxo bat gordetzen baitu; san Mateo, Levi izenez ere ezaguna, lehen ebanjelioaren egilea. Poetak ez daki erantzuten, baina badaki Jainkoa zaindari duela, eta patxaran pintatzen du.
|
|
|
Bai,
|
dudarik
ez. Gure oinok bustitzen dituen itsaso hau bezain interesgarria eta zabala.
|
|
|
eredua indartzen doa, euskal kultur erakundeen azpiegitura hobeagotu egin da, diru gehiago etorri da euskal kulturara, euskal kulturara hurbiltzen direnen kopurua handituz doa47" eta abar. Irakurketa baikorrak ez gaitu itsutu behar, gure zuhaitza edertzen ari da,
|
dudarik
ez dago; baina, erdal basoa itxia da, trinkoa, zurgatzaile amorratua. Basogintza propiorik gabe, sasia nagusituko zaio pagoari; kate-begiak lotu ezinean ibiliko dira.
|
|
|
abertzale askoren salaketa hori bigarren mailakoa iruditzen zait. Zeren galdetu al digute euskaldunei (euskal hiztunei
|
dudarik
ez geratzeko) erdaldunekin konpartitu nahi ote dugun administrazioa. Berdin zait Nafarroan, Iparraldean nahiz Mendebaldean.
|
|
|
Breziga rrek kritikatu zituen atzerapausoak, eta EBk onartutako oinarrizko eskubideen itunak hain zuzen ere hizkuntza aniztasuna azpimarratzen duela gogoratu zuen. Hizkuntza eskubideak ere aldarrikatu zituen, eta euren garrantziaz" inolako
|
dudarik
ez litzatekeela egon behar" esan zuen.
|
|
|
Gobernuak inoiz ez zuen publikoki Pegenauteren defentsa egin, baina Iturriagagoitia eledunak zuzendari nagusiaren ondratasunaz"
|
dudarik
ez" zuela adierazi zuen.
|
|
|
Bai, egia da, baina gutxienez jakin behar da" zerbait egiten ari garela". Ez da,
|
dudarik
ez dena, behar edo nahi dugun guztia, eta akaso ezta ahal dugun guztia ere. Baina makina bat jende ari da euskararen aldeko lanean eta borrokan bere aletxoa jartzen eta horrek, hain zuzen, euskaldunon hizkuntza komunitateak izan duen berezko bizitasunarekin batera, eta ez kasualitateak edo zerutik etorritako laguntzak, eragin du euskara XXI. mendearen hasieran oraindik ere hizkuntza bizia izatea.
|
|
|
Eskaileretako iluntasun mehean begirada arin bat egin zion orriari. Halako batzuk ikusita zegoela
|
dudarik
ez nuen egin.
|
|
2004
|
|
|
Bere udal gehiengoa ahul xamarra irteten da. Hemen,
|
dudarik
ez, alderdiak bozkatuak izan dira eta ez hainbeste pertsonak, nahiz zenbaketaren gehiengoa eta pertsonala izan. Frantses gobernua »eta neurri batean udal politika» zigortuak izan dira.
|
|
|
Ez dakit oraingo egoera politikoan trantsizio berri bat ematen ari ote den, baina EAEn eta Nafarroan bukatu gabeko trantsizio bat dago,
|
dudarik
ez dut, baita Espainian ere, oro har. Euskal herritar bezala eta marko konstituzional honetan bizi naizen herritar gisara, arazo politiko oso sakonak ikusten ditut.
|
|
|
Esklabotza mota hau estaliago zegoen ordea, kontratu iraingarrien bidez kutsu legala ematen baitzioten trafikante eta. Baina txinatarrak esklabo kontsideratzen zituztela
|
dudarik
ez dago, ona zer zioen Julian Zuluetak, Txinako esklaboak Kubara inportatzen lehenengoa izan zenak, hauei buruz:
|
|
|
Bai,
|
dudarik
ez. Guk ikusleak behar ditugu, zenbat eta gehiago hobe.
|
|
|
Sexuaren okerreko aipamena, gainerako inguruabarren ondorioz
|
dudarik
ez badago jaioaren nortasunari buruz.
|
|
|
Beraz bilinguismoaren aipatzean zertaz ari garen zehaztu behar dugu. Guretzat
|
dudarik
ez da: Euskal Herrian lehentasuna behar du euskarak, gurea delako, bi erdarek zapaldurik, galtzeko mehatxupean dago gainera.
|
|
|
Inoiz ezagutu dudan (pertsonalki ez dut ezagutzen Sharon,!) izu filmeetako zinemagilerik onena izan gura du, horretan
|
dudarik
ez dut, eta mundu mailako filmarik dramatikoena zuzendu ere, inoren partaidetza ahalbidetu barik. Eta bere izu muntaiak barregarri uzten du Stanley Kubrick jenioaren “el resplandor” maisu lana.
|
|
|
Haizea aurretik badator,
|
dudarik
ez izan izerdia aurreko ziklistena dela; haizerik ez badabil, zure izerdia da inondik ere; haizea alboz badator, berriz, ikusleena izango da. Romani beste izerdi kolpe bat heldu zitzaion sudurretara, eta haizeak atzetik jotzen zuen.
|
|
|
Baina ezin du holakorik esan. Badaude gauza batzuk, eta ustea da bat, barruan gorde behar dituzunak, bereziki inguruko denek uste dutenean Livia Scola deitzen zarela, horrela agertu zarelako beti jendearen aurrean, eta uste dutenean(
|
dudarik
ez dutenean) beste italiar normal bat zarela, iragan normalekoa eta etorkizun normalekoa, Triesten barik Arezzon edo Sienan jaiotakoa, normal normal, italiar guztiak jaiotzen diren moduan. Liviak pentsatu egiten ditu gauzak, baina ezin ditu esan.
|
|
|
" Marck delako lagun batek hots egin zidak duela lau ordu edo, eta
|
dudarik
ez zegok, hori baldin bahaiz zalantzan jartzen" oldartu zitzaion Fermin.
|
|
2005
|
|
|
Agian gehienek, serio hitz egin dutenean, aipatu duten arrazoi horrengatik, hau da, 2001eko hil ala biziko kanpaina hartaz ahaztu nahi izan duelako PSE/ PSOEk. Eraginik izanen du horrek ere,
|
dudarik
ez. Baina badaude bertze eragile batzuk.
|
|
|
Iparraldera Garai, ipar ekialdera Berrizko Olakueta, ekialdera Elorrio, hego ekialdera Atxondo, hegoaldera Otxandio eta Aramaio, hego mendebaldera Dima, mendebaldera Mañaria eta Izurtza eta ipar mendebaldera, berriz, Iurreta eta Durango. Hori esanda,
|
dudarik
ez dago, Abadiñora jo dugu, Muntsaratz, Zelaieta eta Traña Matiena auzoek eta beste hainbat baserri auzok osatzen duten herrira; N errepideak erdi erditik zeharkatzen duen herrira; Anboto alde batera eta Oiz bestera dituen San Blasen egoitzarik kuttunenera.
|
|
|
Kulturen arteko talka. Halako bidaiek beste gai sakonago batzuei ere erreparatzeko parada ematen digutela,
|
dudarik
ez izan. Adibidez, kultura mendebaldarraren eta arabiarraren arteko arrakala gaindi ezina dugu; neurri handian egungo gatazka larri baten ardatza dena.
|
|
|
Zor publikoak 1,1 mila milioi euro gainditzen. Jendarteak ikusi edo onartu nahi ez badu ere gure haurren bizkar bizi gara,
|
dudarik
ez.
|
|
|
Azkenik, ahalik eta ikasle gehienek euskaraz jarduteko ahalik eta erraztasun handiena izatea baldin badugu xede, bestelakoak zertan gutxietsi gabe,
|
dudarik
ez dago eskola ingurumena ere hizkuntzaren erabilera areagotzeko neurriez eta dinamizazio ekimenez osatu behar dela.
|
|
|
Bakoitzak ere jokatzen du,
|
dudarik
ez. Txapelketak eman eta kendu, biak egiten ditu.
|
|
|
Zorion gosea badutela gizon eta emazte guziek, ezin uka. Zoriona helburu,
|
dudarik
ez. Zenbaitek, besten axola izpirik gabe.
|
|
|
kolorerik gabeko bizitzak aspertu egiten nau. Eta zure amonaren kolore bizia eman dio gaurko hitzaldiari,
|
dudarik
ez, eta, begi ameslariak ipintzen zituela, gaineratu zuen?: Gustatuko litzaidake, telebistan ematen ditugun eztabaidetan eta zure amona bezalako jenderik balego, hain naturala bera, gatza eta piperra?!
|
|
|
Esaten dutenaren
|
dudarik
ez dago. Argazki hauek dira sortu den giroaren erakusle.
|
|
2006
|
|
|
Zenbait epailek teknikorik onena batzuetan zalantza egiten duena dela esaten dute. Inoiz
|
dudarik
ez duen teknikoa, nahiz eta munduko jeinurik handiena izan, bera da nahiko dudakoa.
|
|
|
Horretaz gain,
|
dudarik
ez izan pixkanaka gizartearen lehentasunak aldatzen joango direla, eta berrikuntza eta ezagueraren zirkulazioa eta zabaltzea bermatzeko, etorkizuneko gizarteak gero eta gehiago sareetan eratuko direla.
|
|
|
OHOk 14 urte bitarte derrigorrezkoa denak laster 16 urte bitartekoaberebiziko garrantzia duela
|
dudarik
ez dago"
|
|
|
Asimetri demolinguistikoa euskararen kontrakoa izanik Oinarrizko Hezkuntza Orokorrak 14 urte bitarte derrigorrezkoa izateak laster 16 urte bitartekoaberebiziko garrantzia duela
|
dudarik
ez dago. Indarrean dauden hizkuntz ereduak (A, B eta D) ebaluatuak izan dira eta, A k ez du balio euskalduntzeko eta, ereduen nahas mahasian ez dago esaterik zehaztasun osoz emaitzak zeintzuk diren.
|
|
|
delako saria jaso zuen. Ongi irabazitako saria,
|
dudarik
ez; hala ere, abeltzain apal honek ez zuen garbi ikusten saririk benetan merezi ote zuen eta saria errefusatzeko zorian egon zen.
|
|
|
Ikuspegi formaletik,
|
dudarik
ez dago, arau berriek familiaren egitura tradizionalak irauli eta berdintasuna eta banakoen eskubideen errespetua sustatu dituzte.Errealitatean, aldiz, zalantza asko dago oraindik arau horien benetako eraginkortasunaz. Emakume eta gizonezkoen berdintasunaren aldetik esan daiteke gurasoenarteko eta bikotekideen arteko berdintasunaren izenean egin diren aldaketek arrakasta besterik ez dutela izan.
|
|
|
Nire gaztetan bortxaz beterikoliburuak irakurtzen genituen: erasoak, kontraerasoak, kargak, buruz buruko borrokaketa gudukak, onak eta gaiztoak, heroi adoretsuak, etsaiaren aitzinean gibelat egitenez zutenak, beren lekuaz eta beren egitekoaz
|
dudarik
ez zutenak. Horri epikazitzaion.
|
|
|
ariko lirateke, nolabait. Habermas en alderdirik baikorrenari eusten diote ikuspegi hori darabiltenek,
|
dudarik
ez. Flecha, Gomez eta Puignet kokatzen dira hor, jokaleku aldaketa baten aurrean geundeke euren ustean:
|
|
|
Sinetsita gaude, George Ritzer soziologoarekin batera, autoreen bizitza eta lan zientifikoa ezin direla bereizi, elkar hartuta joan ohi direla. Edozein autoreren bizitzak bere obra ulertzen laguntzen digu,
|
dudarik
ez horretan, eta Max Weber-en kasuan zailagoa da bere teorizazioak behar den sakonerarekin ulertzea produkzio intelektual horretan eragin zuzena izan zuten barnegatazkei begiratu barik. Analisi hori ondoko lanetan aurki daiteke:
|
|
|
Langile herrixka euskaldun bateko haurra zara sortzez, zure hizkuntza euskara da (trakets samartua, damuz), zure lagun gehienak euskaldunak. Euskalduna zaren ala ez behintzat,
|
dudarik
ez daukazu.
|
|
|
210 Ib., 64 Unamuno-rentzat
|
dudarik
ez dago," la literatura vasca" euskaraz egina bakarrik dela (ez erdaraz egina, euskoek egina izanik ere), ik. 64 or. Euskal literatura modernoan" bi poeta eta erdi" ezagutzen du: Iparragirre eta Bilitx, eta hirugarren erdi bat," uno que vive y por eso no le nombro" (Arrese Beitia, nik uste).
|
|
|
Bertze etxe bat hautatu genuen eta hartan ere ez ziguten atea ireki. Oraingoan,
|
dudarik
ez nuen egin pistolaz baliatzeko, Etiennek iradoki bezala. Nire ahaleginak oilo gorri eder bat eta hainbat ardi larru izan zituen sari.
|
|
|
" Guk egin eginen dugu, eta gero gerokoak". Etorkizunak askorik kezkatzen ez zuen gazte kuadrillaren batek asmatu izan behar zuen,
|
dudarik
ez dena. Ez zuten pentsatuko horrek ondoren ekarriko zituen lanak.
|
|
|
Neurtu zure hitzak, eta neurtu zure morfemak, subjuntiboak, eta direnak direlakoak. Agian ez dizu deus esanen, baina zure hizkuntza produkzioa prozesatzen ariko da,
|
dudarik
ez dena, eta epaia jakinaraziko ez badizu ere, izan izanen du.
|
|
|
Azken batean, badugu pertsona bat liberatuta, eta" hark eginen du, horretarako dago-eta". Planteamendu okerra,
|
dudarik
ez dena, baina behin baino gehiagotan gertatua. Kasu horretan, hala ere, errua ez da nire ustez euskara teknikariarena, edo ez teknikariarena bakarrik, behintzat?, bere eginkizunen delegatzea egiten duenarena baizik, euskara teknikariak ez baitio normalean inori galarazten lan egitea.
|
|
|
Estrategia hitz potoloa da,
|
dudarik
ez dena. Furi furian dabilen hitza, gainera.
|
|
|
Hizkuntza hobetzean eskaileran gora goazen bezalaxe, behera ere joan liteke,
|
dudarik
ez izan?, euskararen inguruko leloetan ere halaxe joan gara: gora, beti gora, exijentzia maila handituz eta leloak pixkanaka sofistikatuz:
|
|
|
Izan ere, euskaldunok erdaraz pentsatzea ez da kapritxoa, hizkuntza ordezkapen baten ondorioa baizik; eta hizkuntza ordezkapena ukipen egoera batek ekarri du; ukipen egoera, berriz, kolonizazio edo menderakuntza baten emaitza dugu gehienetan... Atzera eta atzera egin genezake zergatietan,
|
dudarik
ez dena, baina gure planetako lehen izaki zelulabakarrera iritsiko ginateke, eta ez gaude horri heltzeko moduan. Gainera, gure ezinaren erru osoa izaki sinple hari leporatzea ere ez litzateke oso zuzena, nire ustez.
|
|
|
Saiatu den guztiak daki ideiak, hitzak, neurriak eta errimak ez direla ezerezetik sortzen, ez direla bakarrik etortzen; hasieran ez behintzat. Ber  tsogintzarako teknika izan bada,
|
dudarik
ez dena, baina horrek ez du dena konpontzen, are gutxiago teknika hori landu ez duenari. Horrenbestez, bide horretan barna saiatuz gero, bertsoa osatzen alegia, terapiak lagundu baino gehiago arazoak ekarriko dizkigu, eta autoestimua eta aldartea indartzeko baino gehiago, osotara makaltzeko arriskua sortu dezake.
|
|
|
Eskuaz agur egin zidan, herabe. Odola nahasturik zeukanik
|
dudarik
ez. Austin, Numaga, odol nahastukoa zenik, ezta ere.
|