|
2000
|
|
|
1994ko apirilak 9 Apirilak 9, koño, apirilak 9!! Arrazoi errazegia zen,
|
dudarik
ez, baina Txemari iruditu zitzaion suizidioaren aukera ezin zela guztiz baztertu. Gehiago oraindik:
|
|
|
Merezita ere bagenuen, alajainkoa! Deabru txiki horiekin batera hamar bat egun bizi ondoren,
|
dudarik
ez zen aitzakiarik txikiena perfektua zela zintzurrak bustitzeko.
|
|
|
Zeren momentu hartan niri ez zitzaidan Txema kasik interesatzen, ezta Jabi ere jadanik. Nik Tereren laguna izaten jarraitu nahi nuen, eta horretarako biderik onena,
|
dudarik
ez, Txemarekin hastea nuen. Eta horrela, akademiako hurrengo klasean bi ginen elkarren ondoan ingelesa ikasten ari ginen bikoteak.
|
|
|
Idurika itzazu, mementu batez, bi gizon, bikiak direnak eta berdin berdinak bai azalez eta bai mamiz ere, baina bata katoliko eta bertzea protestant. Ez dago
|
dudarik
ezen, gorputzez berdinak izan arren, protestanta anitzez ere astunagoa izanen litzatekeela, zeren bekatu mortalean bailegoke, eta bekatu mortal baten pisua ez dago neurtzerik... Idurika ezazu orain, biak jartzen ditugula jauregiko terrazan, eta handik erortzen uzten ditugula, aldi berean.
|
|
|
—Laudorio merkerik ez, Joanikot —ihardetsi zion Pedrok— Ehiza eszena bat eskatu hidan, eta ehiza eszena bat pintatu diat,
|
dudarik
ez... Baina koadroak ez dik arimarik, ez dik hatsik —eta, irri etsi batek betarte osoa hartzen ziola, akabatu zuen—:
|
|
|
Ordea, badira biktoriak, galtzetik eta galtzapenetik gehiago dutenak eta ondore gaixtoak baizik ez dituztenak, eta ez dut
|
dudarik
ezen Faustorena eta Leliorena ere haietarik izan zela: izan ere, bizkarreko ederra hartu nuen, jaun An dré, noiz eta ohe gainean geundenok goiti beheiti amildu baikinen!
|
|
|
Ez nuen hilerriratzen ikusi, baina
|
dudarik
ez zen nonbaitetik sartua zela. Jaka zeraman, atorra eta galtza udatiarrekin bat heldu zena; horrexetan baizik ez zion giro berriari amore eman.
|
|
|
Alabaina, Soria ez zen aise kokiltzen. Charlyk bi hatz bete kentzen bazizkion ere, klaseko handienetarik genuen, luze nahiz zabal, eta
|
dudarik
ez genuen bere" txilibita" hil edo bizi defendatuko zuela, premia izanez gero. Haren ezezkoa, biribila bezain patxadakoa izan zen.
|
|
|
Haren adimena itsutzen zuten hodei gorri beltzen aldean, laino zuri mehe batek ñabartzen baizik ez zuen nirea. Hain nagusitasun agerikoaz baliatuta,
|
dudarik
ez da niri zegokidala gure olde berotiak hoztera saiatzea. Hori, jakina, zintzo jokatzera.
|
|
|
Oroit, gizonezkoen lagun taldeetako kideez lehenago egin sailkapenaz: barregarria, gizajoa, bazter nahaslea, buru argia, ohe hauslea, etab. Gurean,
|
dudarik
ez, ohe hauslearen titulua Charlyri zegokion, merezimendu osoz.
|
|
2001
|
|
|
ametsa. Baina hori ere,
|
dudarik
ez, guk geuk egin genuen, 60ko hamarkadan."
|
|
2003
|
|
|
Izango zuen Fisikak azalpenen bat. Hori baino inkognita handiagoak ziren,
|
dudarik
ez, pantera arrosari gertatzen zitzaizkion gauzak, esate baterako. Inkognita erraldoiak ziren pantera arrosarenak.
|
|
|
Jarraian, irrintzi luze bat entzun zen, beste bat eta beste bat. Bai, mendebala argiago zegoen ekialdea baino,
|
dudarik
ez! Eta jendea kantari hasi zen, oihu eta txilio, azken egun haietan bere egindako eslogana batera eta bestera astintzen zutela:
|
|
|
Baina beste alde batetik,
|
dudarik
ez, nahiago nuke bizkarra, zangoak, osorik gorde banitu. Ez naiz neska hura eta, bistan da, ezin diot halako kalterik opa.
|
|
2004
|
|
|
Beraz bilinguismoaren aipatzean zertaz ari garen zehaztu behar dugu. Guretzat
|
dudarik
ez da: Euskal Herrian lehentasuna behar du euskarak, gurea delako, bi erdarek zapaldurik, galtzeko mehatxupean dago gainera.
|
|
|
Haizea aurretik badator,
|
dudarik
ez izan izerdia aurreko ziklistena dela; haizerik ez badabil, zure izerdia da inondik ere; haizea alboz badator, berriz, ikusleena izango da. Romani beste izerdi kolpe bat heldu zitzaion sudurretara, eta haizeak atzetik jotzen zuen.
|
|
|
Baina ezin du holakorik esan. Badaude gauza batzuk, eta ustea da bat, barruan gorde behar dituzunak, bereziki inguruko denek uste dutenean Livia Scola deitzen zarela, horrela agertu zarelako beti jendearen aurrean, eta uste dutenean(
|
dudarik
ez dutenean) beste italiar normal bat zarela, iragan normalekoa eta etorkizun normalekoa, Triesten barik Arezzon edo Sienan jaiotakoa, normal normal, italiar guztiak jaiotzen diren moduan. Liviak pentsatu egiten ditu gauzak, baina ezin ditu esan.
|
|
2005
|
|
|
kolorerik gabeko bizitzak aspertu egiten nau. Eta zure amonaren kolore bizia eman dio gaurko hitzaldiari,
|
dudarik
ez, eta, begi ameslariak ipintzen zituela, gaineratu zuen?: Gustatuko litzaidake, telebistan ematen ditugun eztabaidetan eta zure amona bezalako jenderik balego, hain naturala bera, gatza eta piperra?!
|
|
2006
|
|
|
Langile herrixka euskaldun bateko haurra zara sortzez, zure hizkuntza euskara da (trakets samartua, damuz), zure lagun gehienak euskaldunak. Euskalduna zaren ala ez behintzat,
|
dudarik
ez daukazu.
|
|
|
210 Ib., 64 Unamuno-rentzat
|
dudarik
ez dago," la literatura vasca" euskaraz egina bakarrik dela (ez erdaraz egina, euskoek egina izanik ere), ik. 64 or. Euskal literatura modernoan" bi poeta eta erdi" ezagutzen du: Iparragirre eta Bilitx, eta hirugarren erdi bat," uno que vive y por eso no le nombro" (Arrese Beitia, nik uste).
|
|
|
Bertze etxe bat hautatu genuen eta hartan ere ez ziguten atea ireki. Oraingoan,
|
dudarik
ez nuen egin pistolaz baliatzeko, Etiennek iradoki bezala. Nire ahaleginak oilo gorri eder bat eta hainbat ardi larru izan zituen sari.
|
|
2007
|
|
|
Ez, literatura frantsesean bera egundalakoa delako. . Le caractère national influe sur la littérature?,
|
dudarik
ez du egiten Madame de Staël ek100. En étudiant l, esprit et le caractère d, une langue, on apprend l, histoire philosophique des opinions, des m, urs et des habitudes nationales? 101 Taine eta literatura ingelesa zertarako aipa, beluago ere. –Le caractère des peuples influe sur celui des langues?, dio Condillac-ek.
|
|
2008
|
|
|
Babesa bilatzen lagunduko diola bertan. Benetako babesa, batere
|
dudarik
ez izateko. Harreman onak dituela Beltrán en nagusi batzuekin, ez denekin, jakina.
|
|
|
Eskizofrenikoa da,
|
dudarik
ez, gure egoera, baina, edonola ere, gure politiko abertzale gorenak ez dabiltza gaixotasuna sendatzeko asmotan. Oso errealistak eta pragmatikoak dira, nola ez, eta parke teknologiko bat zabaltzen duten bakoitzean Euskadi eraikitzen ari direla esango digute erabat konbentzituta.
|
|
2009
|
|
|
E, 64), hezkuntzaren prezioa. Bizi ere,
|
dudarik
ez dago, Bitorianok bere bizi guztia Jainkoari emana bizi izan duela(, onatx nire bizitza?: E, 101).
|
|
|
(. Una visita a mi aldea?). Poesia hori, sentiduaren inolako
|
dudarik
ez uzteko, Domingo Agirreri eskainita dago eta Iparragirreren, baina biotzak dio, ezagunaren aipaldiarekin irekitzen da.
|
|
|
Etorkizunik, ilusiorik ba al dago munduan? Dena dator gainbehera,
|
dudarik
ez dago.
|
|
|
Azkenik, Olafen gelan ere bota nuen begirada bat. Hutsik zen etxea, hutsik,
|
dudarik
ez nuen. Kaleko atearen kisketa itxi nuen, eta gero katea ere trangatu nuen.
|
|
|
izugarri gustatuko litzaidake neure keinu hori ahaltsuago izatea, eskailera kolpetik igo ahal izateko; esan nahi dizudana da izugarri gustatuko litzaidakeela zure nebari agerian aurre egitea eta korura joaten jarraitzea, adibidez, jakin dakidan arren nekez joango naizela? ni ere, zu bezalaxe, beldurrak kikilduta nago-eta, ni ere ez bainintzen martiri izateko jaio, agidanez; izan ere, zure ahizpa Maria Bibiana baino koldarragoak gara,
|
dudarik
ez, baina susmoa dut berak baino gehiago maite ez ote dugun bizia: nahiago dugula, alegia, geure bizia bizi, bizia eman baino!
|
|
|
–Oi, jakina! Blanca izan da,
|
dudarik
ez! Zu beti hain begizolia?!
|
|
|
–Eskerrik asko, jauna:
|
dudarik
ez dagoena zera da, bulego burua asmatzaile ezin hobea dela, santuen koroa ere jarriko bailidake, hizketan jarraituko balu, ezta?
|
|
|
kolapsoterapia egin ziotela, alegia, ezkerreko birikan hobekuntza izpirik nabaritu ez zuelako; berri gaiztoari, haatik, berri ona jarraitu zitzaion?. Baina bestea gero eta hobeto duzu, sendatu zaizula ere esan daiteke, eta hori da garrantzitsuena? esan zion medikuak ondotik?, eta hargatik, beharbada, Gabino ez zen lur jota gelditu; aitzitik, edo Gabinok dohain hura zuelako, baldintzarik zailenetan hitz edo esaldi airosoak asmatzera bultzatzen zuena, hitzaren indarrak gaitzarena neutraliza zezakeelakoan; edo medikuaren aurrean (baita sendategiko langile zein gaixo guztien aurrean ere, ez baitzegoen
|
dudarik
ezen haiek guztiek jakingo zutela, goizago edo beranduago, gertatutakoaren berri, medikuaren beraren edo erizainen bidez), heroi bat bezala geratzeko posibilitateaz ohartzen zelako?, ezin hobeto erreakzionatu zuen, medikua bera, urduri samar zirudiena, lasaitzen ahalegintzen zela:
|
|
|
horregatik sentsazio hura, lotan zuèn zerbait orduantxe piztu balitzaio bezala, plazer iturri oparoak baitziren, antza, indarra eta sexua, sexua eta indarra, Domingok ez baitzuen epe labur hartan besterik sentitu; arraren indar indartsua eta emearen indar indargabea, indarrez hustutako indarra, indarra bera baino indartsuagoa izan zitekeena: huraxe gertatu baitzitzaion Domingori, agidanean, Ada azpiratu zuenean ere garaile bezain garaitua sentitzen zela, nexka mende zuen arren haren mende balego bezala; paradoxa bat zen hura,
|
dudarik
ez, ar emeen arteko joko eta jarrera dialektikoen ondorio, bai baitzirudien ezen indarrak indar eza garaitu zuela, bai, baina indar ezak indarra garai zezan; lehen aldia zen hura, baina, handik aurrera ere, askotan bizi behar izango zituen antzeko esperientziak, eta ez modu etenean, lehen esperientzia hura bezala, baizik eta modu osoago batean:
|
|
|
–Ondorioak ikusita,
|
dudarik
ez. Baina?
|
|
|
Norgehiagoka hartan, ikusiak ikusita, norgehiagoka batean ari baitziren,
|
dudarik
ez, eraso eta kontraerasoen segida ezin azkarragoan, esaldiz esaldi?, Maria Bibiana gainetik zegoen, bai, baina, Adaren azken argudioak ukitu balu bezala, hitzik gabe geratu zen ahizpa zaharra segundo batean, bi segundotan, noiz eta izeba Ernestina gelara sartu baitzen bat batean, Adari aurpegiera aldatzen ari zitzaiòn mementoan doi, amorruaren baitan irriaren hazia lehertzear balu bezala.
|
|
|
–Bada, orain gehiago duzu,
|
dudarik
ez, eta, gau mahaiaren gainean zegoèn termometroari astindu batzuk ematen zizkiola, erantsi zuen?: Hartu!
|
|
|
–Nirea izan da errua,
|
dudarik
ez, baina pointer madarikatuak ere?
|
|
|
negarrez hasi baitzen; Gabinok minutu eskas batean iraun zuen bere jarrera hartan, malkoak xukatu eta berriro testuari begira jarri zitzaion arte; esan nahi baita Gabinok berriro ekin ziola irakurketari, baina, hunkialdia eta malkoak iraganak zirelako edo, beste bat izan zen haren erreakzioa, bat batean irri baten itzala, itzal bat baino gehiago ere bai, argitik gehiago baitzuen irri hark itzaletik baino, malenkoniaren ertzetik sortua bazirudien ere? nabarmendu baitzitzaion aurpegieran; triste zegoen Gabino,
|
dudarik
ez, baina harrotasunaren hegalak, poema hura ispilu bat zen, azken batean, egilearen barrua ez ezik, Gabinorena ere islatzen zuena, baita Gabino egilearen mailan ipintzen ere, ondorioz, hein batean bai bederen, pozten eta puzten zuen, udazkenaren ibilbidean udaberriak ere bere geltokia balu bezala; minak hartua zegoen Gabino, zalantzarik ez, baina bazirudien ezen minak, formarik gabekoa, definizioz?
|
|
|
Konbertsio bat bezalakoa izan zen, buru buruan sartu baitzitzaion ezen berari ere fraide hegalariaren etorkizuna zetorkiola: hark bezala, Domingok ere txoriekiko mirespena zuen, baina bazuen, gainera, Cupertinoko Josek ez bezala, jainkozko marka edo seinale bat, ez baitzuen jada
|
dudarik
ezen marka hura jainkozkoa zela?, bera jaio zen egunean leihotik kanario bat sartu, sehaska ertzean bere kanta kantatu eta berriro itzuli baitzen leihotik, auskalo nora; seguru fraide hegalariari ez zitzaiola antzekorik gertatu, bestela aipatuko baitzuen, bai, apaizak, makalak ziren-eta sermolariak horrelako ñabardurak ahazteko! Iraganean ez bezala, baina, zuhurra izango zen, eta ez zion inori esango; aitzitik:
|
|
|
Hala, bada, Domingo zain zegoen, arreba noiz iritsiko; honek hitz egin zion moduagatik, barrua askatzera zetorkiola ondoriozta zezakeen: ...unaz, edo etxeko giroaz mintza zekiokeen, edo bere erabaki partikular batez, edo auskalo beste zertaz, baina, jakin minez zegoen arren, lasai zegoen, Albertoren heriotzak barruko korapilo guztiak askatu zizkiolakoan, hain ikusi zituen garbi, Albertoren hilotzaren aurrean, bere sentimenduen nondik norakoak, kontraesan guztiak gaindituta, sublimazioaren igitaiaz irrits gaiztoen sasiak ebaki ondoren;
|
dudarik
ez zuen, gainera, Ada ere bide garbitik zebilela: Adak Albertori kopetan eman ziòn muxua, deboziozkoa ere izan zena, ezin izan baitzitekeen beste ezer, sentimendu garbien adierazgarria baizik; Domingo, beraz, ez zen Adaren beldur, egoera nahasiagoetan egon zitekeen bezala, baizik eta hari entzuteko gogoz eta hari laguntzeko prest, ezertan lagundu ahal izatekotan, aholku on batekin edo beste zernahirekin; hasteko, baina, Ada etorri zitzaion laguntzera, itxura batean, poltsa bat eskuan zekarrela iritsi baitzen Domingoren etxera:
|
|
|
–Bai. Eta irabazten aterako zara,
|
dudarik
ez? –Adak.
|
|
|
–Zure jaun Nafarroari ez dio onik egiten Alençonen itzalak, hark, hasperenak hasperenei?. Inork bere seme birigarro horrek zer joko darabilen aditzera emanez gero,
|
dudarik
ez izan nire andre Katalina prest legokeela eskuzabal izateko. Hagitz eskuzabala, gero.
|
|
|
Lehen egunean gazteluko salan bezala gorritu nintzen. Hala ere,
|
dudarik
ez nuen egin:
|
|
|
Hegazkina, aipatu ere ez. Interesa benetakoa zen,
|
dudarik
ez. Deituko niola berretsi nion.
|
|
|
Emakumeak nahikoa ausardia izan zuen zaindariek begien aurrean jarritako musuzapia pixka bat beheratu eta geratzen zen zirrikitutik tarteka begiratzeko. . Buenos Airesko autobidea da,
|
dudarik
ez, pentsatu zuen.
|
|
|
Hasieratik ezer jan nahi izan ez bazuen, berehala hilko zen,
|
dudarik
ez da. Otordua bera oso eskasa zen, zopa txepela goizean eta gauean, eta ogi puska bat.
|
|
|
–Oi, jakina! Blanca izan da,
|
dudarik
ez! Zu beti hain begizolia...!
|
|
|
Norgehiagoka hartan –ikusiak ikusita, norgehiagoka batean ari baitziren,
|
dudarik
ez, eraso eta kontraerasoen segida ezin azkarragoan, esaldiz esaldi–, Maria Bibiana gainetik zegoen, bai, baina, Adaren azken argudioak ukitu balu bezala, hitzik gabe geratu zen ahizpa zaharra segundo batean, bi segundotan... noiz eta izeba Ernestina gelara sartu baitzen bat batean, Adari aurpegiera aldatzen ari zitzaiòn mementoan doi, amorruaren baitan irriaren hazia lehertzear balu bezala...
|
|
|
–Bai. Eta irabazten aterako zara,
|
dudarik
ez... –Adak.
|
|
|
Hala, bada, Domingo zain zegoen, arreba noiz iritsiko; honek hitz egin zion moduagatik, barrua askatzera zetorkiola ondoriozta zezakeen: ...unaz, edo etxeko giroaz mintza zekiokeen, edo bere erabaki partikular batez, edo auskalo beste zertaz, baina, jakin minez zegoen arren, lasai zegoen, Albertoren heriotzak barruko korapilo guztiak askatu zizkiolakoan, hain ikusi zituen garbi, Albertoren hilotzaren aurrean, bere sentimenduen nondik norakoak, kontraesan guztiak gaindituta, sublimazioaren igitaiaz irrits gaiztoen sasiak ebaki ondoren;
|
dudarik
ez zuen, gainera, Ada ere bide garbitik zebilela: Adak Albertori kopetan eman ziòn muxua, deboziozkoa ere izan zena, ezin izan baitzitekeen beste ezer, sentimendu garbien adierazgarria baizik; Domingo, beraz, ez zen Adaren beldur, egoera nahasiagoetan egon zitekeen bezala, baizik eta hari entzuteko gogoz eta hari laguntzeko prest, ezertan lagundu ahal izatekotan, aholku on batekin edo beste zernahirekin; hasteko, baina, Ada etorri zitzaion laguntzera, itxura batean, poltsa bat eskuan zekarrela iritsi baitzen Domingoren etxera:
|
|
|
Gehiago ere esango dizut: ...nu hori ahaltsuago izatea, eskailera kolpetik igo ahal izateko; esan nahi dizudana da izugarri gustatuko litzaidakeela zure nebari agerian aurre egitea eta korura joaten jarraitzea, adibidez, jakin dakidan arren nekez joango naizela... ni ere, zu bezalaxe, beldurrak kikilduta nago-eta, ni ere ez bainintzen martiri izateko jaio, agidanez; izan ere, zure ahizpa Maria Bibiana baino koldarragoak gara,
|
dudarik
ez, baina susmoa dut berak baino gehiago maite ez ote dugun bizia: nahiago dugula, alegia, geure bizia bizi, bizia eman baino!
|
|
|
–Bada, orain gehiago duzu,
|
dudarik
ez –eta, gau mahaiaren gainean zegoèn termometroari astindu batzuk ematen zizkiola, erantsi zuen–: Hartu!
|
|
|
–Nirea izan da errua,
|
dudarik
ez, baina pointer madarikatuak ere...
|
|
|
–Eskerrik asko, jauna:
|
dudarik
ez dagoena zera da, bulego burua asmatzaile ezin hobea dela, santuen koroa ere jarriko bailidake, hizketan jarraituko balu, ezta?
|
|
|
–Ondorioak ikusita,
|
dudarik
ez. Baina...
|
|
|
Gabinoren begiei erreparatuz gero, goitik behera eta behetik gora zihoazela igar zitekeen, baita ezkerretik eskuinera eta eskuinetik ezkerrera ere, joan etorri ia sumaezinetan, poema hura behin eta berriro irakurtzen ariko balitz bezala, bi aldiz, hiru aldiz, lau aldiz: ...ra jarri zitzaion arte; esan nahi baita Gabinok berriro ekin ziola irakurketari, baina, hunkialdia eta malkoak iraganak zirelako edo, beste bat izan zen haren erreakzioa, bat batean irri baten itzala –itzal bat baino gehiago ere bai, argitik gehiago baitzuen irri hark itzaletik baino, malenkoniaren ertzetik sortua bazirudien ere– nabarmendu baitzitzaion aurpegieran; triste zegoen Gabino,
|
dudarik
ez, baina harrotasunaren hegalak –poema hura ispilu bat zen, azken batean, egilearen barrua ez ezik, Gabinorena ere islatzen zuena, baita Gabino egilearen mailan ipintzen ere, ondorioz, hein batean bai bederen– pozten eta puzten zuen, udazkenaren ibilbidean udaberriak ere bere geltokia balu bezala; minak hartua zegoen Gabino, zalantzarik ez, baina bazirudien ezen minak –formarik ga... forma bat, Gabinok bere baitatik at aurkitu zuena eta bere ederrean begiets zezakeena; formaren edertasuna, minaren ontzia betetzen zuèn isurki mingotsetik prezipitatutako eta hondora jalkitako ezti tanta bat balitz bezala; gero, forma multiforme hartan –bost ziren lerroak eta bost ziren haizeak– zirrararik zirraratsuena eragin ziòn azpi formarekin topatu –perla bat ere izan zitekeen, edo errubi bat–, eta hiru bider xuxurlatu zuen Gabinok esaldi bera:
|
|
|
Konbertsio bat bezalakoa izan zen, buru buruan sartu baitzitzaion ezen berari ere fraide hegalariaren etorkizuna zetorkiola: hark bezala, Domingok ere txoriekiko mirespena zuen, baina bazuen, gainera, Cupertinoko Josek ez bezala, jainkozko marka edo seinale bat –ez baitzuen jada
|
dudarik
ezen marka hura jainkozkoa zela–, bera jaio zen egunean leihotik kanario bat sartu, sehaska ertzean bere kanta kantatu eta berriro itzuli baitzen leihotik, auskalo nora; seguru fraide hegalariari ez zitzaiola antzekorik gertatu, bestela aipatuko baitzuen, bai, apaizak, makalak ziren-eta sermolariak horrelako ñabardurak ahazteko! Iraganean ez bezala, baina, zuhurra izango zen, eta ez zion inori esango; aitzitik:
|
|
|
horregatik sentsazio hura, lotan zuèn zerbait orduantxe piztu balitzaio bezala, plazer iturri oparoak baitziren, antza, indarra eta sexua, sexua eta indarra, Domingok ez baitzuen epe labur hartan besterik sentitu; arraren indar indartsua eta emearen indar indargabea, indarrez hustutako indarra, indarra bera baino indartsuagoa izan zitekeena: huraxe gertatu baitzitzaion Domingori, agidanean, Ada azpiratu zuenean ere garaile bezain garaitua sentitzen zela, nexka mende zuen arren haren mende balego bezala; paradoxa bat zen hura,
|
dudarik
ez, ar emeen arteko joko eta jarrera dialektikoen ondorio, bai baitzirudien ezen indarrak indar eza garaitu zuela, bai, baina indar ezak indarra garai zezan; lehen aldia zen hura... baina, handik aurrera ere, askotan bizi behar izango zituen antzeko esperientziak, eta ez modu etenean, lehen esperientzia hura bezala, baizik eta modu osoago batean: sexua eta indarra, apokalipsiaren zaldizkoak lauhazka ilbetezko behorren gainean; indarra eta sexua, erregeak gorputz garaituaz tronu bat egin eta bere aginte makila ezar zezan, haragiaren eremu eta zoko moko guztietan; gero, baina, haize ezti batek inguratzen zuen inguru guztia, baita azal leunak azal zakarra ere, ferekak eta laztanak nonahi, iratxo batek su bat pizten zuen bitartean bertigoaren auskalo zer kobazulotan eta auskalo zer hutsunetan –sexuan beti omen iratxo bat, bihurrikeriaren bat egiteko prest–, harik eta azal batuen astinaldiak eta azalen arteko zirkuitulaburrak itzaltzen ziren arte, gorputz garailearen burdina gorputz garaituaren sutegian urturik; jarraian, gudu zelaian geratzen ziren aztarnak, ikusi nahi zituenarentzat:
|
|
|
Luzianok, aitaren herriko umetako lagunak, egin ziòn kanaberazko xirula hura ez zuen, ez, ahaztekoa! –, musika beste hizkuntza bat zela, sentimenduak jantziz eranzten zituena, edo erantziz janzten, auskalo, musikaren lilurapean ezin jakin baitzitekeen zehatz mehatz ezer, ezjakintasun hura jakituriaren mugak hausteko modurik eraginkorrena izan zitekeen arren, aldi berean; horregatik, Maria Bibianak bisitaren berri jakinarazi zionean –" Iritsi dira!" esan zion–, Gabino –egun eguzkitsu bateko igande bateko goizerdia zen– poz pozik jarri zen; entzun zezakeèn musikaz aparte, baina, Gabinok beste motibo bat ere bazuen pozik egoteko; Gabinok, izan ere, goizetik meza entzun zuen, ohi baino debozio handiagoz entzun ere, medikuak bizpahiru egun lehenago operazioaren berri eman ziolako: ...eta hori da garrantzitsuena" esan zion medikuak ondotik–, eta hargatik, beharbada, Gabino ez zen lur jota gelditu; aitzitik –edo Gabinok dohain hura zuelako, baldintzarik zailenetan hitz edo esaldi airosoak asmatzera bultzatzen zuena, hitzaren indarrak gaitzarena neutraliza zezakeelakoan; edo medikuaren aurrean (baita sendategiko langile zein gaixo guztien aurrean ere, ez baitzegoen
|
dudarik
ezen haiek guztiek jakingo zutela, goizago edo beranduago, gertatutakoaren berri, medikuaren beraren edo erizainen bidez), heroi bat bezala geratzeko posibilitateaz ohartzen zelako–, ezin hobeto erreakzionatu zuen, medikua bera, urduri samar zirudiena, lasaitzen ahalegintzen zela:
|
|
2010
|
|
|
Izagirre doktorea gizon jakintsua da, eta berak esango digu gurea bezalako familia on bateko semearentzat zer den egokiena, pianoa jotzen ikastea edo txistua?; medikuak amari begiratu zion, gero niri, eta azkenik, bi edo hiru segundotan pentsakor gelditu ondoren, bere epaia eman zuen: . Pianoa,
|
dudarik
ez?; amari betartea aldatu zitzaion; ama, baina, erbia bota aurretik ospatzen ari zen erbiaren ehiza: normala, alde batetik, amak ez baitzuen medikua Salomonen eskolakoa zela jakiteko obligaziorik?
|
|
|
Don Fausto zirikatzen ari zitzaigun,
|
dudarik
ez, baina Amanda ez zen anaiak jaurti ziòn esaldiarekin aztoratu; edo aztoratu egin zen, bai, masailen gorritasun arin hura, aztoramenduaren erakusgarri??, baina bazuen bere aztoramenduak atsegin puntu bat, irri pikaro bezain zabal bat egitea ahalbidetu ziona.
|
|
|
Nola gozatu nuen nik liburu harekin, izan ere!; hiru aldiz ere irakurri nuen segidan, irakaslearen oparia jaso ahala; arimatik idatzitako poemak ziren,
|
dudarik
ez, baina sentsualak ere baziren aldika, gorputzak arimari aurrea hartu balio bezala; fase platoniko batean murgilduta bainengoen, atzean geratzen zitzaizkidan poema haiek, Helenaz gogoratzen nintzen bakoitzean harako lelo hura etortzen baitzitzaidan automatikoki burura, mientras exista una mujer hermosa,/ ¡ habrá poesía! , espirituaren munduarekin adiskidetzen ninduena, minuskulaz idatzitako poesia maiuskulaz idatzitakoaren isla baitzen, azken batean:
|
|
|
Edo esaten zidan: . Ez dakit automobil bat Samotraziako Garaipena baino ederragoa ote den, baina tanke bat,
|
dudarik
ez?.
|
|
|
Lurrean asmatutako zeru guztiek porrot egiten dutela, halabeharrez. Ez dakit zientziak, baina zentzuak hala dio,
|
dudarik
ez. Izan ere, lurra zeruarekin nahasten dugunean, hodeiak hartzen ditugu maindiretzat, eta horrek ez du funtzionatzen.
|
|
|
Nola ausartzen zara garbitasunaz hitz egitera, orbetarren ohorea eta izen ona zikindu dituzunean, zeure urtebetetzeko egun berean, para más inri, seme galdu horrek? Beste era batekoa zinela uste nuen??; gauza gehiago ere bazituen buruan,
|
dudarik
ez, baina neskameei begiratuta, modu berezian begiratu zien, pikutan egotetik espazio errealera egiten duenaren antzera eta orduan konturatu balitz bezala neskameak ere hantxe zituela, berarekin batera etorri ziren arren?, halaxe bukatu zuen bere jarduna: –Hitz egingo dugu, aita datorrenean?!?.
|
|
|
Errealitatearekiko distantzia eta ironia dira maiz errealitateari aurre egiteko modurik eraginkorrenak, mundu erromantikotxoetatik urrun. Artista erromantikoak, izan ere, absolutu baten funtzioan bizi diren heinean, mundu absolutu bat eraikitzen ahalegintzen dira beren artearen bidez; edo hitzezko tenplu bat erakitzen dute, bestela esanda, poeten kasuan
|
dudarik
ez?, hitz handiak, tenpluaren habe eta zutabe izateko deituak, betiere osagai.
|
|
|
AUZOKO mutilon aurrean puntu parrasta bat irabazi zuten Pepe, Luisma eta Mikelek,
|
dudarik
ez, baina beren etxeetan epelak entzun zituzten, baita epelak jaso ere. Gure etxetik entzuten ziren behintzat Maria Pilarrek bere semeari egindako oihuak, baita haiekin batean emandako zartakoen hotsa ere.
|
|
|
Don Fausto zirikatzen ari zitzaigun,
|
dudarik
ez... baina Amanda ez zen anaiak jaurti ziòn esaldiarekin aztoratu; edo aztoratu egin zen, bai —masailen gorritasun arin hura, aztoramenduaren erakusgarri... —, baina bazuen bere aztoramenduak atsegin puntu bat, irri pikaro bezain zabal bat egitea ahalbidetu ziona. Nik hura ikusten nuen —Amandak ere gogoko ote ninduen, orduantxe gailendu zitzaidan sentipen hura lehen aldiz—, eta haren jarrerak indartu ninduen, halako moldez, non honela hitz egitera ausartu bainintzen, zuhurtasunaren bidetik betiere:
|
|
|
Izagirre doktorea gizon jakintsua da, eta berak esango digu gurea bezalako familia on bateko semearentzat zer den egokiena, pianoa jotzen ikastea edo txistua"; medikuak amari begiratu zion, gero niri, eta azkenik, bi edo hiru segundotan pentsakor gelditu ondoren, bere epaia eman zuen: " Pianoa,
|
dudarik
ez"; amari betartea aldatu zitzaion; ama, baina, erbia bota aurretik ospatzen ari zen erbiaren ehiza: normala, alde batetik, amak ez baitzuen medikua Salomonen eskolakoa zela jakiteko obligaziorik... honek jarraian osatu baitzuen bere epaia, bigarren zatiari bide emanez:
|
|
|
Nola gozatu nuen nik liburu harekin, izan ere!; hiru aldiz ere irakurri nuen segidan, irakaslearen oparia jaso ahala; arimatik idatzitako poemak ziren,
|
dudarik
ez, baina sentsualak ere baziren aldika, gorputzak arimari aurrea hartu balio bezala; fase platoniko batean murgilduta bainengoen, atzean geratzen zitzaizkidan poema haiek, Helenaz gogoratzen nintzen bakoitzean harako lelo hura etortzen baitzitzaidan automatikoki burura, mientras exista una mujer hermosa,/ ¡ habrá poesía!, espirituaren munduarekin adiskidetzen ninduena, minuskulaz idatzitako p... Poesiaren isla eta Jainkoarena berarena, alegia, poesia Poesiaren baitan urtuta; Helenak bere dantza hura eskaini zidanean, ordea, dohainik eskaini ere, liburuaren beste poema bat gailendu zitzaidan:
|
|
|
Nola ausartzen zara garbitasunaz hitz egitera, orbetarren ohorea eta izen ona zikindu dituzunean, zeure urtebetetzeko egun berean, para más inri, seme galdu horrek? Beste era batekoa zinela uste nuen..."; gauza gehiago ere bazituen buruan,
|
dudarik
ez, baina neskameei begiratuta —modu berezian begiratu zien, pikutan egotetik espazio errealera egiten duenaren antzera eta orduan konturatu balitz bezala neskameak ere hantxe zituela, berarekin batera etorri ziren arren—, halaxe bukatu zuen bere jarduna: " Hitz egingo dugu, aita datorrenean...!".
|
|
|
Lurrean asmatutako zeru guztiek porrot egiten dutela, halabeharrez. Ez dakit zientziak, baina zentzuak hala dio,
|
dudarik
ez. Izan ere, lurra zeruarekin nahasten dugunean, hodeiak hartzen ditugu maindiretzat, eta horrek ez du funtzionatzen.
|
|
2011
|
|
|
aditu al duk? , eta, inongo
|
dudarik
ez zedin, jarraitu zuen?: Ni naiz autoritate militarraren ordezkaria, apez jauna autoritate eklesiastikoarena, eta jakin ezak gure erabateko adostasunaren ondorio direla hiri aplikatutako debekuok.
|
|
|
haietarik bat. Evaristo?
|
dudarik
ez, zeren, ergelarena eginez sabaiari begira paratzen zela, erran baitzuen:
|
|
|
Eta, amari begietara so eginik, Leonek sinetsi egin zion? masailetan beheiti malkorik ez zuen arren, negarrez ari baitzen ama,
|
dudarik
ez.
|
|
|
Zeinen zoriontsu sentitzen zinen zu, Satur, zeure automobil haietan nekagaitz?! Irakurtzen eta idazten baino zoriontsuago bai,
|
dudarik
ez?
|
|
|
Thomas Bernhardi irakurri genion behin gizakiak ez duela askatasunik nahi, eta gezurra esaten duela kontrakoa dioenak. Askatasuna ahoa betetzen digun hitz maiztu horietakoa da,
|
dudarik
ez horretaz, baina berba luze hori fonemaz fonema ahoskatzean predikatu ohi duguna ez da askatasun indibidual erabatekoa eta muturrekoa (benetakoa den bakarra ez litzateke hori, bestalde. Ala graduazioa onartzen du askatasunak?
|
|
|
Urteak pasa nituen nire senar eta alaben kezka espainiarrak entzunez, eta orain euskaldunak, inoiz garrantzia non zegoen antzeman gabe; nire alabenak klasearekin ere bazuen zerikusia,
|
dudarik
ez dut, horregatik gain haserretzen ziren ruralismoan inspiraturiko estetikadunek eginiko edozerekin; kamiseta nautiko eta mendiko galtzez jantzitako bizpahiru adinkide topatzen bazituzten kartel batzuk jartzen, urte batzuk beranduago hiru magrebtar txandalez ikusteak sortzen zien erreakzio berbera eragiten zien, kalez aldatzea gutxienez.
|
|
2012
|
|
|
–Niretzat,
|
dudarik
ez, musu baten pneuma iheskorra...
|
|
|
Sentitu nuen, benetan, haren zokoak esploratzeko desira, baita egin behar nuen sakrifizioa ordainduz ere; eta lehorreko lagun zaharrei ikustekotan nintzen misterioen berri eman ezina, horixe nuen penarik handiena. Ideia horiek,
|
dudarik
ez dago, bitxiak dira gizon batek noiz eta halako egoera batean buruan erabiltzeko; orduz geroztik sarritan pentsatu izan dut burua ez ote zidaten arindu ontziak osinaren inguruan egiten zituen itzuliek.
|
|
|
Jadanik argitaratuta zeuden iritzien xehetasunak errepikatu besterik ez du egin, egunkari honetatik eta hartatik ardura handiz jaso ondoren. . Gauza haiek, argi dago?, dio,, azken hiru edo lau asteak zeramatzaten han, eta
|
dudarik
ez dago doilorkeria honen gertalekua aurkitu dela?. Le Soleil ek hemen aipatzen dituen gertaerek, urrutitik ere ez dituzte gaiaren gainean ditudan dudak argitu.
|
|
|
–Begira, zuzen nagon, esan zuen itsuak, esku azpian zartakoa joz?, Janko ez dun ez itsasoaren, ez haizearen, ez lainoaren, ez kostazainen beldur; zorroztu belarria: palasta hori ez din urak besterik gabe sortzen, Jankoren arraun luzeen hotsa dun, batere
|
dudarik
ez dinat.
|
|
2013
|
|
|
–Gizon ederra zara,
|
dudarik
ez dago, baina hala ere, nahiago ditut nik emakumeak, kar, kar!
|
|
|
pikondoko laranja batekin konformatu dun hondarrean??. Ama haserre zegoen,
|
dudarik
ez; Raissak bazekien, beraz, isilik egon behar zuela, zamariak ere orduantxe isildu ziren, amaren irrupzioarekin batera?, baldin eta ondorio gaiztorik nahi ez bazuen; hura, baina, tentazio ikaragarria zen, hain zen neurrigabea amari, bere egia, errateko zuèn gogoa?
|
|
|
–Gero eta konbentzituago nago erabateko soluzioa ez dagoela ez Ekialdean ez Mendebaldean, eta sintesi batetik etorriko dela. Medikuntzan, konparazio batera, ez dago
|
dudarik
ezen Mendebaldeak aldetxoa atera digula. Baina Mendebaldeko ikuspegia hanka motza da.
|
|
|
–Ez udaberriarekin ez loreekin hunkitzen ez dena? / ezta lautarekin ere hatzak hari joka ari direnean;/ musikarekin eta musikak inguratzen duenarekin ere sorgorra dena;/ malda goiti doan zorionaren bila ez dabilena;/ galgoek jazartzen eta geldiarazten dituzten/ gazelekin aztoratzen ez dena,/ sortzez da ero/ eta ez dago
|
dudarik
ezen asto baten izaera duela?.
|
|
|
Dionixio hasieran baino hobeto sentitzen zen,
|
dudarik
ez, baina doña Klotilderen ateraldi xelebrearen kontura egindako barrealdia igaro?
|
|
|
Hamzari bertze indar batzuk zebilzkion azpitik,
|
dudarik
ez: bere bizitzari eta Yazîden heriotzari zentzua emateko behar ezin eztabaidatuzkoa eta erabatekoa, bereziki; horretarako, gainera, erantzun egoki bat behar zuen:
|
|
|
Pedrok bere estudioak zituen eta aita baino kultuagoa zen,
|
dudarik
ez, baina Dionixio ez zen analfabetoa: aitzitik, jendeak uste baino gehiago ikasi zuen lantegian hainbeste urtetan, eta huraxe zen, beharbada, semearen mailan zegoela erakusteko momentua:
|
|
|
Estatu Batuetan Kennedy lehendakariaren heriotzarekin bezala, Frantzian, noizbehinka, eztabaida pizten da lehen errege Borboikoaren hilketaren egile intelektualez. Egile zuzenaz,
|
dudarik
ez da. Frantsesek Lee Oswald en pare dute Jean François Ravaillac.
|
|
|
Haren familiak mende erdia egin zuen Espainiaren soldatapeko eta Nafarroako errege erreginen etsai. Axularrekin zuen adiskidantzaz
|
dudarik
ez dago. Urdazubiarrak Gero n egin zion eskaintza dugu lekuko.
|
|
|
Sobera beldur da zehatua izateko. Nabarmena bada ere bahitzailearen ezongia,
|
dudarik
ez du gauza dela presoa gogor erabiltzeko. Ausartzia ez da inoiz izan Agerreren bertuteetarik.
|
|
|
Bai to! Elizgizonak
|
dudarik
ez du: egoera berriarekin ez da beren eta gisakoen premia apalduko, ez koroaren ez gainerakoen begitan.
|
|
|
Younge andereari, berriz, kargua kendu zitzaion, jakina. Wickham jaunaren xede nagusia gure arrebaren dirua zen,
|
dudarik
ez, hogeita hamar mila libra baitira; baina ezin diot eutsi suposatzeari niri mendeku hartzeko esperantza ere bultzagarri indartsua izango zitzaiola. Haren mendekua bete betea izango zatekeen, zinez.
|
|
|
–Bai, Elizabeth andereñoa, hurrengo igandean, elizan, Lady Catherine De Bourgh ikusteko ohorea izango duzu, eta liluratu egingo zaituela esan beharrik ez daukat. Oro adikor eta hurbilerraza da, eta
|
dudarik
ez dut elizkizuna amaitu ostean bere arretaren apur batez ohoratuko zaituela. Hemen zaretelarik Lady Catherinek berera gonbidatzeko ohorea egiten digun guztietan, zeu eta ene arreba Maria aintzat hartuko zaituztela ere esan dezaket ia ia zalantzarik gabe.
|
|
|
Collins jaunak bere ageriko aitorpena egin zuen. Parrokiatik kanpo egoteko baimena hurrengo larunbatean bukatuko zitzaionez, erabakita zeukan aitorpena denbora galdu gabe egitea, eta, bestalde, erantzunari buruzko
|
dudarik
ez zuenez, adierazpenak ez zion inolako ondoezik sortu, ezta egiteko unean bertan ere; beraz, modu eratsuan ekin zion egitekoari, bere ustez halako auzietan ohi ziren xehetasun guztiak aintzat harturik. Gosaria amaitu eta handik gutxira Bennet anderea, Elizabeth eta neskatiletako bat elkarrekin aurkitu zituelarik, honako hitzokin zuzendu zitzaion Collins jauna amari:
|
|
|
Eta zuk berbarik ere ez honetaz; ume gorde hori! Tira, guztizko atseginez ikusiko dut Bingley jauna,
|
dudarik
ez izan. Baina...
|
|
|
–Neska ona zara, arrapostu zion?, eta atsegin handia hartzen dut hain zori handitan ezarriko zarela pentsatzean. Ederki moldatuko zarete elkarrekin,
|
dudarik
ez dut. Zuen izaerak ez dira inondik ere desberdinak.
|
|
|
–Oker txiki bat egin zuen,
|
dudarik
ez; baina hori bere apaltasunaren alde mintzo da.
|
|
|
Gelan sartu bezain laster, hain modu esanguratsuan begiratu zion Bingley jaunak Elizabethi, eta hain bero eman zion bostekoa,
|
dudarik
ez baitzen geratu gizona ederki informatuta zegoela; eta handik gutxira, zera esan zuen ozenki:
|