|
2002
|
|
|
Erabili eta botatzeko produktuen industriak sortzen
|
du
mundu osoan zaborrik gehien.
|
|
|
Turismo ekologikoak eskaera handia
|
du
mundu osoan
|
|
|
Deklarazio horrek ekoturismoko jardueren planifikazioari, garapenari, kudeaketari, marketinari eta gainbegiratzeari buruzko ondorio eta gomendio batzuk ezartzen ditu, epe luzera iraunkortasuna bermatzeko. Turismo ekologikoak dagoeneko eskari handia
|
du
mundu osoan, eta Ekoturismoari buruzko Deklarazioak tresna berri bat ekarriko du, bai eta jarduera turistiko horri buruzko etorkizuneko eztabaidetarako erreferentzia puntu bat ere; David de Villiersek, OMTren idazkariorde nagusiak, adierazi zuen. Hala ere, Villivers ek onartzen du oraindik asko dagoela egiteko, batez ere pobreziaren aurkako borrokan, «ekoturismoak eragin dezakeen kausa bat».
|
|
2003
|
|
|
Hala ere, Asian hedatzen den koronabirusaren eta Ipar Amerikan hedatzen denaren unitateen segidak alde nabarmenak ditu. Aurkikuntza horrek berrespen berriak behar baditu ere (sekuentziazioko akatsak baztertu behar dira), ur hotzeko pitxer bat botatzen
|
du
mundu osoan aplikatzeko txertoa behar den presarekin diseinatzeko asmoei buruz. Zientzialariek bazuten hipotesi hori; izan ere, koronabirusen genomaren tamaina handiak gizakiak eta beste ornodun batzuk kutsatzen ditu, eta material genetikoaren birkonbinazioak eragiten ditu.
|
|
|
Internetek birus informatikoen eragin handiena jasan
|
du
mundu osoan. Ia aldi berean agertu ziren Blaster zizareak eta haien aldagarriak, Nachi.
|
|
|
Abentura bat du zientzialari honek, eta Iranen bultzada ikertzailea miresten du. Iranek espezia horren %80 ekoizten
|
du
mundu osoan (150 tona urtean), Greziaren eta Espainiaren %6ren oso aurretik. Gaur egun, gure herrialdea ez da %3ra iristen, duela hiru hamarkada ekoizle nagusia baitzen.
|
|
2005
|
|
|
OMEk ohartarazi du gehiegizko pisuak eta obesitateak planetako mila milioi biztanleri baino gehiagori eragiten dietela; izan ere, ebidentzian oinarritutako medikuntzak gehiegizko kiloak morbilitate eta heriotza tasa kardiobaskularreko arrisku hutsarekin lotzen ditu. Ondorioa da jendeak gaizki eta gehiegi jaten duela, eta horrek aukera ematen
|
du
mundu osoan aplika daitezkeen eskema dietetiko trebe eta seguruak izateko. Aztertutako lau dietak, ordea, lehian dabiltza, nork galtzen duen kilo gehien (eta nork saltzen dituen liburu edo produktu gehiago).
|
|
|
Ekainaren 5ean egin zen Ingurumenaren Nazioarteko Eguna dela eta, Nazio Batuen Ingurumen Programak (NBIP) ingurumenari buruzko alerta piztu nahi izan
|
du
mundu osoan. «Hiri berdeak» lemapean, ekimenaren arduradunek giza aurpegia eman nahi diete ingurumen gaiei, eta, hala, pertsonek garapen iraunkor eta bidezkoan duten zeregina aktibatu.
|
|
2006
|
|
|
Hala erakusten dute datuek; azken 10 urteetan, labore transgenikoen azalera global metatua 475 milioi hektareakoa izan da, AEBko azalera osoaren ia erdia. Soja transgenikoa da jarduera handieneko beste labore bat, eta 54,4 milioi hektareako azalera hartzen
|
du
mundu osoan, hau da, transgenikoen eremu globalaren %60 Sojari artoa (21,2 milioi hektarea), kotoia (9,8 milioi) eta koltza (4,6 milioi) datozkio. Guztira, 8,5 milioi nekazari aritzen dira transgenikoetan.
|
|
|
UNESCOren Estatistika Institutuak (UIS) txosten bat egin du, “Maisuak eta Hezkuntzaren Kalitatea: 2015erako behar globalen ebaluazioa”, adierazi
|
du
mundu osoan Lehen Hezkuntzako 18 milioi irakasle gehiago direla 2015erako. Irakasle falta bereziki nabarmena izango da Afrikan; Latinoamerikan, berriz, gutxiago da, eskola populazioa jaitsi egingo delako.
|
|
2007
|
|
|
Klima aldaketari buruzko azterlan batek ia 260.000 ordenagailu pertsonalen laguntza
|
du
mundu osoan
|
|
|
Gehiegizko pisua duten pertsonen kopuruak gora egiten jarraitzen
|
du
mundu osoan, eta bi ikerketa zientifikok ohartarazpen larriak egin zituzten obesitatearen aurka borrokatzen dutela dioten sendagaiei buruz, bereziki Rimonabyri buruz. Europan Acomplia izenarekin salduta, ondorio psikiatrikoen gero eta arrisku handiagoa izango luke Rimonabelak, The Lancet aldizkari mediko britainiarrak argitaratuko duen artikulu baten arabera.
|
|
2008
|
|
|
Google Maps eta Google Earth bezalako zerbitzu garrantzitsuen ardura duen gizonaren lanaldia Googleplex en igaro ohi da, bilatzailearen enpresak Mountain View en (Kalifornia) duen bulego zentro bitxian. Handik, laba lanparak, luzaketak egiteko gomazko pilotak, ping pong eko mahaiak, bideojokoak, masaje gela eta piano bat inguruan dituela, Hernándezek geografiarekin lotutako Googleren zerbitzu sorta sustatzen
|
du
mundu osoan, eta horiei Google Street View gehitu behar zaie. Gainera, Googleko GeoMarketineko munduko zuzendaria Idealista, Floresrefras, Tuenti edo 11870 bezain arrakastatsuak diren web guneen eta gizarte komunitateen sortzaile da.
|
|
2009
|
|
|
herrialde garatuenetako osasun agintariek gero eta parte hartze handiagoa dute herritarren elikadura osasungarriagoa lortzeko helburuarekin, eta gero eta konpromiso handiagoa dute zibilizazio gaixotasunen (obesitatea, diabetea, hipertentsioa, gaixotasun kardiobaskularrak…) aurkako borrokan. Bihotzaren Amerikako Elkarteak (AHA), munduko medikuntza elkarte handienetako batek, 2006 urtean jada gomendatu zuen (gaur egun OMEk gomendatzen
|
du
mundu osoan) egunero trans gantzak hartzea kaloria guztien %1 baino ez izatea, hau da, batez besteko dieta batean, 2.000 eta 2.500 kaloria bitartean, egunean 2 g trans gantz kontsumitzea. 2008ko azaroan, Europako Parlamentuak azterlan bat argitaratu zuen, trans gantzen egungo egoera mugatzeko eta kontsumitzaileen dietan gantz horien presentzia murrizteko neurriak hartzeko lurra prestatzeko.
|
|
|
Horren erakusgarri dira errenta finkoko funts bermatuak lehenestea eta errentagarritasun txiki baina seguruetara ihes egitea (adibidez, gordailuak edo aurrezki kontuak). Sektoreak bere kapitalaren erdia galdu
|
du
mundu osoan 2007az geroztik, eta gaur egun Espainian diruaren itzulketak (inbertitzaileei dirua itzultzea) jasotzen ditu, hilean 900 milioi euro inguru. Arrisku funtsen sektorea egonkortu egiten dela dirudi, beherantz jarraitu arren; kudeatzaileen eta birmoldaketaren arteko bat egiteak sortu dira, baina oraindik urrun daude aurreztaile apalentzat inbertsio segurua izatetik.
|
|
2010
|
|
|
Elikagaien alergien intzidentzia tasak gora egin
|
du
mundu osoan, Europako Batasuneko Giza Elikadurari buruzko Batzorde Zientifikoaren datuen arabera. Gaixotasun horiek dituzten pertsonentzat, etiketatzea informazio iturri bikaina da eta segurtasunerako funtsezko tresnetako bat.
|
|
|
Nazio Batuen Erakundeko (NBE) erakundeak dioenez, nekazaritzan tratatutako hondakin uren erabilera “berrogeita hamar bat herrialdetan egiten da, eta mundu osoan landutako lurren %10 hartzen du”. Praktika horrek gero eta interes handiagoa pizten
|
du
mundu osoan, eta zenbait herrialdetan, hala nola Espainian eta Mexikon, tratatutako uren ehuneko handi bat ureztatzeko erabiltzen da. Hala ere, maila globalean, FAOk dioenez, “tratatutako hondakin uren zati txiki bat bakarrik erabiltzen da nekazaritzarako”.
|
|
|
NBEren Nekazaritzarako eta Elikadurarako Erakundeak (FAO) ohartarazi
|
du
mundu osoan inportatutako elikagaien fakturak bilioi bat dolarreko muga gainditu dezakeela 2010ean, 2009az geroztik nekazaritzako oinarrizko produktu askok izan duten “igoera handiaren” ondorioz. Bilioi bat dolarreko muga hori gaindituz gero, FAOren arabera, elikagaien inportazioagatiko munduko faktura ez da ikusten elikagaien prezioak 2008an errekorrak lortu zirenetik.
|
|
2012
|
|
|
Bizikleta bidezko Mezularitza Elkarteak bere web orrian azaltzen du nola jarri harremanetan elkartekideekin. Mezularitza ekologikoak lurra irabazi
|
du
mundu osoan Mezularitza gero eta erabiltzaile gehiago dituen praktika da. Hernándezek dio herrialde eta gizarte gehienek zerbitzu hori eta ibilgailu hori hirietarako egokiena dela.
|
|
|
Teknologia berriaren arrakasta Irudia: Tatsuo yamashita Teknologia berriak arrakasta handia izan
|
du
mundu osoan. Smartphone (Interneterako sarbidea duten azken belaunaldiko mugikorrak) eta tableten (Interneterako sarbidea duten ordenagailuak) salmentak izugarri igo dira.
|
|
2013
|
|
|
FAOk intsektuen kontsumoa bultzatzen
|
du
mundu osoan elikagaien segurtasuna areagotzeko, nahiz eta EBn haien salmenta ez dagoen baimenduta.
|
|
|
Bide segurtasunak gero eta garrantzi handiagoa hartzen
|
du
mundu osoan, eta ez bakarrik istripuek (1,24 milioi urte urtean) hartzen duten giza bizi kopuruagatik, baizik eta ezbehar batek kutxa publikoei eragiten dizkien kostu ikaragarriengatik ere: larrialdi taldeetatik, modu larriagoan kaltetutako pertsonei bizitza osorako eman behar zaien arretagatik.
|
|
|
Horrela sortu zen «Mila esker zuri» Esku Elkartuen proposamena. Bost astez, erakundeak «xeheki eta adibide zehatzekin bereizi
|
du
mundu osoan egiten duen lana, bere bost lan arloen bidez». Ideia horrek balio izan du bazkideei eskerrak emateko, haien laguntzaren garrantzia gogorarazteko eta lankidetza berriak eskatzeko, SMS solidarioa «pertsona gehiagori laguntzeko».
|
|
2014
|
|
|
Ekintzaile ekologistek eta ikertzaile zientifikoek parte hartu dute, Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko (UAB) Ingurumen Teknologia eta Teknologia Institutuko talde batek koordinatuta. «Mapak joera kezkagarriak erakusten ditu, ingurumen delituak egiten dituzten konpainien zigorgabetasuna adibidez», adierazi du aditu batek «Atlasek erakusten
|
du
mundu osoan gatazka ekologikoak ugaritu egiten direla munduko klase ertain eta altuko materialen eta energiaren eskariengatik», UABJoan Martínez Alier (EJOLT proiektuaren zuzendaria) katedradunak dioenez. Gatazka ekologikoek agerian uzten dituzte gizarte desoreka larriak.
|
|
|
Ebolak kezka handia sortu
|
du
mundu osoan, baina Afrikan eragin handiena izan du. Hori dela eta, Gurutze Gorriak bere baliabideak, ezagutza eta ahalegina hedatu ditu kontinente honetan, milaka biktima dituen gaixotasun bati aurre egiteko.
|
|
|
Migrazio prozesuan zeharkatzen diren herrialdeak pertsonentzako tranpa dramatiko bihurtzen dira, zirkulazio sareen edo tratu sareen biktima direnak. ACNUrek adierazi
|
du
mundu osoan gatazkak biderkatu egin direla eta, ondorioz, lekualdatuen kopurua: 50 milioi baino gehiago.
|
|
2015
|
|
|
«Espainiako populazioaren %1 aberatsenak %70 pobreenak baino aberastasun handiagoa du». Desberdintasunaren ondorioak Txostenak «desberdintasuna kontrolik gabe areagotzea» pobreziaren aurkako borroka oztopatzen
|
du
mundu osoan. Eta okerragoa dena, mantentzeko borrokatzen da.
|
|
|
Kzenona Birikako minbizia prebenitzeko begetalak: aztertzen zailak diren azterketak Biriketako minbiziak eragin dezakeen populazio hilkortasun handiak osasun kezka handia sortzen
|
du
mundu osoan. Hori dela eta, ikerkuntzak birikako minbizian duen zeregina lotzen duten ikerketak ez dira batere berritasun bat.
|
|
2016
|
|
|
mellitus diabetesa. Erakunde horrek agerian jartzen
|
du
mundu osoan 347 milioi pertsona baino gehiagok jasaten dutela gaixotasun metaboliko hori, bost milioi inguru Espainian. Ondoren, diabetes mellitusak planeta osoan zer esan nahi duen eta 2016ko Osasunaren Nazioarteko Eguna ospatzearen helburuak zein diren azalduko dugu.
|
|
|
Lana sortzea eta ingurumena zaintzea. Enplegu berdeak gero eta garrantzi handiagoa
|
du
mundu osoan, hainbat azterketatan islatzen den bezala. Hori lortzeko modu bat norberak bere kabuz egitea da, hau da, ingurumen ekintzaile bihurtzea.
|
|
|
Mendebaldeko dietak gora egiten
|
du
mundu osoan, eta ingurumen inpaktu handiak eragiten ditu ingurumenean eta osasunean
|
|
|
Mundu osoan emakumeen aurkako indarkeriari amaiera emateko, ahots, ekintzaile eta egoera horiek salatzen dituzten pertsona asko behar dira. Azaroaren 25eko ospakizuna eta aurreko edo ondorengo lanaldiak baino haratago doa, baina egun honetan deialdiak jendetsuak dira eta hainbeste ekimenen baturak oihartzun handia
|
du
mundu osoan. Hona hemen Emakumearen Aurkako Indarkeriaren Nazioarteko Egunean parte hartzeko ideia batzuk:
|
|
2017
|
|
|
Arrantzaren jatorri iraunkorra ziurtatzen duten MSC produktuen kontsumoak gora egiten
|
du
mundu osoan
|
|
|
Irudia: 42 2737 Prospektiba ariketa batean, Euromonior aholkularitza enpresak 2030eko etxeak nolakoak izango diren erakusten
|
du
mundu osoan. «Kontsumo unitate digital» gisa deskribatzen ditu, konektibitate maila handiarekin eta era guztietako gailuetarako sarbidearekin (adibidez, smartphoneak, tabletak edo telebista adimendunak) etxebizitzak erosotasunaren, harremanen, entretenitzearen eta abarren erosotasun babeslekuak izan daitezen.
|
|
2020
|
|
|
eguneroko jarduera fisikoak iraupena eta bizi kalitatea handitzen ditu. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, sedentarismoak heriotza goiztiarra areagotzen
|
du
mundu osoan. — Hobeto jaten du.
|
|
2021
|
|
|
“Argi dago gure gizarteak gizarte eta osasun eragin handiko erronkei aurre egin behar diela, eta erronka horiek zuzenean lotuta egongo direla elikagai enpresen jarduerarekin”, esan dute Nestlék, erantzun zuten bi konpainietako batek. Suitzako multinazionalak nutrizioari buruzko I+G sare pribatua
|
du
mundu osoan, 23 ikerketa zentrorekin. “Zentro horietako batean, Lausanako (Suitza) Nestlé Research Center zentroak aurrerapen zientifikoak egiten ditu azukre, gatz eta koipe arloan eta horiek osasunean dituzten ondorioetan, eta berrikuntza teknologikoak ikertzen ari da, gure produktu zorroan eransten ditugunak segurtasuna, kalitatea eta zaporea arriskuan jarri gabe murrizteko”, azaldu dute arduradunek.
|
|
|
Telesailak arrakasta handia
|
du
mundu osoan, eta ikusleek 140 milioi baino gehiago dituzte dagoeneko. Hala ere, indarkeria esplizituko eszenez beteta egoteaz gain,' El juego del calamar' ek oso mezu kaltegarriak igortzen dizkie adin txikikoei.
|
|
|
Sartutako espezieen kopurua nabarmen handitu da maila globalean azken hamarkadetan. Beste alde batetik, espezieen kontrabandoak arriskuan jartzen
|
du
mundu osoan mehatxatuta dauden ehunka espezieren biziraupena, bai eta horiek kendutako ekosistemak ere. 9 Hondakinak Hirietan munduan sortzen den zaborra gaur egungoaren bikoitza izango da 2025ean, eta hirukoitza baino gehiago 2100ean.
|
|
|
Horixe azpimarratzen du Klima Aldaketaren Gobernu arteko Taldeak (IPCC), Nazio Batuek arazoa aztertzeko antolatutako nazioarteko zientzialari taldeak, azken txostenean. 2 Kutsadura Klima aldaketak naturan eta gizakiengan “inpaktu ikaragarriak” eragiten ditu, IPCCLaren arabera, ingurumen kutsadurak inpaktu negatiboak eragiten ditu ekosistemetan eta hainbat gaixotasunetan, aldaketak eragiten ditu, eta milioika pertsonaren bizi itxaropena murrizten
|
du
mundu osoan. Agente kutsatzaileak askotarikoak dira eta gero eta osasun arazo gehiago sortzen dituzte, baita jaio aurretik ere.
|