|
2001
|
|
|
Batetik, pentsalari edo gizakiek asmatu ez duten muin jakin bat, itxuragabea, mugagabea, sortzailea, etengabe irakiten egonik bere baitatik errealitate berriak sortuz gainezka egiteko joera duena; mugagabea da, bai handirantz (infiniturantz) bai txikirantz (infinitesimorantz). Baina honek, beste gabe, ez
|
du
mundua den gisakoa azaltzen, ezin izango baititugu udareondo eta sagarrondo bat bereiztu, gizon eta emakumea ezberdindu, edo hegaztia eta narrastia. Izan ere (eta bigarrenik), kosmosean errealitate mota ezberdinen arteko desberdintze argia dago.
|
|
2003
|
|
|
Ez da hemen erlijio gaietan azalpen sakonagorik eman behar; premiazkoa
|
du
munduko politikari dagozkionetan iragaitea, horrela liburu honetan azaldu beharrekoak bilatzeko.
|
|
2004
|
|
|
Mundua nola den ez zaio axola goren denari. Jainkoak ez
|
du
munduan bere burua ezagutarazten (6.432).
|
|
|
Jainko batean sinesteak esan nahi
|
du
munduko gertakariekin nahikoa ez dela.
|
|
|
Kontzientzia etikoak gizakia munduaren, beste gizakideen eta bere buruaren aurrean jartzen du, mundua, beste gizakideak eta bere burua bere ardura bailiran. Kontzientzia etikoak gizakia arduradun eta erantzule egiten
|
du
munduaren, bere buruaren eta beste gizakideen aurrean. Kontzientzia etikoari eskerrak, gizakia ez da banako soil bat, are gutxiago izaki automata trukagarri bat, hainbat gizarte eta subkulturatan (sektetan eta gisakoetan, esaterako) pertsonak automatak bailiran tratatzen badituzte ere; baizik eta kontzientziari esker munduaz eta bere buruaz kontzientzia eta ardura duen subjektu bat bezala dakusagu gizakia, hots, pertsona bezala.
|
|
2006
|
|
|
Genero epikoak erakutsiko
|
du
mundu heroikoarekin loturarik estuena, baina garai arkaikoan epikarekin batera garatu zen genero lirikoak ere eman dezake mundu haren berri, maiz pertsonalagoa eta, beraz, modernoagoa den arren:
|
|
|
Sentimendua joko horretan sartu ahala, Humek dioenez, munduko objektuak (ekintzak, besteak beste) koloreztatzen edo tindatzen dira. Sentimenduak, azken buruan, balioez koloreztatzen
|
du
mundua: balio moralez eta estetikoez, besteak beste.
|
|
|
Proiektuaren denborak mundu batean existitu behar du, espazio enpirikoan. Denbora molde honek zulatu egiten
|
du
mundu hori, iraganeko ezerezera etengabe igaroaraziz. Askatasunaren denbora ez da mundu horren suntsitzea baizik; eta mundu erreal suntsigarririk ez balego, denbora hori ez litzateke ezer, ez legoke halako denborarik.
|
|
|
Zeren filosofo bakartuak" ziurtasun subjektiboa"," ebidentzia", bereganatu behar baitu derrigorrez. Eta, egia bada ere filosofo" razionalista" guztiek zer den egia eta zer ez erabakitzeko orduan ebidentziatasuna onartu izan dutela irizpide gisa (Platonengandik Husserlenganaino, Descartesengandik igarota), irizpide hau, berez batere ebidentea ez dena, baliogabetu egiten
|
du
munduan beti argi iturriak eta profeta faltsuak jardun izanak hutsak, eromenaren existentzia hutsak; eromenak sistematikoki eta logikoki eraiki baitezake, subjektiboki" ebidenteak" diren datuetatik abiaturik.
|
|
2007
|
|
|
Xenofanesek, Homeroren eta Hesiodoren ikuspegi mitologikoa kritikatuz629, jainko pentsatzaile bat jartzen
|
du
munduaren erdian630 eta bere burua aitortzen du partaide munduaren jainkozko izaera horretan631 Halere, Xenofanesek razionalizazio —esan dezagun— antiteologiko nabarmena egiten du, baieztatzen duenean giza abereak ez diela zor jainko andereei dakiena oro, aitzitik, bere ikerketa ahaleginaren emaitza dela jakituria:
|
|
|
• Xenofanesek jainko pentsatzaile bat jartzen
|
du
munduaren erdian441 eta bere burua aitortzen du partaide munduaren jainkozko izaera horretan442.
|
|
2008
|
|
|
Planteamendu horrek bat egiten du Aristotelesen sistema teleologikoarekin. Izan ere, Motor geldiak erakarpenez mugiarazten
|
du
mundua, maitatuak maitatzailea mugiarazten duen moduan. Ortzi osorako helburua edo xedezko kausa izateaz gain, Motor geldiak ez du parte hartzen, ez munduaren jardueran, ez gizakien jardueran, bere hobezintasunaren ondorioz, Motor geldiaren jarduera bere burua begiestea besterik ezin baitaiteke izan.
|
|
|
Enpirismoak, aldiz, bigarrena (antitesia) defendatzen du: denak funtzionatzen
|
du
munduan lege kausal zorrotzen arabera. Ez gara libre, hori ilusio bat besterik ez da, ez dago behaketa enpirikorik askatasuna sustatzeko.
|
|
2009
|
|
|
Nietzschek esaten digu, Heideggerrek aurrerago esango digun bezala, Modernia bukatzeaz geroztik gizakia ohartu dela ja intelektuak (arrazoimenak) ez duela munduaren ordena harrapatzen (munduak ordena baldin badu). Arrazoimenak gizakiaren estruktura mentalaren arabera pentsatzen edo interpretatzen
|
du
mundua. Kantek esan digu ja arrazoimenak giza estrukturaren arabera pentsatzen duela mundua, baina arrazoimen hori perspektibaz kanpokoa zen, eta beraz, faltsua.
|
|
2011
|
|
|
Osotasunaren zentzutik urruntzean, gizakiak emozioen bidez mugatzen
|
du
mundua, eta mundu hori unibertso linguistiko sinboliko batean hedatzen da, baina, paradoxikoki, adierazteko unean zentzu hertsi batean ixten. Hala, gizateriaren bideak zentzu hori komunikazio sinbolikoan finkatu du, batik bat hizkuntzaren bidez; beste era batera esanda, konbentzio bat erabaki du:
|
|
|
Ez naiz ari noski pentsamendua ukatzen; aitzitik, izatea pentsamenduaren bidez jorratzean, erreala mugatu edo haren sintaxi bat baino ez dela egiten diot; osotasunaren ordena pentsatzearena baino zabalagoa eta ugariagoa dela iruditzen zait (Nietzsche), agertze sorrera mugarik gabeko mugimendua dela, ez direla aski ereduak (Platonen Ideiak, kristauen Jainkoa, edo izatearen agerpenak sortzen dituen egitura matematiko geometrikoak), izatea izanik bera dela jatorrian formen beren iturria sortzen duena (aldi bereko sorrera, izan dena bere bilakaeran espresatzen da, aldez aurretiko gobernurik gabe). Ikuspegi hori erraz irensten
|
du
mundu ikuskera magikoak; ez, ordea, hierarkia edo araubide bat ezartzen bada (arrazoimena edo erregea). Ikuspegi hori bat letorke joan etorrian agertzen den izatearekin eta beraren zirkulartasun edo transdimentsionalitatearekin, pauso bakoitzean hurrengoa sortuz aldez aurretik pentsatu edo uste gabe; izan, amaierarik gabe, giza egite orotatik (pentsatzetik, esatetik, sentitzetik, eta gainerakotik) azaleratuz, ez egitearen atzean zabaltasun osoan zain.
|
|
|
Apeironek mundu finitu baten ezinezkotasuna erakusten
|
du
munduen infinitutasunean soilik uztar daitezke apeiron [eta mundua.
|
|
2012
|
|
|
Marxentzat bezala Badiourentzat ere, giza pentsamenduak egia objektiboa lortzen duen ala ez, galdera teorikoa izatetik urrun, praktikoa da. Benetako pentsaerak, ulertu baino gehiago, aldatu egiten
|
du
mundua. Egia guk egiten dugun zerbait da; egia iragartzen eta defendatzen duten subjektuek aldarrikatzen, eraikitzen eta eusten diote egia horri.
|
|
|
Mundu batean zerbait agertzeak, mundu horretan modifikazioak egon direla besterik ez du esan nahi; hau da, ez da diskontinuitaterik behar, eta beraz modifikazio horiek hedatzeko ere ez da singulartasunik behar. " Gertakarien osotasunak" (Wittgenstein) osatzen
|
du
mundua, ez bere aldaketak. Fisikak (Galileorengandik hasi eta Einstein eta Laurent Nottalerenganaino) fenomenoak bere fenomenalitatean garaiz hartzen dituen bariazioak integratzen dituela erakusten du.
|
|
2016
|
|
|
Wilson inurritan aditu handiena da. Ehunka inurri espezie ikertu
|
du
mundu osoan, eta inurrien erreinuak eboluzioaren ikuspegi berri bat irakatsi dio (’gene kultur koeboluzioarena’), ondorio harrigarriak ikasiz gizajendearen erreinurako. Inurrien mundua erabateko kooperazio sistemarena da, egoismo indibidualaren uko erabatekoaz.
|
|
2017
|
|
|
Aldiberekotasuna ez da, beraz, munduko izatedunena: eskatzen
|
du
munduko bi presenteren kopresentzia presentziak zerari bezala ulertuak. Aldiberekoa da Pierreren presentzia munduari eta nirea.
|
|
|
Hirugarrenik, Bestearen kontzientzia eta askatasuna ezin daitezke izan nire irudikapenen batasunerako balio duten kategoriak. Jakina, Husserlek erakutsi duenez, ‘nire’ munduaren egitura ontologikoak eskatzen
|
du
mundu hori Bestearentzako mundu ere izatea. Baina Besteak nire munduko objektuei objektibotasun mota jakin bat aitortzen dien heinean, horrek adierazten du bera jada mundu horretan dagoela objektu gisa.
|
|
2021
|
|
|
" Gizarteak ez dira espezieak: gizartean, espeziea existentzia gisa mamitzen da; gizarteak bere burua transzenditzen
|
du
mundurantz eta etorkizunerantz; haren ohiturak ez dira biologiatik segitzen" (I: 55).
|
|
|
Kasu honetan, bestelako klaseak (gizon/ emakume, kasu honetan) mahai gainean jarriz (Langile) Klasea desitxuratu edo desbideratu izana. Eztabaida horrek pil pilean jarraitzen
|
du
munduan eta Euskal Herrian.
|