|
2023
|
|
|
Modu berean, enpresaburuak ezin du ezarri aldarazpena alde bakarrez, ez eta lan baldintzen funtsezko aldarazpenaren ondorioz ere. Horrenbestez, langileak ez badu berritzea onartzen, enpresaburuak ezin
|
du
langile hori kaleratu edo zehatu. Gainera, langileak ezin du inolako ondore kaltegarririk jasan berritzea ez onartzeagatik.
|
|
|
Kontratua amaitzeagatiko kalte ordaina jasotzeko eskubidea izango
|
du
langileak, soil soilik hala ezarri bada hitzarmen kolektibo aplikagarrian edo lan kontratuan.
|
|
|
Alabaina, muga hori ez da aplikatuko kontratazio edo jarduera ateratze berriek zein lantoki ukitu eta lantoki horretan lan kontratua etenda edo lanaldia murriztua duten langileek ezin badute, euren prestakuntzarengatik, gaitasunarengatik edo bestelako arrazoi objektibo eta justifikatuengatik, kontratazio edo jarduera ateratze berriei eratxikitako eginkizunak gauzatu. Edozein kasutan, enpresaburuak aldez aurretik informatu
|
du
langileen lege ordezkaritza horren guztiorren gainean.
|
|
|
Eszedentzia mota hori langileen banakako eskubidea da, gizon nahiz emakumeena, eta eszedentzia horren iraunaldia zatitu ahal izango da. Hala ere, subjektu berak eraginda, enpresa bereko bi langilek edo gehiagok badute eskubide hori, enpresaburuak mugatu ahal izango
|
du
langileok aldi berean egikaritzea eskubide hori, enpresa jardunbidearen ondoriozko arrazoi oinarridun eta objektiboak direla bide, arrazoi horien gaineko zioak idatziz behar bezala emanez. Halaber, kasu horretan enpresak plan alternatiboa eskaini du, bi langileek eszedentzia izatea ziurtatu eta kontziliazio eskubideak egikaritzea ahalbidetzeko.
|
|
|
Azkenik, langileak kitoaren jaso agiria sinatzeko unean eskatu ahal izango
|
du
langileen lege ordezkariren bat izatea. Jaso agiri horretan agerraraziko da langileak langileen lege ordezkari baten aurrean sinatu duela hori, edo langileak ez duela aukera hori baliatu.
|
|
|
O Langilea sindikatu batean afiliatuta egon eta enpresaburuak horren berri badu, azken horrek aurretiaz entzun
|
du
langilearen sindikatua zein izan eta horren sindikatu ataleko eskuordeek esan beharrekoa.
|
|
|
Amaitzeko, ondoreei dagokienez, kaleratze deusezak berehala eragingo
|
du
langilea berriro enpresan hartzea, jaso gabeko alokairuak ordainduz.
|
|
|
Debeku hori ez da aplikatuko kontratazio edo jarduera ateratze berriek zein lantoki ukitu eta lantoki horretan lan kontratua etenda edo lanaldia murriztua duten langileek ezin badute, euren prestakuntzarengatik, gaitasunarengatik edo bestelako arrazoi objektibo eta justifikatuengatik, kontratazio edo jarduera ateratze berriei eratxikitako eginkizunak gauzatu. Edozein kasutan, enpresaburuak aldez aurretik informatu
|
du
langileen lege ordezkaritza horren guztiorren gainean.
|
|
|
Lanaldiaren mugen berme gisa kontuan hartu behar da, LELTBren 34.9 artikuluaren arabera, enpresaburuak lanaldia erregistratzea bermatu behar duela. Bada, erregistro horrek bere baitara bildu behar
|
du
langile bakoitzaren lanaldia hasteko eta amaitzeko ordutegi zehatza, izan daitekeen ordutegi malgua gorabehera. Lanaldiaren erregistro hori antolatu eta dokumentatuko da negoziazio kolektiboaren bidez edo enpresako akordioaren bidez, edo, halakorik izan ezean, enpresaburuaren erabakiaren bidez, aldez aurretik enpresako langileen lege ordezkariak kontsultatuta.
|
|
|
Bestalde, 2019ko ekainaren 12ko (1652/ 2019 errek. zk.) Galiziako ANEk, 4 Salakoak, bidezkotzat jo du lan partea faltsifikatzen duen langile bat kaleratzea. Eta 2019ko apirilaren 30eko (183/ 2019 errek. zk.) Murtziako ANEk, 4 Salakoak, agertzen
|
du
langileek jasandako presioak erregistroko datuak faltsutzeko enpresaren mesedetan. Lanaldiari buruzko erregistroa aplikatzearen ondorioz sortutako egoera berezien artean nabarmendu daiteke 2019ko martxoaren 19ko (30/ 2018 errek. zk.) AGEk, 4 Salakoak, jasotakoa.
|
|
|
Lanaldiari buruzko erregistroa aplikatzearen ondorioz sortutako egoera berezien artean nabarmendu daiteke 2019ko martxoaren 19ko (30/ 2018 errek. zk.) AGEk, 4 Salakoak, jasotakoa. Bada, epai horrek adierazi
|
du
langileek enpresak antolatutako futbol partida batean egindako denbora benetan lan egindako denbora dela.
|
|
|
Ordutegiak ezartzen du lanaldiak egunean duen banaketa, egun bakoitzean lanean egin beharreko denbora zehaztuz. Halaber, banaketa horrek zehazten
|
du
langileak libre duen denbora, eta, horren ondorioz, posible da eguneko lanaldian gainditzea urteko lanaldiaren arabera egunero egin litzatekeen ordu kopurua [ikusi 2003ko abenduaren 9ko (88/ 2003 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
(c) LELTBk aitortu
|
du
langileak duen eskubidea gaueko lanpostuan hasi aurretik doako osasun azterketa izateko, bai eta lanean hasi ondorenen ere, denbora tarte erregularretan. Osasun azterketa horien ondorioz egiaztatzen bada gaueko langileak lanarekin zerikusia duten arazoak dituela, langile horrek eskubidea izango du, enpresan egunez lanposturik badago, eguneko lanpostu batean lanean hasteko, baldin eta lanpostu horretan lan egiteko lanbide gaitasuna badu.
|
|
|
EKren 40 artikuluak aldizkako opor ordainduak izateko eskubidea aitortu du. Manu hori garatuz, LELTBren 38 artikuluak xedatu
|
du
langileek eskubidea dutela urtero egutegiko 30 eguneko oporrak izateko.
|
|
|
Beraren helburua da bermatzea lan ingurua eta langileak gauzatzen dituen jarduerak bat datozela. Hori dela eta, zainduko
|
du
langileari agindutako zereginak ez izatea gehiegi, haren ahalmenaren gainetik daudenak alegia, eta saihestuko ditu langileak osasunean izan ditzaketen lesio edo kalteak (iraunkorrak nahiz aldi baterakoak, epe laburrera nahiz epe luzera).
|
|
|
Horrela jarduten ez badu, langileak berak jarduera geldiarazi eta lanpostua abandonatu ahal izango du. Hori berori erabaki ahal izango
|
du
langileen lege ordezkarien edo prebentzio eskuordeen gehiengoak. Kasu horretan euren erabakia komunikatuko diete enpresari eta lan agintaritzari.
|
|
|
Izan ere, LELTBren 50.1.c) artikuluaren arabera, kontratu azkentzea eskatzeko bidezko arrazoia da enpresaburuak bere betebeharren inguruan gauzatutako edozein ez betetze larri. Areago, hori gertatzen baldin bada, LELTBren 50.2 artikuluak ezarri
|
du
langileak eskubidea izango duela bidegabeko kaleratzeari begira ezarri kalte ordainak jasotzeko. Edonola ere, ez betetzeak jarraikakoak izan behar dute.
|
|
|
LETLBren 4.2.c) artikulutik ondorioztatutakoaren arabera, enpresaburuak ezin
|
du
langileen aurka zuzeneko nahiz zeharkako bereizkeriarik egin, enplegurako, edo behin horiek enplegatuta, egoera zibilarengatik; adinarengatik, LELTBk ezarri mugen barruan; arrazaedo etnia jatorriarengatik, gizarteegoerarengatik, erlijioarengatik nahiz sinesmenengatik; ideia politikoengatik, sexu joerarengatik; sexu identitatearengatik; genero adierazpenarengatik; sexu ezaugarriengatik; sindikatu ...
|
|
|
4 Enpresaburuak edozein unetan zehatu ahal
|
du
langilea azken horrek lanari dagokionez gauzatutako ez betetzeen ondorioz?
|
|
|
15 Zer esan nahi
|
du
langileak enpresaburuari begira duen obeditzeko eginbeharrak. Eginbehar horrek ba al du mugarik?
|
|
|
Kontuan hartu behar da, LELTBren 21.1 artikuluan ezarritakoaren aurka, abokatuen lan harreman berezietan esklusibotasuna dela arau orokorra, salbu eta lan kontratua lanaldi partzialekoa denean edo aurkakoa ituntzen denean. Hori gorabehera, konpentsazio ekonomiko egokia jasotzeko eskubidea izango
|
du
langileak, gehienetan, lan kontratuan zehaztuko dena.
|
|
|
Baina kirolariak ez badu denboraldi osoan kirol jardueretan parte hartu, kirol klubak edo erakundeak nahitaez onartu behar
|
du
langile hori beste klubedo kirol erakunde bati lagatzea.
|
|
|
Urteko opor ordainduak egutegiko 30 egunekoak dira, eta hitzarmen kolektiboak edo banakako lan kontratuak ezarri behar
|
du
langileak noiz har ditzakeen oporrak eta zein den horiek zatitzeko aukera.
|
|
|
Kontratuaren iraupena edozein izanda ere, enpresaburuak idatziz informatuko
|
du
langilea kontratuaren oinarrizko osagaien eta lan prestazioa betearazteko baldintza nagusien inguruan, betiere, osagai eta baldintza horiek idatziz egin den kontratuan jaso ez badira.
|
|
|
Ildo horretatik doa 2018ko otsailaren 8ko (1121/ 2015 db. errek. zk.) AGE. Epai horrek, 2017ko irailaren 5ean GEEAren Sala Handiak Barbulescu II auzian emandako epaia (ikusi 7 Z.O.) beren beregi aipatu eta komentatzeaz gain, ebatzi beharreko kasuan (Inditex kasuan) ondorioztatu
|
du
langilearen laneko posta elektronikoaren gaineko kontrola gauzatu dela iragazkiak ezarriz, daten eta gaien arabera, eta, modu horretara, bereizi gabeko eta abusuzko kontrola saihestu dela. Hain zuzen ere, epaiaren esanetan, horrek guztiorrek eratortzen du kontrol horren bidez lortutako proba legearen araberakoa izatea (ikusi 6 Z.O.).
|
|
|
Enpresa erabiltzailearen eta lagatako langilearen arteko harremanak ez dira kontratu izaerakoak, aztertu den moduan, langile horren enpresaburua aldi baterako laneko enpresa baita. Edonola ere, enpresa erabiltzaile edo bezeroak erantzukizuna
|
du
langileari begira, horren zerbitzuez baliatzen den heinean. Erantzukizun hori da laneko segurtasun eta higienearen gainekoa, bai eta, lan istripuen eta lanbide gaixotasunen kasuan, Gizarte Segurantzako prestazioen errekarguaren gainekoa ere (ikusi 14/ 1994 Legearen 16.2 artikulua).
|
|
|
Hilero, bere diru sarreren %76 enpresa bakar batengandik jasotzen ditu. Garraiolari horrek ez
|
du
langilerik bere kontura, baina, lantzean behin, bere laguna den beste garraiolari baten zerbitzuak kontratatzen ditu.
|
|
|
Egoera horren ondorioz, eta, ALLUITZ MOTOR, SLU enpresako 15 langileen eskuordeak adierazitakoaren arabera, kudeaketa eskasaren ondorioz, ALLUITZ MOTOR, SLU enpresak erabaki
|
du
langile guztiak kaleratzea, ekonomia arrazoiak alegatuta. Gainera, ustezko likidaziorik ezaren ondorioz, langileek ez dituzte kobratu azken bi hilabeteak.
|
|
|
Genero indarkeriaren edo terrorismoaren biktima diren langileek, euren lanpostuaren zerbitzuak zein herritan eman eta herri horretako lanpostua utzi behar dutenean, euren babesa edo oso osoko gizarte laguntzarako eskubidea eragingarriak izan daitezen, lehentasunezko eskubidea dute enpresak beste lantokiren batean hutsik duen lanposturen batean hasteko, betiere, lanpostu hori bada langile horiei dagokien lanbide taldekoa edo baliokidea den lanbidetaldekoa. Kasu horietan, enpresak betebeharra
|
du
langileei komunikatzeko une horretan dauden hutsuneak edo etorkizunean izan daitezkeenak. Lantoki aldaketak hasieran 6 hilabeteko iraupena izango du; hilabete horietan enpresak betebeharra izango du langileek aldez aurretik zuten lanpostua erreserbatzeko.
|
|
|
Kasu horietan, enpresak betebeharra du langileei komunikatzeko une horretan dauden hutsuneak edo etorkizunean izan daitezkeenak. Lantoki aldaketak hasieran 6 hilabeteko iraupena izango du; hilabete horietan enpresak betebeharra izango
|
du
langileek aldez aurretik zuten lanpostua erreserbatzeko. Behin aldi hori amaituta, langileek aukeratu ahal izango dute aldez aurretik zuten lanpostura itzultzea edo lanpostu berrian jarraitzea.
|
|
|
Horrela, LELTBren 58.1 artikuluak ezarri
|
du
langileak zehatu ahal izango direla" lege xedapenetan edo hitzarmen kolektibo aplikagarrian ezarritako falten eta zehapenen mailaketarekin bat etorriz".
|
|
|
(b) Denbora unitatearen araberako alokairua. Alokairua finkatzeko sistema honek kontuan hartzen
|
du
langileak lan egiten duen denbora (eguneko, hilabeteko eta urteko alokairu erreferentziak jaso ohi dira hitzarmen kolektiboetan). Denbora unitatearen arabera ezarritako zenbatekoa handitu ahal da, baldin eta langileak bere lanaldia luzatzen badu aparteko orduak eginez.
|
|
|
Probaldia ezartzea komeni da, langilearen lana pertsonala edo intuitu personae delako. Halatan, probaldiak ahalbidetzen
|
du
langilearen gaitasuna eta, orokorrean, langilea enpresara moldatu den ala ez egiaztatzea. Eta, alderantziz, langileak ere egiaztatu ahal izango du, zerbitzuak ematen dituen enpresan betetzen diren ala ez hasieran bere lan jarduerari begira zituen igurikimenak (jakina, igurikimen pertsonalak dira horiek, batik bat, lan giroari dagokionez).
|
|
|
Amaitzeko, enpresaburuaren aldaketak nahitaezko izaera
|
du
langilearentzat. Hurrean ere, langileak ezin dezake ezer egin aldaketa eragozteko.
|
|
|
Aitzitik, on line modalitatean, telelangileak eta enpresak jarraikako eta zuzeneko komunikazioari eusten diote. Halakoetan, mendekotasuna handitzen da, hau da, enpresaburuak zuzenago eta eragingarritasun gehiagorekin kontrolatu ahal izango
|
du
langilea. Beraz, lan prestazioa lan zuzenbidera biltzeko zantzuak indartzen dira.
|
|
|
Inorentzako langileak okupatu ala ez: azken ñabardura honek ahalbidetzen
|
du
langile autonomoa aldi berean izatea lan enpresaburu. Egin eginean ere, enpresaburu txikia hartzen da kontuan.
|
|
|
(f) Lanpostuak ahalbidetu behar
|
du
langileak eskuratzea kontratuaren ikasketaedo prestakuntza mailarentzako egokia den lanbide praktika. Enpresaburuak egingo du banakako prestakuntza plana.
|
|
|
(j) Kontratua azken dadin, beharrezkoa da alderdietako batek kontratua aurretiaz salatzea. Kontratua amaitzeagatiko kalte ordaina jasotzeko eskubidea izango
|
du
langileak, soil soilik hala ezarri bada hitzarmen kolektibo aplikagarrian edo lan kontratuan.
|
|
|
Inorentasun mota hori bulegoentzako lan egiten duten abokatuei egokituta hurrengoa ondorioztatzen da: abokatu langilearen eta horren zerbitzuak jasotzen dituen bezeroaren artean, ikuspuntu juridikotik hirugarren bat tartekatzen da (bulego enplegatzailea); azken horrek kobratuko du zerbitzuaren prezioa, ondare onura eskuratuz, eta berak izango
|
du
langileari alokairuak ordaintzeko betebeharra.
|
|
|
Esangura horretan, egia da bulegoekin egindako lan kontratuetan abokatuari aitortzen zaiola" aritu ahal izatea abokatu lanbidearen arauek ezarritako printzipio, balio, betebehar eta erantzukizunekin bat etorriz, arau horien artean direla arau etiko eta deontologikoak ere". Bada, eskubide horrek mugatu egiten
|
du
langileak duen betebeharra, bulegoaren titularrak emandako agindu eta jarraibideak betetzeari dagokionez. Hurrean ere, agindu eta jarraibide horiek ezin dute abokatutzaren printzipioen eta balioen aurka egin, ezta lanbidearen arauek ezarritako betebeharren aurka ere (ikusi 1331/ 2006 Errege Dekretuaren 5.3.c artikulua).
|
|
|
Bestalde, eta aurreko egoeretatik at, lan zuzenbideak ahalbidetzen
|
du
langileak ordeztea, lan kontratua eteteko egoera batzuetan (LELTBren 45 artikulua), eszedentzietan (LELTBren 46 artikulua) eta lan prestazioa geldiarazteko zenbait kasutan ere (LELTBren 37 artikulua) [ikusi 7 gaia]. Gainera, ondore horietarako, hitzarmen kolektiboan edo lan kontratuan ezarritakoa ere kontuan hartu da.
|
|
|
Printzipioz, Espainiako antolamendu juridikoak debekatu egin
|
du
langileak kontratatzea, gerogarrenean beste enpresa bati aldi batean lagatzeko. Aitzitik, salbuespen gisa, LELTBk jarduera hori ahalbidetu die aldi baterako laneko enpresei bakarrik, betiere, behar den moduan baimenduta badaude (43.1 artikulua).
|
|
|
Hori dela eta, esate baterako, lan arriskuen prebentzioa eta lanbide prestakuntza, okupaziorakoa nahiz etengabea," lan arloan" kokatzen dira. Baina otsailaren 18ko 39/ 2021 KAEk autonomia erkidegoen eskumena aitortu
|
du
langileen lanbide prestakuntzaren inguruko deialdia egiteko. Horrek berarekin dakar aitortzea lan arloko jarduera betearazleak autonomia erkidegoen eskumenekoak direla.
|
|
|
Hori dela eta, baldintza onuragarriagoaren jatorria urtero berriztatzen den ituna bada, ez dago borondaterik onura mugagabe aitortzeko [1996ko azaroaren 5eko (3489/ 1995 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Era berean, enpresaburu batek araua aplikatzean izandako okerrak ezin
|
du
langilearentzat baldintza onuragarriagorik sortu [1994ko irailaren 26ko (3490/ 1993) AGE, 4 Salakoa].
|