2000
|
|
Gidariak bazeuden, jakina, baina haietako inork ez zeukan behar besteko karismarik, inor ez benetako gidaritza egiteko gai. Maila politiko itzela eskatzen
|
du
horrek. Nire usteak dira, gogoetak.
|
|
Bi andregai izan zituela ere esaten dute biografoek, Nile eta Espe, baina Polixene Trabuduak esaten du oso erakargarria izan arren ez zuela sekula andregairik izan. Kontuak kontu, ez dugu inoiz egia jakiterik izango, eta axola handirik ere ez
|
du
horrek azken batean. Baina ez al zaizue hipotesi polita iruditzen?
|
2001
|
|
Lehena, unibertsala izatea, beharrezkoa bai baino nahikoa ez dela, bigarren baldintza hori ere bete bailuke liburuak. Eta, kasu honetan, gainera, trama hain ezaguna izateak –heroiari hil nahi dutela gaztigatzea–, ez
|
du
horretarako batere laguntzen. Nik honela deskribatu dut arazoa nire liburuan.
|
|
– Eta zer axola
|
du
horrek. Leku bakartia zuan, Bilboko aldirietan.
|
2003
|
|
Baina ez dio ezer ihardetsi Katalinari. Ez
|
du
horretarako gogorik izan eta bat batean gizon berria dela sumatu du. Lehenago ez bezala, alferreko lastoak albo batera uzteko gai dela sentitu du.
|
|
Ez ote betiereko jarrera soil bat. Ez ote
|
du
hori gizonak beti berezko. Tximuen artekoaren antzeko.
|
|
Beldur dio, ordea, haren begietan ikusten duen nahiari, haragiaz haratagoko eskeari. Izutu egiten
|
du
horrek. Izutu egiten du alferretik irten beharrak eta betiko itzalita zeudela uste zuen txingarretatik, su berri bat pizten hasteak.
|
|
Garestiak dira eta epaileen agindua behar da horretarako. Inongo epailek ez
|
du
hori aginduko zure uste soila sinesteagatik. Kea baizik ez dira zure hitzak, legegizon batentzat.
|
|
Nork hartuko zuen, bestela, argazki hori bere etxeraino ekartzeko lana. Nork egin
|
du
hori, pentsatu du gero, nor izan daiteke, baina ez zaio erantzunik etorri.
|
|
–Zure misioaren zioa erabat zuzena zela frogatzen
|
du
horrek –esan zuen.
|
2004
|
|
" Bai, hori entzun dizut, baina zer esan nahi
|
du
horrek" esan zion Estik egonarria galtzear.
|
2005
|
|
Anaiak ez dio lagunduko, hori badaki. Baina ez
|
du
hori espero. Bota beharra dauka, besterik ez.
|
|
onartu du bere porrota, ez du mundua aldatuko, kito. Ikasi
|
du
horrekin bizitzen. Gustatzen zait, bai, gustatzen zait bere dekadentzia hori.
|
|
Grazia egin dio hotelak eta erietxeak era berean antolatuta egoteak. Hirugarren solairuko hogeita bigarren gela esan nahi
|
du
horrek. Igogailua bilatu du gero begiradarekin.
|
|
Egia esan, gero eta urrunago dago Leon leku guztietatik. Soilik pintura du gogoan, haren familiak ere ikusi
|
du
hori. Lau alabek udako oporrak hartu dituzten arren, ez emaztea eta ez eurak ez dira Otsoenera agertu hilabete osoan.
|
|
Zangoetan, zakilaren inguruan, agerian geratu zaion sabel aldean, sorbalda eta besoetan, bilo bel beltzak eta ugariak ditu Karrikak. Harritu egin
|
du
horrek Damian, eta konturatu da laguna biluzik ikusi gabea zela sekula.
|
|
Zer ote da? Ezer pentsatzeko astirik gabe, zeuk agintzen ez duzun bidean eman beharreko pausoaren antzeko zerbait behar
|
du
horrek izan, izatekotan. Zeure baitatik irten eta gehiago ez itzultzea.
|
|
" Ez diogu kasu ematen, gezurra ibiltzen
|
du
horrek ausarki".
|
|
Oihu zakarra egin du gizon argalak, Angelita Kastoriadis ontzia pikatzen ari den kuadrilaburuak" Nork utzi
|
du
hori horrela!", lasterka abiatu da lurrean piztuta utzia zegoen sopleteraino.
|
|
Baina baforeak ez zeukan konpasa Amsterdamerako, portutik hogei miliatara zegoela fletatzailearen deia eduki zuten, Avilesera gateko zamatzera, edo A Coruñara, edo Lisboara, hori ez daki lanabes eta tramankulu guztien izena euskaraz erraten ahal dela uste duen zoro horrek. Eta orduan, uharte galduenean legokeen naufragoaren antzera txanel batetik zeinuka ari zen urketariari kasu egin gabe edo ez ikusiarena eginda hartu zituen hamar edo hamabi gradu noroeste, zera jakinen
|
du
hori komandanteak. Urketariak bai, urketariak ikusi zuen Amsterdamgo ontzia gero eta urrunagotzen.
|
|
Bagoien baskulan halako tenorean, Eustakiok beti leku berezitan biltzeko usarioa zeukan garai hartan. Papera txirtxilatuta komunetik beheiti botatzera nindoala uraren asotsa dutxetan, nor ari da ordea, denak ordu estrak sartzen gelditzen dira, ni naiz zortzi ordukoa bertzerik egiten ez duena, eta eguerdian, inor ez gara dutxatzen bazkalaitzin, norbait ari baitzen dutxatzen han barnean, ez da egia izanen, zer uste
|
du
horrek, bera da izan ere, horiek ez dira makinista batenak, sobera lirainak dira zangar horiek, bera zen, kokotsandi hura, zazpigarren garabiko kabinan ez baina gure aldagelan sartua.
|
|
Ez, ez naun ni izan agindua eman duena, barruan daukan beste norbaitek esan
|
du
hori Bittorren ahotik, sabelean lukeen ukabila zabaldu egin balitz bezalako zerbait sumatu du, hezur mulko bat bere giharren taupada atzeman nahirik, ametsa haragiaren igurtziaren bila, eta mila miliatan uharterik ez dagoela badakien arren, tu egin dinat lanerako baino ez diren ahurrotan, neureetan, korrokoien jauzien gisako plaust amultsuetan eragin die arraunei dantza mendian gauez biluzik egit...
|
2006
|
|
Utzi diezaiegun tiro batzuk botatzen, ordain ditzagun kalte ordainak, lasaitzen diren arte. Putre bat gehiago, putre bat gutxiago, zer inporta
|
du
horrek.
|
|
– Putre bat gehiago, putre bat gutxiago, zer inporta
|
du
horrek. Darwinek ez diela hauteskundeak irabazten lagunduko.
|
|
– Jendeari gustatzen zaio jakitea batzuk ondo ondo bizi direla. Eragin estimulagarria
|
du
horrek; beren buruari esaten diote: agian neuk ere, egunen batean...
|
|
Pyramiden areagotu baino egiten ez dena. Ze, egia da; lakuko uretan sartzean emozio ezberdin batek astintzen
|
du
horretara ausartu denaren arima.
|
2007
|
|
Horixe
|
du
horrek, jakin nahia eta ezin jakina, biak ala biak, eta hori horrela den artean, neuk daukat hura mendean eta koskabiloetatik zintzilik harrapatuta. Beraz, mon ami, izorra dadila pixka batean, eta hori ospatzeko atera ardo zuri berezi bat, dedio, berdin zait Galiziakoa edo nongoa, gaurko egunean azkena izango da eta.
|
|
Biharko ikuskizunak ondo atera behar badu, derrigorrezkoa dut dena bere lekuan dagoela egiaztatzea. Lehenengo lana
|
du
hori magilariak: erabiliko dituen tresna guztiak eta bakoitza behar bezala begiratu eta ziurtatzea.
|
|
Ahapeka esaten
|
du
hori, kontatzen dituen beste gauza guztien antzera, Josetxok ez baitizu deus esango gainerakoek hitz egiteko erabiltzen dugun moduan. Konturatuta zaude horretaz, ez da hala mon ami?
|
|
– Zenbat denbora esan nahi
|
du
horrek?
|
|
Zer esan gura
|
du
horrek?
|
2010
|
|
ez
|
du
horretan zerikusirik izan.
|
|
Infernurako treneko eserleku guztiak beti daude hartuta. Norbaitek hartzen
|
du
horren ardura hor kanpoan. Ustezko errugabeen kanpoko mundu lauso horretan.
|
|
liburuak atez ate saltzen. Zein eragin izan
|
du
horrek zure literaturan?
|
|
– Nork esaten
|
du
hori? –galdetu zuen Oskarrek.
|
|
– Berdin dio. Emadazu zigarro horietako bat –kolpetxo bat eman zion ahoratu baino lehen– Noiz... zer axola
|
du
horrek!
|
|
– Amaiak ez
|
du
horretan zure lekua bete. Astea Donostian ikasten eman eta gero, asteburuetan lagunekin ibiltzen da tirrin tarran etxekoontzako astirik hartu barik.
|
|
Batek daki diru horrek zenbat bira eman dizkion munduari ordutik. Zein zerikusi
|
du
horrek gure familiarekin. Gainera, Guggenheimdarrak ez al dira filantropoak?
|
2011
|
|
Eta ze axola
|
du
horrek?, erantzun dio besteak,
|
|
Baina neure buruak ez dit sinesten. Beno, agian sinetsi bai, baina ez
|
du
hori baino egiten. Ezin du eragotzi puxika bat balitz bezala barrenean puzten zaidan ideia hori.
|
|
– Zer? Nork esan
|
du
hori?
|
|
– Grabaketaren kalitatea ere hor dago, oso txarra. Ez
|
du
horrek gure alde egingo, hain justu.
|
|
bai eserarazi duten gela, behintzat. Barrokoa, kargatua, estanpatu loredunak nonahi, zaildu egiten
|
du
horrek bere interlokutorearen aurpegiari soslai finko eta trokeleko bat atera eta hura memorian gordetzea.
|
|
Arazotan sartzen badira, adio, bakarrik moldatu dute. Polizia espainiarrak ezin
|
du
horretan nahastu.
|
|
Eskala kontua zen dena, perspektiba eta zenbaki kontua, hala zioen Sotok –eta horri ez zion Zeberiok ezezkorik esaten–, bortxaren erabilera parametro ezberdinetan neurtzen zen etxe hartan, ez zen kuestionatzen, gerra dinamika baten barruan sartzen zen dena, edozein militantek eta buruzagik onartzen zuen krudelkeria maila bat, ez zen pentsatzen ondorio partikularretan, sinboloetan baizik, sinboloak akabatzen ziren, eta ez zen sekula inoren buru lepamozturik uzten haren seme alabek ikasten zuten eskolako patioan. Diego Lazkanok urtetan pentsatu
|
du
hori, aldatuz joan da bortxakeriaren inguruan zuen ikuspegia, baina Frantziako nekazari herrietako etxaldeetan ezkutaturik imajinatu dituen buruzagien buruetan El Salvadorreko krudelkeria eta zenbakiak beti present izango zirela uste izan du beti, jasangarri zen hildakoen kopuru bat egon zitekeela asumitzea izan zen beharbada euren akatsa, Hego Amerikako oihan bat txertatu zitzaien buruan eta oih... Eta ez zen.
|
2012
|
|
Mina eta noraeza sentitzen ditu. Pentsa dezake azken enkontruagatik dela, Donostiara itzultzearen nostalgiagatik, gurasoekin sintonian ez dagoelako, lagunekin hitzordu bakar bat adostea zaila izaten ari delako edo, fisiologikoago jarrita, gehiegi jan duelako; baina funtsean ez
|
du
hori pentsatzen, uste baitu benetako arrazoia ez duela ezagutzen, inoiz ez duela jakingo, inork ez duela jakin nahi izaten. Itsasoaren ertzean arnasberritzeko giro aproposa dagoen arren, betekadak ondoeza eragin dio eta, ustekabean, botaka hasi da.
|
|
Eta bai, damu da Etxeberekin hipotekatu izanaz. Ez
|
du
horretan pentsatu nahi, baina berehala desagertu da gaur lortua zuen lasaitasuna.
|
|
Hasperen luzea atera zaio Aingeruri, baina berehala konturatu da Iñaki begira duela, betiko talaiatik, eta gorroto
|
du
hori. Isiltasuna hautsi nahian hasi da Iñakiri galdezka, medikuak eman dizkien xehetasunei buruz lehenik eta amari buruz gero.
|
|
Orain informazio baliagarriena aukeratzen eta hurrenkera egokian jartzen ari dira. Etxeberen lana da, paper hauetan agertzen den gehiena Herrerari ezezagunegia zaiolako, baina Herrerak ez
|
du
horregatik isilik gelditzeko asmorik.
|
|
– Zer inporta
|
du
horrek.
|
|
Harrituta dago bere buruarekin. Bizitzan estreinakoz argi ikusten ditu gauzak, zer egin, nola, noiz; nolanahi ere iraganari buruzko hausnarketak dira, aldatu lituzkeen gertaerak, eta uste
|
du
horregatik iritsi dela egoera honetan zokoratuta sentitzera, baina orain ez du eserita gelditzeko asmorik.
|
|
Badoaz, hor doa bizitza, emakume gaztea, japoniar geixa antza, gizon helduarekin, adin tartez aita alabak izan daitezkeenak; eta zergatik ez?, ikuspegi moraletik onartezina al zaio iraultzaileari?, ba al
|
du
horri buruzko iritzi trenkaturik Mikhailek. Hori izango al litzateke ipuinaren mamia?
|
|
Erabat konbentzituta gaude beste zerbait dela egin beharrekoa. Eta aurrena, Iñakik oso argi
|
du
hori, Joxemik irakatsia: plangintza.
|
|
Hurbiltzen zaion edonor engainatzeko duen gaitasunari esker biderkatzen da gure ahalmen urriarekin euskal kulturaren arloan egin genezakeena. Eredu emanez lortzen
|
du
hori. Lana bukatuta etxeratzen diren horietakoa da Josu.
|
2013
|
|
– Neuk ere bai, baina zer esan nahi
|
du
horrek...
|
2014
|
|
– Zer
|
du
horrek galtzetan? –galdetu zuen aitak, Gotzon autobusetik jaisten ari zela.
|
|
Poemak idazten zituen hala ere, marrazketa ere ume gehienek baino gehiago. Walt Disneyrekin lotzen
|
du
horrek, ia adin berekoak ziren, itxuraz ere ez oso desberdinak, ilea, bibotea... Gerran egon zen Walt Disney bera ere:
|
|
Jens Bodrogik aiztoa atera behar izan du adar batzuk mozteko. Aiztoa ez
|
du
horretarako hartu.
|
|
Armairua mugitzen nuenetan, hala ere, iruditzen zitzaidan normala baino pisu handiagoa zuela, barruan zerbait balu bezala. Uste dut hutsik zegoela esan zidatela, Berorrek ere jakingo
|
du
hori.
|
|
Horri guztiari begira nengoen ilundu aurretik ere, Berorrek sinistuko dit, baina hamarrak arte ez nintzen eseri, ondo ilunduta, zulo hartan. Zortea ere izan zela pentsatu dut, Probidentzia beharbada, Berorrek jakingo
|
du
horretaz nik baino gehiago, baina kontua da haizerik ez zela sartzen zulora, izpirik ere ez.
|
|
Melo Antunes izan zen, urte batzuk geroago, diktaduraren kontra egin zutenetako bat, Revolução dos Cravos, desobedientzia lehenengo, iraulia gero. Ematen
|
du
horren beldur izaten direla agintean, batez ere horren beldur, desobedientziaren beldur. Gutxitan egiten da hala ere, hori da inpresioa, obeditu behar duten guztiak kontra egon arren, obeditzen jarraitzen dute, Stanley Milgram, the perils of obedience...
|
|
XVIII. mendean, XV, VII.ean, kontatu egiten zen, xehetasun gehiagorekin, gutxiagorekin, odolarekin. Ematen
|
du
horretarako direla balada asko, erromantzeak, sagak. Bistan da beti kontatu izan dela indarkeria, erakarri egiten gaituela, indarkeriak, sexuak, heriotzak, jolasak, jolasa heriotzaren kontra, baina orain askozaz hurbilagokoa iruditzen zitzaion Ireneri, pantaila propioan ikus zitekeelako, ahalegin handiegirik egin gabe, Irene Arriasek aldian aldian ikusten zuen moduan, etxeko ordenagailuan, lanekoan ere bai.
|
|
Gortinak ere ez zituzten ixten Lubiankako atxiloketa etxean, ez zuten beharrizanik ikusten, agenteek, epaileek. Ematen
|
du
hori izan dela indarkeria askotan: gortinak jarri izan dira batzuetan, beste askotan ez, ez da beharrizanik ikusi.
|
|
Jende askok uste
|
du
hori bera dela logikoena, umeak proposatu duena: pertsona ahalik eta garbien hil, zatitu eta apurka jan.
|
2015
|
|
– Garrantzia al
|
du
horrek?
|
|
Mahaian bakarrik... Baina zer uste
|
du
horrek?
|
|
Zoroa ez bestea! Katiluan whiskia edukiko
|
du
horrek! Eta gutaz ari da!
|
|
amaierarik gabeko auto indusketa saioa. Asko lasaitzen
|
du
horrek Madariaga, izutu egiten baitu noizbait hondora iritsi eta bertan topatuko lukeenak.
|
|
Luzea izan da eztabaida, liturgia usatuegi baten praktika, balizko duintasun zaurituzko keinu, haserre imintzio, negoziazioa eteteko mehatxu eta bestelakoz josia. Romanek ez
|
du
horretaz jabetzeko haien hizkuntza ulertu beharrik: nahi baino era horretako negoziazio gehiagotan egona da honezkero bere bizitzan.
|
|
Gero bi horiek berriro batzen ditut, bat bakarra izan arte. Ez
|
du
horrek ezertarako balio, badakit. Gauzak kaxoietan ezkutatu edo armairuak txukuntzearen antzeko zerbait da, hala ere.
|
2016
|
|
Aldiz, batzuen erreferentzia mundua Ikeak, Mats Wilanderrek eta gutxi gehiagok osatzen dute. Inporta
|
du
horrek. Ez eta bai.
|
|
– Zer interes
|
du
horrek militarren artean?
|
|
– Baina muino ttattar horren gibelean bada beste zabalgune bat –Martinek ezkerreko bidea erakutsi zion– Ezpondak segida
|
du
horretan ere.
|
|
– Zer merezimendu
|
du
horrek?
|
|
Haizeak ekartzen dit jaimetako usaina, horregatik dakit norantz hartu nukeen. Honezkero ikasia izanen
|
du
hori. Debekatu egin omen diote niri irratia entzuten uztea, eta ezin izanen didala itzuli Hassan II.ak deklaratutakoak Rabat Irratian.
|
2017
|
|
Ematen du izenik egokiena topatzeak politika egokiena ere asmatzea eta martxan jartzea berez ekarriko duela. Baina ez al
|
du
horrek erakusten, neurri batean behintzat, ezintasun maila bat bizitzen ari garela?
|
|
“Miren, ezin
|
du
hori egin. Esan nizun telefonoz... ”.
|
|
“Itxuraz bestela? Zer esan nahi
|
du
horrek? ”.
|
|
Josebak, bat batean, desiratu
|
du
hori dena Axik esatea, behin baino gehiagotan eztabaidatu baitzuten berak eta Axik gai horren inguruan. Josebak desiratu du Axi gidaria, Axi segurua, Axi manatzailea agertzea, baina Axi erdia baino ez dago mikrofono horiari so, bizitza, inguruan, joan etorrian dabilen bitartean.
|
|
“Zer esan nahi
|
du
horrek, Axi? ”.
|
|
Bere burua madarikatu
|
du
horren ahula izategatik. Badaki Axik barre egingo liokeela horrenbeste hilabetez eraiki, indartu, landu, jorratu, tinkotu eta tenkorturiko erabaki bat hartzeko gauzeza izateagatik, “Nire borondatearen aurrean zurea ahula da” esanez.
|
|
Ez da ausartuko, ez du hilko, ez
|
du
horren gertu duen ekintza hori egingo; ez dio bukatzen lagunduko, ez du Axi atzipetua askatuko, ez du amildegian behera hegaldi askean ikusiko.
|
|
Ezezka hasi zaizkio barrunbeak bol bolean. Baina eutsi egin dio gogoetari, “gainera ze garrantzia
|
du
horrek orain”, hemen dago Axi denarekin.
|
|
Ez du inporta. Ez
|
du
hori jakin beharrik. Ez du garrantzirik, ez du minik.
|
|
Josebak pentsatu
|
du
hori dela Begok egiten duena, besteei protagonismoa kendu, eta horretan Axiren berdina dela... norbait nabarmentzen hasten denean haiek ezusteko bat, gauza harrigarriago bat bota behar dutela, eta aitatzen zionean, hauxe egiten zuen Asierrek, barre.
|
|
Horregatik, aparteko eguna izan zen hura niretzat”. Berriak eta arrotzak iruditu zitzaizkion paraje haiek, eta uste
|
du
horregatik dituela oraindik ere gogoan gordeak orduko irudi solte batzuk. Baina benetan ondo gogoan duena da kezka nagusi eta bakarra izan zuela egun osoan buruan bueltaka:
|
|
Herriaren izena asko zabaldu da idazkunei esker. Dirua ere ematen
|
du
horrek, badakizu...
|
|
Asko idatzi izan diogu elkarri, soldaduska garaitik hasita, pentsa, soldaduskatik etorri zenean Ingalaterrara joan zen ingelesa ikastera... Orain edozein ume-mokok egiten
|
du
hori, baina garai hartan ez. Hamazazpi urtetatik elkarrekin, pentsa.
|
|
“Eta? Zer aldatzen
|
du
horrek. Ez didazu esango zure jarrera desberdina izango dela!
|
2018
|
|
– Baina arazo bat dago –aurpegia aldatu
|
du
hori esaterakoan– Oso lagun ona eta beharrezkoa bihurtu da niretzat, eta ez dut nahi horrelako norbait galtzerik. Baina ez diot minik eman nahi zuri bezala, Xavi.
|
|
Mutilak gerritik heldu eta neskaren ezpain haragitsu haietan muxu eman dio. Eszena ezaguna egin zaio Sarari, nonbait ikusi
|
du
hori lehenago.
|
|
Sexua eskatzen duten begiradak dira. Edozein helduk ikusten
|
du
hori. Aiii...
|
|
Egun guztia hara eta hona eman dute, eta ahizpa zaharrak ez dio esan ez dakien ezertxo ere. Amorratu egiten
|
du
horrek. Halako bidaia egin, bere alaba jaioberria etxean utzi eta Sarak oraindik ez dio ezer esan.
|
|
Eta jarraitzen du Giuliaz entzun dituen zurrumurru eta asmakizun guztiak galdera forman ahoskatzen. Baina Sarak ez
|
du
horretaz hitz egiteko gogorik. Adeitasuna baztertu gabe, presa duela esan eta beste batean lasaiago hitz egingo dutela zin egin dio.
|
|
Denak han bere zain egongo direla jakitea eta bera oraindik agertzen ez dela... Ez
|
du
horretan pentsatu nahi. Baina Firenzetik Boloniarako bidaia ez da hain luzea ere.
|
|
Bai, egia da. Gaiarekin ere harremana
|
du
horrek. Kontua da emakumeek XX. mendeko kultur mugimendu eta espazioetan izandako rolaren inguruan egin zuela doktorego tesia.
|
|
Prentsan, esaterako, oso zaila da, ia ezinezkoa, testuak argitaratzea kolektiboki sinaturik, talde baten izenean hitz eginda ere, norbaiten edo norbaitzuen izen abizenak agertu behar dira. Testu kolektiboak argitaratzea zailtzen
|
du
horrek, ahots kolektiboei lekua egitea zailtzen du horrek. Aitortzaren itzalak beste gogoeta bat ekarri digu:
|
|
Prentsan, esaterako, oso zaila da, ia ezinezkoa, testuak argitaratzea kolektiboki sinaturik, talde baten izenean hitz eginda ere, norbaiten edo norbaitzuen izen abizenak agertu behar dira. Testu kolektiboak argitaratzea zailtzen du horrek, ahots kolektiboei lekua egitea zailtzen
|
du
horrek. Aitortzaren itzalak beste gogoeta bat ekarri digu:
|
|
Galtzaile izatearen kontzientzia kolektiboa. Zer esan nahi
|
du
horrek. Zer galdu dugu euskaldunok?
|
|
“Bere amaren antz handia duelako gustatuko zaio... ”. Aspertu arte entzun behar izan
|
du
hori Ainarak Sixtoren ahotik. Hirurak dabiltza elkarrekin plazetan orain, eta Telmo Valdes baxu jotzailea batzen zaie tarteka.
|