|
2008
|
|
|
–eta.> Lekua adierazten du,, aga> atzizkiak bezala. Honek ere oso pre sentzia urria
|
du
etxe izenetan: Neskatueta, > Ontzarreta...
|
|
2010
|
|
|
hamarretik 7 inguruk euskaraz (euskara hutsean edo nagusiki euskaraz) egiten zuen etxean, ume garaian, eta ehunetik 94k ereduan ikasi du eskolan. Orain, ordea, %57k bakarrik egiten
|
du
etxean euskaraz, eta %58k lagunartean. Bietara egiten dutenak, aldiz, nabarmen ugaritu dira.
|
|
|
eskolak egin behar du, ikuspegi horren arabera, etxeak egiten ez duena. Senar emazteek erdaraz egin dezakete lasai, beraien artean (eta, adin batetik aurrera, seme alabekin), eta eskolak konponduko
|
du
etxeko defizit hori. Ahaztu egiten da, halakoetan, gurasoen garrantzia zentrala dela hizkuntzaren belaunez belauneko transmisioan.
|
|
2016
|
|
|
Elizan lotutako ezkontza betirako ezkontza da Elizarentzat, gainera gizona eri da, ahuldua, laguntza horren beharretan dagoela erakutsiko du. Ama bihotz zabala da eta berak fedea badu eta onartuko
|
du
etxean hartzea.
|
|
|
Baina iragarkian hiru gizon gazte aipatzen ziren. Anderea harritua da, ezin
|
du
etxe horretan gelditu. Joaten da.
|
|
|
Alaba herrira itzultzen da mutil lagunarekin. Hau
|
du
etxean aurkeztu behar. Panpili ez dago gustura gezurrarekin, zail zaio sinestea irauten ahal dutela horrela:
|
|
|
Otsoak artaldean. Baserritarren familia batek izaki bat gordetzen
|
du
etxean Frantziako Iraultzaren urte horien ondotik. Familia horretan elizako altxor guziak gordeak geldituko dira zenbait urtez, elizak boterearekin arazoak dituen bitartean.
|
|
|
Etxeko semea, aldiz, sos beharretan aurkitzen da eta etxeko partea eskatzen du. Aitak ukatzen dio etxeko partea, horregatik semeak alde eginen
|
du
etxetik. Baina drama gertatuko da eta semeak aita hilko du.
|
|
|
Asegurantza saltzaile bat etortzen zaio etxerat eta prefeta dela uste du, afera egiten du harekin. Prefeta hurbiltzen delarik, aldiz, Manezek prefeta kanporatzen
|
du
etxetik.
|
|
|
Xexili Parisera joana da lan egitera eta han mutil lagun bat aurkitu du. Ekartzen
|
du
etxera emaztez mozorroturik. Baina azkenean agertuko da Suediako mutil bat dela eta Xexiliren gizongaia.
|
|
2021
|
|
|
ratu amaieradun aditzen oinarrian adlatibo postposizio sintagmak daude: etxeratu aditzak adierazten
|
du
etxera joan/ eraman. ztatu bukaeradunetan, bestetik, sintagma instrumentalak:
|
|
|
– Lehenik, argi dago izen moduan funtzionatu ahal izateko, jatorrizko sintagma horietako osagaiak iharturik geratzen direla, ezin dutela, bakoitzak bere aldetik, modifikatzailerik hartu33 Etxeko andre eta etxeko ate itxuraz parekoak izan arren, bigarrenak onartzen
|
du
etxeko hiru arte; ez, ordea,* etxeko hiru andre (ez, behintzat, ‘etxea zuzentzen duen emakumea, gehienetan familiako ama’ adieran). Argi ikusten da aldea beste perpaus honetan ere:
|
|
|
Denetan ere, lekua edo kokagunea adierazten da, egia, baina modua ere bai: Nola geunden?; Bakailaoa nola beratu behar da?; Nola saldu
|
du
etxea, eta abar.
|
|
|
– Izen sintagma, absolutiboa: Kanpokoa baino gehiago estimatzen
|
du
etxekoa. Ergatiboa:
|
|
|
Hitz batean, sintagma ergatiboak paper tematiko bat baino gehiago har ditzake: ‘egilea’ askotan, edo ‘kausa’ (haizeak atea itxi du), ‘tresna’ (giltza honek irekitzen
|
du
etxeko atea), ‘esperimentatzailea’ (Jonek gorroto ditu barazkiak) edo ‘jasailea’ (urak irakin du). (Ikus § 23.3.1).
|
|
|
perpauseko egiturazko sintagmei dagozkien morfema funtzionalak eta solaskideari dagozkionak. Peru berandu dator edo Mikelek garesti ordaindu
|
du
etxe berria perpausetan sintagma ergatibo eta absolutiboen komunztadura markak ditugu; hurrenez hurren, Peru hirugarren pertsona singularreko sintagma absolutiboa, eta Mikelek hirugarren pertsona singularreko sintagma ergatiboa gehi etxe berria hirugarren pertsona singularreko sintagma absolutiboa. Baina euskarak badu aukera solaskidearen aztarna, gizonezkoarena edo emakumezkoarena, adizkian emateko.
|
|
|
30.5.2a Perpaus osagarri jokatugabeei dagokienez, tzea eta tzeko moldekoak beren kide jokatuen antzekoak dira, bai predikatu nagusiaren eskuinean emateko joeraz eta bai perpausaren muga kanonikoa (tzea eta tzeko morfemak) gainditzeko aukeraz: Gaur gurasoekin etxean geratzea [geratuko dela] erabaki du; Erabaki du gaur gurasoekin etxean geratzea [geratuko dela]; Erabaki
|
du
etxean geratzea [geratuko dela] gaur gurasoekin. Eta tzeko atzizkiarekin:
|
|
|
Hona adibide batzuk: Hori etxetik atera nahi ezta dago (ez
|
du
etxetik atera nahi); Ezer jakin nahi ezta, alde egin nuen etxetik. Lekukotasun idatziei dagokienez, ez dugu adibide asko aurkitu OEHn11; aurkitu ditugunak, aditz modaletan oinarrituak dira:
|