|
2002
|
|
|
Gutxi gorabehera 40.000 indibiduoko koloniak egon daitezkeela kalkulatzen da. Molusku horrek bere ekosistema suntsitzen du, bertako fauna eta flora jaten ditu eta ura oxigenorik gabe uzten du, dio José Luis Muzkizek, Zaragozako Unibertsitateko Albaitaritza Fakultateko Gaixotasun Infekziosoen eta Animalien Epidemiologiaren saileko titularrak, eta ohartarazi
|
du
espezie horrek Ebro suntsituko duela neurriak hartzen ez badira. Endesa enpresa elektrikoak, izurriteak kaltetutako ibaiaren behealdean instalazioak dituenez, lan-talde bat jarri du martxan nola jarduten duen aztertzeko, haren aurrerapena geldiarazteko.
|
|
2004
|
|
|
Horien artean, molusku bibalbioak, bereziki muskuiluak, eta horien atzetik amuarraina, urraburua, lupia eta erreboiloa. Hala ere, Europako beste herrialde batzuetan, hala nola Norvegian eta Erresuma Batuan, bereziki Eskozian, Kanadan eta Txilen Amerikan, izugarri sustatu da izokin ekoizpena; 90eko hamarkadatik arrakasta handia izan
|
du
espezie horrek. Arrainari eragiten dion arazo nagusietako bat, gehiegizko arrantzaz gain, espezie komertzialek izan ditzaketen kutsatzaile kimikoen maila da (organikoak zein ez organikoak).
|
|
|
Egipton aurkitutako aztarna arkeologikoen arabera, astoa, zaldia bezala, duela 5.000 urte etxeko espezie gisa agertu zen. Baina Europako, Asiako eta Afrikako 52 herrialdetako 427 astoren DNA mitokondrialaren azterketak erakusten
|
du
espezie hori (Equus asinus) duela 10.000 urte Afrikan bakarrik gertatu ziren asno basatiaren bi etxekotze prozesu bereizitan sortu zela. Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko Albaitaritza Fakultateko (UAB) zientzialari frantsesek, belgikarrek, estatubatuarrek, sudaniarrek eta espainiar batek, Jordi Jordanak, egindako ikerketa horrek frogatzen du astoa dela jatorri afrikarra duen bakarra.
|
|
2005
|
|
|
“Adibidez, garia oso labore preziatua da, eta belar txarra izan daiteke erremolatxa edo tipula eremu batean badago eta kalteak eragiten baditu”, azaldu du Andreu Taberner Malherbologiako Espainiako Elkarteko herbizidekiko erresistentziari (CPRH) aurrea hartzeko eta hura erabiltzeko Batzordeko arduradunak. Puntu jakin batean espezie bat zenbat kopurutan aurkitzen den ere faktore horrek eragina
|
du
espezie hori txarra dela pentsatzean. Kaltea eragiteko adinako kopuruan agertu behar da.
|
|
|
Zortzi ugalketa bikote baino ez dira erroldatu inguru horretan. Isolamendu arazoak dituzte, eta horrek arriskuan jartzen
|
du
espezie horren biziraupen zaila. Sei hilabete baino gutxiagoko aleen %60 hiltzen da, eta hiru urte bete baino lehen, %87 Doñanako populazio txikia, untxien eskasiak (zapoaren elikagai nagusia) eta amu pozoituen eskasiak handituta, areagotu egiten da emeen urritasunagatik, habia egiten duten bikoteek ahalegin biologiko handiagoa egin behar baitute bizirik irauteko, eta horrek handitu egiten du ar zatitzaileen kopurua, hau da, ugaltzeko gai ez direnen kopurua.
|
|
|
CSICek lortu
|
du
espezie horretako bikote bat Cadizko Los Alcornocales parkean haztea.
|
|
2006
|
|
|
Norvegian eta Erresuma Batuan, bereziki Eskozian, Kanadan eta Txilen, izugarri sustatu da izokin haztegiko ekoizpena; laurogeita hamarreko hamarkadatik arrakasta handia izan
|
du
espezie horrek. Munduan ia 15 urteko ikerketa, garapena eta esperientzia zabala egin ondoren, ekoizpen mota hori guztiz estandarizatua dagoela esan daiteke.
|
|
|
Babestutako animalien zerrendan hartz polarrak sartzeko ekimena hiru talde ekologistak Aniztasun Biologikorako Zentroa, Natural Resources Defense Council eta Greenpeacek aurkeztutako eskaera batek bultzatu zuen, eta adierazi zuten Estatu Batuetako Gobernua ez zela ari arazoa konpontzeko behar adinako abiaduran. Estatu Batuetako gobernuak, orain, gai horri buruzko iruzkin publikoak bilatuko ditu, eta gero erabakiko
|
du
espezie hori zerrendara ofizialki batzen den, azaldu zuen funtzionarioak. Mundu osoan 20.000 eta 25.000 hartz polar artean daude, eta horietatik 4.700 Alaskan bizi dira.
|
|
2008
|
|
|
Bizkaian 70eko hamarkadan desagertu zen, Araban 80koan eta, Jorge González biologoaren esanean, Gipuzkoan gaur egun ez dago bideragarritasuna ziurtatua duen populaziorik. Nafarroaren iparraldean baino ez
|
du
espezie horrek populazio bakarren bat egoera nahiko onean. Gipuzkoako Foru Aldundiarentzat egiten du lan Gonzálezek, eta aditua da muturluzeari buruzko mendiko lanak eta jarraipena egiten.
|
|
|
Aurpegiko minbizi misteriotsu batek Tasmaniako deabruaren populazioa (munduko martsupial haragijalerik handiena) sarraskitu du. Orain, Australiako zientzialari talde batek uste
|
du
espezie horren biziraupenaren gakoa aurkitu duela Cedric en. Tasmaniako deabru hau immunea da bere senideen aurpegia desitxuratu eta ikustea eta jatea eragozten dioten tumoreengatik, eta, beraz, asko hil egiten dira.
|
|
|
Izan ere, intsektuak ezaugarri batzuk ditu, bere jaiotzetik inoiz ikusi gabeak, eta horien artean nabarmentzen dira maxilarren ondoan dituen bi pintza luzangak. Rabelingek Karlsruheko Natur Zientzien Museorako lan egiten du, eta uste
|
du
espezie horrek 120 milioi urteko antzinatasuna duela, eta, beraz, formigidoen “kate maila galdu” bihur daitekeela. Zientzialariek uste dute inurriek, eboluzioaren uneren batean, begiak hartu eta bizitzeko modu orojalea hartu zutela azalean bizirik irauteko.
|
|
2010
|
|
|
Esan daiteke Europako artelatzak oso egoera larrian daudela gaur egun, ia guztiz mugan, “Society for Ecological Restoration International Cork woodlands on the Edge” argitalpenaren arabera, eta Pausasek ere parte hartu du. Lanak erakusten
|
du
espezie horren birsorkuntza ulertzeko eredu bat direla Valentziako artelatzak. Serra d’Espadàko eremu abandonatuak, beste toki batzuetan ez bezala, kortxoak oso ondo birsortzen duela erakusten duen adibide argia dira.
|
|
|
Guztira 200 ale inguru zenbatu ziren, iaz halako bi baino gehiago. Bestalde, Cerceta Pardilla espezieak 16 ale zenbatu zituen etengabe jaitsi ondoren, eta horrek aukera ematen
|
du
espezie horren populazioa Espainia osoan desagertzeko zorian egoteko itxaropena izateko.
|
|
2012
|
|
|
Lau txakurkumeek haurren heriotza tasaren adin kritikoena gainditu dute, eta egoera fisiko ona dute. Andaluziako Kontseilaritzak adierazi zuenez, “Berriro sartzeko eremuan ibilaldi hori egoteak ahalegin handia eskatzen
|
du
espezie hori eremu horretan kokatzeko, hasierako etapetan hazkunde demografiko azkarra izateak eragin oso positiboa baitu programaren arrakasta globalean”.
|
|
2022
|
|
|
Berdelaren kuota handitzea albiste ona da euskal arrantzaleentzat. Azken urteetan pisu handia hartu
|
du
espezie horrek, bereziki baxurako ontzientzat, eta deskarga kopuruetan hegaluzearen pare jarri da. Legatzak, berriz, gero eta pisu txikiagoa du Bizkaiko eta Gipuzkoako lonjetan, baina kuota handitu izana txalotu dute.
|