|
2013
|
|
|
Jarraitzen
|
du
esaten A. Zavalak Arrue ez zela liburu zentsorea, hots, euskal liburuei buruzko txostena egiten zuena, baina hark aldeko gutuna eginez gero, agintariek aintzat hartzen zutela. Eta gainera, eta hor dago aitorpen adierazgarri salagarriena, zentsurari ondo pentsatzen jarrita ez zitzaiola tranpa egiten; izan ere, A. Arrue konpromisoan ez jartzeko autoreak berak ondo neurtu behar zuen zer jarri, eta hartara, beraz,, era ortan egilleak berak egiten du bere liburuen zensura?.
|
|
|
Hau guztia, bestalde, atzetik aurrera egiten da. Enuntziazio ikuspuntuaren aldaketak, halere, ez
|
du
esan nahi argudiaketaren norabidea ere aldatu egiten denik.? (1996, 245).
|
|
|
Berak esanda dakigu aldiok beharlekua aldatu zuenean eta seme alabak txikiak ziren garaiarekin bat datozela. Horrek ez
|
du
esan gura orduan ez zuela idazten, baina poesian beheralditzat hartu daiteke.
|
|
|
Izan ere, zenbat eta gehiago alderatu Larramendiren Arteko kapitulua Mikoletaren eskuizkribuarekin, orduan eta agerikoago begitantzen zait jesuita San Antoneko presbiteroaren zordun izan litekeela. Horrek ez
|
du
esan nahi Larramendik Mikoleta plagiatu zuenik, ezpada honek idatzitakoa ezagutzen zuela. Andoaindarra bilbotarrarengandik aldentzen denean ere, nekez uka litezke haien arteko antzekotasunak, ondorengo taulak erakusten duenez:
|
|
2014
|
|
|
Posthiriaz hitz egiten badugu ere, horrek ez
|
du
esan nahi baserritartze berri batera goazenik, ez lehengo landa mundura itzultzen ari garenik. Posthiria hiriaren gainezkatzea da.
|
|
2015
|
|
|
Gertagaitzak diren gertaerak metatzen ditu eta kointzidentziak pilatzen. Horrek ez
|
du
esan nahi errealitatean oinarritzen ez denik, baizik eta bizimodu arruntekoak diren gaiez aritzeko osagai harrigarrietara jo duela. Propp ek Morfología del cuentoren segidan eman zuen. Las transformaciones de los cuentos maravillosos, en esan bezala,
|
|
2016
|
|
|
(Atxaga, 1974). Horrek ez
|
du
esan nahi, haatik, euskal antzerkiak kanpokoaren imitazio hutsa izan behar duenik, beste zutabeak barrura begiratzen baitio, euskal kulturaren tradiziora. Munduko teoriei begiratzeko aldarri hori, gainera, ez zuen plano teoriko hutsean uzten.
|
|
|
(Atxaga, 1974). Jakina, horrek ez
|
du
esan nahi Atxagak itzulpenak erabat gutxiesten zituenik, baina agerikoa denez, orduan itzulpengintza ez zitzaion iruditzen euskal literaturako hutsuneak betetzeko soluzio egokia.
|
|
|
Horrek ez
|
du
esan nahi Sainte Beauvek eta Baudelairek ikuspegi estetiko bera zutenik. Ikus M. Proust, Contre Sainte Beuve.
|
|
|
Euskaraz hasita ulertuak izateko probabilitateak nahikoa handiagoak ditugu jada alderantzizkoak baino, eta askoz ere handiagoak zenbat eta populazio tarte gazteagoarekin ari garen. Horrek ez
|
du
esan nahiko zuzenean euskaraz erantzungo digutenik. Halakoak oraindik ere gutxiengo izango dira zoritxarrez, baina erdaraz erantzunda ere, guk aukera dugu euskaraz jarraitzeko, elkarrizketa asimetriko elebidunean, eta jada soilik geure borondatearen baitan geratzen da guk euskaraz jarraitzea, edota bestela erabateko sumisioan amore eman eta erdarara pasatu, eta espainola indartzen jarraitu, nor eta gu!, gure solaskideak ondo kostata lortu dituen ulermen gaitasunak mespretxatuz, eta bide batez mezu subliminal argia isuriz:
|
|
|
euskararen hizkuntza erkidegoaren nukleoko kideek osatzen dute euskal hedabideen kontsumitzaileen nukleoa. Baina horrek ez
|
du
esan nahi hizkuntza erkidegoko kide guztiak euskal hedabideen kontsumitzaile handiak direnik, ezta euskal hedabideen kontsumitzaileen nukleoan ez dagoenik euskararen hizkuntza erkidegoko kide ez diren biztanleak ere.» (Zubiri, Retortillo, Aierdi 2008, 95).
|
|
|
Ingelesa bihurtu behar dugu ezinbestean gure bigarren hizkuntza. Eta horrek ez
|
du
esan nahiko uko egin behar diogunik bat batean espainola edo frantsesa ondo jakiteari, eta komeni zaigunean erabiltzeari. Gure gaurko gizartean ezinezkoa da, eta gure herritar askoren lehen eta bihotzeko hizkuntza dira frantsesa eta espainola.
|
|
2017
|
|
|
Garrantzitsua iruditzen zait, bestalde, errenteriar maisuak, atal honetan jaso dudan bere lehen aipuan, toponimiari aitortzen dion izaera, diziplina historikoa, interpretazioari lotua, beraz, hein handi batean eta, hala izanik, bere gainean interpretazio ezberdinak jaso ditzakeena, toponimoaren osagaiak nabarmenak ez direnean bereziki. Horregatik, ustezko azalpen zenbait, burutsuak edo ez hainbesterainokoak, ematen dira maiz, eta horrek ez
|
du
esan nahi etimologia fikzioa egiten denik horrelakoetan, fikzioak (itxurapena edo asmaketa) berarekin baitakar errealitatean ez oinarritzea derrigorrean, eta nik ez dut uste toponimian ari den inork halako helburua izan dezakeenik.
|
|
|
Eta jarraitzen
|
du
esanez Aralarren izen bereko, portilu edo atea, dugula (Barandiaranek bildua) eta Altsasun ere ageri dela, toki bera edo besteren bat ote den ez dakiela gaineratuz.
|
|
2018
|
|
|
Gabriel Arestiren poesiaren bitartez suma genezake hirurogei eta hirurogeita hamarretako hamarkadetan gertatu den Gerra Zibilaren oroimenaren lerraketa, gerraosteko lehen urteetako irudikapenetik aldenduz, eta memoria abertzalearen errelatua zalantzan jarriz. Horrek ez
|
du
esan nahi Arestik arbuiatu egiten duenik abertzaleen jarauntsia, baina apurka hurbiltzen zaio ETAren lehen dokumentuetan adierazten den ikuspuntu kritikoari. Hala, 1961eko Zutik (15 zk.) argitaratzen den moduan, 1936ko Euskadiren memoriak errespetua eta nostalgia sortzen du euskaldunengan, baina Arestik" Artxandari begira" poema amaieran dioen bezala," Hogetalau urte honetan egon natzaio mendi horri begira, eta lehen baino txarkiago gaude".
|
|
|
5 Horrek ez
|
du
esan nahi, nolanahi ere den, kultur politika produktiborik izan ez zenik.
|
|
|
Bestalde, eredu teoriko hispanikoan gailendu den zentsurari buruzko teorizazioa, Francoren erregimenpeko zentsuraren berreraiketatik abiatuta, zaharkituta dago eta, arestian aipatu bezala, nazioartean jazotako eztabaida kritikoen ekarpenekiko arreta txikia agertu du. Horrek ez
|
du
esan nahi azken urteotan ikerlariak zentsuraren definizio tradizionalak jasotako kritikez ohartu ez direnik, bada berrikuspen teoriko kritikoen jakitun izanik hauek baztertzeko hautua egiten duenik. Besteak beste, Fernando Larrazek (2008) Sue Curry Jansenek (1991) egindako ekarpena aipatzen du, baina bere ildo teoriko kritikoa zentsuaren ulermolde zabalago horretatik kanpo kokatzeko4 Horren emaitza estatuarekin eta totalitarismo edo autoritarismoekin baitezpadako lotura ezartzen duen zentsuraren definizio bat da:
|
|
|
Baina orain arte ikusitakoak ez
|
du
esan nahi fenomeno zentsorea boterearen instituzio ofizialetan hasi eta amaitzen denik. Blasen arabera (1999, 2007), zentsurak erreprimitutakoaren zaindari funtzioa betetzen du, forma ezberdinak hartzen ditu, eta ez dago beti agertzen den tokian:
|
|
|
Zentsuraren teoria orokorrak berdin balio du literatura eta kulturarentzat oro har, eta ikuspegi kritiko horren bidez azaldu daiteke Etchepareren Buruchkak en kasua, ingurukoen zentsura indarra nahiz Lafitteren ezabaketa. XX. mende hasierarako Inkisizioaren jarduna iraganeko kontua zen, baina horrek ez
|
du
esan nahi Eliza katolikoaren zentsura desagertua zenik, egiturazkoa zen eta gutxi batzuetan besterik ez zuen erabili behar debeku funtzioa errepresio neurriak hartuz. Era berean, marko horren barruan hobeto uler daitezke ustez irekiagoak irudi zezaketen Frantziako euskal literatur eremuaren hertsitasuna eta erbestearen mugak.
|
|
|
8). Baina horrek ez
|
du
esan nahi Francoren erregimenpeko zentsurak Eliza katolikoaren irizpide zentsoreen kontra egin zuenik, alderantziz baizik, indartu egin zuen. Torrealdaik aipatzen duen bezala, aurretiazko zentsura Elizaren metodo ezaguna zen (2000:
|
|
|
Ez dago, era berean, hutsune hori betetzeko tankera akademikoko zentsuraren inguruko bestelako teorizazio diziplinartekorik ere, literaturarako baliagarria izan litekeen kultur eta komunikazio ikuspegi zabal batetik egindako ekarpen teoriko kritikorik, alegia. Horrek ez
|
du
esan nahi euskal literaturaren, kulturaren eta, oro har, komunikazioaren eremuan zentsurarik existitzen ez denik, ez eta fenomeno horri buruzko azterketa bat ere argitaratu ez denik ere, kopuruaren txikitasuna nabarmena izanagatik. Laburbilduz, euskal testuinguruko zentsurari buruzko ikerketen gabeziaren abiapuntua edo horietariko bat, behintzat, honako hau da:
|
|
|
egoera berezi horretan idazten du beti idazleak. Horrek ez
|
du
esan nahi autoreak bere testua ezabatu egiten duenik, baizik eta beti zentsuran pentsatuz, Direccion General de Seguridaden pentsatuz, arkatz gorrian pentsatuz idatzi ohi duela.
|
|
2019
|
|
|
21). Horretarako joerak egonkortu behar dira, baina joerak egonkortzeak ez
|
du
esan nahi ahoskerak fosildu egin behar dutenik. Ezinezkoa litzateke.
|
|
|
a) Hasteko, hizkera zaindua esatean zer adierazi nahi den. Hizkera zainduak esan nahi
|
du
esaten denaren forma zaindu egiten dela. Ahoskerari dagokionez, hotsak eta silabak egoki (beren oinarrizko formetan) ahoskatzeko ahalegina litzateke:
|
|
2020
|
|
|
Gutxieneko sailkapen bat egitearren, Mitxelenagandik datozkigun terminoei (zaindu, arduragabe) jarraituta, hizkera maila zaindua eta arduragabea bereizi ditugu. Dena den, honek ez
|
du
esan nahi bi maila banandu eta bereizi daudenik, bien tartean maila eta aldaera ugari baileudeke, goraxeago aipatu bezala, zenbatzen zail (ezinezko, agian) direnak. Zaindua eta arduragabea etenik gabeko continuum baten bi ertzak lirateke (Oñederra eta beste 2015:
|
|
|
Askotariko testuinguruetan gazte hauek jasotzen dituzten diskriminazio eta arrazakeria jarrerek eragin zuzena dute beren pertenentzia sentimenduan, eta baita identitatearen eraikuntzan ere; haien identifikazio eta pertenentzia sentimenduaren arabera egingo dute bat erreferentzia talde batekin edo beste batekin, edo ez batekin eta ez bestearekin, edota biekin. Arestian adierazi dugunaren arabera, parte hartu duten nerabeek lotura dute bi taldeekin, hau da, identitate bikulturala erakusten dute (Suarez Orozco; Suarez Orozco 2003), baina horrek ez
|
du
esan nahi beti horrela izango denik; esan bezala, jasan dituzten jarrera diskriminatzaile horiek areagotuko balira, harrera taldearekin lotura ahultzeko arriskuan egongo lirateke.
|
|
|
Hori dela eta, hizkuntza erromantzeetan eta germanikoetan ohikoa da eztabaida hori (Coniglio 2007; 2008; Bayer 2009; Bayer eta Obenauer 2011; Cardinaletti 2011; Scherf 2017), partikula modalak adberbioak ote diren, alegia. Beste kasu batzuetan partikula terminoa luzaro erabili da, eta, onartuago dagoen arren, horrek ez
|
du
esan nahi argi dagoenik zeintzuk jo behar diren partikulatzat; Paul eta Panek (2017) diotenez, termino faltsu hori baliatzen da mandarinezko gramatiketan kategoria garbirik ez duten hitzak (gehienetan silaba bakarrekoak) sailkatzeko. Gai hori, hala ere, artikulu honen helburuetatik urruntzen da; beraz, Biberauer eta Sheehanen (2011) lanean oinarritutako definizioari jarraituko diot:
|
|
|
Baina argumentu horri dagokion paper tematikoa ez da ‘agentea’, ‘gaia’ baizik. Urak irakin
|
du
esaten dugu, baina urak ergatiboko sintagmaren paper tematikoa ez da ‘agentea’, ‘gaia’ baizik. Horregatik ez da zuzena* irakitzaile.
|
|
|
Beraz, hizkuntzen jatorrizko ordena, aldaketarik izan ez duena, euskararena da. Horrek ez
|
du
esan nahi hitz ordenaren funtsezko kontuak ondo deskribatzeko gai izan ez zenik. Hiru arau eman zituen:
|
|
|
Bigarren adiera: ‘Gaur egun, hizkuntza jakin baten osagaien (hotsen, formen, joskeren) azterketa eta azalpena’ Horrek ez
|
du
esan nahi gaur egun, batez ere hizkuntza gutxituen kasuan, edo estandarizazio prozesua guztiz amaitu gabe dutenetan, arauak emateko presiorik ez dagoenik. Eta, batez ere, Euskaltzaindia, Akademia bat baldin bada gramatika bat argitaratzen duena, hor azaltzen dena preskripzio edo arau moduan ulertuko ez denik.
|
|
|
Eta, kasu honetan, kontraste gisa, erabil dezakegu trenez. Horrek ez
|
du
esan nahi etorri ekintza ukatzen denik; trenez etorri izana ukatzen da. Horrelako adibideetatik sortu zen ideia ezezkoetan ere adizki laguntzailearen aurrean kokatzen dugula galdegaia.
|
|
2021
|
|
|
Subjektu femeninoak eratzen dituzte kolektiboki, hizkera berriei, ikuspegi berriei eta elkarrizketa interesgarriei bide eginez. Hala ere, emakumeak ahots propio baten bila aritzeak ez
|
du
esan nahi ahots bakar baten bila dabiltzanik (Hermosilla 2011: 75).
|
|
|
Lan horien oinarrian, aurretik ere esan dugun moduan, psikologia kognitiboan nagusi den ikuspegi indibidualistaren ideia topatzen dugu. Horrek ez
|
du
esan nahi testuingurua kontuan hartzen ez dutenik.
|
|
|
(Gizakiek historiaren hastapenetatik hitz egin zezaketen, lekuan lekukoak eta beste toki batzuetan ulergaitzak ziren hizkerak garatu zituzten. Horrek ez
|
du
esan nahi, ordea, jendeak hizkuntza bateko hiztun moduan pentsatu duenik. Hizkuntza kontzeptua guretzat hain arrunt eta agerikoa iruditzen zaigun zentzuan, behintzatestatu nazioen garaian garatutako asmakizuna izan daiteke).
|