|
2007
|
|
|
Aldizkari berean idazteak ez
|
du
esan nahi lankideek harremanik izan zutenik; euskalzaleek burutu zituzten bilera eta ospakizunak izan ziren, ostera, elkarrekikotasuna eragin zutenak. Hain zuzen ere, Jean Etcheparek Piarres La, tteren aurkezpena Gure> Herrian egin zuen urte berean325, 1924an, aldizkari horrek dei bat zabaldu zuen lankideen artean Lapurdiko Getarian elkartzeko, elkarren arteko ezaguera egiteko garaia zelakoan:
|
|
2008
|
|
|
Kulturaren demokratizazioarekin batera, ia herritar guztiek izan dute sarbidea eskolan. Dena dela, irakurle gehiago izateak ez
|
du
esan nahi jendeak gehiago irakurtzen duenik, eta are gutxiago, Administrazioaren idazki kriptikoak deszifratzeko gauza denik edo gogorik daukanik. Telebistaren lagun mina denari nekeza eta asper garri egiten zaio orrialde pare bati aurre egitea, eta zer esanik ez,, literatura?
|
|
|
Hiztun hori irakaslea bada eta lehen hezkuntzan bere herrian eskolak ematen baditu, bere euskalkia erabili ahal izango du bertan ere, baina, unibertsitatean eskolak ematen baditu, ikasleen artean toki askotatik etorritakoak izango ditu eta kode estandarra erabili du5 Kode estandarra baino ez duen hiztunak, jakina, hori baino ez du erabiltzerik izango erabilera esparru guztietan. Edonola, horrek ez
|
du
esan nahi komunikazio esparruetara eta egoeretara moldatu ez duenik. Hizkuntz mailei dagokienez ere, ereduzko erabilerak egiten ditugu:
|
|
|
Bestetik, eztabaida zientifikoak eta zientzia jakintzaren hedapena egoera formaletan egin ohi dira (artikuluak, testu-liburuak, entziklopediak, hitzaldiak, biltzarrak, eskola magistralak?); hori dela eta, hizkuntza zaindua erabili ohi da. Jakina, horrek ez
|
du
esan nahi, bestelako erabilerarik ezin egon daitekeenik. Esate baterako, puntako ikerkuntza zientifikoa egiten duen laborategi batean herri bereko hiztun bik lan egiten badute, egiten ari diren puntako saioari buruz, alegia, oso gai berezituaz, era informalean eta beren herriko hizkera erabiliz ari daitezke:
|
|
|
Beraz, ez dago arrazoirik latin hizkuntza Euskal Herrian izan ez zela manten tzeko. Alde horretatik, bada, eztabaida eten egin dela esango nuke, zeren eta horrek ez
|
du
esan nahi euskarak (Euskal Herriak berak bezalaxe, jakina) bere nortasuna galdu egin zuenik: Sayas Abengoechearen (1999),. Erromaren gainbehera aldian eus
|
|
|
> > nekatu> aldatzeak ez
|
du
esan nahi nekatuta> > > nekaturik> eta nago eta> > bainago
|
|
|
Ezaugarri horiek guztiek eurekin dakarte hizkera juridikoa hizkera berezitua izatea. Edonondik begira dakiola ere, horrek ez
|
du
esan nahi hizkera erkidetik aparte aztertu behar denik. Aitzitik, hizkera juridiko administratibo berezituak hizkera erkidearen espiritua gorde behar du, hizkera erkide horren arau eta garapenarekin bat etorriz:
|
|
|
Esanaren arabera, Hiztegi Batuak, bere lehen itzuli horretan, hitz arruntak bildu ditu gehienbat. Horrek ez
|
du
esan nahi, ordea, hiztegi horretan hitz juridiko gutxi dagoenik. Aitzitik, gure ekinean 1.866 hitz juridiko aurkitu ditugu, eta horiek guztiak lan honen eranskin modura zerrendaturik datozkio irakurleari.
|
|
|
Honek ez
|
du
esan nahi itzultzaileen lanaren gainetik dagoenik informatika. Uztarketa behar da.
|
|
|
Diskurtso jakin baten helburua ipuin bat kontatzea izateak, ez
|
du
esan gura ipuinari hertsiki dagozkion elementu eta sekuentziak besterik aurkituko ez dugunik. Are gehiago, ondoren aztertuko ditugun sarrera aurkezpen, garapen eta amaiera agurra faseetan izaera ezberdinetako errekurtsoak erregulartasunez erabiltzen direla ikusita, esan genezake, diskurtso mota honen kategoriatzat har genitzazkeela, ezaugarri eta funtzio bereziak dituztelarik.
|
|
|
Literatur hizkuntza batuaren arloak, ordea, gainerako eremu formal guztiak dira, eta, izenak berak adierazten duenez, oso bereziki zeregin idatziak: irakaskuntza, litera turgintza, ikerkuntza, administrazioa, seinalizazio kartelak, hedabideak etab. Horrek ez
|
du
esan nahi, jakina, gaurko euskaldunon egoera soziolinguistikoa kontuan izanda, lexi ko eta sinonimoen erabileran, batzuetan tokian tokiko egokitzapenak gaitzestekoak dire nik, gure hizkuntz koktela oraindik behar bezain irabiaturik ez dagoelako, baina beti ere eredu batu literarioa errespetatuz (amama/ amona/ amandre/ amatxi, > apur/ pixka/ poxi/ amiñi, > ahalke/ lotsa, > ar... arkitu, > arpel, > arrai, > artzai, > erten, > galazo/ galazi, > ipui, > iten> > mahain, > Eta ez nituzke aipatzeke utzi nahi herri hizkeren aitzakiaz aspaldion bazterretan agertzen hasi zaizkigun merenderue, > > karroak, > edo biberoak> bezalako erdarakada gordin horiek.
|
|
|
Bestalde, gaurko gizartean dugun lekualdaketa ugari eta toki ezberdinetako euskaldunen arteko ezkontza mistoak gogoan izanda, zaila da hiri handietan eta ez hain handietan ere ume euskaldun talde homogeneoak aurki tzea, proposatzen diren euskalki egokitzapen horiek praktikara eramateko, eta are zailagoa izango da, zalantzarik gabe, etorkizunean. Horrek ez
|
du
esan nahi, noski, posible diren lekuetan gaitzestekoak direnik.
|
|
|
2 Honek ez
|
du
esan nahi guztiak beti bat datozenik sailkapenean.
|
|
|
Erdal mailegurik hartu nahi eza da horrelakoak eratzeko arrazoia. Eratorbidea hitzak sortzeko erabili beharreko baliabidea da, baina horrek ez
|
du
esan nahi nolanahi era daitezkeenik. (4) an ageri den osasunketa> hitzak aditzera ematen digu, dirudienez, osasun> hitza ez zitzaiola aski idatzi zuenari edo teknikoago iritziko ziola atzizkidunari, keta> oro har aditzoin bati eransten bazaio ere9.
|
|
|
sakabanatuak baitaude, alegia. Horrek ez
|
du
esan nahi, elizateetan ere, biztanlegoa ugarituz eta hiri gune gisakoak sortuz,, ena, atzizkidun oikonimorik ez daudenez, alderantziz ugaritzen joan dira, XVIII. mendea geroztik.
|
|
|
Sorrerako, carta puebla? delakoan, 1260 urtean, ez
|
du
esaten ez Gipuzkoa, ez Bizkaia, ez Araba denik, baizik eta hain zuzen
|
|
|
Lauaxetak sinboloen bidez adierazi zuen errealitatea, poeta sinbolista izan zen. Iñaki Aldekoak ezetz dio (non ez
|
du
esaten), kristaua zelako, baina poeta modernista asko izan zen kristau? (Jon Kortazar, Berria,, 34 or.). Jakina, Kortazarrek hor dioena nire Historia de la literatura vasca n (2004) nioenaren haritik esaten du.
|
|
|
Gure filosofoak testu asko itzuli edo egokitu dituela argi dago, beraz Europako hizkuntza guztietan aurki genitzakeen irudiak darabiltza. Ez
|
du
esaten aipamenak zehazki nondik hartu dituen; beharbada jadanik idatzitako esku liburuak erabili zizukeen. Europar hizkuntzetan badakigu denek erro matar, greka, eta ekialdeko literaturetarik irudiak hartu dituztela, baita nola ez Bibliatik.
|
|
|
Toponimoetan, bereziki, lan zaila da adiera finkapen hori. Zaila izateak ez
|
du
esan nahi, ordea, ezinezkoa denik. Ez da egia, aurrerago ikusiko denez, erabilera eremu horretako adibideen artean inolako ebidentziarik ez dagoenik.
|
|
|
VI.5.> Horrek ez
|
du
esan nahi, jakina, alde> atzizki guztiak edota hitz
|
|
|
Bilbotar apaizaren garai hartako gutuneriak horixe islatzen du, eta aldiz ez da artikulu honen inguruko inolako erreferentziarik aurkitzen eskutitzetan. Horrek jakina ez
|
du
esan gura Azkuek ezin zuenik tartetxo libre batean artikulua idatzi.
|
|
|
452 Datu faltaz harpidedunen ikerketa sistematiko bat egitea ezinezkoa bada ere, Azkueri harpidetza kontuekin heldu zitzaizkion gutunak irakurriz, argi ikusten da ez zirela nekazariek idatziak, baizik gutxieneko maila sozio-kultural bat zuten pertsonek. Horrek ez
|
du
esan nahi maila apalagoko harpidedunik egongo ez zenik, baina ziurrenik gutxiago ziren.
|
|
|
Esandako guztiak argi baieztatzen du Azkue idaztera bultzatzen zuen arrazoi nagusia ez zela propioki literarioa. Horrek ez
|
du
esan gura istorioak kontatzeko inolako barne grinarik ez zuenik, edo bere lanak ezdeustzat zituenik. Latsibi eleberria, ikusi denez, hogei urtetan bueltaka eta zuzenduz ibili zuen; eta frankismo garaian bertan, jada argitaratzea zaila eta eskoletan baliatzea ezinezkoa zenean, harekin ziharduen oraindik.
|
|
|
Dena dela, testuingurua haintzat hartu beharrak ez
|
du
esan gura euskaraz Azkueren garaian ezinezkoa zenik obra literario hobeak idaztea. Egiazko bokazio literarioa zuen garaiko euskal autore batek, Jean Etxepare medikuak, Azkuek adina zailtasun extraliterario izanagatik (eta agian gehiago), kalitate handiko narrazioak utzi zituen, bereziki Buruxkak (1910) eta Beribilez (1931) kontakizun bildumak.
|
|
|
Hola bada, Azkue 1888 aurretik karlismoaren sinpatizante izan baldin bazen, ordutik integrismoan aurkitzen dugu. Izatez aurrerantzean ere harreman onak gorde zituen karlistekin, baina horrek ez
|
du
esan nahi bera alderdi horretako kide zenik.
|
|
|
Hola, mende berria hasi zenerako, jada ez da Azkueren militantzia politikoaren inolako konstantziarik azaltzen, ez sektore euskalerriakoan, ezta sabindarrean ere. Horrek ez
|
du
esan nahi haiengandik aldendu zenik. Aitzitik Sotarekin harreman pertsonalak mantentzeaz gain, EAJren bilakaera ere interesez segitu zuen, baita Euskalerria Elkartekoen eta sabindarren konfluentzia saioak ere35 Hauteskundeetan ere EAJri bozkatzen ziola dirudi (edo 1916tik EJBri, alderdi jeltzaleak urte horretan izena aldatu baitzuen).
|
|
|
Zeren Azkue ez zen soilik Akademiako burua, baizik baita Euskaltzaindiko indar nagusia ere. Horrek ez
|
du
esan nahi Akademia soilik Azkue zenik. Batzarretara beste akademiko batzuk ere ia beti azaltzen ziren, eta euskaltzainburuarekin batera landinamika komun batzuk sortu zituzten.
|
|
|
Horrek ez
|
du
esan nahi Akademiak edota Azkuek lanean segitu ez zutenik. Diktadura garai honetan, adibidez, Azkuek Morfología?
|
|
|
Hala ere, onartu beharra dago Hego Euskal Herrian, eta zehazkiago Bizkaian, EAJ zela euskarazko kulturarekiko interesa zuen masa mugimendu nagusia. Horrek ez
|
du
esan gura interes oso handirik zuenik, aski modu sinbolikoan eta erritualean baitzerabilen, gauza «garrantzitsuetarako» gaztelania baliatuz. Eta hain zuzen hizkuntza era batez ere sinbolikoan zerabilelako, are garrantzia handiagoa ematen zien auzi sinbolikoei, hala nola Arana Goiriren izendegia ukitu gabe mantentzeari.
|
|
|
Helburu horiek erdiesteko, berriz, hainbat jardunbide edo era zehazten ditu dokumentuak, eta, horien artean, bat nabarmendu nahi dugu txosten honetan, hain zuzen euskararen kalitatea zaintzeaz eta eredu ona erakusten ahalegintzeaz diharduen atala. Horrek ez
|
du
esan nahi besteak aintzat hartzen ez ditugunik, baina txosten honen kokapena bereziki nabarmendu nahi dugun proposamen horretan aurkituko dugu.
|
|
|
Alabaina, garbi zehazten denez, ahozko kodean malgu jokatzeak ez
|
du
esan nahi hori aitzakia denik euskararen aldaera guztietan izaten diren ahoskera guztiak nahasteko berbaldi batean.
|
|
|
Horrela, inguruan euskalkia erabiltzen baldin bada, errealitate hori nola edo hala aintzat hartuko litzateke. Horrek ez
|
du
esan nahi, dena dela, nahitaez euskalkia erabili behar dela eskolan, inguruan eredu hori erabiltzen bada eta horrengatik bakarrarengatik. Izan ere, eskola komunitate batek, bere ezaugarri guztiak kontuan harturik, beharbada pentsa dezake ingurune euskalkidun batean kokatuta egonda ere hori ez dela ikastetxean landuko.
|
|
|
haurra irakurketa idazketaren funtsa, aho hizketa paperean adieraztea hain zuzen ere bereganatzeko eta ulertzeko gai da. Horrek ez
|
du
esan nahi haurrak bost edo sei urterekin jarraitasunez idatzi eta irakurtzen dakienik, baizik eta hizkuntza idatzia bere ezagupenen barne dagoela, eta ezagupen hori garatuz eta landuz iritsiko da duen oinarria zabaltzera eta osatzera. Aho hizkuntzaren kasuan, konparaziorako, ezin esan dezakegu hiru urteko haurrak hizketan dakienik, baina hizketaren oinarria, zentzua, bere ezagupenean finkatuta dago eta denborarekin, hitz eginez eta hizketan besteei adituz hizketan ondo ikastera iritsiko da.
|
|
|
Hain zuzen, gure ikasleei erakutsi behar diegu ez dela euskara berberaz baliatu behar egoera guztietan, horixe delako naturala, munduko hizkuntza guztietan bezala. Hala ere, profesionalok erregistro bereizketa hori egin eta horren arabera erabiltzeak ez
|
du
esan nahi erabilera lehenetsi behar ez dugunik.
|
|
2009
|
|
|
Oihenartekberebiziko arreta jartzen
|
du
esateko moduan. Esan behar duena, edozein kasutan, ezarrita dagoetaezarrita dagoenhorri atxikitzea da bereborondateaetajomuga.Damaederra, adibidez, finkatuta zeuden kano nenbarneandeskribatzendu.Koplabakarbateanbainogehiagotandeskriba tzen du, gainera, kanon horien barnean eta, horrenbestez, damahonen gor putz atalenezaugarri berberak ematenditubehinetaberriz.Haatik, adieraz pen modudesberdinezbaliatzen da.Irudikatutakoobjektua figuraerretori koren batekin (konparazioa, metafora...) janzten duenean ere, ordu arteko euskalpoesian ezagutzekozoriaizandugun poesian, behintzat ezezagunak zirenhitzenerabilerarajotzendu:
|
|
|
Lekuona jaunak ohar bat ezartzen
|
du
esanaz Arantzazuko erabakia kontseilu erakoa zela eta ez agindu erakoa, Labaien jaunak ere hori uste du?.
|
|
|
Berez, Euskaltzaindi denez, ez dago ezein alderdiri lotua; beste maila bateko sorkaria da, kultur mailakoa, eta kultura eta alderdi politikoak ez daude lerro berean. Horrek ez
|
du
esan nahi euskaltzainak partikularki politika edo alderdi batekoak edo bestekoak izan ez daitezkeela, baina Euskaltzaindia bera politikatik ate gelditzen da. Uste dut hau izan dela Euskaltzaindiaren jarrera gerra aurreko garaian ere, eta orain jarrera berbera du.
|
|
|
Ez du bere burua bat egiten alderdi honekin edo horrekin, baina horrek ez
|
du
esan nahi kontra dagoenik ere. Bera bere mailan irauten saiatzen da.
|
|
2010
|
|
|
Uste genuen bezala, sermoian askotariko hizketa egintzak ageri dira, eta batzuk beste batzuk baino garrantzitsuago dira kuantitatiboki. Gehiago izateak ez
|
du
esan nahi, hala ere, hegemonikoagoak direnik. Zentzu honetan, ikusi uste dugu ezinbestekoa dela hizketa egintzak makro egintzarekiko joanetorrian definitzea, nuklearra eta periferikoa bereiztu ahal izateko.
|
|
|
Enuntziazio instantzia enuntziatu baten efektua da, enuntziatu batek solaskide batengan eragindako zirkina. Haatik, horrek ez
|
du
esan nahi inolaz ere enuntziazio oro enuntziatua behar denik izan. Izan ere, enuntziatu efektuaren presentzia ez da ezinbestean marka jakinen bidez agertzen, hau da, ez da adierazle morfo sintaktiko, edota semantiko sintaktiko propioen bidez markatua agertzen; efektu edo emaitza hori interpretazio> bidez ber eraiki behar da, ez baitator zuzenean edo adierazle jakinen bidez bideratua.
|
|
|
Eta puntu hau enuntziazioaren giltzetako bat da. Hitzezko> materialak> ez> > tratatzen> informazio> garraiari> bezala.> Esateak alderik alde zeharkatzen
|
du
esana. Enuntziazioa berbaldiaren figura> > da (López Alonso 1989:
|
|
|
Memoriari eta konpartitzeari loturik dago genero homiletikoan. Aipua ez markatzeak ez
|
du
esan nahi inondik ere solaskideak ez dakienik aipua dela; izan ere, askotan entzun baitu gauza bera aldez aurretik: ebangelioak direla, parabolak direla (horra hor gure sermoietan ageri diren seme hondatzailearena, artzain onarena, Lazarorena, eta abar; ikus geroago particitatio z esaten dena.)
|
|
|
Egia da formulazio jurilinguistikoa dela, lehenik eta behin, hizkuntza eskubideen norbanako eta lurralde irizpideen zatibanatze hori. Horrek ez
|
du
esan nahi, ordea, bestelako hizkuntza ezaugarrien alor osoak alde batera uzten dituenik. Ikus dezagun zergatik.
|
|
|
Legeak ez
|
du
esaten, ordea, neurri horietariko bakoitza beranduenik noiz hartu behar den. Are gutxiago, legea argitaratu eta hurrengo egunetik aurrera hiritarren eskubideak eta herri aginteen betebeharrak indarrean daudenik erabat.
|
|
|
Printzipio nagusiak adierazten ditu, baina garapen operatiborako ez du xede konkretu askorik markatzen. Hori dela-eta, legeak dioena inspirazio iturri izan da geroko langintza osoan, helburura joateko norabide jenerala markatzen du, baina ez
|
du
esaten justu justu zein bidetatik joan behar den hara iristeko. Hutsetik abiatuz jardun behar izan da hainbat kasutan, hezkuntza alorreko lan programa operatiboak eratu eta kudeatzerakoan.
|
|
|
Gauza bera esana du, funtsean, Konstituzio Epaitegiak97 Hori dela-eta ez da estatuaren aginte zentraletik berariazko legerik sortu, hizkuntza normalkuntzaren alor hori aurrez aurre osatu, eguneratu edo aldatu duenik. Horrek ez
|
du
esan nahi, Madrilgo Gorteek lege orokorrik (minimoen legerik edo) eman ezin dezaketenik gaztelaniari dagozkionetan, ez eta Gorteetako hainbat legek zeharkako eraginik izan ez duenik EAEko eskola munduaren hizkuntza politikan98 Bistan da eragin ohargarria izan duela zenbait legek, eta zenbait artikuluk erabatekoa. Printzipio nagusia bestea izan da, ordea, mende laurden honetan:
|
|
|
111 Horrek ez
|
du
esan nahi, beste hiztun herrietako praktika linguo edukatiboa zurrun monolitikoa denik erabat. Hori ez da egia, ez eguneroko praktikan eta ez, zenbaitetan, lege markoan bertan ere.
|
|
|
120 Horrek ez
|
du
esan nahi, inoiz entzutea tokatzen denez, ikasleen erdarazko prestaera alor horretan dena egina dagoenik: gaztelaniaz ongi irakurtzen eta zuzen idazten erakustea EAEko eskola munduaren eginbehar zentrala da, beste ezein erakundek egin ezin duena.
|
|
|
Horrek ez
|
du
esan nahi, eskolaren eragina hutsaren hurrengoa denik. Eskolak badu eragina, baina, bere neurrian?.
|
|
|
Ordu horietariko asko entzuten edo irakurtzen pasatzen dituzte ordea.Eskola ordu gehienak ez dituzte euskaraz hizketan edo idazlanean pasatzen, entzuteneta irakurtzen baizik. Horren ondorioz, gaitasun ekoizleak (mintzamena eta idazmena) baino ondotxoz landuago dituzte gaitasun hartzaileak (entzumena eta irakurmena). Horrek ez
|
du
esan nahi, gela barruko jardunak eman dezakeen guztia pasibo hartzailea denik ikaslearentzat, ez eta ikaslearen eskolako input output guztia gelabarrura mugatzen denik. Gela barruan ere posible da ikasleen hizkuntza jardueraekoizle (go) a indartzea, batetik.
|
|
|
b) Horrek ez
|
du
esan nahi, azken aldian halakorik entzuten bada ere maiz, EAEko eskolak porrot egin duenik belaunaldi berrien euskalduntze alfabetatze alorrean. Are gutxiago, ezer lortu ez duenik.
|
|
|
Hain da gaztelaniaren gizarte eragina eta ingurumeneko harreman sare informaletarainoko sarbidea sendoa, non gizarte eragin horrek beste elementuak (ama hizkuntza, lagunartea, auzo giroa eta eredua) kontrarrestatu egiten dituen eta, adin batetik aurrera, haurrik euskaldunenak ere gazte elebidun bihurtzen. Horrek ez
|
du
esan nahi, gazte euskaldun horiek inolako hobetu beharrik ez dutenik beren gaztelaniazko trebetasunetan218 Esan nahi duena da hemengo ikasle batek eta Gaztelako edo Andaluziako batek antzeko trebetasun pautak ageri dituztela batez bestean. Hots, hangoak bezain erdararen jabe direla hemengo gazteak, aldeak alde eta ñabardurak ñabardura.
|
|
|
222 Agiri jakin bat gainditu ez izanak ez
|
du
esan nahi, hartara aurkeztu den ikasleak euskaraz ezdakienik. Zenbait gaztek badu ahozko gaitasuna, baina idatzizkoan kamuts dabil.
|
|
|
Labur bilduz: atal honetan orain arte azaldutakoak ez
|
du
esan nahi, zenbaitetan entzutea suertatu ohi den moduan, azken mende laurdeneko euskal eskolak ezer lortu ez duenik. Gauza asko lortu du.
|
|
|
Mende laurdeneko ibiliari eta hauteskunde emaitzei erreparatzen bazaie, tarte bitarteko formulek erakarmen indar handia izan dute eta, orain ere, hala luketela pentsa liteke. Isilago egoteak ez
|
du
esan nahi, honetan ere, argudioz ahulago edo argudiorik gabe egotea. Batak ez du bestea kentzen, ordea.
|
|
|
Murgiltze bidea funtzionatzen ari da beraz, hainbatean. Horrek ez
|
du
esan nahi, ikasketen erdia edo ikasketa gehienak L2 hizkuntza minoritarioan egitea inolako muga eragozpenik gabea denik ikasle guzti guztientzat. Defizit edukatiboen iturburu agorrezina ere ez da ordea murgiltze bidea, inoiz entzutea tokatzen den moduan.
|
|
|
goazen mundura goazelarik, ingelesa edota beste atzerri hizkuntzaren bat beharrezko osagaia izango dute ikasleek beren horniduran. Horrek ez
|
du
esan nahi, gure artean emandakotzat ematen bada ere sarri, soluzioa content based teaching goiztiarra denik. Baliteke hala izatea, baina bakarretakoak gara Europan, bide horretan abiatu garenak.
|
|
|
–Helmuga berdinei buruz hitz egiteak ez
|
du
esan nahi berdinaz ari garela, baldin eta horra iristeko bide ezberdinak hartu baditugu. Helburua bezain inportantea delako bidea?, azpimarratu du Xabier Gurrutxagak.
|
|
2012
|
|
|
Atal honetan, oinarri nagusitzat itzulpenaren epistemologia modernoa duten teoriak aztertuko ditugu. Horrek ez
|
du
esan nahi, ordea, zenbait teoriak itzulpenaren epistemologia postmodernoaren zantzurik izango ez duenik. Lehenago esan dugun bezala, posible da episteme desberdinak garai berean existitzea, eta, beraz, jarraian azalduko ditugun teorietako batzuek bi epistemeetatik edaten dutela ikusiko dugu.
|
|
|
direlakoak indarra hartzen hasten direnetik. Horrek ez
|
du
esan nahi, ordea, hizkuntzalaritzatik edota bestelako jakintza alorretatik erabat bereizi eta alor horiekin inolako loturarik mantendu gabe garatu denik, alderantziz baizik: postmodernismoan nagusi den interdiziplinaritateak itzulpengintzan ere izan du bere eragina, jadanik azaldu dugun moduan.
|
|
|
euskal literaturaren historian itzulpenek pisu handia izan dutenez eta literatura polisistemaren erdigunetik nahiko gertu egon direnez, itzultzaileek metodo atzerriratzailea erabili izan dute, eta itzulpenek, beraz, nahiko gertutik jarraitu izan dituzte jatorrizkoaren eredu linguistiko eta literarioak. ...nen historietan ere (katalanean eta galiziarrean, esate baterako). 28 Egia da itzulpenaren bidez euskarara forma eta eredu berriak ekarri nahi izan dituztela itzultzaile askok (Axular itzulpenaz baliatu zen euskararen alderdi estilistikoa lantzeko; Orixek, Lizardik eta Ibinagabeitiak behin eta berriro azpimarratu izan dute itzulpenaren beharra euskara aberasteko bitarteko gisa...), baina horrek ez
|
du
esan nahi Venutiren metodo, atzerriratzailea, erabili dutenik, ezta Touryren, egokitasunera?
|
|
|
Hainbat erreferentzia kontzeptual desaktibatu edo deseraiki nahi ditu, besteak beste zentzua, idazketa eta autorea bezalako nozioak. Horrek ez
|
du
esan nahi bere helburua tradizio filosofikoa modu erabat nihilistan deuseztatzea denik, egia unibertsal gisa aurkezten zaizkigun hainbat ikuspegi teoriko zalantzan jartzea baizik. Horixe da, funtsean, dekonstrukzioak egiten duena:
|
|
|
Testu baten interpretazio erabatekoa egitea ezinezkoa den arren, Derridak ez
|
du
esaten zentzua erabat ezegonkorra denik, ezta testua edozein modutara interpreta daitekeenik ere. Alderantziz, testuetan nolabaiteko egonkortasun estrukturala bermatzen duten, arrasto?
|
|
|
Baina guzti honek ez
|
du
esan nahi euskal literatura kaso arraro eta lotsagarri bat denik Europako textoinguruan. Aitzitik, direlako, literatura nazional?
|
|
|
Beste kasu batzuetan, testuak nondik itzulidituen esplizituki esaten ez badu ere, iturriren bat aipatzen du autoreari buruzko informazioa nondik hartu duen adierazteko, eta pentsatzekoa da, halakoetan, liburu horretako itzulpenetatik euskaratu dituela testuak. Esatebaterako, Hezurrezko xirulak liburuan sartu dituen lau greziar autoreen kasuan, Sarrionandiak ez
|
du
esaten haien testuak zein hizkuntzatatik itzulidituen, baina, Agathias Eskolastikoa aurkeztean, Marguerite Yourcenaridazle frantsesaren La Couronne et la lyre liburutik hartutako aipu bat tartekatzen du. Liburu horretara joz gero, hantxe aurkitzen dira Sarrionandiak euskaratutako greziar testuak, frantsesez.
|
|
|
Ez
|
du
esaten Francisco José Tenreiro portugesez idazten zuen idazle afrikarra zela, ezta euskaratu dituen lau lerroak. Canção do mestiço, poemaren azken ahapalditik hartuak direla ere.
|
|
|
Baina, aldiberean, estatuaren arrazionalitateari ematen dio amore. Postmodernoak logika eta arrazoia abandonatzeko joera du, maiteago
|
du
esate baterako sedukzioaren ideia. Baina itxurazko abandonoa da, sistemaren logika eta arrazionalitatea interiorizatzen dituelako, ia inkontzienteki, mekanismo halabeharrezkotzat hartuaz.
|
|
|
Heziketa kultural ideologiko horrekin erkatuz inkongruentea eta desegokia da. Baina horrek ez
|
du
esan nahi kasu honetan esan duenaren kontrako adiera bat eman nahi izan duenik aditzera; ez du semantikaren araberako aurkakotasun ironikoa aditzera ematen. Esatariak horixe esan nahi izan du, baina testuinguru honetan desegokia da eta desegokia delako gertatzen zaio harrigarri eta ustekabeko norentzakoari.
|
|
|
Eta bat ez etortze horixe da, hain zuzen ere, testuaren interpretazio ironikoa egitera garamatzana (Booth 1986). Horrek ez
|
du
esan nahi, ordea, ironiazko enuntziatuaren interpretazio bat eta bakarra egongo denik, hori ere norentzakoaren baitakoa izango da; hau da, norentzakoak duen informazio pragmatikoaren edota norentzakoa inguratzen duen testuinguruaren baitakoa.
|
|
|
Enuntziazioari egiten dio erreferentzia, baina badirudi esatariak bere ikuspuntua berresteko darabilela; norentzakoak izandako balizko erreakzio edo erantzunen baten aurrean esatariak berretsi, baieztatu egiten
|
du
esandakoa. Beraz, enuntziazio mailako osagai honek badu modalizatzeko eginkizuna ere eta balio du argudio edo ondorioren bati indar handiagoa emateko.
|
|
|
Honek ez
|
du
esan nahi kortesiazko arauak Gricek proposatutakoetatik erabat aldentzen direnik; zenbaitetan Griceren arauren bat hautsi edo bertan behera utz daiteke kortesiaren izenean, baina askotan bai batak eta bai besteak bat egiten dute, Griceren arauak ere gizalegean eta jokabide arrazionalean oinarrituta baitaude.
|
|
|
Bustosentzat ere alferrikakoa da osagai subjektiboari muzin egitea. Horrek ez
|
du
esan nahi, ordea, gizabanako bakoitzaren informazioak besterenarekin inolako ikuskizunik ez duenik. Esate baterako, goian aipatu dugun, italiarren eskua ageri da horretan?
|
|
|
Esan gabe (edo erdi esanda) jakintzat emango du, ustez behintzat, norentzakoak informazio horren berri baduelako. Edo behintzat, berak buruan duen norentzako horrek gaiaren inguruan informazio aski duela pentsatuko
|
du
esan duen horrekin aditzera zer eman nahi duen jakiteko.
|
|
|
Goiko taula horrek komunikazio idatziaren eta ahozkoaren arteko desberdintasun batzuk jasotzen ditu eta aise atzeman daiteke bien artean badela alde nabarmenik. Horrek ez
|
du
esan nahi, haatik, bataren eta bestearen arteko muga zenbaitetan lausoa izan ez daitekeenik eta elkarren aberasbide ere ez direnik (Larringan & Ozaeta 2011). Atal honetan, behintzat, horixe frogatzen saiatuko gara:
|
|
|
ere. Biek batean duten munduaren ezaupide pragmatikoak bermatzen
|
du
esan gabe aditzera emandako informazio oro. Estarian dagoen baina inferi daitekeen informazioa ugaria da, interpretazio arazoak saihesteko bien arteko kooperazioa eskakizun duena.
|
|
|
Mitxelena, bada, bera bezalako jende ikasiari edo erdi ikasiari zuzentzen zaio gehienetan. Horrek ez
|
du
esan nahi, ordea, bere hizkera, berak darabilen euskara, bestelako irakurleak ulertzeko modukoa ez denik. Ohartuko gara, usu erabiltzen dituela ahozko hizkeran erabili ohi diren esamolde eta adierazpideak nahiz esaera eta atsotitzak.
|
|
|
78 Metodologiazko atalean genioen testuaren eta diskurtsoaren definizio teknikoak aintzat hartzen bagenituen ere, lan honetan biak sinonimotzat joko genituela; diskurtsoa ere, hondarrik hondarrean, aztergai edo analisi unitate dugun momentutik, produktu edo emaitza dugulako, hau da, testu bezala atzematen dugulako. Horrek ez
|
du
esan nahi, ordea, testua bere bakarrean, ekoizpen baldintzak kontuan hartu gabe aztertuko dugunik; beharrezkoa deritzogu testu horretan zuzenean eragiten duten faktoreekin (esatari norentzakoak, testuingurua...) harremanetan aztertzeari. Eta horretxen adierazgarri lirateke testu adigaiaren bi ulerkera horiek ere:
|
|
|
Horrek ez
|
du
esan nahi, haatik, testu barneko koherentzia erabat ezezten dugunik, eta horren lekuko B tipoa bezala bataiatu dugun parentetiko mota litzateke. B tipoan bi enuntziaturen arteko koherentzia kohesio mekanismoek agerian jartzen dute.
|
|
|
c) Beste lokuzio eta esapide batzuk, lotura, atalketa edota antolaketa zereginetan agertzen direnak, nahiz eta modalizazioarekin estuki lotuak azaldu: egia esan, orokorki, zentzu horretan, horrek ez
|
du
esan nahi, esan nahi baita, derrigorrez, dirudienez, iruditzen zait baliteke, ezagun da, seguruenik, ikus daitekeenez,...
|
|
|
Deklinabideko kasu marka errepikatzeak, ordea, ez
|
du
esan nahi eta buruan daramaten enuntziatu parentetiko horietan E1 enuntziatuarekin harreman sintaktikoa gauzatzen duenik, kohesio lotura baizik, nahiz eta kohesio
|
|
|
Egia da edozein zehaztu gabea zehaztu egin duela, nabarmenena den adibide batez. Horrek ez
|
du
esan nahi, ordea,, gazte jendeak, soilik osatzen duenik, edozein, en multzoa.
|
|
|
Horrek ez
|
du
esan nahi, haatik, lehenbiziko edizioei erreparatuko ez diegunik. Maiz aski, exhaustiboki alderatuko ditugu jatorrizkoekin.
|
|
|
Gure ustean ere, enuntziatu parentetikoak, esatari enuntziatzaileak bere intentzio asmoak erdiesteko norentzakoari egiten dizkion keinuak, seinaleak lirateke; hitz batean, helburu horretara bideratutako estrategiak. Izan ere, esatariaren xede helburua norentzako horrek bere intentzioa atzematea da eta, beraz, etengabeko ahalegina egingo
|
du
esandako guztia birformulatu (enuntziazioaren maila), modalizatu (hots, esatariak berak esan duenari buruz, norentzakoari buruz, nahiz inguruneari buruz duen iritzi jarrera esplizitu eginez) eta testuinguratzen, harik eta esan duenaren eta esan nahiko zukeenaren artean zirrikiturik txikiena ere egon ez dadin.
|
|
|
Agian, horren arrazoietako bat izan daiteke, funtzio intzidentala egitura parentetikoa bezain aparte59 ez dagoelako kontzientzia duela esatariak. Horrek ez
|
du
esan nahi, halaz ere, egitura parentetiko guztiak marren edo parentesien artean zedarritzen dituenik; parentetikoa komen artean dakartzan adibideak ere ugariak dira. Egia da, ordea, parentesi nahiz marrek komek baino hobeto islatzen dutela esatariaren intentzioa; informazio hori (enuntziatu parentetiko hori) gainontzeko segmentuetatik (enuntziatuetatik) at kokatzeko duen intentzioa.
|
|
|
68 Ko erreferentziak, Fuentesi (1989) jarraituz, adierazi nahi du errealitate berari egiten diotela erreferentzia; hau da, egiturako bi osagaiak objektu bera izendatzen dutela. Ez
|
du
esan nahi, bada, esanahi bera dutenik.
|
|
2019
|
|
|
Orain, gure lana da gure ikasleak elkarte eta erakunde horiek antolatzen dituzten ekimenetara bideratzea. Horrek ez
|
du
esan nahi, ordea, erabilera areagotzeko euskaltegien ekarpena hutsa denik, zeren garai batean, gaur egun eta segitzen dugun bitartean, gure helburua da erabiltzaile potentzialen kopurua handitzea. Laburbilduz, Araban, euskaltegion lana funtsezkoa izan da euskararen erabileraren emendatzeprozesuan, izaten jarraitzen du eta hala izaten jarraituko du:
|
|
|
[Orri azpiko oharra: Horrek ez
|
du
esan nahi Jagon saila duela eta, euskararen aldeko edozein ekintzatan sar daitekeela. Beti ere instituzio gisa jokatu behar du, alderdikerietatik urrun egonez, etab.]
|
|
2021
|
|
|
Itxura batean, badira soinu hori idazteko xs erabili den etsenpluak ere (harbelexsis, gen., Caubós, Benque). Zernahi gisaz, beltz en egun tz afrikatua egoteak ez
|
du
esan nahi Antzinaroan ere horrela zenik, hau da, ez da jakite ziurra Belex nahiz Belexeia n afrikatua zegoela
|
|
|
Hitzak hizpidea ekarrita, diodan co osagaia latinezko epigrafian jatorri euskalduna, zeltiberiarra nahiz iberiarra duten deizioetan ageri dela. Garai berean ondoan dauden hiru mintzairatako izenetan forma bera duten akabailak egoteak ez
|
du
esan nahi, halere, hiru kasuetan osagai beraz ari garenik. Gorrotxategiren (2018 [2006]:
|
|
|
43.8.1d Beraz, funtzio aniztasun horrek esplikatzen du, nolabait, esapide eta partikula batzuk sailkatzean autoreak bat ez etortzea. Sailkapenak sailkapen, lan honetan hitz edo esapide bat birformulatzaile zehaztailetzat jotzeak ez
|
du
esan nahi, inola ere, izan ditzakeen bestelako funtzioak ukatzen ari garenik (adberbioa, operadorea, birformulatzaile zuzentzailea...).
|
|
|
Aurretik puntua azaltzeak ez
|
du
esan nahi, nahitaez, perpaus beregainari sarrera ematen diola diskurtso markatzaileak; izan daiteke birformulakizunari erreferentzia zehatza emango dion perpausetik beherako osagaia ere, edo mendeko perpausa.
|
|
|
zehatz (ago) esanda, zehatz mehatz, zehazkiago...); c) laburbildu egiten da esandakoa edo balioespen subjektibo bat —berrausnarketa— aurkezten da (laburbiltzaileak: labur esanda, laburbilduz, hitz gutxitan...; azken batean...); d) zenbaitetan, hiztuna urrundu egiten da esandakotik, edo, hobeto esanda, mugatu edo berrorientatu egiten
|
du
esandakotik atera daitekeen inferentzia (urruntzaileak: dena dela, dena den, edozein modutan, nolanahi ere, esanak esan...); e) edo zuzendu egiten du adierazitakoa (zuzentzaileak:
|
|
|
Badakigu hitz guztiak ez direla parekoak, eta perpaus batean eratzeko orduan jokabide desberdinak dituzte. Hola, Jonek leiho ondoan telebista ikusten
|
du
esaten baldin badugu, hor ageri diren hitzek beren ezaugarriak dituzte, eta horiei esker badakigu sailetan bana ditzakegula: Jon, leiho eta telebista izenak dira.
|
|
|
(armada bidegurutzean bildu zen...) eta abar. Horrek ez
|
du
esan nahi, jakina, beti singularrean erabili behar direnik: Bi familiak elkartu ziren.
|
|
|
Lafitteren sailkapenean," action" adierazten dute keta, kunde, kuntza, men (mendu), pen, tza, tze eta tate atzizkiek;" résultat", ondorioa, berriz, men (mendu), pen eta dura atzizkiek. Hualdek (2003b) atal bakarrean bildu zituen guztiak, ‘ekintza’ edo ‘ondorioa’ adieraz dezaketen atzizkien atalean; dena den, xehetasunen bat ematen
|
du
dioenean atzizki batzuek gehienbat ‘ekintza’ adierazten dutela (pen, keta edo menduk) eta beste batzuek ‘ondorioa’ (dura), nahiz bereizketa ez izan oso zorrotza.
|
|
|
Hala ere, eratorpen atzizkitzat hartzen da1 Gràcia eta besteren lanean. Hualdek (2003b) urrats bat gehiago egiten
|
du
esatean aditzak aski libreki erator daitezkeela izen eta adjektiboetatik. Eta aditz hauek guztiak tu motako partizipio burutua duten aditzen sailekoak izaten direla.
|
|
|
Mugakizunetako askok adiera bat baino gehiago dute; Euskaltzaindiaren Hiztegiari begiratu bat ematea nahikoa da horretaz jabetzeko. Baina horrek ez
|
du
esan nahi adiera guztiak direnik azpiatal honetan sartzekoak.
|
|
|
Horrek ez
|
du
esan nahi, zernahi gisaz, inesiboan dauden guztiak beti adberbioak direla: Zenbat jauregi diren oraino sutik Behenafarroa maitagarri horretan[...] Lakarren, Donapaleun eta beste leku anitzetan (Manezaundi).
|
|
|
18.5.2c Beste batzuetan perpaus batekin ikusiko dugu, eta holakoetan ere kideak ditugu ondoko bi perpausak: [Etorriko dela] esan du vs Ez
|
du
esan [etorriko denik]. Parekotasuna, orain, ez da determinazio mailan gertatzen, menderagailuan baizik.
|
|
|
Baiezkoan menderagailu bat hartzen du, (e) la, eta ezezko operadorearekin, ez nahitaez hala ere, beste bat, (e) nik. Ohart gaitezen badirela bi aukera gehiago, Ez
|
du
esan etorriko dela eta Ez du esan etorriko den. Baina ez dugu hori atal honetan azalduko (§ 30.6.2.1, § 30.6.2.4).
|