|
2005
|
|
|
Hemen ere oinarrizko desira edota obligazio batez hitz egin dezakegu, ze pertsonak pertsona izateko bere burua etengabe landu behar du eta, honekin batera, behin eta berriz adiskidetu behar du berau inguratzen duen munduarekin. Azken finean, giza-formazioak ez du bere bidea maila kontzeptualean bukatzen eta, honengatik," aldi berean garaiagoa eta intimoagoa den zerbaiten" beharra
|
du
ere, alegia," joera espiritual eta moral guztien ezagutzatik eta sentimendutik sortzen den eta sentsibilitatearen eta karakterearen gainean harmonikoki isurtzen den" zerbaiten beharra117 Guretzat hemen esanguratsuena, gorago aipatutakoaren antzera, hizkuntzak prozesu honetan ere funtzio formatzaile ordezkaezina duela antzematea da.
|
|
|
Gogoratu beharra dago, aldez aurretik, garapen honetan pertsona bakoitzak etenik gabe situazio berriei egiten diela aurre, ordura arte bereak ez ziren ezagupenak bereganatzen dituela eta, honela, pixkanaka bere munduaren pertzepzioa eta ikuskera aberastuz doala. Prozesu honek, baina, ez du amaierarik ezagutzen eta egiaz ezin
|
du
ere horrelakorik ezagutu, ze honek gizakiaren beraren amaiera suposatuko luke. Nahiz eta batek bere perspektiba propioa asko landu eta besteenarekin asko aberastu, beti izango du zerbait berria ikasteko eta beti irekiko zaizkio bide berriak bere burua oraindik gehiago osatuz joateko.
|
|
|
Hizkuntzak, egiaz, gizakiaren helburu eta behar hutsalenak asetzeko balio du, baina, oharkabean eta bere baitatik bezala, guztia puntu garaienera eta orokorrenera zuzentzen
|
du
ere, eta berari esker bakarrik ahal dezake gainera espirituala denak bere bidea egin.128
|
|
|
Honen arabera," hizkuntzak gizadiaren monumentu zaharrenak dira" eta euren ikerketa sakona oso mesedegarri izango litzateke bai" gauzen ezagutzarako" bai eta" gure espirituaren ezagutzarako": ...kin eta, bere garaikide askoren iritziaren kontra," aspaldiko zein aro berriagoko hizkuntza ezberdinen arteko konparaketa[...] pentsatzearen eta ikerketaren gai aberats eta handia den eta onura publikoa duen" jarduera bat bezala kontsideratzen du156 Honek ez du esan nahi, absolutuki bederen, inork aztergai honen inguruan ezer egin ez duenik, ze, egiaz, ordura arteko literaturak erakusten
|
du
ere han hemenka hizkuntza ezberdinen arteko zenbait erkaketa eta hauekin loturiko hainbat gogoeta. Konparazio eta ohar horiek guztiak, hala ere, zatikakoak edo noizbehinkakoak dira gehienetan eta, askotan gainera, bestelako ikerketa historikoen edo asmo didaktiko hutsen zerbitzura bakarrik daude.
|
|
|
Ikusi ahal izan dugun bezala, bere" indibidualitatearen" kontzeptuak bat egiten du" historizismoaren" funtsezko ideiarekin, alegia, gizakiaren izaera singularra azpimarratzen eta berau antropologiaren ardatz bezala hartzen duenarekin. Honekin batera, baina, hark beharrezkoa ikusten
|
du
ere" karakterearen" kontzeptua erabiltzea, bere ustetan, honek gizakiaren izate konkretua edota bere ahalmenen aktualizazioa oraindik garbiago adierazten duelako. " Karaktereak", honela dio," gizaki bat beste gizaki batengandik ezberdintzen duen singulartasun guztiak biltzen ditu, gizaki hori beti ere izaki fisiko, intelektual eta moral bat bezala behatua delarik" 29 Indibidualitate hitza maila filosofikoagoan gelditzen den bezala, karaktere hitza gertuago dago errealitatetik eta, azken batean, beronek gizakiaren barne indarraren eta kanpo zirkunstantzien arteko loturaren emaitza islatzen du.
|
|
|
Bere antropologiaren izaera ulertzailea eta konparatzailea azpimarratzeaz gain, Humboldtek beharrezkoa ikusten
|
du
ere berau posible egiten duen giza-ahalmena edo" irudimena" (Embildungskraft) aztertzea. Esan beharra dago, dena den, kontzeptu honek garrantzi handia izan duela filosofiaren historian eta, garai honetan bertan, I. Kantek ere esanahi berezia aitortzen diola ahalmen honi, honek intuizioak antzeman ditzakeen hainbat elementu batzeko indarra duen neurrian.
|
|
|
hura norabide guztietan ikertu dugu, honetarako, erregulartasun sistematikoaren arrastoa duen gauza bakoitzari jarraituko diogularik; zeregin honetan, beti ere, bilatzearen gehiegizko grinan ez erortzeko edota aurkitutakoa asmatutakoarekin ez nahasteko ahalegina egin dugu baita ere. Era honetako zatitze analitikoak, jakina, hizkuntza baten ikasketa erraztu ahal izango
|
du
ere. Baina haren prozedura ez da berdina izango gure helburua errazte hori bada edo, bestela, hizkuntz estudio orokor eta zientifiko bat sustatzea bada.
|
|
|
batetik, beharrezkoa izango du, egun" antropologia sozialak" edota" antropologia kulturalak" egiten dutenaren antzera, gizakia bere izate errealean edo orain den horretan ezagutzea eta, azken finean, giza-fenomenoak ahalik eta gehien biltzea eta ondoen deskribatzea. Bestetik, beharrezkoa izango
|
du
ere, egun" antropologia filosofikoak" edota" antropologia pedagogikoak" egiten dutenaren ildotik, gizakia bere izate posiblean edo etorkizunean izatera irits daitekeen horretan ulertzea eta, azken batean, gizakiaren beraren giza-tasuna kontsideratzea eta pertsonen humanizazioa bultzatzea. Antropologiaren bi dimentsio hauek, bata" zientifikoagoa" eta bestea" humanistikoagoa", ezberdinak dira gizakiaren aspektu ezberdinetan zentratzen direlako; baina eta hain zuzen batak bestea ezin duelako ordezkatu, honengatik, Humboldtek biak elkarren osagarri bezala kontsideratzen ditu.
|
|
|
Honi buruz zera dio C. Menzek: " Hizkuntzaren jatorriari buruzko bere gogoetek problematika filosofiko linguistikoaren eta antropologiko linguistikoaren erdira eramaten gaituzte" 77 Ideia berari jarraituz honako hau idazten
|
du
ere H. Steinthal ek: " Berak jatorria esentziarekin identifikatu du eta ‘nondik’ galdera ‘zer’ galderan bihurtu" 78 Zehazki bi arazo bereizten ditu hizkuntzaren jatorriaren inguruan:
|
|
2007
|
|
|
Euskal hezkuntzaren inguruko gure saiakerak, bigarren pauso batean, nahitaez hartu behar
|
du
ere kontuan egun euskal hizkuntz komunitateak —guretzat erreferente nagusia denak— bizi duen egoera soziolinguistikoa. Euskal hiztunak, jakina den bezala, espainol eta frantses hiztunekin batera bizi dira eta, egiaz, unitate instituzional ezberdinetan daude banatuta, hala nola, Espainiako" Euskadi" n eta" Nafarroa" n, baita Frantziako" Pays Basque" n —Pyrenees Atlantiques en barruan— Kontua da nahasketa hark eta sakabanaketa horrek ez dutela batere errazten" euskal komunitate linguistikoa" identifikatzen —ez barrutik ez kanpotik— eta, are gutxiago, berori osotasun nazional bezala garatzen.
|
|
|
baldin eta euskal pertsona bada euskal hezkuntzaren erreferente nagusia —eta ez gizaki abstraktua edota gizabanako isolatua—, orduan hezkuntza horrek ezinbestean egin behar du lan ere euskal komunitatea bera osatzearen eta berorren talde nortasuna garatzearen alde. " Gizakiak", honela Ferrero," subsistentzia ‘indibidualaren’ beharrarekin batera, subsistentzia ‘kolektiboaren’ edo konpartituaren beharra sentitzen
|
du
ere" 228 Subsistentzia kolektiboaren behar hori, gure kasuan, euskal komunitate linguistikoak gutxieneko duintasun batekin bizirik irauteko ahaleginarekin du zerikusia, edo, bestela esanda, balizko euskal hezkuntza nazional batekin. Euskal hezkuntzak, bestela, ez du ahaztu behar euskal hizkuntz komunitatearen oinarrizko batasuna historian zehar ahuldu den bezala, egiaz, historian zehar indartu ahal izango dela ere:
|
|
|
Kontua da, alabaina, hizkuntza batekiko edo bestearekiko gizakiaren atxikimendua historikoa dela, ez esentziala, eta horrexegatik da posible ez bakarrik euskararen orain arteko atzerakada ulertzea baizik eta baita berorren hemendik aurrerako berreskurapena planifikatzea ere. Gure hezkuntzak, horrenbestez, abiapuntu eta aldagai bezala onartu behar du egoera eleanitz hori, jakina, baina horrekin batera —eta aurrera begira— euskararen normalizazioaren aldeko prozesuan duen erantzukizuna hartu behar
|
du
ere bere gain.
|
|
|
euskaldunek edo euskaraz hitz egiten dutenek gertakari antropologiko propioa osatzen dute, edo, bestela esanda, euskal errealitate linguistiko kulturala gizadiaren berezko aniztasunaren fenomeno natural moduko bat da, zeina orokorrean" nazio" bezala ezaugarritu dezakegun. Euskal hezkuntzak, bada, egiaztapen horretan kokatu behar du bere abiapuntua —bestela bere oinarrizko zentzua galduko luke" euskal" izenlagunak— eta, horrekin, kontuan hartu behar
|
du
ere zeregin eta erantzukizun berezia duela bere erreferentziazko hizkuntz komunitatearekiko. Horrek berak, baina, euskal hezkuntza nazional eta euskal curriculum propioaz hitz egitera garamatza, non euskararen sakoneko funtzio humanizatzailea eta euskal komunitate linguistikoaren dimentsio sozio-kulturala eta historikoa serioski kontsideratzen diren.
|
|
|
Idazlan honi bukaera emateko egokia iruditu zaigu Bollnow() pentsalari alemaniarraren testu bat eranstea, non autoreak —elkarrizketaren perspektibatik— gure aztergai ere izan diren" hezkuntza" eta" hizkuntza" kontsideratzen dituen. Filosofo eta pedagogo ospetsu horrek, bada, ezinbestekoa ikusten
|
du
ere hizkuntza kontuan hartzea, baldin eta egiaz gizakiaren izaera ezagutu eta berorren garapena bultzatu nahi bada; eta, horregatik, objektu horrek aparteko lekua betetzen du bere obraren sakon zabalean. " Erziehung zum Gesprach" da guk geuk —ahal bezain txukun—" Elkarrizketarako hezkuntza" izenez itzuli dugun testuaren jatorrizko izenburua, eta, atzeman daitekeen bezala, berorrek lotura zuzena du gure idazlan honetan" hizkuntzaren pedagogiaz" esandakoarekin.
|
|
|
Loch, 1981: 406 Hizkuntzak, finean, ez du bakarrik indibidualki eragiten, aldiz, hezkuntza interakzioa bera ahalbidetzen
|
du
ere.
|
|
|
esan dezagun, lehenik," hizkuntzaren funtzio komunikatiboa" —orokorrean—" pertsonen arteko elkarreragin sozialaren bitarteko nagusi izatetik" datorrela, hemen aurkitzen dugularik ere hizkuntzak —zehazki—" hezkuntza interakzioari" egiten dion ekarpena160 Kontua da, baina, hezkuntza prozesuan partaide direnen arteko interakzio soziala berezia dela, ze irakasleak bertan ikasleari eskaintzen dion laguntza ezin daiteke bestelako ekintza sozialen bitartez ordezkatu. Hizkuntzak, horren ondorioz, zeregin propio bat
|
du
ere prozesu horretan, hala nola," kultura ikastearen jarduera" eta" kultura irakastearen jarduera" lotzea161 Funtzio komunikatibo horrek, beraz, aurrekoaren dimentsio soziala ikusarazten du162 Hizkuntzaren funtzio hezitzaile horiek, beti ere, hitz egiteko modu egoki bat eskatzen dute, ze bestela —honela berriz Loch— funtzio horien onura desitxuratu egin daiteke, hizk...
|
|
|
Horren haritik, eta aurrekoa osatuz, zera dio berriz ere Bollnowek: ...Kontua da gizakiaren izaera bera, baita berorren garapen intelektuala eta etikoa, ezin direla kontsideratu ere egin hizkuntzatik at." Gizakiaren pentsatzea eta gizakiaren moralitatea", honela Liebrucks," gizakiaren linguistizitatearekin daude erlazionaturik" 171 Hori horrela bada, alabaina, hezitzaileak —gizakiaren garapen integralaren helburupean— ezinbestean aztertu
|
du
ere hizkuntz pedagogiaren eta hizkuntz (ar) en ikas irakaskuntzaren alde etikoa.
|
|
|
Bestearekin bakarrik da berori emankor. Horretara iristeko, baina, bestea ez da mugatu behar etengabeko objekzio kritikoak egitera; aldiz, berorrek bere aldetik saiatu egin behar
|
du
ere bere ibilbide propioa egiten, modu horretan —joan etorrian dabilen hitz egite horretan— elkarrizketa osoa guztiz garatuko delarik.
|
|
|
Horregatik esan dezakegu" formazioa hizkuntzan eta formazio gizatiarra", Menzeren hitzak gure eginez," modu bereiztezinean datozela bat": ...uistikoak, azken batean, batek bere burua etengabe ‘objektiboago’ eginez joatea esan nahi du, alegia, nitasunean lotuta egotetik askatzea edota nitasun hori bera infinituki zabalduz joatea" 121 Hizkuntzari buruzko hausnarketa horiek, hala ere, pedagogiatik abiatutako ikerketa linguistikoen esparru orokorra baino ez dute zehazten, eta, zentzu honetan, hezitzaileak ezinbestean aztertu
|
du
ere gainontzeko giza eta gizarte zientziek hizkuntzaz esaten dutena.
|
|
|
Gizakiak ez du bere burua errealizatzeko eskubidea bakarrik; bere burua errealizatu egin behar
|
du
ere. Hezigarritasuna ‘ahal izan’ bat da, ‘behar izanera’ hurbiltzeko itxaropen bat, perfekziorako autoexijentzia bat, ‘ni’ hobe baten bilaketa amaiezin bat.21
|
|
2010
|
|
|
Moreno Fernandezek, zehazki, zabalagoa den" konpetentzia komunikatiboaz" hitz egiten du eta, bide batez, baita oraindik ere zabalagoa den" konpetentzia kulturalaz" batez ere185 Bestela, aipa dezakegu, Hudsoni jarraituz, aztergai dugun" konpetentzia komunikatiboak", egiaz," konpetentzia gramatikala" eta" konpetentzia pragmatikoa" biltzen dituela186: hizkuntz konpetentzia hizketarako konpetentzia da, eta, jada ikusi bezala, horrek, ezagutza mailako gaitasun teorikoa ez ezik, beharrezkoa
|
du
ere erabilera mailako gaitasun praktikoa. Horrela mintzo dira Radl eta Santos:
|
|
|
Bereizketa horrekin, bada, 1800 urte inguruko alemaniar pentsamenduak nabarmenki gainditzen du kontraste bat, hain zuzen, espiritualki eta indarrez baldintzatutako bizikidetzaren taldeen arteko kontrastea. Nation hitz alemaniarrak, berorren eredu den nation frantsesak bezala, geroz eta garbiago bereganatzen du estatu nazioaren ideia, bereziki iraultza frantsesaren ondoren, eta horrekin garbiago ezaugarritzen
|
du
ere botere esparru berean bizi direnen akzio komunitatea. Eta hori, modu batean bederen, erantzun bat zen, alegia, estatuek geroz eta gehiago euren menpekoei espiritualki eskatutakoari emandako erantzun bat, hain zuzen, herri pentsaeratik bizitzaren hainbat alde —estatu pentsaeraren lehentasuna jasan ezin zuten aldeak— ezabatu ziren une batean emandako erantzuna.
|
|
|
Eta zeregin horren ardura hartu behar duen zientzia, jakina, hizkuntzalaritza bakarrik izan daiteke, hain zuzen, ama hizkuntzaren eta hizkuntza komunitatearen arteko interakzioa ikertuko duena eta, horrela, bi horien bizi legeak baloratzeko beharrezko ikuspuntuak ondorioztatuko dituena. Saiakera honetan ez ditut, ez, garai bateko hausnarketak gaindituko —ikus 1934ko" Hizkuntza komunitatearen izaera eta indarrak" izenburuko nire lana—, baina horrexek berak agerian uzten
|
du
ere hutsune hori laster eta sakon bete dela.
|
|
|
Hementxe bertan ikusten da, hain zuzen, hizkuntza komunitateak eta ama hizkuntzak elkarrekiko duten baldintzapena: hizkuntza komunitate bakoitzak mendeetan zehar lantzen du bere hizkuntza, bai, baina hasieratik jasotzen
|
du
ere ama hizkuntzaren eragina. Eta horrela —elkarrekiko baldintzapen horren osotasunean— iristen dira biak, bata eta bestea, diren hori izatera:
|
|
2014
|
|
|
Jarraian dagoen boskoteak ez du, beraz, gudu erabakigarriaren aurreko barneko bakea eta errekontziliazio unea ordezkatzen; intzestu harremanaren tentsioa markatzen
|
du
ere. Eta, bertso horiekin, gogoa daukat esateko Tristan Meistersinger Parsifal hirukoa Wagnerren osteko hiru opera eredugarrietan birsortzen dela:
|