|
2000
|
|
|
Azkenik, egoera positiboan edozein jakintza absolutu errefusatu egiten zen. Ezagutzaren helburu berria gertakariak azaltzen
|
dituzten
legeak bilatzean zetzan.
|
|
2003
|
|
|
27 Adibide horrekin, nahierarako legeen beharrizana frogatzeko aipatu izan diren aurreko adibideekin gertatu bezala, berriro ikus daiteke zailtasun kasu batzuetan ezinbestekoa dela erregelamendu orokorra finkatzea halako lege baten bidez. Gizabanakoen arteko desberdintasunei legeok aplikatzean, alabaina, beste zailtasun batzuk sortzen dira egunean egunean, eta halakoetan ez da beharrezkoa, ezta ahalezkoa ere, erabateko legeak ezartzea, eta erabakia epailearen esku utzi behar da. Horrek suposatzen du, batetik, zolitasun eta ulermen zintzotasun handiak behar direla, eta, bestetik, erregelen printzipio eta xehetasunak zehatz mehatz ezagutu behar direla, kontrako iritziak eta zailtasunak ekarri
|
dituzten
legeen arteko aurkakotasuna epaitzeko, eta erregela horien espirituaren bidez, legeon mugak, hedadura nahiz ondorioak zehaztu ahal izateko. Hori guztia kontuan izanda, eta legeen interpretazioari buruz aipatu beste printzipioei ekinez (geroago ere aipatuko direnak), bakoitzak har dezake legeok zuzen aplikatzeko konpromisoa.
|
|
|
Pentsa daiteke zentzutasunak berez erakusten dituela legeok, eta nahierarako legeak baino errazago uler daitezkeela, nahierarakoak ez ditugulako berez ezagutzen; baina zailagoa eta, horrenbestez, garrantzitsuagoa da lehenengoak bigarrenak baino lehen jakitea, ondokoagatik: nahierarakoak gutxiago dira, eta horiek buruz ikas daitezke, baina gai erkideak edo garrantzitsuenak arautzen
|
dituzten
legeak askoz gehiago dira, eta gainera, ulermenaren objektua bera osatzen dute. Hurrengo bi arrazoiak direla bide, lege horiek sakonean aztertu behar dira.
|
|
|
42 Gaiok arautu eta horien ondoriozko autuak konpontzen
|
dituzten
legeak zuzenbide zibil izenarekin ezagutzen dira oro har. Nolanahi den ere, ideia hori ez da guztiz zehatza, horren barruan zuzenbide publiko, jendeen zuzenbide edota zuzenbide kanonikoarekin lotutako gauza asko sartuko liratekeelako.
|
|
|
45 Erromatar zuzenbideak eginiko bereizketa horrek ez du zerikusirik nazio modernoetako erabilera orokorrak onartu duenarekin; horren arabera, hitzarmenen inguruko gaiak arautzen
|
dituzten
legeak ez dira sartzen jendeen zuzenbidearen barruan, eta zuzenbide naturala ez da identifikatu behar erromatarrek emaniko ideiarekin bakarrik. Edozein kasutan ere, ikuspegi anitzetatik azter daitezkeen autuak zatitu eta bereiztea nahierarako zeregina da, batez ere, bereizketa horiek modu desberdinean erabil daitezkeenean, legeon izaeran oinarrizkoa denaren inguruan nahastea sortarazten ez den bitartean.
|
|
|
13 Printzeek espiritu gaiei buruz eman ahal izan
|
dituzten
lege eta erregelamenduei helduta, horrekin ez dute inoiz elizako botereei erreserbatutako espiritu aginterik bereganatu; haatik, denbora agintea erabili dute, kanpo ordenan elizaren legeak ezartzeko, eta legeok urratuz ordena horri kalte egiten diotenak zigortzeko. Horrenbestez, ikus daiteke halako lege nahiz erregelamenduetan, printzeek euren denbora botereari dagokiona bakarrik agintzen dutela, gure kodeetan fede santuaren dogmak —elizak irakasten dizkigunak— ezertarako ukitu gabe, eta printzeok babesle, zaindari eta elizak agintzen duenaren betearazle bihurtuz.
|
|
|
3 Lehenengo bi legeen eta horien ondoriozko betebeharren menpe ez daudenei, alabaina, nahierarako lege deritze: legeok ez dute zehazten testamentu batean bi, bost edo zazpi lekuko izan behar diren, preskripzioa hogei, hogeita hamar edo berrogei urte igarotakoan eskuratzen den, edota moneta publikoaren balioa handiagoa ala txikiagoa izan behar den; hor, bada, nahierarako legeak ditugu, alegia, denbora eta lekua kontuan izanda, gauzak modu desberdinetan zehazten
|
dituzten
legeak.
|
|
|
Lehenak bere barruan hartzen ditu erromatar zuzenbidetik hartu ditugunak. Horiek aginpidea dute, guk geuk erabileraren eraginez eman diegunaren araberakoa; adibidez, halako lege ohargarria, salmentak hutsaltzeko salneurri zuzenaren erdia baino kalte gehiagokoa gertatzen denean; testamentu formak arautzen
|
dituzten
legeak; preskripzioaren epeak eta antzekoak, erresuma osoan nahiz probintzia batzuetan soil soilean hartu izan direnak.
|
|
|
21 Guztiarekin, legeok oinarrian zuzenak izateagatik aldatu ezin badira ere, ez da komeni aldaezintasun hori gehiegi zabaltzea, horien inguruko salbuespenak ezinezkoak direla ulertuz; izan ere, badira salbuespen eta lekapenak onartzen
|
dituzten
lege naturalak, eta horiek ere aldaezinak dira, nahiz eta beste batzuk ez aldatu edo lekatu. Desberdintasun horren arrazoia hauxe da:
|
|
|
Zehatzago esanez, erlijioaren argia iritsi ez dutenek ere —hortik ikasi ditugulako guk geuk printzipiook—, euren baitan idoro lituzkete, gure izaeraren hondoan irarrita baitaude. Hori gorabehera, begien bistakoa da erlijioaren erakutsiaz gabeturik bizi izan direnen arteko jakintsuenek ere aintzakotzat ez dituztela hartu; zenbateraino eta eurok urratu eta ezabatzen
|
dituzten
legeak ezartzeraino.
|
|
|
Behin jaio eta gero, gizakiok aurre egin behar diote beharrizan anitzez beteriko munduari; mundu horretan, gurasoen laguntza ezinbestekoa da urte luzeetan. Horrelaxe ezarri ditu, beraz, Jainkoak ezkontzaren eta jaiotzaren lotura biak, eta hori kontuan izanik aztertu behar dira bi biok arautzen
|
dituzten
legeen oinarriak.
|
|
|
Misteriozko bide horretatik ezarri du Jainkoak ezkontzaren lotura, eta misteriozko bide horretan oinarritu behar dira, bai senar emazteen eginbeharrak ezartzen
|
dituzten
legeak, bai eta egoera horri eta horrekin zerikusia duten gaiei buruzko lege zibil eta kanoniko guztiak ere.
|
|
2007
|
|
|
gauza ilunak adibide edo eredu ulergarrien bidez azaltzeko metodo filosofikoa76 Gauza harrigarriak eta bitxiak esplikatu nahi dituen —esplikatzeko beharra sentitzen duen— lehen filosofoak bere ingurutik, bere eguneroko bizitzatik hartzen ditu eredu objektiboak. Gauza argiek erakusten
|
dituzten
legeak gauza ilunei aplikatuz sortu zen natur zientzia77 Medikuntzaren ikerketa zientifikoak ere metodo huraxe garatu zuen V. mendetik aurrera78.
|
|
2010
|
|
|
San Tomasek, ordea, beste azalpen bat ematen du, eta hitz horietatik aldentzen da. Hainbatez, haren aburuz, zuzenbide terminoa (ius), horrek dituen ezaugarriak direla medio, hobeto moldatzen zaie lege jakin batzuei, alegia, gizakien arteko harremanak arautu behar
|
dituzten
lege horiei; ez zaie hain ondo egokitzen, ostera, gizakiaren eta Jainkoaren arteko harremanak arautu behar dituztenei. Egin eginean ere, Jainkoaz denaz bezainbatean, ezin dugu berdintasunez jardun, eta, ondorenez, Jainkoarenganako legea, ius baino gehiago, fas dela esan daiteke.
|
|
|
Zernahi gisaz, fedeak gizakiei erakusten die naturaz gaindiko xede bat dutela, eta, ondorenez, bitarteko egokiak erabiliz, etorkizunerako bizitza bat izango dutela, eta horretarako, bizitza honetan pausoak eman behar dituztela. Hori dela eta, Teologia Santuak zuzen ondorioztatzen du lege naturala beharrezkoa dela, beste arrazoi batzuengatik, eta gizakiek behar
|
dituzten
lege positiboak filosofo haiek ulertutakoak baino gehiago direla.
|