|
2003
|
|
|
Baliteke, beste ezein herritan, aurreneko kristau biztanleen gaizki ulerturiko zelu erlijiosoak ez suntsitzea herrialde honetan adina behinolako paganismoaren hondarrak. Ezin lor daiteke antzinako euskaldunen konstituzioaren, erlijioaren edo usadioen ideiarik eskasena ere, eta iragan garaietako hondar kaxkarren batzuk apenas gorde diren hizkuntzan, hilabeteen eta astegunen izen indigenetan, izen propio gutxi batzuetan (zeren santu izenek ordezkatu
|
dituzte
gehienak), dantzetan eta ipuin tradizionaletan.60
|
|
|
Eta beraz iraganaren gaineko kontakizunak euskaraz egitean ahoz lantzen ziren. Erdaraz idatziriko aurreneko historia lanek, ahozko euskal diskurtso historikoen lekukotasunak jaso
|
dituzte
. Adibidez, Lope Gartzia Salazarrek aipatzen duen Jaun Zuriaren legenda, ahozko herri tradizioan erroturiko istorio bat dela dirudi, eta itxura guztien arabera Goi Erdi Aroko gertaeren nolabaiteko oihartzunak jasotzen ditu.
|
|
|
Gosea zela eta, jateko zer zegoenean, gehiegi jateko ohitura egon da Euskal Herrian. Foruek honen inguruan gehiegikerien kontrako legeak agertzen
|
dituzte
(ezkontzetan, hiletetan, bataioetan,...). Horrez gain janari esportazioa galarazten zuen eta inportazioa bultzatzen.
|
|
|
Giza zein abere elikadura izan zitekeen: Gizakiek legami gabeko arto ogi bezala edo talo eran jaten zuten, esnearekin lagundurik oso elikadura osatua zena; abereei artaberdea ematen zaie oso zuhain ona dena, eta aleak oiloei ematean arrautza gutxiago egiten
|
dituzte
, baina hobeak. Gainera oso lanketa egokia posible egin zuen:
|
|
|
Euskal Herrian gozogile (konfiteroak), okin eta pastelero hiru lanbide ezberdinak izan dira. Gozogileek kandelak, txokolatedun gozo guztiak (bizkotxoak barne) egin izan
|
dituzte
. Okinek ogiak, eta pasteleroek arrain eta haragiarekin egidako tortak prestatzen zituzten (horregatik, ostiraletan hartzen zuten jai, Elizaren eraginez ezarritako bigilia eguna zelako).
|
|
|
Froga nahiko topa
|
dituzte
: a) Tolosako Artxibo Probintzialean. b) 1780ko Fermin Deunaren jaietan, Iruñeko Hiri Estatuak zezenetan hartutako aski kontuetan. c) Larramendiren Diccionario Trilingüe delakoan boladua, azukre arrosaren sinonimo bezala aurkitzen dugu.
|
|
|
Idazle klasiko latindarren artean, Horazio-k ora mellita (arrautza eta eztizko bi ontza), Plinio eta Virgilio-k libuna (sakrifizioen ogia) aipatzen
|
dituzte
. Scribita, spira, panis mellitus, globos deitutako azkenburuak?
|
|
|
Honekin guztionekin, hipotesiak bideratzea da sarritan bide bakarra, ez denez deskribapen zehatzik benetako egoera eta aktibitateez (ez
|
dituzte
azaltzen iturri gehienek). Terminologia ezezaguna ere bada, sarri dauden aipamen eskasetan tresna baten izena agertzen baita, baina ez da esaten zertarako zen.
|
|
2004
|
|
|
Auzo hauek langile auzoak izan ziren nagusiki. Emigrazio fenomenoaren protagonista izan zirenek oso gogoan
|
dituzte
hasierako etxebizitza arazoei aurre egiteko sortutako «bat bateko erantzunak», etxea elkarbanatzea ohiko, eta ezinbesteko, bihurtu baitzen. Hector Extremaduratik lanera etorri zen etorkina da.
|
|
|
1950 hamarkadako eta ondorengo lantegiei dagokionez, ez dago daturik Hernaniko udal artxibategian. Eta egun oraindik indarrean jarraitzen duten lantegi askok datu hauek galduak
|
dituzte
. Hau dela eta lantegi hauei dagokien langile kopuruaren datua gutxi gora beherakoa da.
|
|
|
Nahiz eta pertsonen erretratuak ere egin, fama natura hilen irudien bidez lortu zuen: apalak, denden erakusleihoak, etxeetako hormak, etab.; aurretiko ikuspuntutik hartuta bizimodu bati buruzko collage esanguratsuak osatzen
|
dituzte
.
|
|
|
Aro Garaikideko hurrengo puntuek, gutxi asko, Hego Euskal Herriko historiaren mugarriak aipatzen
|
dituzte
: gerra karlistak, foruak galtzea, industrializazioa, 1936ko euskal estatutua, gerra zibila, frankismoa, trantsizio politikoa, egungo egoera...
|
|
|
iturrien analisia, testu iruzkinak, teknologia berrien erabilera, datuak azaltzen jakitea... Helburu teoriko gisa egokiak dira, nahiz batzutan 16 urteko ikasle baten gaitasunak kontuan izanik gehiegizkoak ere badiren(, zuzeneko eta zeharkako iturri historikoak bildu, erabili, aztertu, hipotesiak planteatu eta ondorioak atera
|
dituzte
–: historialari profesional bati eska dakiokeena da hori, ez hainbeste ikasle batek egin dezakeena) 20.
|
|
|
dio Goihenetxek, argi adieraziz euskal historia, Europakoa bezala (eta berdin frantsesa, suediarra zein indonesiarra), ez dela berezkoa, baizik historialarien lanarekin eraikitzen den konbentzio bat dela. Gainera euskal eta europar historien kasuak paralelismo handiak
|
dituzte
, bietako ezeinek ez baitu izan estatu propiorik, bai aldiz hainbat muga, barne zatiketa eta eskualdeen araberako dinamika desberdin, kontrajarri eta lotura gutxikoak ugari. Hortaz bi hauen inguruan konbentzio bat eraikitzeko lana askoz berdeago dago aspalditik Estatu nazio gisa finkatuak dauden herrialdeen kasuan baino.
|
|
|
Normalean hezkuntzako egitarauan (edozein ikasgairen egitarauan) kontzeptuzko, prozedurazko eta jarrerazko edukiak bereizten dira. Kontzeptuak ikasi beharreko eduki edo datuei dagozkie, hots, historiako epealdi, ideia, gertaera eta pertsonaiak ikastea litzateke; Prozedurek ikasgai baten metodologiak, arloa lantzeko trebetasunak, eta funtsean ikasten ikasteko teknikak irakasten
|
dituzte
(dokumentu historiko bat nola iruzkindu eta analizatu, nola antolatu diagrama batean historiako datuak...); eta azkenik jarrerak ikasgai batek, arlo akademikotik kanpo,, bizitzarako?, transmititu behar dituen balioei egiten dio erreferentzia (historiak, adibidez, jarrera kritikoa bultza dezake, bizi dugun errealitatearen eta munduaren konplexutasunaz ohartzen lagun diezaguke, etab.). Beraz, histo... behar du:
|
|
|
Ikusten denez, ustez irakasten den euskal historiak salaketa izugarri gogorrak eragin ditu, gero horiek baieztatzeko frogarik eman ez bada ere6 Edozein kasutan susmoa hor geratzen da eta aldika aldika antzeko kritikak entzuten dira. Gainera salaketa horiek erantzun mimetikoak eragin
|
dituzte
, espainiar/ frantses curriculumek duten eraginari buruz. Historiaren inguruko halako larritasunak, nire ustez, okerrak dira, bi arrazoigatik.
|
|
|
Diot hau, sarriegi euskal historia landu izan denean euskarazko testu historikoak guztiz baztertu direlako. Adibidez hainbat datu eskaintzen
|
dituzte
bertsoek eta kantuek (nekazarien bizimodua azaltzen dutenak, karlistadetakoak, Napoleonen gerretakoak...), euskal aldizkarietako artikuluek (Eskualdunakoak, Euskalzalekoak, Euzkadikoak, Argiakoak...), apaizen sermoiek (herritarren bekatuen inguruko salaketekin eguneroko bizitzaren inguruko albiste interesgarriak eskainiz), literatura lanetatik atera daitezkeen pasarte historikoek (Etxepare, Lazar... ez dago euskal testu historikoen bildumarik prest helburu didaktikoekin; eskuratuta ere egungo irakurlearentzat euskalkizko testu zaharrak sarritan erdal testuen itzulpen modernoak baino zailagoak dira; etab. Baina landuz gero hezkuntzan erabiltzeko moduko hainbat material baliagarri eskura liteke.
|
|
|
Iragana, osotasunean hartuta, hain denez zabala, ulertezina egingo litzaiguke. Horregatik, jada esan denez, amaiera gabeko putzu horretatik historialariek datu konkretu batzuk aukeratu eta antolatzen
|
dituzte
, ulertzeko moduko kontakizun batean ehunduz. Historia, beraz, modu askotara idatz daiteke, eta historialariaren ideologiak izugarri baldintzatuko du emaitza.
|
|
|
Hasteko herrialdeen historiek esparru geografiko bat markatzen dute, eta normalean ezaugarri kultural jakin batzuk dituzten giza taldeak lehenesten
|
dituzte
kontakizun historikoan. Adibidez Espainiaren Erdi Aroko historia kontatzean, biztanle kristauak (bereziki gaztelauak) protagonistak gisa agertu ohi dira eta musulman edo juduei bigarren mailako papera ematen zaie (etsai gisa ageri ez direnean).
|
|
|
Gainera iraganeko gertaerak kontaezinak direnez, eta haiek utzita lekukoak ere hain direnez asko, ez da posible denak batera biltzea eta guztiaren berri ematea. Horregatik historialariek, iraganak utzitako arrasto ugarien artean, bilaketa eta aukeraketa bat egin beharra daukate; eta, ondoren, jasotako datuak modu ordenatu eta ulergarrian aurkeztu eta iruzkindu behar
|
dituzte
. Aurkezpen horretan, hain zuzen, datu sakabanatu eta beren artean lotura gabeak direnak, erlazionatu egin behar dira.
|
|
|
Adibidez sekuentzia kronologiko baten arabera antola daitezke, edota datu desberdinen artean kausa ondorioak seinalatu. Hola, iraganeko arrastoak, beren gordinean logika eta esangurarik gabeak zirenak, historialariek zentzu eta ordena jakineko kontakizun bihurtzen
|
dituzte
. Era horretara osatzen da narrazio edo kontakizun historikoa.
|
|
|
Baztanen mugak oso zabalak dira, iparraldean Lapurdirekin (Sara, Ainhoa, Ezpeleta...), ekialdean Nafarroa Beherearekin (Urepele, Aldude, Baigorri...), hegoaldean beste nafar eskualde batzuekin (Erro eta Ultzama haranarekin) eta mendebaldean beste batzuekin (Etxalar, Bertizarana eta Malerrekarekin). Baztango iparraldean, berezitasun bat dago, Frantzia eta Baztango alde txiki baten artean, Urdazubi eta Zugarramurdi herri nafarrak daude eta bi herri hauek Baztanetik independenteak izan arren, haranarekin harreman handiak izaten
|
dituzte
. Urdazubin, Dantxarinea izena duen muga postu garrantzitsua dago, Baionatik gertu.
|
|
|
Baztango harana, hamabost herrik osatzen dute eta bailarako hiriburua Elizondo da, merkataritza eta administrazioaren gunea. Baztanek udaletxe bakar bat dauka Elizondon eta beste herriek alkate juradoak
|
dituzte
herrien beharrak asetzeko. Sistema konplexua da, baina antolamendu mota hau aspalditik zetorren eta oraindik urte askoz iraungo duela dirudi.
|
|
|
Saramagoren adierazpenen modukoen aurrean Israelgo gazteria asaldatu egiten da, sinetsi egiten ditu bertsio ofizialak, gurasoek Holokaustoa azaldu bai baina herrialdearen sorreraren historia ezkutatu egin dietelako. La Vanguardia egunkarian argitaraturiko elkarrizketa batean, gaur egun Bartzelonako Unibertsitatean irakasle den israeldar batek adierazi zuenez, lehen kolono haien ostean jaio diren belaunaldiak gezur eta ezjakintasunaren artean hazi eta hezi
|
dituzte
. Berak zinez uste zuen Israel palestinarren borondate onaren emaitza zela.
|
|
2005
|
|
|
Emakume gehienak betebehar horretaz libratzen saiatu ziren, ahal izan zuten bide guztiak erabiliz. Batzuek ezkontza erabiliko dute, beste batzuek atzerapenak lortuko
|
dituzte
ikasketengatik edo egoera bereziengatik (adibidez, nekazaritza eremuko emakumeek aitzaki bezala etxean beraien lana ezinbestekoa zela esaten zuten). Baimen berezi batzuekin Gizarte Zerbitzua betetzea ekiditen zen, edo behintzat, atzeratzea.
|
|
|
Beraz Bergua ren ustez silbogramak ez dira hegoaldetik bereizten, dokumentatuta dauden desberdintasunak ozenak eta gorrak ezberdintzeko erabiliko ziren. Baina hegoaldeko inskripzioek ez
|
dituzte
iparraldeko zeinuak erabiltzen, hain zuzen ere hegoaldekoak bakarrik erabiltzen zituztelako.
|
|
|
Arnaiz-ekin berarekin Unibertsitate Complutense ko ospea darama, baita unibertsitateko argitalpen zerbitzua ere. Ikertzaile bien artean Iberiar Penintsulako bi hizkuntza ezezagunak (iberiera eta tartesiera) deszifratzen dituzte, eta Italiako etruskoa zein Kretako A Lineala ere ulergarri bihurtzen
|
dituzte
. Azken finean, beraien ustez, laurak sustrai komun batetik datoz, Ipar Afrikako herrietatik.
|
|
|
Hizkuntza eta metodoaren gaiak alde batera utzita, Alonso-ren itzulpen guztiek bi ezaugarri komun
|
dituzte
. Lehena:
|
|
|
Bestalde Madrileko egunkari edo kazetari partidistek honelako liburuak aitzakiatzat erabiltzen
|
dituzte
helburu politiko argiekin: –Los euskaldunes serían, según esta teoría apuntada por investigaciones genéticas los más, moros?
|
|
|
Hizkuntzalari guztiek erromatar aurreko garairako bi zonalde linguistiko bereizten
|
dituzte
, bata ez indoeuroparra, Iberiar Penintsularen hego eta ekialdean, eta bestea indoeuroparra, penintsularen iparralde eta mendebaldetik hedatzen dena. Zonalde hauek esanahi berdina duten bi elementu toponimikoek bereizten dituzte, ili, ilu, iltir, iltu (iberiera, hots, ez indoeuroparra) eta briga (zelta, hots, indoeuroparra) alegia, eta guztiek oppidum edo hiriak adierazten dituzte.
|
|
|
Hizkuntzalari guztiek erromatar aurreko garairako bi zonalde linguistiko bereizten dituzte, bata ez indoeuroparra, Iberiar Penintsularen hego eta ekialdean, eta bestea indoeuroparra, penintsularen iparralde eta mendebaldetik hedatzen dena. Zonalde hauek esanahi berdina duten bi elementu toponimikoek bereizten
|
dituzte
, ili, ilu, iltir, iltu (iberiera, hots, ez indoeuroparra) eta briga (zelta, hots, indoeuroparra) alegia, eta guztiek oppidum edo hiriak adierazten dituzte. Ez dira zonalde homogeneoak, eta beraien barnean zenbait hizkuntza ezberdin hitz egingo ziren, adibidez zonalde indoeuroparrean dokumentatuta dauden bi mintzaira nagusiak zeltiberiera94 eta lusitaniera dira.
|
|
|
Hizkuntzalari guztiek erromatar aurreko garairako bi zonalde linguistiko bereizten dituzte, bata ez indoeuroparra, Iberiar Penintsularen hego eta ekialdean, eta bestea indoeuroparra, penintsularen iparralde eta mendebaldetik hedatzen dena. Zonalde hauek esanahi berdina duten bi elementu toponimikoek bereizten dituzte, ili, ilu, iltir, iltu (iberiera, hots, ez indoeuroparra) eta briga (zelta, hots, indoeuroparra) alegia, eta guztiek oppidum edo hiriak adierazten
|
dituzte
. Ez dira zonalde homogeneoak, eta beraien barnean zenbait hizkuntza ezberdin hitz egingo ziren, adibidez zonalde indoeuroparrean dokumentatuta dauden bi mintzaira nagusiak zeltiberiera94 eta lusitaniera dira.
|
|
|
Fletcher ek substratu mediterraniar batu horretatik euskara eta iberiera etorriko zirela defendatzen du. Orduan zergatik ez
|
dituzte
emaitza asegarriak ematen euskararekin egindako ahaidetasun saiakera guztiek. Oraingoz bien artean, fonetikako elementu komun batzuk eta onomastikako zenbait mailegu baino ezin dira aurkitu.
|
|
|
Bi hizkuntzen berba konposatuak, arau berberen arabera eratzen direla dio (subst.+ adj. edo subst.+ subst.). Konposaketa arau honi esker, erro batzuk bereizten dira, substantibo edo adjektibo gisa sailkatuz. Bere ustez, menpeko atzizkiak ere erroak ez direnak, bai euskarak bai iberierak, modu berean kokatzen
|
dituzte
, hau da, erroaren atzean. Hortaz hizkuntza bien egitura berdina da; eranskorra erroekin, eta inflexiboa erro ez diren atzizkiekin.
|
|
|
Arnaiz-ekin berarekin Unibertsitate Complutense ko ospea darama, baita unibertsitateko argitalpen zerbitzua ere. Ikertzaile bien artean Iberiar Penintsulako bi hizkuntza ezezagunak (iberiera eta tartesiera) deszifratzen
|
dituzte
, eta Italiako etruskoa zein Kretako A Lineala ere ulergarri bihurtzen dituzte. Azken finean, beraien ustez, laurak sustrai komun batetik datoz, Ipar Afrikako herrietatik.
|
|
|
24 Espainolak ez diren beste euskoiberista batzuen lanak aurkitu izan ditugu, baina hauek euskaldunak eta iberiarrak parekatzeaz gain, ahaide urrunekin harremanetan jartzen
|
dituzte
. Honela J. M. Pereira de Limak (1902), Iberos e Bascos, Livrarai Aillaud, Paris Lisboa, liburuan zera dio,, que os protohistoricos da Iberia, ou os Iberos e Bascos, sâo un ramo ethnico da raça Turianna, a qual preceden as invasôes Aryanas?
|
|
|
Honela hitz erromantzeak eta beste maileguak ezberdintzeko ez dira gai. 2) Hitzak gaizki aipatuz, txarto iruzkinduz, edota are gaizkiago aztertuz, akats metaketa itzelak lortzen
|
dituzte
. 3) Akats orokor bezala, bereziki larria, euskararen historiaurre fonologikoari buruzko erabateko ezjakintasuna dute, hots, Mitxelenak 1961.ean ezagutzera emandako, baina jada aurreko hamarkadan nahiko perfilaturik zegoen, eta gerora argitalpen handituak izan dituen Fonética Histórica Vasca (aurrerantzean, FHV) ezezaguna zaie.
|
|
|
Akitaniar elementu asko euskaldunak dira eta beste asko euskalduntzat jo daitezke erakusten duten fonetismo bereziarengatik. Elementu hauek egungo edo ertaroko euskaran pareko berdin berdinak
|
dituzte
, adib. andere izenak. Bestalde akitaniar testuetan azaltzen den fonologi sistema aitzineuskarari berreraikitakoaren oso antzekoa da.
|
|
|
diru etxeak txanpon mota berezia jotzen zuten, Villaronga k tipo de cabeza vascona bezala definitu duena (1993), baina jada urte batzuk arinago Untermann ek estilo vascón tzat hartu zuena. Txaponek ile oso kirrutsua duten gizon buruak
|
dituzte
, perfil oso irtenaz. Oso talde homogeneoa osatzen dute tipo honetako txanponek, pisuz ere oso antzekoak dira.
|
|
|
Testuak(, likine: abuloraune: ekien: bilbiliars?) 100 Caminreal en (Teruel) aurkitu den beste testu baten(, likinete: ekiar: usekerteku?) 101 taxutze teknikoarekin antz handia du. Zenbait autorek, testuotako ekien eta ekiar formak egin euskal aditzarekin parekatu
|
dituzte
(Gorrochategui, 1995: 195), gogoratu jada P. Beltran-ek bere sasoian proposamen hori egin zuela.
|
|
|
Gaiaren inguruko oinarrizko bibliografia ez dute ezagutzen (Mitxelena, Untermann, Tovar, De Hoz, Gorrotxategi,...) edo ez dute aipatu nahi. Autoritateak eta bestelako ikertzaileak aipatu arren, benetan ez
|
dituzte
irakurri. Liburu euskoiberisten atal bibliografikoak gabeziak izaten ditu:
|
|
|
Liburu euskoiberisten atal bibliografikoak gabeziak izaten ditu: liburu oso zaharrak aipatzen
|
dituzte
, gaiarekin zer ikusirik ez duten liburuak ere agertzen dira (adib. bidai liburuak), eta abar. Dena den salbuespen bat badago, euskarazko hiztegiak behintzat ezagutzen dituzte-eta.
|
|
|
Historikoki esan nahi dut. Edukiko
|
dituzte
diferentziak proiektuan, baina memorian, lehen esaten nizuna, memoria bat daukate eta proiektu diferentea. Proiektu diferentea baino, erlatiboki diferentea, baita ere, ez oso diferentea.
|
|
|
Nik uste dut benetan,, por apologia del terrorismo? mehatxatzen
|
dituzte
batzutan (eta holako gauzak). Nik uste dut benetan biolentziaren apologistak direla beti burla egiten dabiltzan horiek.
|
|
|
Nire ustez intelektual batek sistematik kanpo egon behar du baina sistemaren parte bat izan behar du, berak erabaki behar du, zeinen laguna den; laguna, ez irakaslea. Honekin esan nahi dut, nire ustez Espainiako defektu bat da, periodikoetan pulpitu batzuk ipini
|
dituzte
, eta han hautatu dituzte filosofo edo teologo edo idazle literato batzuk eta ari dira predikatzen mundu guztiari: –hau ondo??
|
|
|
Nire ustez intelektual batek sistematik kanpo egon behar du baina sistemaren parte bat izan behar du, berak erabaki behar du, zeinen laguna den; laguna, ez irakaslea. Honekin esan nahi dut, nire ustez Espainiako defektu bat da, periodikoetan pulpitu batzuk ipini dituzte, eta han hautatu
|
dituzte
filosofo edo teologo edo idazle literato batzuk eta ari dira predikatzen mundu guztiari: –hau ondo??
|
|
2006
|
|
|
Cluniako konbentura Varduli deituek 14 herri eramaten
|
dituzte
, zeinetarik Alabanaenses direlakoak aipatzeaz aski baita; Turmogidi deituek 4 eramaten dituzte, Segisamonenses eta Segisamaiulienses direlakoak barne. Konbentu berera joaten dira Carietes eta Vennenses direlakoak 5 hiri barrutirekin, hauen arteko bat Velienses direlakoena delarik.
|
|
|
Cluniako konbentura Varduli deituek 14 herri eramaten dituzte, zeinetarik Alabanaenses direlakoak aipatzeaz aski baita; Turmogidi deituek 4 eramaten
|
dituzte
, Segisamonenses eta Segisamaiulienses direlakoak barne. Konbentu berera joaten dira Carietes eta Vennenses direlakoak 5 hiri barrutirekin, hauen arteko bat Velienses direlakoena delarik.
|
|
|
Arevaci direlakoek Areva ibaitik hartu zuten beren izena. Sei gotorleku
|
dituzte
, eta honako hauek dira: Secontia eta Uxama (beste toki askok ere hartu zituen izenok), Segovia, Nova Augusta, Termes eta Clunia bera, Keltiberiako muga dena.
|
|
|
Sinets iezadazu, bada, oi aita, ez garela zeruaz ahazturik edo burutik galduak bizi, giza-arte batean gabiltzala baizik. Asaldatzen nauten ardurek berek ere gizakume bihozberen portaerak testigatzen
|
dituzte
; izan ere, gizakume errukigabe batek nekez jakingo baitu jainko gorenaren berri. Egia da tokiotarik eta gizaseme hauetarik anitz bizi dela ardura horietatik bazter eta legearen ezjakinean.
|
|
|
Aresi sakrifikatzen dizkiote akerrak, baita gatibu eta zaldiak ere. Biktima espezie bakoitzeko hekatonbeak egin ohi
|
dituzte
, greziarren usadiora, eta Pindaroren eran esateagatik,, espezie bakoitzeko, ehuneko bat inmolatzen dute?. Tropa arin, hoplita eta zaldizkoentzat lehiaketak antolatzen dituzte halaber, pugilatu, lasterketa, guduxka eta zelaiko konbaterako trebatzen.
|
|
|
Biktima espezie bakoitzeko hekatonbeak egin ohi dituzte, greziarren usadiora, eta Pindaroren eran esateagatik,, espezie bakoitzeko, ehuneko bat inmolatzen dute?. Tropa arin, hoplita eta zaldizkoentzat lehiaketak antolatzen
|
dituzte
halaber, pugilatu, lasterketa, guduxka eta zelaiko konbaterako trebatzen. Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen:
|
|
|
Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen: ihartu eta birrindu ondoren, irin bihurtzen
|
dituzte
, denbora luzez irauten duen ogi moduko bat egiteko. Arruntki garagardoa edaten dute, inoiz gutxitan ardoa, eta lortzen duten urria, berehala ahitzen da, senideen arteko orritsetan.
|
|
|
Olioaren ordez gurina erabiltzen dute. Eserita egiten
|
dituzte
euren oturuntzak: kide bakoitzari pareten luzeran eraikitako eserlekuetan toki bana gordetzen zaio, bertan adinaren eta duintasunaren arabera lerrokatzen direlarik; gero, janariak eskuz esku pasarazten dituzte.
|
|
|
Eserita egiten dituzte euren oturuntzak: kide bakoitzari pareten luzeran eraikitako eserlekuetan toki bana gordetzen zaio, bertan adinaren eta duintasunaren arabera lerrokatzen direlarik; gero, janariak eskuz esku pasarazten
|
dituzte
. Edaten hasi orduko, gizonezkoek dantzari ekiten diote, orain goraka jauzi eginez eta belauniko eroriz, arteka.
|
|
|
Keltatarren antzera, argizarizko ontzietaz baliatzen dira. Emakumezkoek arruntki soin gainekoak eramaten
|
dituzte
eta kolore biziez brodaturiko soinekoez janzten dira. Herri batzuk, moneta gisa,(?) baliatzen dira; oso barrukaldean aurkitzen direnek, aldiz, produktuen trukea praktikatzen dute, edota zilarrezko xaflak ematen ebakita ordain bezala.
|
|
|
Herri batzuk, moneta gisa,(?) baliatzen dira; oso barrukaldean aurkitzen direnek, aldiz, produktuen trukea praktikatzen dute, edota zilarrezko xaflak ematen ebakita ordain bezala. Hiltzera zigortuak amildu egiten
|
dituzte
, eta parrizidak harrika hiltzen, baina mendi eta iturburuetatik kanpo. Ezkondu, greziarren antzera ezkontzen dira.
|
|
|
Ezkondu, greziarren antzera ezkontzen dira. Eriak, antzina egipziarren artean egiten zen legez, bideetan jartzen
|
dituzte
, lehenago eritasun bera nozitu dutenengandik tratamendu aholkuak jaso ditzaten. Brutusen konkista aurretik, larruzko txalupetaz baino ez ziren baliatzen itsas gorak uzten zituen lakuak eta zingirak zeharkatzeko; orain, ordea, apenas ikusten diren zuhaitz enbor batez egindako piraguak ere.
|
|
|
Historia Compostelanaren autoreei dagokionean, gai oso eztabaidatua izan dela esan beharra dago; hala ere, idazleak Gelmirezen oso hurbileko pertsonak izan zirela defendatzerakoan bat egiten dute ikertzaile guztiek. Gainera, gai hau aztertzen jardun duten gehinek hiru autore onartzen
|
dituzte
: Nuño edo Munio Alfonso, Santiagoko elizako altxorzaina; Hugo, Santiagoko elizako kanonigo eta arzedianoa; eta, azkenik, Giraldo edo Gerardo maisua, kanonigoa hau ere.
|
|
|
Izugarriak dira eurak eta izugarri, landugabe eta basatia bizi diren lurra; hauen begitartearen eta euren mintzaira basatiaren izugarritasunak ikaratu egiten ditu ikusten dituztenen bihotzak. Legez merkatarien zergak baino ezin har ditzaketen arren, erromes eta bidazti ororengandik ere hartzen
|
dituzte
zuzengabe. Lege onean zernahirengatik lau edo sei txanpon jaso behar dituztenean, zortzi edo hamabi hartzen dituzte, bi halako hain zuzen.
|
|
|
Legez merkatarien zergak baino ezin har ditzaketen arren, erromes eta bidazti ororengandik ere hartzen dituzte zuzengabe. Lege onean zernahirengatik lau edo sei txanpon jaso behar dituztenean, zortzi edo hamabi hartzen
|
dituzte
, bi halako hain zuzen.
|
|
|
Jakin beharrekoa da bidesari biltzaile horiek ez dutela erromesengandik batere zergarik hartu behar, eta aipatu bateltzainek ez dutela bidesari bezala obolo bat baino hartu behar lagun biko aberatsak izanez gero jakina, eta zaldiarengatik txanpon bakar bat, baina txiroengandik ezer ez. Eta gainera itsasontzi handiak izan behar
|
dituzte
zamariak eta gizonak zabal sartzeko bestekoak.
|
|
|
Haran honen hurrengo, nafar lurraldea dator, ogi eta ardo, esne eta ganadutan aberatsa. Nafarrek eta baskoiak itxura eta ezaugarri berdinak
|
dituzte
, janariak, jantziak eta hizkuntzari dagokionean hain zuzen, baina begitartea zuriagoa dute baskoiek nafarrek baino.
|
|
|
Nafarrak belaunetarainoko oihal beltz laburrekin janzten dira, eskoziarren erara, eta lauarcas, abarkak? deitzen dituzten oinetakoak erabiltzen
|
dituzte
, ondu gabeko larru iletsuz eginak, oinetara lokarriz lotuak, oinazpiak soilik inguratu eta gainerakoa agerian uzten dutenak. Ilezko gainjantzi beltz batzuk erabiltzen dituzte ordea, luzeak, ukalondoetarainokoak, azpilduradunak longainen antzera, saias deitzen dituztenak.
|
|
|
deitzen dituzten oinetakoak erabiltzen dituzte, ondu gabeko larru iletsuz eginak, oinetara lokarriz lotuak, oinazpiak soilik inguratu eta gainerakoa agerian uzten dutenak. Ilezko gainjantzi beltz batzuk erabiltzen
|
dituzte
ordea, luzeak, ukalondoetarainokoak, azpilduradunak longainen antzera, saias deitzen dituztenak.
|
|
|
Lurren jabetza esku gutxiren esku zegoen. Enperadoreen esku hartzea ez dugu ondo ezagutzen, Narbonenseko inskribu batzuk enperadorearen funtzionarioei buruzko aipuak agertzen
|
dituzte
. Lur teniente nagusiak hiri nagusi eta aberatsetako biztanleen artean zeuden eta italiar jatorrikoak ziren.
|
|
2007
|
|
|
Prozesuaren bariazio asko daude irudia marroi bihurtzen dutenak. Prozesu honen bidez egindako irudiek xehetasun handiak
|
dituzte
eta iraunkortasun handia erakusten dute platinoa aldaezina delako. 1880 eta 1890 hamarkadetan prezioek jasan zuten gorakadaren ondoren garestiegia zen prozesu komertziala bihurtzeko.
|
|
2008
|
|
|
Dudarik gabe, bat egiten dute puntu askotan: helburu orokorrean, kide berak
|
dituzte
(50 eta 60ko hamarkadetan CNDn zebiltzan asko ariko dira gero, 80ko hamarkadan, ENDn, adibidez), helburua erdiesteko aukeratutako bideetan. Halere, ezin da esan mugimendu bera direnik, zeren 80ko hamarkadan ordura arte kide izan ez ziren hainbat lagun hurbildu baitziren, eta mugimenduaren filosofia, beharrak eta helburuak ere neurri handi batean ezberdinak baitziren.
|
|
|
Hiru gune izango dira nagusi; AEB, Mendebaldeko Europa eta Ekialdeko Europa. Nahiz eta toki horietan mugimendu bakezaleek denboran bat egin, baita filosofian zein sustatzaileetan ere, batzuetan, oso ezaugarri desberdinak
|
dituzte
.
|
|
|
Eta zergatik hartu zuen halako garrantzia 80ko hamarkadan? Adituek hainbat arrazoi aipatzen
|
dituzte
. Arestian aipatu dugunez, AEBn, orduko Gerra Hotzeko blokeetako batean, beraz, Reagan jarri zen agintean, eta komunisten aurkako diskurtsoa gogortu egin zuen.
|
|
|
Klandermans ek ez dio halako garrantzirik ematen mehatxua benetakoa ote zen edo sortua ote zen eztabaidari. Premisa honekin labur liteke bere ikuspegia:; «Errealitateak berak baino gehiago errealitatearen gaineko interpretazioek gidatzen
|
dituzte
ekintza politikoak?. Gainera, ekintzarako jendeak argi eduki behar du ekiteko dituen baliabideak helburua lortzeko eraginkorrak izango direla.
|
|
|
Dena dela, kontuan izan behar da historian bakezaletasuna ez dela homogeneoa, jarraitua eta bateratua izan. Gerra ezberdinak egon diren bezala, bakezaletasun ezberdinak sortu izan dira, eta motibazio, helburu, eta metodo ezberdinak izan
|
dituzte
.
|
|
|
Pobrezia, prekarietate eta esplotazioaren desagerpena eskatzearekin batera, umeak lan egitearen kontra eta immigranteen eskubideen alde ere agertzen dira. Horretaz gain, marken aurkako kanpainak ere egin izan
|
dituzte
.
|
|
|
Aurrekoarekin batera, kanpo zorra deuseztatzea eta bidezko merkataritza aldarrikatzen
|
dituzte
, eta kanpaina asko egin izan dituzte aldarrikapenok ezagutarazteko. Elkartasunari dagokionez, kanpainak antolatzen dituzte herrialde txiroetako biztanleen eskubideen alde.
|
|
|
Aurrekoarekin batera, kanpo zorra deuseztatzea eta bidezko merkataritza aldarrikatzen dituzte, eta kanpaina asko egin izan
|
dituzte
aldarrikapenok ezagutarazteko. Elkartasunari dagokionez, kanpainak antolatzen dituzte herrialde txiroetako biztanleen eskubideen alde.
|
|
|
Aurrekoarekin batera, kanpo zorra deuseztatzea eta bidezko merkataritza aldarrikatzen dituzte, eta kanpaina asko egin izan dituzte aldarrikapenok ezagutarazteko. Elkartasunari dagokionez, kanpainak antolatzen
|
dituzte
herrialde txiroetako biztanleen eskubideen alde. Boterearen deszentralizazioa, instituzioen demokratizazioa eta komunikabideen demokratizazio prozesuak eskatzen dituzte.
|
|
|
Elkartasunari dagokionez, kanpainak antolatzen dituzte herrialde txiroetako biztanleen eskubideen alde. Boterearen deszentralizazioa, instituzioen demokratizazioa eta komunikabideen demokratizazio prozesuak eskatzen
|
dituzte
.
|
|
|
Halaber, elikagai transgeniko eta botika patenteen kontra daude. Emakumeen jazarpen historikoaren aurka aldarrikapenak egiten
|
dituzte
. Feminismo erradikalak garrantzia dauka mugimendu honetan eta patriarkatuaren eta kapitalismoaren aurkako borroka bateratua bultzatzen dute.
|
|
|
Globalizazioaren aurkako mugimenduko partaideen artean egon badago biolentzia erabiltzen duenik, baina gutxiengoa dira. Gehienek ekintza biolento zuzenak gaitzesten
|
dituzte
, hala ere, poliziak deituriko. Black Block, nagusia dela dirudi hedabideek gauzatu izan duten kriminalizazioaren ostean.
|
|
|
Zentro sozial erradikalenak kokatzen dira hemen, ekintza zuzenak, bortitzak eta probokatzaileak bilatzen
|
dituzte
.
|
|
|
Egoera zein den ikusirik, globalizazioaren aurkako mugimenduek estrategia propioak eratu
|
dituzte
komunikabideen inguruan. Ohiko hedabideak erabiltzea baino gehiago hedabide propio eta alternatiboak sortzea bilatu dute.
|
|
|
Sare alternatiboen gorpuztea. Teknologia klasikoak (inprenta, ikus entzunezkoa) eta berriak (Internet, digitalizazioa) uztartzen
|
dituzte
. ALAI14 proiektua edo EZLNek aurrera daraman kanpaina mediatikoa lirateke sare hauen adibide aipagarrienak.
|
|
|
Euren programan ezarritako helbururik ez dute lortu, baina garrantzi, partaide eta mobilizazio gehiago eta ikusgarriagoak izan eta gauzatu
|
dituzte
azken urteotan. Hala ere, Irakeko gerraren aurkako mugimenduak mundu osoan barrena burututako ekintzen gainetik, gerrak aurrera dirau.
|
|
|
Beste alde batetik, boteretsuen biltzarretara heltzea gero eta zailagoa bihurtu dute indar polizialek, globalizazioaren aurkako mugimendua ez bertaratzeko. Gero eta traba gehiago jartzen
|
dituzte
, eta mugimenduaren arrakastaren isla izan daiteke.
|
|
|
Bestetik, NDF eta MBren barneko partaide batzuek irizpide kritiko samurrak egin
|
dituzte
: «Zinez sentitzen dugu hobeto egin ezin izatea», NDFko ordezkari batek esanda.
|
|
|
Bretton Woods eko akordioetan parte hartu zutenek 70eko hamarkadako krisiaren osteko eraldaketa garrantzitsuak ezagutu
|
dituzte
. 1971 urtean Richard Nixon-ek dolarraren eta urrearen arteko bihurgarritasun horrekin amaitu eta amets amerikarraren hedapenaren muga gaindiezinak nabarmendu egin ziren.
|
|
|
Era berean, gizartetik aldentzen doan estatu bat daukagu gaurkoa. Globalizazioaren aurkako mugimenduek egitura globala zein lokala erkatu
|
dituzte
euren eskakizunetan. Bestetik, herrialde garatuetako itxurazko demokrazia horiek eztabaida politikoan sartzeko bide gisa jaio direla esan daiteke.
|
|
|
Horietako asko, diru publikorik gabe, ez lirateke existitu ere egingo. Bestetik, NGEEak ditugu, gobernuz kanpoko erakundeak, aurreikusten zitzaizkien itxarobideak ez
|
dituzte
bete.
|
|
|
Autore askoren aburuz, globalizazio kapitalistaren aurkako mugimenduen sorrera data MME5 biltzarraren aurka Seattlelen 6 egindako protestak dira. Beste autore batzuek hiru puntu aipatzen
|
dituzte
aurrekariak zein diren azaltzeko.
|
|
|
80ko hamarkadaren amaieratik 1992ra arte. Europan kokatuta daude, jarraitzaile gutxi baina bitartekari globalak aurkari
|
dituzte
. Ez dago aktibista sare handirik eta ez dute Internet komunikazio tresnatzat.
|
|
|
Izaera deszentralizatua eta horizontalki koordinatutako ekintzak gauzatzen
|
dituzte
.
|
|
|
hauek kontrabiltzar garaietan eratu ohi dira, plataformetan. Kasu batzuetan kanpaina bereziak egiten
|
dituzte
. Talde hauen barnean oso ezaugarri desberdinak dituzten taldeak/ pertsonak egoten dira.
|
|
|
Baina talde sozial kaltetuenak jubilatuak, elbarrituak, alkoholikoak eta semedun eta etxe gabeko amak izan dira zeintzuek eskaletasunera jo behar izan duten. Autoreek hainbat arrazoi ematen
|
dituzte
horien egoera aztertzeko, jubilatuen kasua deskribatuko dugu hemen. Alde batetik, pentsioak betidanik oso eskasak izan dira.
|
|
|
Errusiako Estatu Federaleko Estatistika Zerbitzuko web orritik hartutako datuak. Egile ezberdinek zalantzan jartzen
|
dituzte
aurrerago ikusiko dugun bezala. Ikus. hurrengo puntua.
|
|
|
Lan honetan landu ez ditugun gaiak izan diren arren, autore gehienek aipatu eta jorratzen
|
dituzte
.
|
|
|
Estatu zentrala ekonomikoki zein politikoki indartzen saiatu den arren, gorago aipatu bezala, eskualde batzuk agertzen hasi dira zeintzuetan botere lokalek ez de iure, baina bai de facto boterea eskuratu duten. Horiek harreman ugari
|
dituzte
delinkuentzia antolatuko taldeekin (mafia) zeintzuek Errusiar Federazioaren sorreratik ekintza kapitalista handi zein txikiei legalitatearen barnean garatzeko marko legal eta juridiko egokia ematen ez jakiteaz aprobetxatu ziren50 Gure ustez, Estatua sendotzen hasteko lehen pausoa praktika horien instituzionalizazioa izango litzateke. Horrela, ematen dituzten onurez probetxua atera ahal izango du.
|
|
2009
|
|
|
Amaitzeko, batzuek zenbait gauza hutsal edo txiki ere gogoan dute. Baina txikiak izan arren, garrantzi handikoak dira urruti daudenentzat eta bizi biziak
|
dituzte
beren barnean. Adibidez, Francisco de Sarasa Tafallako funtzionarioak 1692an ederki oroitzen da hiriko festez:
|
|
|
Emigrazioaren kontrako artikulu zabalen artean badaude hainbesteko garrantzia eman ez zaien beste notizia batzuk, askotan egunkariaren iritzia bera ere kontraesankor bihurtzen dutenak. Amerikar lurraldearen alderdi negatiboenak azpimarratu eta gero, emigrazioaren kalteak salatu ostean eta emigrantearen irudia gaiztotu eta desitxuratutakoan, orduan egunkari berberek guztiz kontrakoa azaltzen duten datuak kaleratzen
|
dituzte
, itxuraz zerikusirik ez duten, baina izatez oso loturik dauden beste berri batzuetan. Amerikatik itzulitako emigrante aberatsen kasua esanguratsua da benetan, garai haietako indiano edo amerikanoak ditugu hauek eta aldiro aldiro Euskal Herriko prentsan azaltzen dira, zenbateko dirutza irabazi zuten aditzera emanez edo norekin ezkontzen ziren azalduz, dudarik gabe, gizartean interes handia, inbidia eta morboa sortzen zuen gai bat zelako.
|
|
|
Horrelako berriek emigrazioaren «apologia» zeharka egiten dute, hau da, emigrazioaren alde ez dute hitz egiten, baina emigrazioak dakartzan onurak agerian uzten
|
dituzte
, emigrantearen bestelako irudi bat erakutsiz, alegia, Amerikara joan eta bertan aberastu den indiano dirudunaren irudia. Berri hauek oso ugariak dira egunkari guztietan63, «gertaera» edo notizia bitxitzat hartzen diren arren, jakina da irakurleak arreta berezia ipintzen diela horrelako berriei.
|
|
|
Bertara joanez gero, dirua erruz irabaz daitekeela uste du emigranteak, ekonomikoki aurrera atera ahal izateko lurralde bikaina baita hura, bertatik etorritako indianoek hala erakusten dute behintzat. Irudi hori zabaltzeko lanak «engantxadoreek» egiten
|
dituzte
, beraiek herriz herri ibiltzen dira eta horrela engainatzen dituzte emigranteak, Amerikari buruzko gauza ederrak esanez eta bertan aberasteko lurralde ona dela sinetsaraziz.
|