|
2000
|
|
|
Bertan aurki daitezke: biblioteken berriak, elkarte profesionalen berriak, biblioteketaz eta dokumentazio zentruetaz, prentsan ematen
|
direnak
, administrazioek biblioteken arloan hartzen dituzten erabakiak, Joana Albret Bibliotekonomia Mintegiari buruzko berriak, eta euskal kulturarekin loturik dauden elkarteenak. Gainera, inguruko biblioteken gainerako posta zerrenden mezu interesgarriak ere berbidali daitezke zerrenda honetara.
|
|
|
Guk eman genion hasiera demokraziazko boto bidez aukeratutako alkatetzari. Alderdirik ez zegoen Berrobin, baina herrian beti izaten dira pixka bat mugitzen
|
direnak
. Ni buru jarri eta talde bat osatu genuen.
|
|
|
Talde bezala deliberatu genuen taulen gainean ez agertzea eta hortaz ziur naiz. Duela hilabete bat afari bat egin genuen Baigorrin, eta duela 30 urte abestu kantuak eskaini genituen; inon grabatu ez
|
direnak
. Afarian zirenek erraten ziguten lastima zitekeela abesti horiek galtzea.
|
|
|
Azken hamar urteotan gainera, ikastetxeetan eredua baino ez dago. Autopista ondoan etxebizitza mordoa egiten ari diren arren, gehienak zarauztarrek erosiak dira, aberats itxurakoak
|
direnak
kenduta. Kanpotik datozenak ere euskaldunak izan ohi dira, Azpeitia eta barnealdekoak gehienbat.
|
|
|
Badaude hitzak betidanik zentzu peioratiboa izan dutenak. Eta hitz horien artean badaude hainbat, denborak aurrera egin ahala, gero eta esanahi itsusiagoz kutsatzen
|
direnak
. Hitz horietatik batzuek gora-beherak ezagutzen dituzte eta inoiz itxuraldatzen hasten dira eta zentzu garbi eta aldekoagoa ezagutzen.
|
|
|
Ez dakit zein taldek joko duen kontzertuan. Beno ez da bakarra, eskola desberdinetako ikasleak omen dira hiru taldetan ariko
|
direnak
...
|
|
|
Gutxi dira aragoeraz mintzo
|
direnak
, baina ez daude geldi. Eta mendeko azken laurdenean egin duten lana handia izan da, beste herrietako hizkuntza borroken aldean itzalean egon balitezke ere.
|
|
|
Herrialde aberatsak geroz eta aberatsagoak dira, eta herrialde pobreak, berriz, geroz eta pobreagoak. Herrialde aberatsak dira herrialde pobreen kontura bizi
|
direnak
, eta, aldi berean, herrialde bakoitzeko aberastasuna gutxi batzuen artean kontrolatzen dute. Horren arrazoietako bat, abiadura beldurgarrian areagotzen ari den herrialde pobreen kanpo zorra da.
|
|
|
Zorraren arrazoiak, nagusiki, hiru dira: herrialdeek egindako gastu ez produktiboak, kanpoko arrazoiak edo zorpean dauden herrialdeek kontrolatu ezinezkoak
|
direnak
, eta galerak gizarteratzeko politikak. Gastu ez produktiboen artean, armei dagokienaz gainera, herrialde horietako elite boteretsuen luxuzko kontsumoak bildu behar dira.
|
|
|
Honek inkisitzaile gisa ehundaka lagun kondenatu zuen heriotzera. De Lancrek euskaldunak madarikatu eta bekatari bezala deskribatzen ditu, Jainkoarengandik urrun bizi
|
direnak
. Adan galbidean jarri zuena sagarra izan zela zioen eta bere sinesmenen arabera sagarra bekatuaren parekoa zen.
|
|
|
Frontoiak teorian 36 metrokoak dira, baina praktikan bakoitzak berea egin izan du. Azken urteotan egin
|
direnak
arau zehatzen barruan eraiki dira.
|
|
|
Alfabetikoki ordenatu dituzte irainak eta kasu batzuetan, erabilera errazteko, adibideak ere ipini dituzte. Euskal Herri osoan erabiltzen diren irainak dira batzuk, euskalki batean esaten
|
direnak
besteak eta, azken kasu horretan, euskalkiaren eremua aipatu dute. Batzuk gizonezkoei zuzenduak dira potrozorri, mostrango, gizarako..., besteak emakumeei marimaixtra, amandola, bularmarmita... eta badira genero kontuetan bereizketarik egiten ez duten irainak.
|
|
|
Zuberoan adimen gutxikoari ments esaten diotela ere ez du mundu guztiak jakingo. Baina badira oso zabalduak
|
direnak
ere: , astakirten, txoriburu, kaiku, ipurterre, axolagabe, demontre...
|
|
|
Sintetizadoreak hain dira malguak eta aldakorrak benetako musika tresnen soinua erreproduzitu dezaketela. Hala ere, inoiz ez da lortuko sanplerrak eta benetako musika tresna horiek, bereziki orkestran erabiltzen
|
direnak
, egoki berdintzea.
|
|
|
Horregatik iruditzen zait abstentzioa ez dela bide motzena zerbait lortzeko. Uste dut oraingoan ia 900.000 pertsona izan direla hemen botoa ematera joan ez
|
direnak
eta uste dut, baita ere, kopuru hori handitzen joan daitekeela, baina ez EH k joera hori aholkatu duelako edota hurrengo batean ere aholka dezakeelako, baizik eta jendea aspertzen eta nazkatzen hasia dagoelako aspalditik edozein partidutaz (eta EH beste partidu bat gehiago da). Hemen konbentzitu egin behar da, hemen partiduek konbentzitu egin behar dute... politika eginez, hau da, soluzio zehatzak lortuz jendearen onurarako.
|
|
|
Ez da zertan bertsolari izan testulari izateko, ez eta testulari ere bertsolari izateko. Baina elkarrekin lotura handia dute eta normalean bertsolariak izan dira testulari bezala ere nabarmendu
|
direnak
(Pernando, Lazkao Txiki...). Testularitza dugu, zalantzarik gabe, bat batekotasunaren adierazpenik argiena.
|
|
|
Honela, 1990ean, Prudentzio Deunako saria abiarazi zuten. Txapelketan Arabako bertsolariek dezakete, baita Arabako bertso eskoletan aritzen
|
direnak
ere, baldin eta urte berorretan beste herrialdetako txapelketetan ez badute; sariaren helburu nagusietariko bat bertako bertsolari berriei jendaurrean kantatzeko aukera ematea da. Lehenbiziko edizioan Abelek bereganatu zuen txapela, eta geroztik ez da gehiagotan aurkeztu (92an utzi zion plazetan kantatzeari).
|
|
|
Zibermunduko txoko berriak lortzen dituzten lehen enpresa edo herrialdeek sektorea beren esku izango dute. Txoko horietara iristen den lehenak beranduago iristen
|
direnak
zigortzen ditu. Ez da teknologia eskaintza norbanakoaren pentsamendua eta gizarte egituraketa aldatzen dituena, espazio denbora berria baizik.
|
|
|
Horrela, alde batetik gure zeregina betetzen dugu, hots, informazioa ematea. Guk berrikusitako edukiak transmititzen ditugu, zuzenduak
|
direnak
. Bestetik, proiekzio emozional bat sortzen dugu, identifikazio sistema bat.
|
|
|
" Bertakoak nazka nazka eginak gaude egoera honekin. Edozeini galdegin eta gauza bera esango dizu" eta dendako leihotik Brazomar hondartza ingurua, etxe berriz josia dagoena seinalatu digu, Bilbo Handitik etorri
|
direnak
han bizi direla esanez. Osasungintzaz aritu ondoren garraioaren gaia aipatu du.
|
|
|
Castroar mordoa hurbildu zen orduan Bilbo Handira lan bila eta egun oraindik, askok du bizibidea Bizkaian. Azken hamarkadan, aldiz, Bilbo Handikoak izan dira bertara hurbildu
|
direnak
, baina kasu honetan etxebizitza merke bila. Castroren bizkaitartasunaren inguruko azken tirabirak 1984an bizi izan ziren, AEKren koordinaziopean gau eskola zabaldu zenean
|
|
|
Datorren milurterako Herritarren Batasuna dugu helburu. Ezkerrari egin diezaiokegun faborerik handiena sektore guztien metaketa garatzea dela eta bereizketa saihestea, eztabaida irekia eta bultzatzen, interlokuzioa zabaltzen eta etengabeko gonbidapena luzatzen, arrazoi batengatik edo bestearengatik Batzarre taldeko kide batzuk baizik ez dira koiuntura honetan proiektu horretatik aldendu
|
direnak
|
|
|
Hori diotenak Ku Klux Klan ekoak dira," pure white trash", hau da, ikasketarik gabeko zuriak, lan bat eskuratzeko beltzekin lehian ari
|
direnak
. Gaur egun errazagoa da yankee bihurtzea euskalduna edo europarra izatea baino.
|
|
|
Beren beharrak argitu dituzte eta untzien konponketan eta horniduran azpikontratatzaile gisa aukera ikusten da. Proiektua 200 enpresa ingururi azaldu zaio eta 60tik gora izan dira guztiz alde agertu
|
direnak
, eta 20 enpresak proiektua aurrera eramateko erabakia adierazi dute.
|
|
|
Denetik dago aktoreen artean, zenbat buru hainbat aburu. Badira batere lotsatiak ez diren aktoreak, beti txisteak kontatzen dabiltzanak, zomorro samarrak eta kamaleoi hutsak
|
direnak
.
|
|
|
Honen asmoa ez da bakarrik lehen ezker abertzalean egon
|
direnak
berriz biltzea edo horrelakorik. Askoz sakonagoa da, eta euskal gizarte osora zuzendutako eskaintza da.
|
|
|
Ingalaterrako hiriburuak, Londresek, hainbat euskaldun erakarri ohi du. Ez dira gutxi oporrak igarotzera, ingelesa ikastera nahiz denboralditxo batez lan egitera joan
|
direnak
. Ekainaren amaieran, aldiz, euskal kulturaz gogoeta egin nahi duen ororentzat leku egokia izan daiteke, eta, zergatik ez, berau gozatzeko parada aproposa ere bai.
|
|
|
Euskal kultura eta hizkuntza hedatzea eta bertako euskaldunei laguntza eta informazioa eskaintzea helburutzat hartuta, ehun bat kide biltzen ditu. Gehienak Euskal Herritik joandakoak dira, edo han izan eta gero jadanik hemen
|
direnak
eta Londresekin nolabaiteko lotura mantendu nahi dutenak. Baina bertako jendea ere badago eta geroz eta gehiago, gainera.
|
|
|
Baina izen batzuk badaude oso konsagratuak, klasikoak bihurtu
|
direnak
.
|
|
|
Futbol taldeetan bezala gertatzen da. Argitaletxeek hiru edo lau begirale izaten dituzte nork jokatzen duen ondo defentsan, zein dagoen gazte, zein indartsu, zein datorren ondo... ikustera futbol zelaietara joaten
|
direnak
. Argitaletxe batzuk printzipio hori dute, nahiko berde dagoen idazle berri batekin zeozer egiten saiatzen dira.
|
|
|
Literatura guztietan nagusitzen ari den joera da hau. Argitaletxe bakoitzak lau liburu ditu ikaragarri saltzen dituenak eta beste 50 batere saltzen ez
|
direnak
. Bere erritmo industriala, liburu horiek guztiak ateratzea, justifikatzen du badakielako bizpahiru ondo saltzea lortuko duela.
|
|
|
Afizioa edukita ere, ez da gauza bera, bata jaio egiten da eta bestea trebatu. Nahiz eta hazten lagundu, hosto eta frutuak berez sortzen
|
direnak
behar dira.
|
|
|
Zazpigarren honek festa giroko estiloa jorratzen du beste seirek bezala. Disko honetan ordea, abesti berbeneroak, alaiak burutzeaz gain, soilik entzuteko
|
direnak
ere gehitu ditugu. Saiatu gara beraz, berrikuntzak sartzen, hala nola, folka, ska, reggaea, rantxerak eta bolero bat ere jorratu ditugu.
|
|
|
Lanak oso poliki doaz, batez ere Frantzian egiten ari
|
direnak
, hau da, erreplika bera. Panel guztiak errepikatzen ari dira eta gero bukatutakoan eramango dituzte hara.
|
|
|
Zenbait ikerketa egin dute Zestoako Udaleko ekonomistek eta beraiek esaten dutenez Loiola ere hor dago eta bertara urtean zehar etortzen
|
direnak
kontuan hartuz, Zumaiako hondartza kontuan hartuz... pentsatzen dute gutxi gorabehera 400.000 pertsona sartuko direla urtean. Automantentzeko adina erraz izango du eta akaso laguntza ateratzeko ere bai bigarren fase horretarako.
|
|
|
Antologia" (1995). Hiru ataletan bildu ditu idazle zaldibiarrak" Izen gabe,
|
direnak
" titulua eta" Haurdunaldi beteko khantoriak" azpititulua duen lan honetako poemak. " Sormin" izeneko lehenengo atalean, sortzeko borondatearekin nahasten den beldurra aztertu du.
|
|
|
Dar Dar sortzerakoan gure artean profesional mailan lanean dabiltzan konpainiei erreparatu diete. " Horra hor Euskal Herritik kanpo sarri ateratzen
|
direnak
: Tanttaka, Txalo, Ur eta abar.
|
|
|
Egiturak baitezpadakoak dira. Hor dituzu ikastolak eta bertze; egitura politikoak baino lehenago eginak izan
|
direnak
. Egiturak bai; ez naiz kontra.
|
|
|
Izan ere, estatu horretan euskaldun kopuru handia dago. Garai batean Euskal Herritik Ameriketara emigratu zutenak eta oraindik ere euskaldun sentitzen
|
direnak
. Denek ez dute hala bizi, baina sustraiak gordetzen dituztenak lan handia egiten ari dira euren nortasunari eusteko.
|
|
|
Ez da ahaztu behar, ordea, cannabisa droga bat dela eta kalteak ere eragin ditzakeela; dena den, urte luzeetan aipatu izan
|
direnak
baino gutxiago direla frogatu da azken urteotan. Oraindik ikerketa ugari dago egiteke esparru honetan eta trabak ere ez dira gutxi.
|
|
|
" Me dijo la virreina" (1942 aldekoa), bere aldetik, garai beretsuan kokatzen da, baita botikako solasaldietan aritzen
|
direnak
ere, baina eszenatokia ponposoagoa dela erraiten ahal da, baita eliteko pertsonaien nagusitasuna ere, haiek antolaturiko eta gauez burutu beharreko jai, dantzaldi bat lekuko. Testua irakurtzerakoan, halere, prosa baino olerkia dela dirudi, mamia baino estiloa landu baita, adierazten dena musika bailitzan
|
|
|
Kalitatea eta industria oso bat dira kolokan jartzen
|
direnak
, eta, horiekin batera, irakaskuntzaren zutabe sendoenak. Baina bost axola horrek eta industria sektore oso baten ahobateko protestak gizarte hipermerkaturizatu baten eraikuntza beste helbururik ez dutenei.
|
|
|
" Izen gabe,
|
direnak
. Haurdunaldi beteko khantoriak"
|
|
|
" Gabeziak" lanak Espainiako kritika sari nazionala irabazi zuen. " Derrotaren Fabulak" Kreazio Beka jaso zuen, eta" Izen gabe,
|
direnak
. Haurdunaldi beteko khantoriak", berriz, Sormeneko Beka batekin saritu zuen Espainiako Ministerioak.
|
|
|
Hasi da Karlistada, argi dago sartu garela. Hemengoak garenak eta kanpotik etorri
|
direnak
zatituta gaude, eta orain dela 150 urte bezala, txuriak eta beltzak. Hori ez da aldatu.
|
|
|
Prisak berak ere argi ikusi du arlo lokalak ikus entzunezkoan eduki dezakeen garrantzia, bereziki kablearen eta lurrazaleko telebista digitalaren kudeaketa zuzenetik kanpo geratu eta gero (Telefonica, Retevision Euskaltel eta Ono ren eskuetan geratu
|
direnak
). Horrela, bestelako estrategiak bideratzen hasi da:
|
|
|
Asisko Urmenetak eta" Zazpiak Batman" kolektiboak ARGIAren eskutik kaleratu berri duten liburuxka honek euskarazko lokuzio, esklamazio eta esamoldeak jasotzen ditu, euskaldunok modu libertigarri eta biziaz komunikatzeko dugun beharra asetzeko lagungarri gerta dakigukelakoan. Ez ditu bakarrik gure ama hizkuntzaren altxorra betitik izan
|
direnak
jasotzen, ordea, beste berri batzuek ere agertzen dira bertan, egileek asmatuak, inori baimenik eskatu gabe, alegia lotsagabe lotsagabe, hitzaurrean adierazten duten bezala. Asmatzerakoan kontuan izan omen duten bakarra, beren bizimodua, kultura, egoera, umorea eta inguruari begira esamolde hauek egoki eta baliagarriak izatea dela diote baita ere.
|
|
|
Pablo Sorozabalen" Maite" ere urte batzutan asko entzun da. Haur Abesbatzen Lehiaketan berriz, Jesus Egigurenenak izan dira gehien kantatu
|
direnak
.
|
|
|
Bizibidez irakaslea naiz eta urteak daramatzat unibertsitatean, Hezkuntzaren Soziologia irakasten eta maila horretako ikerketak egiten, gure lan akademikoa herri honi erantzunak ematea baita. Dena den, aspalditik, jada" Zabal" aldizkaria sortu nuenetik, nire ametsa izan da lan akademikoa eta beste lanak (alegia militantismoan sartzen
|
direnak
) bereiztea. Oraindik ere ekarpenak egiten ditut, baina nolabaiteko autonomia izanez nire baitan.
|
|
|
Orain beste garai batean gaudela ikusten da eta justu kontrakoa gertatzen dela: bertsolariak dira literaturara eta beste alorretara ekarpenak egiten ari
|
direnak
.
|
|
|
Herri edo eskualde horretan eta leku batzutan hala da bertso mugimendua eramaten duen taldea izan behar du bertso eskolak, ez bertsotan erakusten duen akademia. Esparru horretan transmisioaz arduratzen
|
direnak
, saioak antolatzen dituztenak, bertsotan egiten dutenak esparru horretako saio espontaneo eta antolatuetan... Nik horrela imaginatu nahi nuke etorkizuneko bertsolaritzaren mugimendua:
|
|
|
Batetik, askotan oso multzo garbiak egiten ditugu abertzale eta espainolisten artean... eta hori baino askoz ere harreman konplexuagoak daude, badira abertzale izanik euskaldunak ez
|
direnak
eta topikoak bazkatzen dituztenak. Esaterako, jende askok uste du euskaraz oraindik ere literatura kostunbrista egiten ari garela.
|
|
|
Propio eginda dago: batzuk oso aforistikoak dira, beste batzuk poetikoak, beste batzuk pasadizo kontaerak borroka handiak izan nituen editorearekin gehienetan narratiboenak edo pasadizokoak
|
direnak
kentze aldera, eta nik esaten nion ezetz, erreibindikazio hori zegoela justu hor. Orduan, bertsolari artean nabilela tipo batek zerbait kontatu eta niri kontaera horrek bereziki hunkitu baninduen bere garaian, nik uste dut horrek eskubidea daukala sakontasun usteko beste batzuekin batera egoteko liburu berean.
|
|
|
Aurreko legearen bidez Adin Txikikoen arazo larriari erantzun eta tratu sakon bat eman nahi zitzaion. Berean, bozkatzeko gai ez
|
direnak
zergatik ez ditugun penalki helduak bezala tratatu behar adierazten zen. Orain, bat batean, terrorismoari lotutako delituak (nahiz adin txikikoen delituak izan) beste era batean tratatu nahi dituzte.
|
|
|
Denboraren tratamenduari dagokionez, gehienetan lineala da, gehienbat ipuinetan, ipuinak hasieratik amaierara denbora lerro jarraituan doaz. Bakanak dira amaieratik hasten
|
direnak
," Sonbreilu baten historia" bezalakoak. Gainerakoan, denboraren zehazgabetasun edo atenporaltasun hori gehiago azpimarratzeko asmoz edo, anakronismoak sarrarazten ditu" Ginebra erregina erbestean" deritzan ipuinean bezala.
|
|
|
Gainera, mende honetan kokatzen diren gertakizunetan kronotopoak garrantzia berezia du. Garai honetako gertakizunetan batik bat bi espazio bereiz daitezke (Argentina eta Euskal Herria), eta hauetako bakoitzean gertatzen
|
direnak
garai batekin hertsiki uztarturik daude. Honela, Ameriketako pasarteak gutxi gorabehera 1925 urtean koka ditzakegu (urte honen aipua egiten baitu), eta Euskal Herrikoak, berriz, Francoren garaitik gaur egun arteko epean.
|
|
|
Etxekoak ere hor daude, Iñaki seme bakarraren inguruan, ordu heietan hemen gaindi aurkitzen ziren hiru belaunaldiak orotarat: aitatxi ta amatxi xaharrak, bat bertzearen ondotik denbora laburrez itzaliko
|
direnak
, gero Matin, aita, eta Maite, Iñakiren ama. Semea aski herabea da berenaz, nahiz frango azkarra den adineko.
|
|
|
Oroitzapenen garrantzia Javier Rojok ere aipatu zuen: " Oroimenaren ariketa da, beraz, hausturak eta ahazturak gainditzeko asmoarekin egina." (El Correo IV) Hala ere, oro har, denborak dakartzan hausturak eta aldaketak dira liburuan zehar islatzen
|
direnak
.
|
|
|
nolabaiteko bakardade sentimendua. Edozein modutan ere, askotan neska mutilen arteko harremanak dira ipuin hauetan kontatzen
|
direnak
. Beraz, egitura aldetik harremana badute ere, ipuinak ez daude bata bestearekin kateaturik.
|
|
|
Horixe agertu baitu Lukuk, unibertso bat, esan nahi baita, giza geografia bat, ipuinez ipuin eta irakurketan aurrera egin ahala gure baitan birsortzen goazena. Garazi inguruak dira Lukuren geografia, eta hor bizi
|
direnak
nahiz horra etortzen direnak haren giza osagarria. Bestalde, kontatzeko moduan neurtua, mamitua, luzaz pentsatua, hizkeran, esaldien tenpoan, hor dago liburuaren meritu nagusia, nik uste.
|
|
|
Horixe agertu baitu Lukuk, unibertso bat, esan nahi baita, giza geografia bat, ipuinez ipuin eta irakurketan aurrera egin ahala gure baitan birsortzen goazena. Garazi inguruak dira Lukuren geografia, eta hor bizi direnak nahiz horra etortzen
|
direnak
haren giza osagarria. Bestalde, kontatzeko moduan neurtua, mamitua, luzaz pentsatua, hizkeran, esaldien tenpoan, hor dago liburuaren meritu nagusia, nik uste.
|
|
|
Pertsonaia hauek biziki desiratzen duten pertsonaiak direla aipatu dugu: hots, errealitatea eta desioa nahastera iristen
|
direnak
. Baina, desiratzen dutena egitera doazela patuak ezustekoren bat ekarriko du beti.
|
|
|
Idazkera, berriz, freskoa, arina eta jostalaria da; iradokizuna erabiltzen du une oro idazle gazte honek, erdi esanak eta esan gabe ulertu behar
|
direnak
; badu malezia punttu bat, eta badu erotismo ukitu bat ere pasarte askotan. (Aizu!
|
|
|
Lehenik, giza harremanak gai nagusitzat dituzten bildumak izango ditugu komentagai: bikoteen gaizki ulertuez, maitasunaz, jeloskortasunaz, gorrotoaz,... mintzo
|
direnak
. Hauetan guztietan antzerako ezaugarriekin egin dugu topo:
|
|
|
Aitzitik, honen guztiaren bidez giro malenkoniatsua sortuko du:" Testu gehienak tristeak dira sentimendu hits eta goibela islatzen dute. Badira pare bat baino gehiago tragikoak
|
direnak
, hasieratik bukaeraraino. Ukitu kafkiarrik ez zaie falta, gainera." (El Diario Vasco I)
|
|
|
Autoreak, Hego Amerikako nobela korrontearen eraginari nolabait jarraituz, bi plano desberdinetan eman digu fikzioa, bi espazio eta bi denbora desberdinetan, baina bi alderdiak elkarren osagarri gertatzen
|
direnak
. Bata Loitzu herrian eta gudu garaian ematen diren gertakariak, bizpahiru hilabeteren buruan eta bestea, gure garaitsuko egunetan ematen dena, hainbat aldiz erabilitako tren geltoki batean.
|
|
|
Bestalde, natura eta kulturaren arteko bereizketa honek Bernardo Atxagaren Obabakoak (1988) ipuin bilduma dakarkigu gogora. Bertan ere, naturarekin bat eginez bizi
|
direnak
, marginatu edo baztertuak izan ohi dira.
|
|
|
Ondoren, 90eko hamarkada honetan argitaratzen hasi
|
direnak
izango ditugu hizpide. Idazle berriek belaunaldi aldaketa ekarri dutela pentsatzekoa den arren, ez dugu horrelakorik ikusi.
|
|
|
Badira bestelako alderdi batzuk, pluralismoaz maiz mintzatzen
|
direnak
, eta aldi berean euskararen aurka ere bai. Beraz, hizkuntzari buruzkoan, zer da horientzat, pluralismoa??
|
|
|
–bidezkoa ikusten da organo misto bat eratzea Administrazioaren eta gizarte nafarraren artean elkarretaratu, parte hartu eta elkarrizketatzeko foro modura, hizkuntza normalizazioaren kontzeptu berariazkoa osatzen duten alderdi batzuen gainean botere publikoei aholkua eman diezaieten?. Hala eta guztiz ere, garbi ikusten da Gobernuak ez zuela Kontseiluaren eskakizun eta aholkurik aintzat hartu nahi, eta beronen eginkizun garrantzitsuak (Foru Dekretuaren 4 artikuluan xedatzen
|
direnak
), hala nola, euskararen planifikazio, erabilera, sustapen eta normalizazioa?, saihesten aritu zela.
|
|
|
177 Bartolomekbibliotekaneskuraizanzitzakeenliburuezohargaitezen, harengaraiko etalehenagokosermoi liburuak aipatzendituguhemen, gauregunereMarkinako Karmeldarrenbibliotekan gordetzen
|
direnak
: XVII.mendekoetatik ondorengo autore hauenakdaude:
|
|
|
FraiBartolomekidaztendutengaraiberean, bestelauidazledituguberenidazki eta argitalpenengatik aipagarriak
|
direnak
: PedroAntonioAñibarro, argitalpen birekin; hauetatiklehenengoa, CristauDotriña, 1802koa, ezagunazitzaionBarto
|
|
|
Bainairakurlearioharrarazteakomenidaerahonetakoidazkiugarietatiketa orobatbere bereakzituenetikere, partetxikibatbaizikezdelagelditzen; bereziki gutunakdiragordetzen
|
direnak
...
|
|
|
Bietan handia da hiriburuan bizi diren irakurleenpisua, baina Nafarroaren kasuan kopuru hori %42, 1era heltzen da; gainera, Nafarroan herri txikien ehunekoa ez da makala: %30, 5 Euskal AutonomiaErkidegoko audientzian, hiriburuetan bizi direnena %37, 7koa da eta herritxikietan bizi
|
direnak
%9, 2koa; askoz baxuagoa, beraz.
|
|
|
Gainera, Hego Euskal Herrira mugatuko garenez, emisio esparru desberdinekokanalak aurki daitezke aldi berean lanean: Estatu espainiar osorako ari
|
direnak
(TVE1, TVE2, Canal Plus, Antena eta Tele), Euskal Herri osoa kontuan hartzen dutenak (ETB1 eta ETB2) eta, azkenik, telebista lokalak deiturikoak, beren seinalearen igorpena herri, hiri zein eskualde batera mugatzen dutenak (Tele Donosti, Canal Bizkaia edoTele bezalakoak).
|
|
|
Taula berean ikus daitekeenez, hiru kanal multzo antola daitezke audientziarenarabera: lehenean, nagusitasuna dutenak daude, hots, TVE1, Tele, ETB2 eta, neurriapalagoan, Antena; gero, kopuru aldetik bigarren mailakoak
|
direnak
(TVE2 etaETB1) eta, azkenik, ordu gehienetan kodifikatuta dagoen Canal Plus eta, berez emisio esparrua mugatua dutelako, jende gutxiagorengan heltzen direnak: Canal 4, TeleVitoria, Tele Bilbao edota Tele 7 bezalakoak.
|
|
|
Taula berean ikus daitekeenez, hiru kanal multzo antola daitezke audientziarenarabera: lehenean, nagusitasuna dutenak daude, hots, TVE1, Tele, ETB2 eta, neurriapalagoan, Antena; gero, kopuru aldetik bigarren mailakoak direnak (TVE2 etaETB1) eta, azkenik, ordu gehienetan kodifikatuta dagoen Canal Plus eta, berez emisio esparrua mugatua dutelako, jende gutxiagorengan heltzen
|
direnak
: Canal 4, TeleVitoria, Tele Bilbao edota Tele 7 bezalakoak.
|
|
|
Seinalearen hedadura oso desberdina dute batzuek eta besteek (Hego EuskalHerri osoa hartzen dutenak edo auzune batera mugatzen
|
direnak
daude).
|
|
|
Irrati emandegi soilak
|
direnak
daude batetik, eta katean antolatutakoak bestetik (Xorroxin, edo Eusko Irratia, SER...).
|
|
|
Euskaraz, gaztelaniaz (ditugun audientzia ikerketetan frantsesez ari direnbatzuk ere kontuan hartu ditugu) edo bietara ari
|
direnak
aurki daitezke geureartean.
|
|
|
Lehenik eta behin, aipatu beharra dago Hego Euskal Herrian irratia entzuten duenpopulazioaren %77, 1 bost irratiren eskuetan dagoela. Irrati emandegi hauen indarrakbigarren planoan uzten ditu gainerakoak, neurri handi batean emisio eremu lokalekoak
|
direnak
, hain zuzen ere. Ikus ditzagun segidan, entzule kopuru horiek protzentualki eta zenbaki absolutuetan.
|
|
|
Azken multzoan bi egunkari ditugu, EL MUNDO eta EL PAIS, eta bi hauek HegoEuskal Herrirako egiten dituzten edizioak. Izan ere, lehen aipatu dugunez, hemenbertan egin eta argitaratzen diren egunkarien ondoan, badira beste pare bat, Madrilenateratzen
|
direnak
, honako hainbat orrialde berezi gehituz. Edizio bereziak dituztenegunkari horien artean EL MUNDO DEL PAIS VASCO da arrakasta handiena duena (21.697, OJD); gainera, lau herrialdeetan saltzen da.
|
|
|
Hedabideen paisaia honen aniztasuna proposaturiko euskarri eta formatuari lotutadago, baina baita zuzenduta dagoeneko publikoari (euskaldunak, frantses hiztunak, eremu geografiko desberdinetara joaten
|
direnak
eta bertakoak direnak...), erabilitakohizkuntzei (frantsesa, euskara batua, zuberera,...) edo hedabide desberdinetakokazetari eta arduradunen jatorri eta unibertso kulturalei ere.
|
|
|
Hedabideen paisaia honen aniztasuna proposaturiko euskarri eta formatuari lotutadago, baina baita zuzenduta dagoeneko publikoari (euskaldunak, frantses hiztunak, eremu geografiko desberdinetara joaten direnak eta bertakoak
|
direnak
...), erabilitakohizkuntzei (frantsesa, euskara batua, zuberera,...) edo hedabide desberdinetakokazetari eta arduradunen jatorri eta unibertso kulturalei ere.
|
|
|
Argitu behar da, bestalde, taula bi horien artean agertzen den alde bat: oro har, herrialdeetan eragina duten gertaerak gutxiago dira herrialdeetan gertatzen
|
direnak
baino. Aitzitik, egitate handiagoetan (Euskal Autonomia Erkidegoan, Hegoaldean edota Euskal Herrian) eragina duten albisteak gehiago dira lurralde hauetan gertatu direnak baino.
|
|
|
oro har, herrialdeetan eragina duten gertaerak gutxiago dira herrialdeetan gertatzen direnak baino. Aitzitik, egitate handiagoetan (Euskal Autonomia Erkidegoan, Hegoaldean edota Euskal Herrian) eragina duten albisteak gehiago dira lurralde hauetan gertatu
|
direnak
baino. Adibidez, Gasteizko Jaurlaritzak berak hartutakoerabaki baten berri ematen duenean, berri ematea (prentsaurrekoa esaterako) herrialdebatean gertatzen da, baina eragina Euskal Autonomi Erkidego osora heda daiteke.Ezberdintasun hori neurketak egiteko erabili dugun metodologiaren ondorioa da:
|
|
|
mota honetako albisteak EUSKALDUNONEGUNKARIAren albiste guztien %11 diren bitartean, GARAn %4ra jaisten da portzentaje hori. Horren aldean, GARAn zertxobait gehiago agertzen dira Gipuzkoan gertatutakoak, eta bai orokorrean aldi berean Euskal Herri osoan gertatzen
|
direnak
ere.Edozein modutan ere, ezberdintasun txiki horien gainetik antzekotasuna nabarmenageri da.
|
|
|
Euskal Herri osorako politikagintza indartuz joan den neurrian, Euskal Autonomia Erkidegorakoa ahuldu egin da. Baina Lizarra Garaziko itunetiksortu den politikagintza hori gehienbat egitasmoen mailan burutzen den neurrian, gauzapenen mailan burutzen
|
direnak
oraindik ere daukagun egituraketa juridiko politikoari lotuta daude, eta hori islatzen da, besteak beste, ekonomiari buruzkoalbisteetan. Gai honen inguruan agertzen diren albiste asko erakunde administratiboekhartutako erabakiekin edota datuak bildu eta emateko erabiltzen diren estatistika sistemekin dute zerikusia.
|
|
|
Beren bigarren erreferentzia eremua Euskal Herria da (Euskal Herriarenzati bat, zehazkiago esanda). Hirugarren eremu esanguratsua Estatu Espainiarra da, etaeremu horretan gertatzen
|
direnak
argitaratuak izateko bezain garrantzitsutzat jotzendira. Azkenik, mundua agertzen da laugarren erreferentzia eremu modura.
|
|
|
irrati lokal asoziatiboak, tokian tokiko elkarteekgestionatuko dituztenak; irrati lokal independenteak: komertzialak, eremu lokalerako bakarrik emititzendutenak eta inongo ordu tartetan Estatu mailako beste programaziorik ematen ez dutenak; irrati lokalak, baina Estatu mailan emititzen duten kateen parte
|
direnak
(tematikoak, betiere); Estatu mailako katetematikoak; Estatu mailako orotariko kateak.
|
|
|
Beste alde batetik, Euskal Herrian jatorria eta abiapuntua duten taldeak daude, bertan sendotasuna lortu eta gero, proiekzio estatala edota nazioartekoa ere lortzensaiatu
|
direnak
eta aurreko kategorian aipatutako taldeekin, estatu mailan behintzat, lehiatzeko moduan direnak. Hauxe da El Correo taldearen kasua, zeinaren beste ezaugarria, hain zuzen ere, Euskal Herrian bertan jarraitu duen hedapen multimediatikoaindartsua izatea den.
|
|
|
Beste alde batetik, Euskal Herrian jatorria eta abiapuntua duten taldeak daude, bertan sendotasuna lortu eta gero, proiekzio estatala edota nazioartekoa ere lortzensaiatu direnak eta aurreko kategorian aipatutako taldeekin, estatu mailan behintzat, lehiatzeko moduan
|
direnak
. Hauxe da El Correo taldearen kasua, zeinaren beste ezaugarria, hain zuzen ere, Euskal Herrian bertan jarraitu duen hedapen multimediatikoaindartsua izatea den.
|
|
|
Azkenik, nazioarteko komunikazio taldeak ere aipatu behar dira, indartsuakzenbait sektoretan, aldizkarietan bezala Espainiar Estatuan; eta horien presentzianabarmena da atal batzuetan, ikus entzunezko produkzioan adibidez. Eta baita bestesektore batzuetako enpresak ere, telekomunikazioen eta teknologia berrien garapenakbultzatuta, arlo berri hauetan beren lekutxo eta tartea egiten saiatzen
|
direnak
: Retevision, Cableuropa,....
|
|
|
Kable zein sateliterako zerbitzuak: telebistei bakarrik ezartzen zaizkiemugak, nolanahi ere lurrazalekoenak baino lausoagoak
|
direnak
. Zineari dagozkion gutxieneko portzentajeak %60 eta %40koak dira, hurrenez hurren, lan europarrentzat eta jatorriz frantsesez egindakoentzat; Europako ikus entzunezko lanentzako kuota orokorra, berriz, %50ekoa da.
|
|
|
Horiek garatu eta gauzatzeko ahalmena, berriz, Autonomia Erkidegoei ezagutzen die, betiere Erkidego bakoitzeko AutonomiaEstatutuan zehaztutakoaren arabera (149 artikulua). Eskuduntzen banaketarako moduorokor honek arazoak sorrarazi ditu historikoki, ez baitu argitzen zein diren oinarrizkoarauak, eta etengabeko tentsio egoeratan kokatu ditu Estatua eta Autonomia Erkidegoak, momentu politikoaren arabera erabakitzen joan
|
direnak
.
|
|
|
Honen arabera Autonomia Erkidegoekaukera dute beren gestiopean egongo diren telebistak eratzeko34 Alabaina, zerbitzuberri horien titularitatea Estatuarena izango dela xedatzen da. Horrekin batera, programazioari buruzko zenbait mugapen ere egiten dira lege honetan, nahiz etafuntsezkoak Estatutuaren legean finkatzen
|
direnak
izan. Horrez gain, programeneskubideak erosteko orduan, nazioarteko kirol erretransmisoak, bereziki?, RTVEeta telebista autonomikoen artean sor litezkeen tirabiretan, RTVEri eta Estatu osokoikusgarritasunaren printzipioari lehentasuna ematen dioten xedapenak ere jasotzendira35 Erkidegotik kanporako ikusgarritasunaz, lege honek ez du ezer zehazten, baina1999ko Aurrekontuak laguntzen zituen legean arautu zen arlo hau.
|
|
|
Bertanhonako kanal multiple hauek aurreikusi ziren, bakoitza, gutxienez, kalitate estandarrekolauna programaziorentzako kapazitatearekin: ...taz, deskonexiorik egiteko aukerarik gabe; bat Estatu mailakohedapenekoa eta frekuentzia anitzekoa, deskonexio territorialak egiteko aukerarekin, beraz?, eta hedapen autonomikoko multiple bana Autonomia Erkidego bakoitzeko.Halaber, zehaztu gabeko hainbat frekuentziaren erreserba egin da, aurrerantzean zerbitzuen estaldura zabaldu eta deskonexio territorialak eta hedapen lokala sustatzeko erabiliko
|
direnak
.
|
|
|
euskara eta frantsesaedo euskara eta gaztelania. Gainera, asko eta asko dira beste hizkuntzen jabe erebadiren euskaldunak, gero eta gehiago dira euskaldunen artean hiru edo lau hizkuntzaren jabe
|
direnak
, gazteak batez ere. Euskalduna da, bakar bakarrik, testuinguruakahalbidetzen dion neurrian, euskaraz ala inguruko erdaraz funtzionatzea erabakidezakeena.
|
|
|
e) Albisteen garrantziari gagozkiolarik (alegia, luzeak ala laburrak diren, orrialdearengoiko partea ala behekoa betetzen duten, orrialde berezituetan ala arruntetanargitaratu diren, eta abar kontuan hartuta), oro har bigarren edo oso bigarrenmailako albisteak dira euskaraz publikatzen
|
direnak
.
|
|
|
Ikastola bateko ikasleengutun bat da eskuartean duguna, giza eskubideei buruz hausnarketa egiten duena. 19lerro dira guztira El Correo egunkarian euskaraz agertu
|
direnak
, nahiz eta lerro horiek230 ikaslek izenpetu dituzten.
|