|
2000
|
|
|
Aldi horretara darama Legeen izpiritua ren egileak aubane eta ontzi hondoraketa eskubide burugabekoen jatorria. Gizakiek, hala
|
dio
berak, zera uste zuten: atzerritarrak, zuzenbide zibileko loturarik gabekoak izan eta ez zitzaiela inolako justizia edo erruki mailarik ere zor.
|
|
|
Asmo horretara ekartzen gaitu, behin eta berriz, Portalis horrek. Argi
|
dio
berak ezkontza ez dela egoera zibil soila, bizi egoera baizik:
|
|
|
Izadiak, inork ohartu gabe, senar emazteen arteko batuketa luzatzen du, batuketa horri urtero urtero zimentarri berriak emanez, gozo eta betebehar sortu berriekin. Egoera eta jazoera bakoitzari ateratzen
|
dio
bere probetxua, atsegin eta bertutearen ordena berria bertatik plazaratzeko.
|
|
2001
|
|
|
Oro harrezko gauzez irakaspen sistematiko batean apriorizko ezagutza objektiboa ematen duela uste duen Ontologiaren izen harroak adimen hutsaren Analitika soil apalagoari utzi behar
|
dio
bere lekua (A247/ B303 (E252)).
|
|
2004
|
|
|
Galdera horiei erantzuteko orduan azpimarratu behar dugu zalantza ez dela izango berarentzat behin behineko mugimendua; ez dio esango bere buruari: " ederki, zalantza egingo dut ea zerbait ateratzen den hortik"; eta ez da izango, ezta ere, helbururik eta norabiderik gabeko eginbeharra, ez
|
dio
bere buruari esango: " zalantza egingo dut etengabe eta beti edozein gauzaz".
|
|
|
Agintearekiko matxinadan beste hutsegite bat igar dezakegu hor. Izan ere, ezagutzaren arloan aldarrikatzen den askatasunak ez du bere isla izango moral kontuei dagokienean, eta horrek mugatasun handia ezarriko
|
dio
bere lanari. Seguruenik arrazoi arrotzek jokatuko dute arlo hori bere hausnarketatik kanpo uztean, eta ez da txikiena izango beldurrarena.
|
|
|
Hori guztia ukaezina da. Haatik, haurrak ez du bakarrik ingurumena" jasaten" eta hartarik" jasotzen", haurrak ere eragiten
|
dio
bere ingurumenari, bere gurasoengandik hasita. Haurra ez baita estimulu eta eragin hartzaile hutsa, estimulu emaile eta eragin sortzaile ere delako.
|
|
2005
|
|
|
Uko egiten
|
dio
bera zuzenbidearen meneko izateari, oro galdatzen du iskiluen bidez.
|
|
|
Hizkuntza, alde batetik," produktu" bat bezala agertzen zaigu eta honengatik hitz egin dezakegu bere dimentsio edo izaera" estatikoaz" (ergon). " Hizkuntza, nahiz eta pentsatze ekintza bakoitzean bakarrik izan baliozkoa, independentea da bere osotasunean eta, honengatik, existentzia berezia ematen
|
dio
berak bere buruari" 80 Hizkuntza, bestalde," jarduera" bezala ikus dezakegu eta, zentzu honetan, posible zaigu haren dimentsio edo izaera" dinamikoaz" (energeia) hitz egitea. " Hizkuntza ez da hainbeste bizitzarik gabeko produktu bat bezala kontsideratu behar baizik eta askoz gehiago produkzio bat bezala", hau da," ez hainbeste erloju mekanismo hil bat bezala baizik eta bere baitatik sortutako kreazio bizi bat bezala" 81 Bi aspektu hauek oinarrizkoak eta elkarren osagarriak baldin badira ere, hark garbi ikusten du —bere garaikide askok ez bezala eta baita geroago F. Saussurek eta N. Chomskyk ez bezala— bigarrenari eman behar zaiola garrantzia82.
|
|
|
Honela, bada, bere kuriositate intelektuala ez doa hainbeste giza-bitxikerien edo giza-berritasunen atzetik, baizik eta gizabanakoaren natura original eta izaera transferiezin horren atzetik. " Gizakiengan eta gauzengan berria dena", idazten
|
dio
bere emazteari," ez da niretzat erakargarria objektu berri, interesgarri edo atsegin bezala, baizik eta egiaz objektu indibidual bezala" 18 Ideia hau, hain zuzen, era honetan garatzen du lagun bati idatzitako beste eskutitz batean:
|
|
|
Gure autorearen arabera, baina, ez da horrelakorik gertatzen, ze" giza-idealitate" bezainbeste" giza-indibidualitate" dago: " gizabanako bakoitza errealitatean ageri den ideia bat da" 24 eta" giza-indibidualitate bakoitza agerpenean errotutako ideia bat da" 25 Perspektiba propio batetik bada ere, honela ikusi dugu jada, gizabanako bakoitza gizadiaren konkrezio oso bat da eta, honengatik, bakoitzak bere bidetik eta etengabean ekin behar
|
dio
bere garapen prozesuari. Pertsona beti bere errealitate indibidualaren eta bere posibilitate idealaren arteko esparru mugikorrean kokatzen da, alegia, jada denetik etorkizunean izatera irits daitekeenerako balantza batean bezala.
|
|
|
honen haritik," gizakiaren ezagutza" jarduera berezi bezala kontsideratzen du, zeinek" subjektuaren baitan idealerantz hobetzeko gai den hura bilatzen" duen; eta gainera, gizakiaren" formazioa edota hezkuntza" zeregin dinamiko bezala ulertzen du, honen humanizazio prozesua" oinarritzera, garbitzera eta handitzera" zuzenduta dagoena27 Garapen prozesu honetan, beti ere, gizakiak unibertsala denaren eta singularra denaren arteko oreka errespetatuz jokatu behar du, hau da, leial izan behar du bai humanitateak berak dakarzkion exijentzia orokorrekin bai giza-indibidualitate bezala berak bertan dituen exijentzia partikularrekin. Honela
|
dio
bere testuetako batean:
|
|
2006
|
|
|
Hil berria denaren gorpuaren aurrean, aitortzen baitio berak ere heriotza aurkituko duela Troian: jainko andereek ez diete guraria betetzen giza abere guztiei eta aurrez erabakita daude (peprwtai) Troiako lurra odolez gorrituko dutenen izenak68 Geroxeago ere, Patroklo maitatuaren arima aurkezten zaio Akilesi berriro, Hadesera iragan dadin erre eta lur eman diezaion eskatzera, eta iragarpen berbera egiten dio, gogoratzen
|
dio
bere patua (autw moira) troiar aberatsen harresiaren oinpean hiltzea dela69.
|
|
|
Odiseo ez da batere kikilduko, Itakako erresuma berreskuratzeko, berea zen botereaz jabetu diren aristokrata askoren aurka: egin duen ahalegin eskergak distira emango
|
dio
bere bakarkako balentriari; Odiseok nahiago du hil, bere jauregian makurkeriak egiten ari diren printze andanari aurre egiteari utzi baino31.
|
|
|
[21] Dena dela, kritikak eginkizun hori ahalik eta modurik egokienean egin dezan, aurreiritzi guztietatik aske eutsi behar
|
dio
bere buruari, eta aztertzen ari den objektuaz gain ez du beste ezer kontuan hartu behar. Esan daiteke artelan oro, gogamenean behar bezalako eragina izan dezan, ikuspuntu zehatz batetik arakatu behar dela, eta badira obra hori erabat dastatzerik ez duten pertsonak, zeinak obraren baldintzetara egokitzen ez den egoera errealean edo irudikatuan baitaude.
|
|
|
Eman dezagun, ‘A' izeneko pertsona bat diru mailegu baten eskean dabilela negozio bat jartzeko asmotan. B pertsonak A ri dirua mailegatzen
|
dio
bere adiskidea delako eta A k aurrera egitea nahi duelako. D pertsonak, ordea, A ri maileguz dirua ematen dio etorkizunean A k izango dituen etekinei probetxu ateratzeko.
|
|
2007
|
|
|
Mendetan zehar lehorrean gotortuta egon zen Helade itsasora begira jartzen da: Eubeak Egeoren iparraldea eta ekialdea zeharkatuko ditu eta Italiako itsasoa; Korinto indartzen hasten da, hain zuzen itsas komertzioari esker; Atenasek itsasoan lortuko duen indarrari zor izango
|
dio
bere nagusitasuna eta inperioa.
|
|
|
Ezin gara ahaztu, alabaina, hezkuntzak hemen oso kontuan hartu duela giza aniztasunaren errealitatea eta, zehazki," alde kultural ezberdinen ‘hizkuntza’ espezifikoei buruzko galdera" 153 Lochek, bigarrenik," hizkuntzak" hezkuntzan betetzen duen" funtzio instruktiboa" aztertzen du, gizakiak berori" kultura ikasteko ekintzetan" erabiltzen duen heinean154: azken batean," kultura —zein bere forma historiko sozialean— ez da sortzetikoa baizik eta transmititutakoa", eta, horregatik," beraren jabekuntzak gizakiaren ikasteko gaitasuna" aurresuposatzen du155 Ikasketa prozesu horretan, alabaina, gizakiak hizkuntza erabili behar du, ze, finean," horrek ematen
|
dio
berari aukera egitura kulturalak produzitzeko eta erreproduzitzeko" 156 Hemen bistaratzen zaigun funtzio instruktiboa, beraz, aurrekoaren" eraldaketa espezifiko" bat baino ez da, bertan garrantzitsuena ez delarik" hizkuntzaren ikaskuntza bera", baizik eta" hizkuntzaren bidezko ikaskuntza" 157 Aipatzekoa da ere, pasadan edo, hemendik abiatzen direla hainbat"... esan dezagun, lehenik," hizkuntzaren funtzio komunikatiboa" —orokorrean—" pertsonen arteko elkarreragin sozialaren bitarteko nagusi izatetik" datorrela, hemen aurkitzen dugularik ere hizkuntzak —zehazki—" hezkuntza interakzioari" egiten dion ekarpena160 Kontua da, baina, hezkuntza prozesuan partaide direnen arteko interakzio soziala berezia dela, ze irakasleak bertan ikasleari eskaintzen dion laguntza ezin daiteke bestelako ekintza sozialen bitartez ordezkatu.
|
|
|
Horren haritik uler daiteke, ere, zergatik gorago hezkuntzaren alde sozio-kulturala aztertu dugun —sozializaziorik eta enkulturaziorik gabe ez dago gizakiaren pertsonalizaziorik—, baita zergatik Deweyk —adibidez—" hezkuntzaren funtzio eta espiritu sozialaz" 96 hitz egiten digun. Hezi nahi duenak, bestela esanda, nahitaez hartu behar du kontuan pertsonaren dimentsio komunitarioa —gizabanakoari lagundu egin behar
|
dio
bere gizartearen kide on bat izaten—, eta horrek, jakina, erantzukizun etikoa dakar berarekin. " Bizitza sozialean parte hartzeko gaitasuna garatzen duen hezkuntza", honela jarraitzen du aurrerago Deweyk," morala da" 97 Hausnarketa etiko pedagogiko horrek, alabaina, ezinbestean garamatza giza aniztasuna bere historizitatean kontsideratzera, alegia, gizabanakoen eta gizataldeen berezitasun sozialek eta kulturalek hemen ere duten esanahia aztertzera.
|
|
|
bere berezko gaitasunen garapena bere eginkizuna izan daiteke" 18 Askatasun horrekin batera, baina, gizakiaren hezia izateko eta hezteko" obligazioa" dator: " Gizakia, existitzerakoan", honela dio Zubirik," ezinbesteko zeregin batekin topatzen da, alegia, bere burua egin beharraren zereginarekin" 19 Kontua da giza askatasuna erlatiboa dela ze, aipaturiko hezkuntzaren beharraren eta posibilitatearen haritik, gizakiak nahi eta nahi ez ekin behar
|
dio
bere burua osatzeari. Sartrek dioen bezala:
|
|
2008
|
|
|
Horrekin Fichteren ikuspuntua onartuko da. Horregatik, Hegelek pentsamendu formalari bakarrik eskatzen
|
dio
bere muga gainditzea.
|
|
2009
|
|
|
Gizon nahasi eta anonimo horri, nor den eta zer izen eraman behar duen ere ez dakien horri, europarrari alegia, historiagileak ordezko identitateak, itxuraz berea baino indibidualizatuagoak eta errealagoak, eskaintzen dizkio. Baina zentzu historikoa duen gizakiak ez
|
dio
bere buruari iruzur egin behar eskaintzen duen ordezko horrekin: mozorro baizik ez da.
|
|
2011
|
|
|
Manuelek poesia txar zirkunstantzial bat Francori eskaini dion moduan, Antoniok Lsterri eskaini
|
dio
bere ditiranbotxoa. Franco hil baino lehentxeago Alderdi Komunistan etena egon zenean eurokomunismoaren kontuaren inguruan, Carrilloren aurka eszisioa Enrique Lster horrek protagonizatu zuen.
|
|
|
Aitzitik, honezkero: " Vivimos en un mundo esencialmente apocrifo —konfesatzen
|
dio
bere buruari Machadok—, en un cosmos o poema de nuestro pensar, ordenado o construido todo el sobre supuestos indemostrables...". Ez dago ezagutzaren azken fundamentu ongi fundaturik.
|
|
2012
|
|
|
Platonen testua (Politeia) da hemen abiapuntua: egia unibertsalak ezagutzeko esperientzia" egian" ezarri, kokatu, egokitu behar dela
|
dio
berak; hau da, gure esperientzia egiaren elementuan jartzen den heinean, munduaren objektu partikular bat ezagutu dezakegu, eta ez bere partikulartasunean soilik, baita bere Izatean ere. Eta munduaren objektua bere Izatean hartuz gero, pentsamenduari azaldua zaion heinean bakarrik den objektuaren zati hori" egian" hartzen delako gertatzen da.
|
|
|
Baina Badiouren erabakia oso bestelakoa da: dialektika materialista deitzen
|
dio
bere estrategiari. Dialektika da substantiboa.
|
|
2013
|
|
|
Gainera, badirudi Descartesek ez duela bereizketa zorrotzik egiten termino horien erabileran, ez behintzat antzinatean egiten direnak bezainbestekoak. Esaterako, une batean Descartesek
|
dio
bera pentsatzen ari den zerbait dela, hau da, animus (gogo) bat, hau da, intellectus (adimen) bat. Besteetan zer horri, pentsatzen ari den horri, arima deitzen dio.
|
|
2014
|
|
|
gizateriaren etorkizunari buruz boladan dauden ideia komunistek, nolabait, artearen alde egiten dute". Minna emazteari gutun batean esan zion" sinpleki eta apaltasunez iraultzaile" bat bihurtu zela15 Mageek
|
dio
bere gogoetak egiteko astiarengatik opera oso bat gabe gelditu garela.
|
|
2016
|
|
|
" unibertso osoan esku bakarra jardun da". 10 Lantzean behingo zalantzaren batzuk gorabehera(" vague doubts"), airean zeudenak, Darwinek espezieen aldaezintasunean irmo sinetsi du bidai aldi guztian. Handik hilabete batzuetara Londresen abiatu da, bidaiatik ekarritako materialen klasifikazioak sortzen zituen arazoengatik hain zuzen, eta laguntzen zion hainbat adituren lankidetzarekin, espezieen jatorriari(" misterioen misterioari",
|
dio
berak) eboluzioaren teoriarekin askaera bilatzen.11 Urteak kostako zaio teoria koherente bat eskaini ahal izan arte. Gogoratu behar da, funtsean Europako fauna eta flora ezagunak sistematizatzeko pentsatuak zirela ordura arteko klasifikazio sistemak.
|
|
|
mira, harridura, kuskus eta jakin mina, berrizaletasuna, etb. Darwinek imitaziorako jaidura nabarmentzen du (indartsua gizon emakumeongan, basatiengan bereziki,
|
dio
berak), txori, zakur, tximino eta beste abere askorengan ere nabaritzen dena.52 Are garrantzitsuagoa garapen intelektualerako kontzentrazioari deritzo, arretari(" attention"), gizakiek bezalaxe abereek daukaten dohaina.53 Gehi dezagun oroimena, abereek pertsonenganako nahiz lekuenganako harrigarria izaten dutena.54 Eta, koadroa osatzeko, irudimena: maiz ohi duen bezala, Darwinek zakurraren irudimenaren adibideak ematen ditu.55
|
|
2017
|
|
|
aldi berean osorik ematen zait, hor baitago munduan ezagut dezakedan objektu gisa (erlazio objektiboa adierazten baitut zera esaten dudanean: " Pierrek begiratu bat eman
|
dio
bere erlojuari"," Jeannek leihotik begiratu du", eta abar) eta aldi berean osorik egiten dit ihes. Erlazio horren funtsezko terminoa objektu gizona den heinean eta erlazio hori berarenganantz doan heinean, erlazio horrek ihes egiten dit, ezin naiz erdian kokatu:
|
|
|
Horrek garbi erakusten digu Bestea ez dela lehenik munduan bilatu behar, baizik eta kontzientziaren ondoan, kontzientzia bat bezala zeinetan eta zeinagatik kontzientzia, bada, bera den hori bihurtzen den. Cogitoak eutsia den nire kontzientziak bere buruaz eta existentziaz lekukotasun zalantzarik gabea ematen duen bezala, zenbait kontzientzia partikularrek ere, ‘lotsa kontzientziak’ esaterako, cogitoari lekukotasun zalantzarik gabea ematen
|
dio
bere buruaz eta Bestearen existentziaz.
|
|
|
Hala, bere baitarakoa bere posibleetaranzko transzendentzia da. Sartrek ‘ipseitate’ esaten
|
dio
bere baitarako izatearen eta bere posibleen artean dagoen etengabeko izate igorpenari. Oro har, ‘ipseitate zirkuitu’ terminotan azaltzen du:
|
|
2022
|
|
|
Descartesek ere, ezin bestela, gorputzaren argi ilunekin egiten du topo, ez baitu garbi bereizten zentzumenen bidez iristen zaizkion egiazko datuen eta engainatzaileen artean, ez baitu egiaztatzerik bere buruaz hautemandakoak, mina kasurako, eta loaldiaren eta esna aldiaren lurralde nahasietan galtzen baita. Honako hau galdetzen
|
dio
bere buruari: zer egin horrekin guztiarekin, munduaz eta geure buruaz eduki dezakegun ezagutzarekin, erlazio libre eta aldi berean sendoa eratzerakoan?
|
|
|
Filosofia amaitu gabea ahitutako planeta batean: gaur bizitza onak edo ongi, terapeutika filosofiko oro gidatzen duenak, aurre egin behar
|
dio
bere bizi baldintzak suntsituta gizadia autosuntsitzeko aukerari. Horrek berekin dakar, ez soilik pentsamenduan konfiantza izatea gizadiaren oinarrizko galderen inguruko ikasketa komunitatea den aldetik (nola bizi?, nola pentsatu?, nola jokatu?), ezpada fidatzea Mendebaldeko tradizioaren parte izan ez diren eta globalizazio deitzen dugun munduaren nagusitasunezko espazio hori osatu ez duten beste pentsatzeko modu batzuetan.
|
|
|
Eta, gaur, pentsamendua itotzen ari da unibertsitatean. Filosofiak gainean duen itolarriak ez
|
dio
berari bakarrik eragiten: berarekin batera dago arriskuan pentsamendu aske eta esperimentala jakintza eta zientzia ikerketaren oinarri izatea orokorrean.
|