|
2001
|
|
|
Parkinsonen gaixotasuna nerbio sistemaren patologia da. Muskulu tonuaren mugimendua eta jarrera kontrolatzeaz eta koordinatzeaz arduratzen
|
den
garuneko zonari eragiten dio. Garunaren eremu horretan (substantzia beltza) osagai kimiko bat dago:
|
|
2002
|
|
|
Flinders Unibertsitateko Medikuntza Eskolako Giza Fisiologia Saileko zientzialari talde batek, Hegoaldeko Australian, Parkinson gaixotasunaren endekapen prozesua mantsotzeko gai
|
den
garuneko entzima bat aurkitu du, Alzheimer gaixotasunak eta dementziak jotako gaixoei ere lagunduko diena. Ondorio horietara iristeko, Parkinson, Alzheimer edo beste gaixotasun neurologiko batzuk hil aurretik, giza garunak aztertu zituen taldeak, eta entzima (glutationperoxidasa) ugari agertu zen.
|
|
|
Hiperkolesterolemia (kolesterol altua) duten pazienteek ez dute ortzadarraren aberastasun kromatiko osoa gozatzen. Izan ere, gehiegizko kolesterolak kalte egiten dio ikusmen funtzioa kontzentratzen
|
den
garun azalari. Revista Española de Cardiología aldizkariak argitaratu duen lan honen alderdi garrantzitsuenetako bat da ikusmenaren anomalia horrek argi eta garbi adierazten duela gaixotasun kardiobaskularra izateko arriskua dagoela.
|
|
2003
|
|
|
Ingurunera botatzen diren sustantzia gehienak, ez dira laborategietan ikertu toxikoak diren ikusteko. Eta frogatu diren gutxi horiek, ez daukate kontutan fetuan garatzen ari
|
den
garuna edo haur jaio berri baten garuna, askoz ere sentikorragoa dela heldu batena baino, eta gainera ezberdina dela laborategiko animali baten garunarekin alderatuta. Gainera, laborategiko ikerketak sustantzia bakarrarekin egiten dira.
|
|
|
Kaliforniako Hegoaldeko Unibertsitateko (AEB) zientzialariak siliziozko txip bat sortu dute, oroimena, gogo aldartea eta kontzientzia (hipokanpoa) kontrolatzeaz arduratzen
|
den
garunaren arloko funtzioak betetzen dituena, “New Scientist” aldizkarian argitaratutako azterlan baten arabera. Probak ondo badoaz, zientzialariek diote txip horrek oroimena berreskuratzen lagunduko diela garuneko infartuen, epilepsiaren edo Alzheimerraren ondorioz kalte neuronalak izan dituzten pertsonei.
|
|
2004
|
|
|
“transplante bat pentsatzen denean, errazagoa da neurona dopaminergikoak soilik ordezkatzea dopamina eta beste neurotransmisore batzuk sortzen dituzten neuronak baino. Zenbat eta mugatuagoa izan esku hartu behar
|
den
garunaren eremua, orduan eta arrakasta aukera gehiago daude”. Zelula amak “oso aukera oparoa” dira, nahiz eta urteak itxaron diren dopamina iturri neuronalen birsorkuntzan “berme guztiekin” aplikatzeko, neurologoa amaitu zen.
|
|
2005
|
|
|
“Tumore osoa kentzea lortzen badugu, ia paziente guztiak bizi dira; ezin bada, %40 inguru”, esan zuen. Datu on horiek hainbat faktoreren ondorio dira, hala nola orain dela gutxi arte ezin zitezkeen lekuetan esku hartzeko aukera edo neuroanestesiari esker (ebakuntza egingo
|
den
garunaren zatia bakarrik lokartzen da), Sawaya doktoreak adierazi duenez, “gaur egun ere funtsezkoa da ahalik eta kirurgiarik onena egitea”. Kirurgiarik onena Ebakuntza ondoko terapiei dagokienez, itxaropen handia da farmakogenomika banakako tratamenduak egiteko pazienteen azterketa genetikoa.
|
|
2006
|
|
|
“Giza burmuina organo preziatua eta zaurgarria da, eta, haren funtzionamendua organoaren osotasunaren araberakoa denez, edozein kalte, nahiz eta mugatua izan, ondorio larriak izan ditzake”, esan zuen Philippe Grandjean doktoreak, Danimarkako Hegoaldeko Unibertsitateko Ingurumen Medikuntza saileko buruak, Winslowparkenen. “Toxikotasuna frogatzeko dokumentazio nahikoa dagoen arren, produktu kimiko gehienak ez daude araututa garatzen ari
|
den
garuna babesteko”, esan zuen adituak. “Beruna eta merkurioa bezalako substantzia gutxi batzuk baino ez dira kontrolatzen haurrak babesteko”, adierazi zuen Grandjeanek.
|
|
2007
|
|
|
Ondorio hori atera dute Standfordeko Unibertsitateko (AEB) ikertzaileek. Aldaketak hipokanpoan nabaritzen dira, oroimena eta emozioak prozesatzeko ezinbestekoa
|
den
garuneko eremuan, eta zaurgarriago bihurtzen dituzte bizitzan zehar aurre egin behar dioten estresa, antsietatea edo depresioa.
|
|
|
Proba horien emaitzak oso garrantzitsuak izango lirateke baldin eta zientzialariek Alzheimerraren garapena geldiarazteko eta gaitz horri lotutako oroimena galtzeko modua aurkituko balute, gaur egun sendabiderik ez baitago. Denbora askoan, ikertzaileek jakin dute lesio mikroskopiko batzuk, Alzheimerraren ezaugarri bereizgarria, usaimenerako garrantzitsua
|
den
garuneko eskualde batean agertzen direla. ‘Oinarri anatomiko hertsian oinarrituta, hori logikoa da’, adierazi zuen Robert Franks Cincinnatiko Unibertsitateko olfazio pertzepzioetan adituak eta ikerketa berrian ez dagoela sartuta.
|
|
2008
|
|
|
Zientzialariek azalduko dute zergatik
|
den
garuna ia beti baikorra, eta zergatik, batzuetan, nahastu eta itxaropen faltsuak sortzen ditu
|
|
|
Ikertzaileek adierazi dutenez, beta amiloide izeneko proteinaren maila jaitsi egiten da. Beta amiloideak plaka osatzen du gaixotasunaren ezaugarri
|
den
garunean. PBT2 sendagaia beta amiloideak kobrearekin eta zinkarekin garunean elkarrekintzarik izan ez dezan diseinatuta dago, eta horrek plaka toxikotzat hartzen dela frogatu du.
|
|
|
Proteina gehiago hartuz gero energia gastua handitzen dela frogatzen duten frogak daude. Teoria horren arabera, bada" asetasun zentro" bat aminoazido kontzentrazioekiko sentikorra
|
den
garunean, halako moldez non, elikagai horien maila halako batera iristen denean, gosea desagertu egiten baita. Hala ere, orain arte ez dago hipotesi hori babesteko adina ebidentzia zientifiko.
|
|
2009
|
|
|
Horrela, garrantzitsua da bezala ezagutzen
|
den
garuneko zatitik eta zatira iristen diren konexio horien ezagutzea azpimarratzea. Duela 150 urtetik dakite zientzialariek irakurketarako garrantzitsua dela, baina ikerketa honek erakutsi du girus angularisak prozesu horretan suen garrantzia ez zela behar zen bezala ulertu.
|
|
|
Ikerketa honek, halaber, zirkunboluzio angeluar gisa ezagutzen
|
den
garuneko gunetik sortzen diren eta hara doazen konexioak aurkitzeko aukera eman du. Duela 150 urtez geroztik dakite zientzialariek irakurketarako gune garrantzitsua dela hori, baina ikerketa honek erakutsi du zirkunboluzio angeluarrak prozesu horretan duen garrantzia ez dela behar bezala ulertu.
|
|
|
Garaiz aurretik hiltzeko arriskua hiru aldiz handiagoa da paziente epileptikoetan populazio orokorrean baino. Sintomak eta arrazoiak Erasoen ezaugarriak aldakorrak dira, eta asaldura hasten
|
den
garuneko eremuaren eta haren hedapenaren araberakoak dira. OMEk adierazten duenez, sintoma iragankorrak ager daitezke, hala nola ezagutza falta edo galtzea, eta mugimenduaren, zentzumenen (ikusmena, entzumena eta gustua bereziki), umorearen edo funtzio mentalaren nahasteak.
|
|
2010
|
|
|
sintesia amaren herentzia genetikoaren, edoskitze aldiaren eta eguneko unearen araberakoa da, nahiz eta ez dirudien amaren dietak eragiten duenik. Gaur egungo ikerketek azaldu nahi dute ea azido sialikoa baldintzatua
|
den
garunaren hazkunde azkarreko aldietan, eta bularreko haurrei garuna garatzeko eta ikasteko abantailak ematen dizkien, haurren formulekin elikatzen direnekin alderatuta. Amaren esnearen berariazko mantenugaia Laktosa eta oligosakarido eduki handia, proteina ekarpen orekatua, kate luzeko gantz azido poliasegabeak (AGPCL) eta gantz azido esentzial bermatuak, bitaminen kontzentrazio egokia (bitamina izan ezik) eta mineralen ekarpen orekatua dira, labur labur, amaren esnearen nutrizio azterketa.
|
|
2011
|
|
|
Haurretan, proportzio hori %15etik %20ra bitartekoa da. Espainian sortu berri
|
den
Garuneko Tumoreek Kaltetutakoen Elkarteak (ASATE) dokumentu zehatz bat argitaratu du, “Tumore zerebrala, 15 arazo ohikoenak” izenekoa. Horrekin kontsultan sortzen ez diren zalantzak argitzen saiatzen da, batez ere tratamenduarekin zerikusia dutenak.
|
|
2012
|
|
|
Garunean pertzepzio hori sorrarazteko, ikusizko eta ukimenezko seinaleak asaldatzen dituzten trikimailuak baliatzen ditu Ehrssonen taldeak. Ikerketaren helburua ez da, ordea, ilusionisten pare jokatzea, baizik eta ulertzea nola gertatzen
|
den
garunaren, gorputzaren eta inguruaren arteko elkarrekintza. Seinale sentsorialak asaldatuz, ikasi nahi dute nola eraikitzen duen garunak norberaren gorputzaren barnean sentitzearen pertzepzioa.
|
|
2013
|
|
|
Bat batean agertzen
|
den
garuneko zirkulazioaren buruko nahasmendu horri apoplexia ere esaten zaio, baina iktusa da izendapen arrunta. Gertaera horri heltzeko orduan, prebentzioan jarri behar da arreta nagusia, bizimodu estiloari oso lotua doan nahasmendua baita.
|
|
2014
|
|
|
Migrazio prozesua tutu neuraletik neurona bakoitza finkatuko
|
den
garunaren lekuraino gauzatzen da. Badirudi bidaia hori prozesu neurokimiko eta mekanikariek kontrolatuta dagoela, prozesu horiek zehazten dutela neurona bakoitzak norantz eta zer bideri jarraituz joan behar duen; badirudi bai neurona ekoizpena bai garunean dagokion lekurako migrazioa boladaka gertatzen dela, behetik beti gorantz.
|
|
|
Haluzinazioetako ahotsak ahots normalaren bolumena izan ohi du, eta eskuarki pertsona ezagunen ahotsak izaten dira, nahiz eta batzuetan ahots ezezagunak ere entzun ditzaketen. Entzumen haluzinazioaren garaian aktibatzen
|
den
garun eskualdea ez da hizkuntzaren ulermenarekin lotua dagoen Wernicke-ren eskualdea izaten, baizik eta hizketaren ekoizpenarekin erlazionatua dagoen Broca-ren eskualdea. Fotoi igorketa bidezko tomografia konputerizatuak agertu duenez, haluzinazio garaian aktiboen dagoen garun eskualdea Brocaren eskualdea da.
|
|
2015
|
|
|
Zaila litzateke mota horretako cyborg bat gaitasun horietaz libratu nahian imajinatzea. Alde batetik makina eta bestetik organikoa
|
den
garun batekin, cyborgak ez luke gizakiekiko loturarik galduko, nahiz eta bizitzaren bere ikuspegia, posible denarena eta ez denarena?
|
|
2017
|
|
|
Aurrez esan bezala, AS sendabiderik ez duen gaixotasuna da eta bere sintomak arintzekotratamenduak oso urriak dira. Gaixotasunaren eragilea UBE3A ren gabezia dela jakinaden arren, oraindik ez dago argi zer gertatzen
|
den
garunean. AS arekin erlazionatutakogaruneko proteinak identifikatuz eta ikertuz, hain latza den gaixotasun honentratamendurako edota sintomak arintzeko bide berriak ireki daitezkeelakoan gaude.
|
|
2018
|
|
|
batetik, neurozientzialarien argudiatze logikaren akatsak edo hutsak egon badaude, eta, bestetik, aplikazionismo hori eusten eta zilegitzen ari den mundukera logika alde bakarrekoa dela erakutsi du, ideologia jakinaren, esan dugunez, eredu neoliberalaren atxikimenduaren mesederako. Haatik, beharrezkoa egiten da galdekatzea neuro hezkuntzaren sarbide baldintzetan dauden ezaugarri kulturalak eta sozialak, jakiteko, hain zuzen, ea bidezkoa
|
den
garunaren nagusigoan oinarritutako" subjektu neuralaren" 7 ulerkera murriztailea.
|
|
2021
|
|
|
kapaz
|
den
garuna,
|
|
2022
|
|
|
Azpimarratu nahi duguna hizkuntzaren bitartez ematen
|
den
garunaren garapenean kanpo munduak daukan pisua da, alegia, kulturak eta sinboloek hartzen duten garrantzia.
|
|
|
Hizkuntzak, beraz," kanpoan" dagoen mundu kultural eta sinbolikoa garunera garraiatuko luke, aldi berean, garunak beharrezkoa duena bere garapenerako. Hein honetan, azpimarratu nahi duguna, hizkuntzaren bitartez ematen
|
den
garunaren garapenean kanpo munduak daukan pisua da, alegia, kulturak eta sinboloek hartzen duten garrantzia. Ideia hau Bartrak (2014) ondo laburbiltzen du, Susan Langer filosofa estatubatuarraren lanean oinarrituta:
|
|
|
Horrela, substantzia zuri anormalaren mikroegitura bat erlazionatzen da nahasmendu psikiatrikoak, hala nola depresio sintomak, antsietatea edo espektro autistaren nahasteak. . Gainera, ikerketak lotura bat aurkitu zuen PM2, 5 partikulekiko esposizio espezifikoaren eta putamen izenaz ezagutzen
|
den
garuneko egitura baten bolumenaren artean. funtzio motorra eta ikaskuntza prozesuak.
|
|
|
Gaur egun, tabakoaren kontsumoa utzi nahi duen erretzaileari laguntzeko hainbat tratamendu daude, hala nola nikotinaren ordezko terapia, terapia psikologikoa eta terapia konbinatua (laguntza medikoa eta psikologikoa batzen dituena). Era berean, badira horretarako botika zehatzak ere, hala nola bupropioia, mendekotasuna gertatzen
|
den
garuneko egituretan eragiten duen antidepresiboa, eta bareniklina, nikotina jasotzen duten garuneko egituretan modu espezifikoan eragiten duen botika. Argi dago erretzeari uztea ez dela erraza, eta horregatik eman dezakegun aholkurik onena da garrantzitsuena erretzen ez hastea dela.
|
|
|
Bakarrik eta ia dirurik gabe, bizitza unibertsitariora egokitzen saiatzen da bere segurtasun gabeziak toreatzen dituen bitartean. Gau batean, kasualitatez, David (Telmo Irureta) ezagutuko du, ama Isabelekin (Emma Suarez) bizi
|
den
garun paralisia duen mutila. Laurak konfiantzazko harreman bat hasten du harekin, bere konplexuak gainditzen eta heldutasunerako etapa berri bati aurre egiten laguntzen diona".
|
|
|
Nia, egun, kontzientziaren nortasun subirano goretsiaren ordez, fenomeno bat da: duen irismen material eta sinbolikoa dela-eta mugarritzea zaila
|
den
garuneko prozesu batzuen ondoriotzat jotzen da. Gaur garunaz jakiten hasi garena kontuan hartuta, non hasten eta non bukatzen da nia?
|
|
2023
|
|
|
Baina hamasei urterekin? Zerk eragin dio osatzen ari
|
den
garun horri. Polizia jardueratik kanpoko erantzunak eskertuko nituzke.
|
|
|
Garuna estimulatu edo entretenitzen du? Argi dago, kasu honetan, ipuin kontaketak arreta eta sortzeko gaitasuna garatzen askoz ere gehiago laguntzeaz gain, une horretan oso beharrezkoa
|
den
garunaren estimulu handiagoa ematen laguntzen duela. Teknologiaren erabilerak kasu horretan, beraz, ez du inolako balio erantsirik, eta, gainera, une ebolutiboaren beharren aurka doa, beraz, ez genuke hautatu, bestela, adin txikikoa hizkuntzaren garapenari dagokionez gerta litezkeen atzerapenen eraginpean jarriko dugu, eta baita beste afekzio kognitibo batzuen eraginpean ere.
|