|
2002
|
|
|
XIX. mendera bitartean, oc deritzen hizkuntzak bat baino gehiago izan dira gaur egungo Errepublika frantziarraren lur eremu zabaletan, batez ere hegoaldean. Baina frantses moderno eta ofizialaren sorkuntzan, estatu hizkuntza moduan historiara igaro
|
den
frantsesaren sorkuntzan oïl hizkuntza gailendu zitzaion oc hizkuntzari. Erraztasun administratiboaren izenean, garai bateko oc hizkuntza denak denominazio bakarrean menpe bildu dira:
|
|
|
Dena dela, argi gera dadila euskarazkoa bezain gurea sentitzen dudala gaztelaniazkoa (edo Pirinioetatik Adurrera bitartean egiten
|
den
frantsesezkoa, noski, ondo ezagutzen ez dudan arren); egia da arazo terminologiko bat dugula euskaraz," euskal idazle" nekez egokitzen delako" escritor vasco" ren esanahi orokorragora (Koldo Mitxelena baimena eskatuz bezala ausartu zen idazle euskotar aldaera proposatzera," vasco" horren ordain legez). Baina dei diezaiogun X, esaerek ez dute zertan egia adierazi behar beti, eta" izena duen guztiak izana dauka" esaten duenak edukiko du, arau orok bezala, salbuespenik:
|
|
2003
|
|
|
Hitzeman zuenak, aldiz, bere hitza jan. Ikasiko ahal dugu noizbait, liberal edo sozialista baino gehiago nazionalista
|
den
frantses eta espainol politikari asko badabilela bazterretan!
|
|
|
Orain gai batekin hasi, gero beste bat hautatu. Ile apaindegira datozen emakumeei ikasi diedanez, gure haurrik joan ez
|
den
frantses eskoletan, idazlanetan, huts barkaezinak dira hauek. Baina utzidazu askatzen eta har itzazu lerro hauek erraietatik jaulkitzen zaidan garrasi baten gisara.
|
|
|
Lehen, orain eta gero. Zuk esango didazu niri nor
|
den
frantsesa eta nor ez, Katalinak.
|
|
2005
|
|
|
Eta frantsesak ez dira beharbada horretaz ohartzen. Egia da frantsesa literarioki prestigiodun hizkuntzatzat hartua dela, baina latina ere prestigiodun hizkuntza zen literarioki, beraz ez dakit sobera zein
|
den
frantsesaren etorkizuna.
|
|
|
Ez zen gutxiagorako, 80ko hamarkadaren hasieran, bi mutil gazte argibide eske Nafarroako patroiaren gainean, hamaika urtez, bitartean, India, Indonesia eta Japonia ebanjelizatzen aritu zena. Pausaleku honen ikurra, orduko eta gaurko soziologo gehienentzat, nafar guztiak batzen duen ikur bakarrenetakoa, bakarra ez bada, gure gauza on guztien ispilu
|
den
Frantses, Jatsu, Frantzisko Xabierko edo deitu nahi den gisan. Esan bezala, liburuzainak arras ongi hartu gintuen, iturri onetik ari omen ginen edaten.
|
|
|
Alegia, nire begietan nobela horretan agertzen den txekiar intelektual disidentea, hogei urtean zehar bere gobernuak marjinatu eta zapaldu duena, gure Txillardegiren ispilua litzateke. Aldiz, nobelan agertzen
|
den
frantses intelektual engaiatu bezain jainkotiarrari, irakurle bipilak berehala aurkituko dio pareko ren bat baino gehiago gure probintziotan.
|
|
2007
|
|
|
J. Michelet ek idatzi du (OC, IV, 1974, 383),, l. Angleterre est un empire, l. Allemagne un pays, une race; la France est une personne?: ez, Frantzia zer
|
den
frantsesentzat, eta Ingalaterra zer den ingelesentzat edo Alemania alemanentzat, ez da gauza bera. Frantzia ere, beraz,, is different?.
|
|
|
Eskola libroetan erakusle diren Begiralek ez ditzatela ahantz Jaun Aphezpiku ohiak eskuarari buruz eman manamendu bereziak; Gobernuko eskoletakoak orhoit ditela halaber beren erreglamenduko 15 garren artikuluaz. Hunek zuzena emaiten dute eskolan haurreri erakusteko nola itzuli behar
|
den
frantsesa eskuaralat eta eskuara frantseserat, Begiraleak, Aintzina, 1934ko azaroa.
|
|
2008
|
|
|
Esan dugun dena kontuan hartuz, egitura publiko berri hori eta bere hizkuntza politika proiektua urrats beharrezko eta garrantzitsuak direla agertzen zaigu, baina aldi berean nahikoak ez direla oraino" hizkuntzaren aldaketaren alderantzikatzeko" (ikus I.3). Ikusiz zein
|
den
frantsesaren eta euskararen arteko desoreka Ipar Euskal Herrian, badirudi hizkuntza politika proiektua ez dadila behar bezain eraginkorra izango euskararen egoera zinez aldatzeko. Hau da bederen gure ikusmoldea.
|
|
|
Kontraesan nagusia ez baita ideologikoa, kulturala baizik: Hendaian bizi
|
den
frantsesaren eta Irunen bizi den espainolaren artean dagoen leizea ez da ideologikoa, kulturala bazik. Agian gai sozialen inguruko jarrera iritzietan bat etorriko dira, estatus bertsuko langileak baldin badira bi herritar horiek.
|
|
2010
|
|
|
2.2 idelogia ofiziala agerian ematea txosten eta adierazpen publiko batzuen bidez erran bezala estatuaren ideologiaren bilakaera erakusteko hautaketa bat egin dugu txosten eta adierazpen publikoetan. ziur dena da orain, 2010ean, eskualdetako hizuntzei aurka altxatuko
|
den
frantses gobernuaren ordezkaririk ez dela, ez publikoki altxatuko denik bederen. ez da, aldiz, diputatu edo senatari denen kasua. 2008ko maiatzaren 13an adibidez, Senatuan hizkuntza horien aldeko lege berri proiektuaren eztabaidan, senatari batek diwan, bretoi ikastolen federakuntza" sekta bat" zela erran zuen (Jean luc Mélanchon, ezkerra) batzuetan batasuna eta uniformatasuna berdintzen dira ideologian, nahiz arduradun publiko batzuengan, nahiz iritzi publikoan, baina uniformatasunaren alde eta hizkuntzen sailan frantsesaren alde.
|
|
|
Horrek jarraitzeko oldarra eman zidan. " Eta badakizu zeinen zaila bihurtu
|
den
frantses idazle batentzat argitaletxe anglosaxoien katalogoetan sartzea. Ohartzen al zara umiliazioa dela gaurko editore frantsesek Frankfurteko liburu azokatik maletetan dakarten genero nagusia?
|
|
2011
|
|
|
01:45 Ene bada! Espainieraz polito mintzatzen
|
den
frantses neskatila potxola batek, hola, guapo, agurtu nau eta hizketan hasten zait.
|
|
|
Euskaltzaindiaren agiria Frantses Akademiaren jarrera jomugan hartuta: . Deitoratzen dugu, frantses mintzairaren kasuan legearen babesaren beharraz horren kezkatuta
|
den
Frantses Akademia, hain bortizki eta itsuski, Frantziako beste hizkuntza anitzez ahulagoen kasuan Frantziako Konstituzioan aipamen sinboliko den gutieneko baten egitearen aurka altxatzea?. Euskaltzaindiaren adierazpena, Frantses Akademiak egindakoa dela-eta,.
|
|
2012
|
|
|
Pierre Jean Oswald, 1970), gaztelaniazkoaren, sorburu testua?
|
den
frantsesezko bertsioa, arabetik itzulitako poemak biltzen dituena.
|
|
|
Damak, oherako jantzian, kutxatxo bat hartu du armairutik. Mon petit ami hitzekin hasten
|
den
frantsesezko bertso labur bat dator, eskuz pintatuta, estalkian:
|
|
|
Kafe bat gurekin hartzean erran zuen Quebec arra zela sorzez, amerindianoen artean hazia. Aita zuen amerindianoa, ama, Orleans Berri, lur aldeko Louisiane eskualdetik etorria
|
den
Frantses alaba bat. Fort Fraser inguruko oihanean bizi da Jo, bere andrea eta bost haurrekin.
|
|
2013
|
|
|
mugatzeko. Korsika erakunde politiko bakarrean bilduz gero, Ipar Euskal Herrian egin duten gogoetaren ildotik, tokiko erakundeak balio ofiziala eman liezaioke korsikerari, hizkuntza ofiziala
|
den
frantsesarekin batera agertuz gero. Joan den abenduan Korsikako hautetsi talde batek Ipar Euskal Herria bisitatu zuen, Garapen Kontseiluaren gogoetaren ondotik, hizkuntza ataleko proposamenak ezagutzeko.
|
|
2015
|
|
|
Bere bidean aurrera jarraitzen du. Lurrean botata geratu
|
den
frantses pasaportearekin geratzen gara.
|
|
|
eta, o? arteko hotsa, maileguetan ageri
|
den
frantses fonema
|
|
|
Horiek gabe anitz dokumentu eskas geldituko dela oraino gehitu du. Artxiboen irekitze hori ez ote
|
den
frantses presidentearen politiko ukaldiño bat Ruandarekin hotzenean diren harreman diplomatikoak berotzeko. Barne gerla horretan partida irabazi zuten Tutsien esku baita gaurko Ruandako gobernua, eta Frantzia akusatzen du haiek baino aitzinagoko Hutu gobernuaren alde aritzeaz urte haietan.
|
|
|
Euskararen bertsioari buruz eginen ditut ene iruzkinak geroxago. Oraikoan nahi nuke agertu euskara nola emana izan
|
den
frantses bertsioan. Testuan, frantsesez izanik ere, badira euskarazko hitzak eta euskarazko toponimo eta etxe izenak.
|
|
2016
|
|
|
Living Rooms London Zerbait lortzeko lehen araua proposatzea da, zaila delako. Horixe pentsatu zuen Kalifornian (AEB) bizi
|
den
frantsesak. ‘Zero Waste Home’ (Zero Zabor Etxea) liburuaren egilea da Bea Johnson.
|
|
|
Ez da ikharatzen Iñazio eta bere ezpataz jin guziak garbitzen ditu. Frantses armadako aitzindariek miresten dute hoinbertze kuraie eta holako gerlaria zeren ez
|
den
frantsesa deithoratzen dute. Artilleriak noizbait gazteluko murrailla zilhatzen du, harri batek kolpatzen dio Iñaziori ezkerreko zangoa eta bonba batek hausten dio eskuinekoa.
|
|
2017
|
|
|
Eta nola batbedera bere hizkuntzan baita ezagun nongo
|
den
frantsesez mintzo dena Frantziako dela, eta espainolez mintzo dena, Espainiako, hala da, bada, halaber batbedera bere arneguetan eta juramentuetan ezagun nongo den: infernukoa dela.
|
|
|
Bada euskara hutsez Donostiatik hainbeste urtez geroztik agertzen den aldizkari bat, Argia deitzen dena. Urte berriko lehen agertaldian, Dominique Belpomme minbizian aditua
|
den
frantses medikuaren elkarrizketa zabaltzen du Argiak, Sustrai Colina bertsulariaren eskutik. Lurrama 2010ekoaren gomita berezia izan zen mediku hau.
|
|
|
Deitoratzen dugu, frantses mintzairaren kasuan legearen babesaren beharraz horren kezkatua
|
den
Frantses Akademia, hain bortizki eta itsuski, Frantziako beste hizkuntza anitzez ahulagoen kasuan Frantziako Konstituzioan aipamen sinboliko den gutieneko baten egitearen aurka altxatzea.
|
|
|
Hau da frantses armaden buruzagi gorenetarik, orain aski kexu agertu dela bilkura batean edo bestean Macronek armaderi buruzko buxeta apaldu nahi duela jakitean. Holakorik ezin dela egin, omen, bereziki oraiko kenkan, kasik burutzearik ezin eginez ari
|
den
frantses armadari (Sahelen eta abar...). Bainan kasik plaza betean ihardetsi baitio ere bixi bixia Macronek, ez duela jeneral horrek gisa horretan jazarri behar.
|
|
2018
|
|
|
Saila berean: harritzekoa zein gizon ttiki agertu
|
den
frantses presidentea Korsikan.
|
|
|
Neguari buruz abian girela eta laster entzunen ditugu etxerik gabe diren pertsona batzuk karriketan direla, jakin gabean nori buruz itzuli egoera dorpe hortarik ateratzeko. Abbe Pierre Fundazioak jazko zenbaki batzuk atera ditu nun agertzen
|
den
frantses estatuan 2000 pertsona hiltzen direla urte guziz karriketan, bat besteko adina delarik 45 urtekoa. Hamar bat urtez (2001 eta 2012 urte artean), 143 000 pertsona dira kanpoan bizi, horietan 30 000 adin gabekoak, %50az emendatu delarik.
|
|
|
Europa mailean hartu erabakia Europa guzian izen berak izaiteko gisan! Hola aiseago ibiliko girela, bestenaz Greziarat joaiten
|
den
frantsesa galdua izaiten ahal! Nahiz Greziarat joaiten diren guti ditazkeen beren autoarekin harat doatzinak...
|
|
|
Macronek igorri baitu gobernuko andere ordezkari bat, Jacqueline Gourault, Korsikako buruzagi berriekin (Simeoni Talamoni) mintzatzera joanden astean eta andere honek diola korsikera eta frantsesa ezin direla koofizialak izan (hein bereko Korsikan bederen), Partit Occitaneko buruak, David Grosclaudek, hau dena eskandalagarri dauka eta goraki eta garratz mintzatu da. Nundik
|
den
frantsesek hizkuntzen artean graduak jartzen dituztela. Ote diren hizkuntza ezdeusak eta balio handikoak?
|
|
|
Soldadu suharra abandonatu zuten bere gaiztaginek, ihardukitze txipi baten ondotik ihes joan baitziren. Anecdotes americaines deitzen
|
den
frantses bilduma batean irakurri dut, alde oroetatik inguraturik, gipuzkoarrak lehoi baten gisan aurre egin ziela. Harekin egon zen alaba gaztea eta horrek haren etsipena areagotzen zuen.
|
|
2019
|
|
|
latinezko casa, etxe? izenetik dator eta preposizio (unitate gramatikal, beraz) bilakatu da latin modernoa
|
den
frantsesean, fonetikoki aldatuta eta esanahia erezabalduta: –en artean?,, baitan?
|
|
|
Halere, emeki emeki, zailtasun horiek konpontzen dira euskara batuaren ezagutzaren garapenarekin. Bistan da euskalkiak eta tokiko hizkerak arriskuan direla, gutiago transmititzen baitira, baina ez bereziki euskara batuarengatik, lehenik hizkuntza komunitate elebidun horretan nagusitzen
|
den
frantses hizkuntzarengatik baizik.
|
|
|
Inkestatuen arabera, Ipar Euskal Herrian euskara batua ez da ongi ezagutua, euskalkiekin nahasten da eta euskaraz eskolatuak ez diren euskaldunentzat zalantzazkoa da. Baina lehen arazoa lurralde horretan osoki nagusitzen
|
den
frantsesa da. Euskaran berean ere eragina du.
|
|
|
inkestatuen arabera, Ipar Euskal Herrian euskara batua ez da ongi ezagutua, euskalkiekin nahasten da eta euskaraz eskolatuak ez diren euskaldunentzat zalantzazkoa da. Baina lehen arazoa lurralde horretan osoki nagusitzen
|
den
frantsesa da. Euskaran berean ere eragina du.
|
|
|
Inkesta horren helburuak, besteak beste, Ipar Euskal Herrian euskara batua eta euskalkiak nola harremanetan diren aztertzea zen, euskara batua nola onartua zen ikertzea, euskalkien estatutua zein zen, haiei atxikimendua ebaluatzea, batuak eta euskalkiek zer geroa zuten inkestatuen ustez... Beste molde batez erranik, euskararen hizkuntza ekosistema nola agertzen zaien inkestatuei lurralde horretan, hirugarren partaide bat gutxienez badela jakinez, hizkuntza nagusia
|
den
frantsesa. Zazpi galdera itxien erantzunei buruzko lehen emaitza multzoa argitaratu da (laburpena 1.3 lerroaldean ikus) 2.
|
|
2020
|
|
|
Goraki eta hedatuki aldarrikatu beharra dago euskara gure herriko eliteek ia beti zokoratu izan dutela azken mendeetan, eta elite horiek men egin diotela Gaztelatik zabaldu den gaztelaniaren inposizioari Euskal Herri penintsularrean, eta Paris ingurutik hedatu
|
den
frantsesari Euskal Herri kontinentalean oroit" eraztunaren" eta antzeko jolas maltzurrak eskoletan, eta batzar nagusietan edo biltzarretan, gaztelania edo frantsesa jakin beharra diputatu izateko; gure elea ez dela landu unibertsitate eta apaiztegietan, ez gorte eta bestelako botereguneetan, eta mendeetako zokoraketa eta landu ezari ezin zaiola aurre egin, onenean, eskubide indibidualak...
|
|
|
Etxean gelditzeko deiarekin batera, kiroldegi, areto eta bertzelakoak hetsi zituzten eta jarduerak guztiak bertan behera gelditu behar izan ziren, bi izan ezik. Beran eskaini
|
den
frantses ikastaroak eta Arantzan izaten zen yogak segida izan zuen, aurreikusitako helburuak lortuz.
|
|
|
Hatza Txarroren kopetatik istantean aldenduta, zer dela-eta mintzatzen
|
den
frantsesez galdetu dio kaporalak, eta, muga mugan dagoen herri bateko semea dela jakinarazi eta gero, lapurretaren nondik norakoak azaltzen hasi da Lauren, militarrak hala aginduta.
|
|
2021
|
|
|
Gaur egun, 5.100 frantses soldaduk osatzen dute Barkhane indarra. Niagale Bagoyoko, seguritate politiken erreformak aztertzen dituen Afrikako espezialisten erakundeko presidentearentzat" holako gertakariek dudan ezartzen dute frantses indar militarren eraginkortasuna eta beharra, tokiko jendeen seguritatea ez baitute ekartzen, nun ez
|
den
frantsesen kontrako sentimendua azkartzen."
|
|
|
Perpausa zenbaitetan kausal eta osagarri gisa uler daiteke: Eskerrak darozkitzut zeren deitu nauzun behar dudan ohorera (Joanategi); Ahalke gaitezen zeren hoin guti egiten dugun (Jauretxe); Ez gara kexu izan behar zeren Jainkoak ez gaituen sorrarazi aitoren seme edo burges handi (Duvoisin); Frantses armadako aitzindariek[...] holako gerlaria zeren ez
|
den
frantsesa deitoratzen dute (Laphitz).
|
|
|
|
den
frantsesa: bazter guzietan gizonkiaren desohoratzeko tresna bat.
|
|
|
Sartuko al zinateke geratzen
|
den
frantses gudaroste eskas horretan?
|
|
2022
|
|
|
Bestalde, Molsonek eta Quebecen egoitza duten zenbait enpresa handik frantsesaren ofizialtasuna probintzian betetzea lortu duten bitartean, badirudi maila federalean eskatzen
|
den
frantses ingeles elebitasunak erresistentzia handiagoarekin topo egin duela. Kanadako Gobernuak diruz lagundutako enpresa handien kasuak, hala nola Air Canada edo Canadian National Railway (CN), orain dela gutxi iritsi dira titularretara frantsesa ez erabiltzeagatik (Ferreyra 2021, Arsenault 2022).
|
|
|
Haatik Iruñeko gazteluan irmo dago Loiolako Iñigo kapitaina. Errendatzeko prestik daude hiriko buru
|
den
Frantses de Beaumont eta gazteluko aitzindaria den Herrera bere mila gizonekin. Baina gipuzkoar kementsuak gartsuki aurka egiten die.
|
|
|
inkestatuen arabera, Ipar Euskal Herrian euskara batua ez da ongi ezagutua, euskalkiekin nahasten da eta euskaraz eskolatuak ez diren euskaldunentzat zalantzazkoa da. Baina lehen arazoa lurralde horretan osoki nagusitzen
|
den
frantsesa da. Euskaran berean ere eragina du.
|
|
|
Frantsesaren eragin honen aitzinean ere, Luzaideren eta gainerako herri garaztarren arteko muga politikoa muga linguistiko bihurtu da azken hamarkadetan hedatzen ari
|
den
frantseseko aldaera honen kasuan. [g] ren ehunekoa ez da% 0, baina biziki apala da.
|
|
2023
|
|
|
Hala ere, errealitateak errealitate, lanean euskaraz arituko diren maistrak eta maisuak hortik aterako direla jakitea kezkagarria zait, hor ere ikusten dudan jarrera antzekoagatik. Zenbat entzuten
|
den
frantsesa, ene, non eta Euskal Filologia baten parekotzat jo daitekeen lizentzia batean.
|
|
|
Eta anekdota gisa aipatuko dut, Irakasle eskolako ikasleei galdetuta ea zenbatek ezagutzen zituen gaur egun frantsesez arrakasta duten bi musika talde, inork ez zuela besorik jaso. Islandiera arriskuan ikusten bada, eta munduko hizkuntza indartsuenetako bat
|
den
frantsesaren musika ez bada gai Behobiako mugatik hegoalderantz metro bat ere irabazteko, garbi dago gure hezkuntza sistema ezin daitekeela euskara irakastera mugatu eta ikasleak hiztun aktiboak izan daitezen ahalegindu behar dela. Hala bedi!
|
|
|
–Ez dago dudarik: jauregia husteko agindua eman duela jakinaraziko du –bota du segurtasun osoz orduantxe heldu
|
den
frantses irratiko kazetari batek.
|
|
|
Egoera horretan, langile sindikatuetan gelditzen bada oraindik bizi pindar bat, sindikatuak pixkanaka berriro bilakatuko dira langileen pentsamoldearen adierazpena eta langileen ohorearen organoa; eta beti unibertsoaren erantzule sentitu
|
den
frantses langile mugimenduaren tradizioaren araberan, sindikatuak interesatuko lirateke justizia hunkitzen duten gai guziei; batzuetan diru arazoei ere, baina bakarrik noizean behinka, hau da, gizakiak miseriatik salbatu behar orduan.
|
|
|
Haiei so bizi
|
den
frantses populuaren aldera, Londresen dauden frantsesek ez dute obligazio premiatsuagorik ingelesen elitearekiko adiskidetasun egiazkoa, bizia, beroa, intimoa eta eraginkorra sorraraztea baino.
|