|
2000
|
|
|
idazten bada, mendeetan egin
|
den bezala
, ezer gertatzen denik. Alfonso Irigoien zenak prestatu zuen aditzerako eredu batua hezkuntza sailak eskatuta.
|
|
|
Urcelay eta Azkoitiako Txikitoa, Tacolo eta Baltasarren aurka. Goian, ezkerraldeko argazkian ikusten
|
den bezala
, eskuhuskako partidak jokatzen ziren hasieran, baina berehala erremonteak hartu zuen txanda. 1933ko martxoaren 3an, Atano II.a eta III.a, Echave IV.a eta Urcelayren aurkako partida bukatzear zegoenean, bat-batean sutea piztu zen.
|
|
|
Halaber, baraualdiak aurrera egin ahala euskararen eguneroko gorabeheretan sartu ginen eta urtarrilaren 7rako deitu genuen Mintegian, Plangintza Estrategikoa eta Herri Mugimenduentzako Erronkak izeneko beste idazki bat plazaratu genuen. Era berean, baraualdi osoan, saguzarra joan etorrian ibiltzen
|
den bezala
, gai ugari mahaigaineratzen zitzaizkigun, eta honen ondorioz erabaki genuen euskalgintza osoak parte hartuko lukeen kongresua proposatzea. Kongresua, gehiegi luzatu gabe, urtebeteko epean egin behar zela ikusten genuen.
|
|
|
Jon Enbeitak," Gara" k astelehenetan kaleratzen duen" AEK Gara" gehigarrian testularitzaren bertuteez idatzi zuen:" Batak besteari errimatuz erantzuteari deitzen diogu testularitza, eta testularia, hori egiten duenari. Baina errimatzea soilik ez da nahikoa, bertso batean teknika hutsa nahikoa ez
|
den bezala
. Gauza normaletan txistea aurkitu, hitz sobranterik gabe arrazoia biribildu, aurrekoak esanari buelta eman eta guzti hori azkar, dotore eta errimatuz egitea da benetako testularitza.
|
|
|
Ez da erraza neska laguna hil berri zaion mutilaren larruan sartzea eta sentimendu horiek azaltzea. Erraza ez
|
den bezala
, mutil horri buruz neska lagunak esaten dituen guztiak esatea. Istorioaren planteamendua hain gogorra zenez, muturreko bi pertsonaia nahi nituen:
|
|
|
Eta ez ote zegoen ezer onik, orain erabat ahazteko? Zeren eta ez da aski Elizaren indarraz hitz egitea, egun mass-medien indarraz hitz egitea ez
|
den bezala
. Ala, telebistako saio horiek inork ikusiko ez balitu egingo ote lirateke?
|
|
|
Merkatariak, industrialak, arrantzaleak, militarrak... atzerritarrak, finean, erakarri ditu portuaren aktibitate biziak. Atzerriarekin izandako harreman horrek berezi egiten du Pasaiaren bilakaera, bertako euskararen bilakaera, neurri batean, berezia
|
den bezala
.
|
|
|
Zer esan nahi du normaltzeak? Mundu guztia
|
den bezala
izan behar dugula, amerikanoa, esaten duten bezala. Proiektu bezala, nik nahiago dut beste produktu bat, beste bizikera eta beste literatura, ez normalizatua"
|
|
|
Buruz buruko jokoa da, hau da, taldeak elkarri begira jarrita, eta horrelako joko gehienekin gertatzen
|
den bezala
, mundu osoan zehar aurki ditzakegun buruz buruko modalitateen antzekoak dira arauak. Kantxa angeluzuzena eta hormarik gabekoa da, eta pilotaren bote egokia ahalbidetzen duten lekuetan baino ez da jokatzen.
|
|
|
Haizearen norabidearen kontra egiten da sakea, pilotaren abiadura mantsotuz horrela. Joko tradizionaletan gertatzen
|
den bezala
, bada partida aurretik ados daitekeen araurik, talde bakoitzeko jokalari kopurua, adibidez, oro har, bost baldin badira ere. Partidaren iraupena ere ez dago zehazturik eta argiaren arabera aritzen dira.
|
|
|
Prekarizazioak ezarritako eginkizunik beharrezkoena pentsatzeko eta jarduteko modu berriak asmatzea da. Lan munduko mailarik onenak ere eragiten dituen prekarietatearen eta langabeziarekiko beldurraren esperientzian sustraiturik, prekarietatearen hedapen zabalak elkartasun modu berriak ekar ditzake, bereziki guztiz eskandaluzkoak gertatzen diren krisialdietan, esate baterako, Frantziako Elf eta Alcatel enpresetan gertatu
|
den bezala
, nahiko errentagarriak diren enpresetako akziodunei etekin handiagoak eskaintzeko gogoak bultzaturik langile kanporaketa erraldoiak gertatzen direnean
|
|
|
Eta futbol estadioa egin zen. Donostiak Euskal Herriaren ataria izan behar du, Euskal Herriaren zerbitzu hiri nagusia, eta ez kulturaren hiriburua, esaten
|
den bezala
. Kulturak ez du hiribururik.
|
|
|
Hurrengoan mahaia antolatzeko bakoitzaren proiektua ezagutu behar dugula aldez aurretik. Baina ez sindikatuen eta patronalaren arteko negoziazio bat bideratzen
|
den bezala
bideratzeko. Hori ezin dugu horrela antolatu.
|
|
|
Fanfare, txaranga, gaitero, txistulari, zanpantzar eta trikitilari taldeek alaitasun eta kolorez jantziko dute gainera ibilbidea. Ohikoa
|
den bezala
, kontzertuak izango dira protagonista, besteak beste, Oskorri, Erramun Martikorena, Egan, Berri Txarrak, Su Ta Gar eta Trikizio taldea izango dira entzungai. Trikiziok Nafarroa Oinezeko abestia eskainiko du, Asier Arakama taldeko kide eta San Fermin Ikastolako ikasle ohiak parte hartu baitu ibilbidean kokaturiko bozgorailuetan errege izango den kantuan.
|
|
|
XIX. mendeko ipuin bilketetan, Iparraldean batez ere, ipuin bat agertzen da Drakularen istorioa dena, maitemindu eta posesioaren gorabehera berbera kontatzen duena. Baina hortaz jabetzeko, lehendabizi ikusi behar dugu tradizio europearra ez dela guretzat arrotza, eta jakin behar dugu gure tradizioko gauzak beste herrialdeetan egiten
|
den bezala
irakurtzen. Zoritxarrez gure tradizioa zentzu linguistiko soilean irakurri dugu, edo zentzu etnografikoan, baina ez dugu oraindik ere gure tradizioaren irakurketa literariorik egin.
|
|
|
Noski, mutiko pottolo bat da idazlaneko protagonista. Arazo askotxori egin beharko die aurre, etxean zein ikastolan, ingurukoek
|
den bezala
onartzen ez dutelako. Zorionez, amona bere alde du ordea...
|
|
|
Gaitza daukatenak eta gaixo ez daudela uste dutenak berriz, asko dira, eta hori da larriena. Askotan gertatzen
|
den bezala
, oraingoan ere iraganak etorkizuna baldintzatuko du.
|
|
|
Bizitzari buruzko gogoetak eskaintzen dituenez, heriotzari nola aurre egin ere azaltzen ari da. Izan ere, askotan aipatu izan
|
den bezala
, bizitzea hiltzen joatea baino ez denez, heriotzerantz doan bidaia horretan, antza denez, bizitzea dugu heriotzari aurre egiteko bide bakarra. Ondorioz, heriotz horrek gure bizitzan duen pisua adierazteko etengabeak dira leit-motiv hau gogora ekarriko diguten elementuak:
|
|
|
Hau guztia ikusirik, bakarrizketa luze baten aurrean gaudela esan genezake. Gainera, narratzaileak eleberri psikologikoetan ohikoa
|
den bezala
, barne fokalizazioa darabil pertsonaiaren barne munduaren berri emateko. Kasu honetan, barne fokalizazio hori iraunkorra da, Alvaro izango baita fokoa eleberri osoan zehar.
|
|
|
Gogoetetan oinarrituriko narrazioetan ohikoa
|
den bezala
, denboran atzera egiteak ugariak dira, batez ere, bere nerabezaroko zenbait pasarteren berri ematean. Kanpo analepsi hauek pertsonaiaren izaera ezagutzen laguntzen digute.
|
|
|
Denboraren jarraikortasunari dagokionez, gogoetek jarraipen kronologikoa badute ere, oroitzapenak eranstean ohikoa
|
den bezala
, itzulinguru ugarirekin topo egingo dugu. Izan ere, bere iragana oroitzeko beharrezkoak dira analepsiak, hau da, denboran atzera egiteak; bestalde, bukaera iragarriko duten hainbat aurrerapen aipagarri ere badira.
|
|
|
Egunkari ezberdinetan estiloari buruzko hainbat iritzirekin topo egin dugu. Juaristiren aburuz," ez da gaizki idatzitako nobela, areago esango nuke, erraz irakurtzen da, hasi eta buka esaten
|
den bezala
; baina ez du gaur egun euskal nobelagintzak batik bat lortu duen maila erdietsi." (Pergola 87) Garikoitz Berasaluze, ordea, honela mintzatzen da:
|
|
|
nor izango ote da? Beluna Jazzen aipaturiko hilketarekin gertatzen
|
den bezala
, kasu honetan ere egoera hauek guztiak ez dira amaiera arte argituko.
|
|
|
Sakontasun psikologikoa bere obran gero eta handiagoa
|
den bezala
, bere lanean badago gero eta lortuago dagoen beste sakontasun mota bat ere, estilistikoa edo dei dezakeguna. Ipuin hauek mundu literario koherentea eskaintzen digute, eta estilo finkaketa batez horniturik.
|
|
|
Oro har, nafarrek Madrilgo telebista pribatu zein publikoekiko zaletasun handiagoadute, eta audientziaren %79, 1ek horien aldeko joera du. Berezia da, baita ere, TVErenaldeko jarrera (kanal bien artean %36, 9) eta, lehen aipatu
|
den bezala
, seinalearenemisio-esparru mugatua dela medio, ETB2ren maila baxua.
|
|
|
Euskal Telebistaren bigarren kanalak bestelako ñabardurak erakusten ditu. Esatebaterako, gizonen eta emakumeen presentzia orekatua
|
den bezala
, markatuagoa daadin ertaina dutenen pisua. Alegia, gazteak (%15, 7) eta adindunak (%31) bainogehiago, 26 urtetik 55era bitartekoak dira pisu handiena dutenak:
|
|
|
Beraz, OJDren kontrolpean ez dauden kazeten kopuruak, enpresan bertan jasoak dira edo beste iturri bibliografikoetatik hartutakoak dira.Kopuru hauek kalkulatzerakoan egunkari desberdinen audientziak eta berauen arteko duplikazioakere hartu dira kontuan.9Atal honetan Hego Euskal Herria dugunez erreferentziatzat, eta Ipar Euskal Herrirako audientzia-ikerketa propiorik ez dagoenez, CIESen datuetan oinarritzen gara. Ipar Euskal Herriari buruzkoinformazio gehiago, 2 atalean dator.10CIESen 1999ko lehen olatua hartu dugu kontuan, eta bertan eskaintzen den irakurlearenbatezbesteko profila eraiki dugu, Nafarroa eta Euskal Autonomia Erkidegoko datuak erabiliz.11Metodologia desberdina erabiltzen duten ikerketetan gertatzen
|
den bezala
, Sofres AMren etaCIESen datuak ez datoz erabat ados. Gure kasuan, gainera, denbora-epe desberdinak hartzen dutelako, CIESek 14 urtetik gorakoak eta Sofres AMek 4tik gorakoak hartzen ditugulako kontuan; eta, Sofres AMridagokionez, Euskal Autonomia Erkidegoko emaitzak bakarrik izan ditugulako eskura.
|
|
|
Egunkarien audientziari dagokionez, bada beste multzo aipagarri bat, Madrilenargitaratu eta hemen zabaldu egiten direnena, edo, EL MUNDO DEL PAIS VASCOeta EL PAIS DEL PAIS VASCOren kasuan, hainbat orrialde gehigarri dituztenena.Hauen artean, irakurle-kopuruari dagokionez, lehen mailan MARCA kirol-egunkaria (%6, 5) dago. Kiroletan erabat zentraturik dagoen argitalpen honek, EL MUNDOrekin (%4, 8) eta EL PAISekin (%3, 0) gertatzen
|
den bezala
, nahiko orekatua du bere bezerialau herrial-deetan. AS, ABC eta gainontzeko espainiar egunkarien presentzia osomugatua denez, ez dugu beraien audientziari buruzko zehaztasun gehiagorik eskainiko.
|
|
|
Lehen kanalari euskararen etabertoko kulturaren aldeko lana indartzea, eta bigarrenari, gaztelaniazkoari, informazioeta integrazio-tresna izatea egokitu zitzaien. TVErekin gertatu
|
den bezala
, EuskalTelebistaren bi kanalen programazioak egitean, bata besteari konpetentzia egin ordezelkarren osagarri5 izatea bilatzen zela zirudien; eta hala ematen du gaur egun ere.
|
|
|
Honek zerbitzu publikoei zuzeneanegokitzen dizkie frekuentziak eta, halaber, ekimen pribatuari eman dakizkiokeenak zehazten ditu. Hala etaguztiz ere, lehenago aipatu
|
den bezala
, LOT indarrean dago oraindik irrati eta telebista zerbitzueidagokielarik.
|
|
|
Baina, atal honen sarreran aipatu
|
den bezala
, enpresen arteko kontzentratzea etanazioartekotzea dira gaur egun sektore honetan agintzen duten dinamika nagusiak.Komunikabide ezberdinak talde multimediatiko gutxi batzuen eskuetan biltzea dakarhorrek, askotan nazioarteko dimentsioak hartzen dituztenak. Hala eta guztiz ere, egitura politiko-ekonomiko eta erregulazio ezberdinak direla medio, Estatuek enpresenkontzentratze-eta nazioartekotze-prozesu berezituak mugatzen dituzte eta, ondorioz, Frantziar eta Espainiar Estatuetan enpresa-egitura eta kategoria ezberdinak aurkitukoditugu.
|
|
|
Hauek telebista digitalera igarotzeko egindituzten saioak oso mugatuak dira, oso tarte txikia geratzen baitzaie. Halaber, aurrekotaldeen dibertsifikazio-politikak gero eta gehiago zuzentzen dira eremu geografikotxikiak bereganatzera, kateak, sareak edo zerbitzu orokorrak antolatuz, gero EuskadikoAutonomia Erkidegoaren kasuan ikusiko
|
den bezala
.
|
|
|
Telebistan, berriz, hainbat mugimendu izan dira azken urteotan, nahiz eta, arestianazaldu
|
den bezala
, eremu hau arautzen duen legea garatu gabe dagoen oraindik89.Merkatu eta enpresa aldetik, hiriburuetakoak dira garrantzitsuenak: TeleDonostia, Canal Gasteiz, Canal Bizkaia, Bilbovision eta Telebilbao Bilbokoak eta Canal 4 Iruñekoa.Horien inguruan mugimendu enpresarial inportanteak antolatu dira azkenaldian.
|
|
|
Zenbait keinu egiten dira, aurrerago ikusiko
|
den bezala
, zerbitzu eta programazio lokal, erregionaledo, orokorrean, hurbiltasuneko eta asoziatibotasunaren garrantziari dagokielarik, betiere herritarrenzerbitzurako programazioa sustatzeko ikuspegitik. Alabaina, ikusiko den bezala, formulazioak oso ahulaketa orokorrak dira.
|
|
|
Zenbait keinu egiten dira, aurrerago ikusiko den bezala, zerbitzu eta programazio lokal, erregionaledo, orokorrean, hurbiltasuneko eta asoziatibotasunaren garrantziari dagokielarik, betiere herritarrenzerbitzurako programazioa sustatzeko ikuspegitik. Alabaina, ikusiko
|
den bezala
, formulazioak oso ahulaketa orokorrak dira.
|
|
|
Ezaguna
|
den bezala
, bi lehiakideen arteko borroka ez zen horrekin amaitu, eta aurrerago futbol-partiduak emateko eskubideen inguruan errepikatu zen enfrentamendua.
|
|
|
Esan bezala, gaur egun, irrati/ telebista-sistemak antolatzeko ahalmena banatuta dagobotere-maila ezberdinen artean. Europako Batasunak gero eta eskuduntza gehiago dituikus-entzunezko sistemak araupetzeko orduan, eta berak finkatzen dituen ildoakezinbesteko erreferentzia-markoak dira Estatuentzat, hauek beren arautegiak ezartzeko, hori da, adibidez,. Mugarik Gabeko Telebista" delako artezarauaren kasua, geroikusiko
|
den bezala
–. Horrekin batera, deszentralizazio-prozesuen ondorioz, tokiantokiko aginteek ere. Autonomia Erkidegoek, Departamenduek zein Udalek?
|
|
|
Zerbitzu horien programatzaileek edo editoreek, ordea, hitzarmenbat sinatu behar dute CSArekin (sozietateak Frantziar Estatukoak badira, edoEuropako Batasunetik kanpokoak izanda Frantziar Estatuko satelite-edokable-sistema baten bidez emango badira) edo deklarazio bat egin behar duteberaren aurrean (Europako Batasunaren partaide edo Europako HitzarmenEkonomikoaren sinatzaile den beste lurralde batetakoak badira). Hitzarmeneketa, maila apala-goan, deklarazioek ere, ikus-entzunezko komunikazio-zerbitzua betebehar edo eskakizun batzuen menpe jartzea ekarriko dute, besteakbeste, programazioaren aldetik, lurrazaleko sistema analogiko edo digitalakbezalaxe, aurrerago zehaztuko
|
den bezala
.
|
|
|
-Kontzentrazioari dagozkion betebeharrak ere oso garrantzitsuak dira, eta geroenpresa-egitura aztertzean ikusiko
|
den bezala
, eragin handia izango dute.Horien artean honakoak azpimarra daitezke:
|
|
|
Gestio-modu zeharkakoaren kontzesioak egiteko, berriz, lehiaketapublikoak deitu beharra finkatu da. Alabaina, hiru programazioren erreserba egin daTelebista Pribatuaren Legearen arabera lurrazaleko telebista analogikoak kudeatzekoemakida duten enpresek, hala eskatuz gero edo beren lizentzia berrituz gero, azkenean gertatu
|
den bezala
, 2000ko martxoaren 10eko erabakiaren bidez?, beren programazioa aldiberean modu digitalean ere emititzeko47 Gainera, berriztapena lortu eta biurtetara hasi behar dira, beranduenez jota ere, modu digitalean emititzen. Gaikuntzentitularitateak 10 urtetarako finkatu dira, aurrerantzean epe bereko tartetarako ere luzadaitezkeenak.
|
|
|
Elkarteko kideen esanetan, datu zehatzak eskuratzea zaila badaere,, egunero 400 bat bider inguru erakusten da dokumentu hau? (Alaña, 2000). Horien artean, esanguratsuena, dudarik gabe, hiritartasunari dagokion eskubide gorentzat jotzen den bozkatze-garaian ere jada ENA erabili izana izatea da, azken hauteskunde europarretan gertatu
|
den bezala
(Euskaldunon Egunkaria, 2000-06-13). Onarpen bidean, orain arte zortzi udalek agiria ontzat eman dute ofizialki identifikatzeko prozeduretan. Berriki, euskara eta ENAren erabilera tarteko auzitaratutakokasuan, epaiak agiria balekotzat jo du pertsonak identifikatzeko.
|
|
|
Gehienetan estatuak norbanakoari automatikoki biak ematen dizkio, salbuespenak salbuespen6, bai nazionalitatea eta bai hiritartasuna ere. Zenbaitzutan, bat onartua izatea bestea eskuratzeko nahikoa izaten da, Alemanian jatorri alemana duten Ekialdeko etorkinekin gertatzen
|
den bezala
. Alemaniako naziotasunaius sanguinisean oinarritzen da, eta, hortaz, jatorri alemaniarra duela froga dezakeen orok, hau da Alemaniako estatuak nazionalitate alemaniarra duela onartzendion pertsona orok, automatikoki eskuratzen du hiritartasuna, eta baita honek bermatzen dituen eskubide eta betebeharrak izateko aukera ere.
|
|
|
Horren ondoren hasiko litzateke gukmahaigaineratzen dugun prozesua, hots, proiektu politiko bat gauzatzearena. Horretarako, gure iritziz, ezinbestekoa da gizartearen parte-hartzea, gizartearen sektoreguztiena, herritarrena zein sindikatu, gizarte-mugimendu, Udalbiltza eta abarrena.Ezinbestekoa da, baita ere, alderdi politiko guztien artean proiektu hori jorratzea etalantzea, ezinbestekoa
|
den bezala
, denen artean, alderdi abertzaleak ere berenproiektua gauzatzea, momentu historiko honetan horixe baita eskatzen zaiguna etaegin beharko genukeena. Guk, jeltzaleok, geure ahalegina egin dugu ponentzia politiko baten eta horren gehigarriaren inguruan, eta nikuste dut beste alderdiek ereegina dutela (EAk egin du, eta badakit EH ere lehenengo proposamena gehiago lantzeko asmotan dabilela).
|
|
|
deituak bi gunetatik irten ziren: garai hartanpsikiatrian nagusi zen ideologiaren arabera lan egiten zutenak, joerapsikoanalitikoa, jadanik esan
|
den bezala
–eta garapenaren teoria berrietatikabiatzen zirenak, antropologia, soziologia eta komunikazioa nagusiki?.
|
|
|
Bestalde, ametsetan bezala, eszenaratzeko aukeratutako gaian, dramatizazioakaskatzea ahalbidetuko duen gaien pilaketa gertatuko da (Bermejo, 1986). Zentzuhonetan psikodrama analitikoa taldeetan egiten denean, taldeak eszenenasoziazioekin egindako lana bilakatzen da (banakako psikoanalisian ideien asoziazioa egiten
|
den bezala
). Taldekide bakoitzak zenbait edukiren erresonantzia jasotzendu; beste eszena bat proposatzearen kasuan, subjektuak taldeari elaborazio-etaberrelaborazio-lana egiten hasteko emandako fantasiaren bigarren mailakoelabora-zioak egiteko aukera eskaintzen du.
|
|
|
Baina banakako psikoanalisia egitura inkontzientera zuzentzen
|
den bezala
, nondu bere gaia, bere objektua, talde-terapia analitikoak?
|
|
|
Horretaraxeetorri zen, besteren artean, BAT Soziolinguistika Aldizkariaren sorrera bera, lehenzenbaki hartan aitortzen zigunez. ?... herri-mugimenduen zuzperketa guztiz dapremiatsua (Quebec-en eta Vlaander-en ikusi
|
den bezala
); eta, alderantziz, herrimugimenduen ahulezia edo zafraketa (Irlanda, Bretainia) guztiz kaltegarria. Bainaherri-mugimendu horrek jakin egin behar du, ahalik eta ongienik nola eskolatu etajantzi.
|
|
|
Izendapen asko eta desberdinak bildu dira, gehienetan izendapen bakarrak izatendirelako. Zenbat eta lokalagoa izan, hainbat eta izendapen bakarragoa izango da.Horrela, herri-izen bat hartzen dutenak 8 dira eta nazio baten izena (aleman, frantzi, gallegu, gaztela) hartzen dutenak 66; tartean lurralde baten izena hartzen dutenak (taulan agertzen
|
den bezala
) eta herria baino gune txikiagokoa hartzen dutenakaurkitzen dira.
|
|
|
Zinez esan daiteke Txillardegiren zientziagintza eten gabe euskararen inguruan gauzatudela, baita euskararekiko arlo ezberdin asko landu dituela. Hau posible izan zaio, neurrihandi batean, ohiko zenbait diziplina ezberdin jorratu dituelako, eta euskararekiko modusortzailean jorratu gainera, bere curriculumean adierazten
|
den bezala
; alderdi honetatikikusita, benetan Txillardegi berezia dela eta eredu agertzen zaigula. Horren aipagarriairuditzen zaidan bere berezitasun honetan oinarrituz, ondoan orokorki zein partikularkihartutako hizkuntzak egungo zientziagintzan duten garrantziari buruz mintzatu ondoren, bertan euskarak betetzen duen lekuari buruz mintzatuko gara.
|
|
|
Eten gehienak adierazirik egon ziren. Era berean, sarri askotan, esatariaktestuaren komei ez ziren jaramonik egiten, ondoko taulan erakusten
|
den bezala
:
|
|
|
Har dezagun orain fluxuen errepresentazio grafikoa, 1 irudian egin
|
den bezala
:
|
|
|
Hortaz, oso aintzakotzat hartzeko moduko bitartekotza gertatzen da, batez ere informazio-ikuspegitik eta hotsaren balio dokumentaletik. Teknikak ez du errealitatea
|
den bezala
islatzen, zenbait aldakuntzaren bidez baizik, zeintzuei, nahita egiten diren manipulazioetatik bereizteko,, naturalak, dei diezaiekegun.
|
|
|
Beraz, irratilariak kasu egin behar dio Hasling-en esaldi horri, eta anglosaxoien munduan esaten
|
den bezala
, rewrite edo berridatzi egin behar da despatxoa, irratilari berriemaileak datu gehiago lortuz edo datuak kontrastatuz, salbu eta, apika, azken orduko flashen kasuan, informazio labur hauek berehala eman behar izaten baitira mikrofonotik. Teletipotik zein konputagailuaren terminaletik datorkigun albistea dagoen-dagoenean emateko tentazioa handiegia izaten da sarri, eta irratilariak errazegi ahanzten du, informazio-datu berriak eta audio-lekukotasunak bilatzea bere langintzako zeregin garrantzitsua dela.
|
|
|
edo, lehen pasarteak? ez du zertan albistearen gaiaren laburpena izan, notizian jazotzen
|
den bezala
.
|
|
|
Telebista
|
den bezala
, irratia bitarteko egokia da gaurkotasunaren berri eman ahal izateko eta jazo berri diren gertakariei jarraitzeko, informazio-iturriek edo irratilariek beren kriterioez ikusitako errealitatearen partearen iragazle bihurtzen delarik; eta honek eragin handia du finkatu behar diren programazio-ereduetan. Eredu horietan formakuntza, entretenimendua eta informazioa uztartu behar dira programatzaileen helburuekin, entzuleei, edo entzuleriei?
|
|
|
Izan ere, Estatu Batuetan, Kanadan eta beste herri garatu batzuetan gertatu
|
den bezala
, ikusentzuteko komunikazioaren esparruko hedabide-sarea ongi osatzea garrantzitsua da. Katalunian udal-irratiek duten garrantzia ezin erka daiteke Euskal Herrikoek dutenarekin, baina, zalantzarik gabe, aldizkari lokalen arrakasta ikusita, sasoia izan daiteke irratibideari hain loturik egon den herri honek irrati-sare lokal garatuak eta hobetuak eduki ditzan.
|
|
|
Bada gaur egun zeharo finkatuta dagoen joera bat, ziklo laburragoetan programazio desberdinak egitekoa, asterokoa egiten
|
den bezala
. Ia irrati-estazio gehienek daukate asteko lanegunetako programazioa, asteburukoa duten bezalaxe; horren zergatia entzuleen ohituren aldaketan oinarritzen da, baita lanaren barne-antolaketan ere.
|
|
|
Seinale multimediatikoak jasotzeko aparatu-aniztasuna ere garrantzitsua izango da, higikortasunaren aroan irratiak ere bere lekua eduki dezan. Genevan 1999ko urrian egindako Telecom azokan ikusi
|
den bezala
, jasoketa higikorrean egon daiteke irrati berriaren salbazioa, behin digitalizazioak ikusizkoaren esparruarekin bat egin ostean.
|
|
|
Adjektiboekin gertatzen
|
den bezala
, aditzondoak, zerbait argitzeko edo adierazteko edo albistea hobeto ulertzeko balio badute, orduan bai, erabil daitezke; bestela, ez.
|
|
|
Hedabideekin gertatzen
|
den bezala
, informazioa ere, konzentratuago ageri zaigu prentsa-kabineteen eraginez.
|
|
|
Izaera lineala: entzuleak ezin du hautatu, ezin du orria pasatu kazetetan egiten
|
den bezala
, ezin du ekonomiari buruzko informaziotik kirol informaziorako jauzirik egin. Albiste-jarioaldia lineala da.
|
|
|
askotan albisteen protagonistak aski ezagunak dira entzuleentzat. Ingelesez esaten
|
den bezala
, well-known names make bigger news, hau da, izen entzutetsuek nabarmendu egiten dute albistea. Protagonistak edo lekukoak sonatuak izatea, jendeak aski ezagunak izatea alegia, albistea gailentzeko faktorea izan daiteke.
|
|
|
–Hizkuntza alfabetiko batez irakurtzen eta idazten dakiten pertsonek idazten
|
den bezala
mintzatzen dela uste ohi dute, hots, hizkera sortzen duen aparatuak hitzezko soinu indibidualak eta aldagaitzak sortzen dituela, idazmakinak letrak banan-banan eta aldaketarik gabe inprimatzen dituen bezalaxe. Pertsona horien hizkuntza ingelesa bada, jakingo dute bai, ebakeraren eta ortografiaren arteko egokitzapena ez dela inola ere bikaina.
|
|
|
bitxiak izango lirateke, inoiz kultura nazionalaren estatusa izango ez dutenak-. Kultura nazionalaz-kultura espainiarraz-hitz egiteak komunitate nazionala-espainiarra-sortzeko modua ahalbideratzen du, kultura-identitate horrek nazio espainiarraren definizioari sendotasuna ematen diolarik, kultur homogeneitateak, hizkuntzarekin gertatzen
|
den bezala
, Estatu espainiarrari identifikazio-oinarri indartsua ematen baitio. Eskolan ezartzen den curriculum nazionalak, Gellner-ek290 aipatzen duen kulturaren erabilpenaren aurrean jartzen gaitu, kultura hori, balizko kultura nazionala-espainiarra omen dena, alegia-unitate politikoaren sinbolotzat-Estatu-Nazio espainiarraren ikurtzat, hain zuzen-hartua izango delarik.
|
|
|
Adibide bat besterik izan nahi ez zuen bidaia luze samar honek5, telegrafikoki azaltzeko ahalegin guztiak egin arren, gure lanaren helburua gaindituko lukeen atearen aurrean jartzen gaitu. Baina, teorien garrantzia gutxietsi gabe, uste dugu, edozein fenomeno sozial eta politikorekin gertatzen
|
den bezala
, nazionalismoarena guztiz historikoa dela eta bere errealitate dinamikoan aztertu behar dela; izan ere, nazio hitzaren esanahiak historian zehar izan duen aldaketa ikusi besterik ez dago6 (teoriak alde horretatik soilik izango zaizkigu baliagarri). Hain zuzen, ez dago onarpen zabala izan duen nazionalismoaren inongo teoria zehatzik7, eta kontzeptu horrek izan duen bilakaera historikoa ikusi ondoren, agian nazionalismoaz baino nazionalismoez hitz egin beharko genuke.
|
|
|
momentuz bertan idatziko ditut sentitzen ditudan guztiak, nahiz eta hona itzultzean ordenagailuan dena garbira pasatu. Beraz, eta pelikuletan gertatzen
|
den bezala
, koaderno honi izen bat ipintzea pentsatu dut: Bitakora.
|
|
|
Eta kontzientziaren baitan ostataturik nuen harra nahi nuen ostikatu eta handik igorri, zeren eta har penatzaile eta zehatzaile hark ez baitzuen enetzat, urte luzeetan, hitz gozorik izan, gaixto nintzenean gaixto nintzelako eta on nintzenean hobe ez nintzelako... Eta, Joben liburuan erraiten
|
den bezala
, gizona trabailurako eta hegaztia airerako sortuak izan zitezkeen arren, hegazti ere izan nahi nuen nik, gizon ez ezik. Eta intxaurraren jateko desiros den, baina, azalaren hausteko nekeagatik, barrengo mamia dastatu gabe uzten duen ximinoa ez bezala, guztiz deliberaturik nengoen intxaur haien hausterat ere, zeren eta plazerraren leihoak eta portaleak zabaldu nahi bainituen lau haizeetarat eta plazerrei plazentki emana bizi, eta zeren ez bainuen kastoen kastakoa izan nahi jada...
|
|
|
—Esker mila, Joanes, ene etxerat etortzeagatik, zeren, desiratzen den bakardadea ona
|
den bezala
, eta bazekiat nik zerbait horretaz, desiratzen ez dena ez... eta ni bakarregi nagok azken aldi honetan —eta, malkoen xukatzeko, eskua begietarat zeramala, eratxiki zuen—: Baina jakin ezak ezen bertzeek markatua nagoela eta etxe honetarat sartzen dena ere markatua dagoela, eta hori ere neurtu beharko huke, beharbada...
|
|
|
Rosa de Osoriok erran zituenak eta erraiten zizkidanak ekarri nahi dizkizut honat, jaun André, baina, batzuetan, zein neke eta gaitz izaiten den gure asmoen betetzea!, zeren, Rosaren kasuan, zer erraiten zuen bezain inportant baitzen, zinez, nola erraiten zuen, eta zeren, hark errana euskararat bihurtzea zail
|
den bezala
, are zailagoa baita haren grazia eta xarma adieraztea, hura hitzez emaiterik ez dagoelako.
|
|
|
Izan ere, haien kantak oihu erdiragarri batzuen gainean sortzen ziren eta, anitzetan —bizitzan gertatzen
|
den bezala
, noiz eta bizitzak berak gaina hartzen baitigu, orain oinazetik eta orain atseginetik— harmoniaren arauetarik haratago joaiten ziren, edo hala zirudien bederen, nahiz eta soinu-tresnen notak eta oihuak, guztiak ere biltzen ziren, finean, biziaren konpaserat eta atabalaren konpas bizi hartarat.
|
|
|
Baina, hasteko, zerbait argitu nahi nuke zurekin. Izan ere, lehengoan zure amak kontatu zidan nola egin zenituen, orain dela hilabete batzuk, komunioneari buruzko hainbat galdegite estrainio, eta zure ama, arrazoinezkoa
|
den bezala
, kezkaturik dago. Eta nik lagundu egin nahi nizuke, zuk hala nahi bazenu...
|
|
|
Eta, hala, zenbatenaz kristala gardenago eta transparentago izan (eta lengoiaren erabilpena, beraz), hainbatenaz leialago eta fidelago ikusiko dugu mundua, eta hainbatenaz egiazkoago izanen da munduari buruz egin dezakegun interpretazionea. Ordea, beldurraren eraginez kristala lurruntzen bazaigu, edo nahikeria hutsez beira koloretsu bat ipintzen badugu, hemen gorri, hor hori eta han urdin (eta metaforak eta metaforak erabiltzen baditugu, beraz), ez dugu mundua
|
den bezala
ikusiko, ez mugatuko, ez interpretatuko, eta gure beldurraren edo gure nahikeriaren araberakoa izanen da, nehola ere ez buru-argitasunaren eta arrazoinezko arrazoinen araberakoa, nola izaiten baita erabiltzen dugunean numeroen hizkuntza guztiz doia, justua eta gardena.
|
|
|
"... Badakizue ezen deabruak mila forma har ditzakeela, eta emakume baten iduripean ager daitekeela batean, herensuge batenean bertzean; edo katu beltzaren iduria har dezake gaur, eta bihar, berriz, txakur zuri baten gorputzean sar daiteke, hemen Urbiainen gertatu
|
den bezala
. Zeren Luthero hil zen, Jainkoak infernuratu zuen, eta orain harat eta honat dabilkigu hura, Luziferren legioekin deabru bihurturik eta jendea bereganatu nahirik.
|
|
|
Ordea, anitzetan gertatzen
|
den bezala
, gure solas hark bertze bide bat hartu zuen. Izan ere, noiz eta igande goiz hartan osabak proposatu baitzidan ezen Pisako inguruetarat joan gintezkeela egunaren iragaiterat, larre-landa zabal haietako hegazti eta loreen miatzeko eta obserbatzeko —hirian biltzerat zihoazen jendeenganik ihesi—, barren-barrendik atera zitzaizkidan hitzak:
|
|
|
Erabakia hartua nuen, beraz, baina baldintasun bat ere ipini nion —aitzakia bat, alegia— eta, halakoetan usu gertatzen
|
den bezala
, aitzakiak ene borondate flakoaren lehen asmoa jan zuen, finean, nola zurean sarturik dagoen bipiak zura...
|
|
|
Baina, zismatikoa haizen arren eta ni katolikoa, biok ere giristinoak gaituk, nola baita Pedro ere, eta hargatik gaituk hirurok ere anaiak, odolaren baitan ez ezik, Kristoren baitan ere". Ailitez hire hitz horiek giristino guztien bihotzean erroturik, giristinoak giristinoen kontra para ez daitezen sekula mila gerla odoltsutan, anitzetan gertatu izan
|
den bezala
, eta hemendik aitzina ere gertatuko den bezala, segur...!
|
|
|
Baina, zismatikoa haizen arren eta ni katolikoa, biok ere giristinoak gaituk, nola baita Pedro ere, eta hargatik gaituk hirurok ere anaiak, odolaren baitan ez ezik, Kristoren baitan ere". Ailitez hire hitz horiek giristino guztien bihotzean erroturik, giristinoak giristinoen kontra para ez daitezen sekula mila gerla odoltsutan, anitzetan gertatu izan den bezala, eta hemendik aitzina ere gertatuko
|
den bezala
, segur...!
|
|
|
Handik aurrera, eta gradualki, Brown jaunaren anatomiako hainbat atal joan zen aldatzen, guztiz beste gizon bat bilakatzeraino. Baina, gauza hauetan beti gertatzen
|
den bezala
, monotonia zentzugabe bat joan zen nagusituz, logika itsu bat, zeinak, alde batetik, prozesu osoaren garapena ahalbideratu baitzuen, eta bestetik, kontrolpean atxiki baitzituen Brown jaunaren larritasuna eta beldurra, hainbatetan bi sentimendu haiek axolagabekeria laxo batean murgilarazten zutelarik.
|
|
|
Inork ezin dezake haizea hautsi. Ezustean oldartzen zuten beti aforismo harrigarriek, eta Brown jaunak abegi onez hartzen zituen, eta goxoki on bat dastatzen
|
den bezala
luzaz edukitzen zituen hitz laburño haiek ahosabaian, esanahi guztia xurgatu nahian. Ehundaka zekizkien buruz, bulegoan ehundaka ilustratu behar izan baitzituen aspaldi, eskuz, ordenagailuaren laguntzarik gabe, lanak oraindik eskulan kutsua zuenean.
|
|
|
Borroka nahiak ez du arnas handirik, fruituak behar ditu, ahalik eta lasterren, indarrak baz  katuko baditu; gero noraeza dator, etsipena, gorrotoa; eta behin zirkuluaren baitan sartua, itxi egiten dira itzulbideak eta estutu sarezuloak. Bizitza, esaten
|
den bezala
, tonbola bat da, baina ez argiztatua eta koloretsua, iluna eta beltza baizik.
|
|
|
Ez zitzaien, nonbait, gaztigu agerikoa gehiegi atsegin izan anfiteatro urrunean zeudenei, eta, erantzun gisa barre-karkara lazgarri bat irten zen han goitik, zenduak zut jar  tzeko moduko mamu-oihu bat. Hautsi egin zen isiltasuna, esaten
|
den bezala
, mila zatitan. Infartoak ez ziren izan ez bat eta ez bi, hiru baizik, eta esaten da orro hark soilune bat baino gehiago estali zuela ile lakar bihurriz, izu sekulakoaren erakusle modura.
|
|
|
Erruduna laster batean azaldu zen guztion aurrera; ez, ordea, bere kabuz, lagunak salaturik baizik. Hiena bat zen; ez zen, beraz, jakina
|
den bezala
, ez har eta ez eme, eta ez zen, era berean, ez sinestun ez pagano ere. Hermafrodita guztien gisa, gure hiena hau ere espiritu bikoi  tzekoa zen, eta, beraz, aldabera bere ekintza guztietan.
|
|
|
Baietz erantzun nion neure buruari, duda izpirik gabe gainera, ezen gaixotasun haren sintomarik behinena autoestimaren desagertze erabatekoa baita, horrexekin batera agertzen delarik gutxiagotasun-konplexu latz hori. Ikusten
|
den bezala
, nahikoa izan nuen aurkezpenarekin, bi gauza bederen eguna bezain argi ikusteko: bata, gonbidatuarekin eramango zuten jokabidea ezinago maltzurra izango zela; bigarrena, Armando Bonilla bene-benetan gaixo zegoen gizasemea zela.
|
|
|
Banituen, beraz, lasaitasunera gonbidatzen zuten zantzu nabarmenak, baina lasaitasun behin-behinekora soilik. Zuhur ibili beharra neukan, zuhur beti ere; zeren, jakina
|
den bezala
, gudualdiaren ondorengo atsedenaldia izaten baita, sarri askotan, eraso erabakiorrena jotzeko unerik egokiena. " Tiento bada barealdiarekin!", agindu nion neure buruari, begiak ezker-eskuin abaila batean mugituz.
|
|
|
Mandeuliak kakatan nola gozatzen diren, halaxe bazkatuko ziren gizagaixo harekin. Lehen kolpea, lehen trauma jasanezina, sarri askotan gertatzen
|
den bezala
, jaunartzean jaso zuen. Almirantez jantzita nahi omen zuen jauna hartu, huraxe izaki gaztaroko haren ilusio bakarra.
|
|
|
Esne-gurina sutodondoan urtzen
|
den bezala
urtu zitzaidan ausardia. Migel, aldiz, handiago ikusten nuen halakoetan.
|
|
|
Teresak behin eta berriro aholkatzen zidan bezala, neure buruari kontu gehiago egin behar diot. Guztiarekin, ez dakit, bada, lortzerik izango ote dudan, izan ere, nola esango nuke, jatetxe merke eta ez hain merkeetatik irten eta usaina hatsa arropari itsatsia geratzen
|
den bezala
, Dabiden oroitzapen zamatsua gainetik kendu ezina baitzait: edonora noala, edozertan nagoela, haren keinu, haren hitzen bat etortzen zait gogora.
|
|
|
Hotza edo hozkailua, sarritan amodioari egokitzen zaion suari kontrajartzen zaizkio, baina niri orain hotzak on egingo lidake: ...n freskoarekin, ongi ematen dutenak; horrelako sen  tsazio pizgarri bat ekarriko didan zerbait norbait desio dut bidaia honetan nire bizitzan; bestalde, atseginez edango nuke basokada bat ur hotz (eta ez motxilan atzera eta aurrera daramadan ur epela); atseginez sartuko nintzateke janaria gordetzeko erabiltzen dugun hozkailu horietako batean, eta esnatu ez, harik eta, zenbait hildakorekin egiten
|
den bezala
, beren gaixotasunerako-oinaze afektiboa, noraezitis-sendabidea topatzen duten arte.
|
|
|
Idazle katalan batek esan zidanez, larunbatean goizeko hamarrak inguru Lekeitioko kaleetatik ibilia zen, eta ez ei zuen behin ere erdararik entzun. Eta halako iruzkin bat pozgarria
|
den bezala
, adierazgarria da oso Euskal Herriko bisitariek berton gure herriotan jasotzen duten zentzazioaz, sarritan herririk euskaldunenetan ere erdara gehiago entzuten baitute euskara baino. Bermeorainoko txangoa ere antzekoa izan zen, egun horietako itsasoaren zakarragatik itsasontziz joan ezin izan baginen ere.
|
|
|
Partalek berak 1998ko otsailean ReD aldizkari digitalari (ikus http://www.webred.com) egindako adierazpenetan azaltzen
|
den bezala
," VilaWeb-en arrakasta ez da bere informazio kopuruan bilatu behar, derrigorrez murritza, baizik eta bere edukiek duten izaera elkarreragilean".
|
|
|
Bere sustatzaileek Noticias de la Comunicacion aldizkariari egindako adierazpenetan azaltzen
|
den bezala
(1998ko ekaina, 45 zb.), egunkari digital honek sarean bere espazioa bilatzea du helburu, paperezko euskarria erabiltzen duten kazetekin lehiatu gabe, aitzitik, hauen gehigarria izanik eta partidu politikoen eta bloke mediatikoen menpekotasunetik kanpo geldituz.
|
|
|
Mugimendu politiko hori XIX. mendeko azken hamarkadan eratu zen, haren doktrina, programa eta antolakuntza urte horietan finkatu ziren eta. Alderdiaren eragin soziala hazi egin zen harrezkeroztik, hauteskundeetan lortutako emaitzek hobera egin zuten hein berean; horren ondorioz, Euskal Herriaren gaur egungo historiaren osagai nagusietako bat izatera iritsi zen EAJ, erakunde garrantzitsu bilakatu baitzen Euskadiko errealitate soziopolitiko konplexuaren historian, ideologia, politika eta antolakuntza mailako formulazioetan islatu
|
den bezala
.
|
|
|
Iparraldean, geroago Ameriketan gertatuko
|
den bezala
, fenomeno bitxi bat eman zen, alegia, ailegatzen ziren intelektualen lanak bertakoek egindakoekin nahastuko zirela, batzuetan bereizteko zaila izateraino. Historikoki hau ez zen gauza berria izan; esaterako, errealitate hau baieztatzeko, hor dugu Miguel de Unamunoren testigantza, 1925etik 1927ra Hendaian erbesteratuta egon zenean:
|
|
|
Liburutegiei buruzko Legea baliagarria izatea espero dugu, Nafarroako herritar guztiendako liburutegi zerbitzua bermatzeko, batetik, eta liburutegi berriak irekitzeko eskumena Nafarroako Gobernuko Hezkuntza eta Kultura Departamentuaren esku uzteko, bestetik. Etorkizunean Nafarroako Liburutegi Publikoen Mapak adierazten duen tokietan soilik irekiko dira liburutegi berriak, eta ez udalek nahi dutenean, orain arte gertatu
|
den bezala
. Legearen beste helburuetako bat da egoera antolatu eta egitura organikoa ezartzea.
|
|
|
Jarreraren aldetik, helburua goitik behera bete zuten, jaraunspen ezin hobea utziz mende honen filosofiari —zientziaren filosofia, filosofia analitikoa— Haatik, egitasmoak ez zuen soilik jarrera hutsean geratu nahi, tesi substantiboak ere agertu baitzituzten. Baina alde honetan, ezagutzaren edozein esparrutan gertatzen
|
den bezala
, euren proposamenak edo bertan behera utzi dira edo eraldaketa sakonak pairatu dituzte. Interpretazio batzuen ustez, lehenengoa gertatu da; beste batzuk, aldiz, bigarrenaren alde gaude.
|
|
|
Funtsean salbu egoteak esan nahi du fisikoki ezinezkoa dela niri gauza batzuk gertatzea eta, beraz, ez du zentzurik edozein gauza gertatuta ere salbu nagoela esateak. " Salbu" hitzaren beste erabilpen txarra dugu, beste adibidea" existentzia" edo" hunkitzea" hitzaren erabilpen txarra
|
den bezala
. Orain zuen buruan sartu nahi dut adierazpen etiko eta erlijiozko guztietan gure hizkuntzaren erabilpen txar berezia dagoela.
|
|
|
Gauza bizigabe bat ohartarazi daitekeenaren ideia, gizaki bat ohartarazten
|
den bezala
. Hemen oinarria pertsonifikazioarena da.
|
|
|
Suaren bidez gauzak erabat hondatzeak (apurtzean, urratzean gertatzen ez
|
den bezala
) gizakiei atentzioa eman behar izan die.
|
|
|
Honela, adibidez, ezin esan daiteke" Badira objektuak"," Badira liburuak" esaten
|
den bezala
. Ez eta" Badira 100 objektu" edo" Badira N0 objektu".
|
|
|
Gertaera haiek konbentzitu ninduten erakundean sartzeko. 68ko gertaera horien ondoren aldaketaren bat izango zela ziur nengoen; alegia, EAJtik erauzi, eten eta bere bidetik abiatuko zela, itsasontzia portutik irtenda abiatzen
|
den bezala
. Mugimendu abertzalea eta soziala gidatuko zituen erakunde baten sorrera ikusi nuen hor, eta luzaroan itxarondako gauza zen hori niretzat.
|