|
2000
|
|
|
Oro har, nafarrek Madrilgo telebista pribatu zein publikoekiko zaletasun handiagoadute, eta audientziaren %79, 1ek horien aldeko joera du. Berezia da, baita ere, TVErenaldeko jarrera (kanal bien artean %36, 9) eta, lehen aipatu
|
den bezala
, seinalearenemisio-esparru mugatua dela medio, ETB2ren maila baxua.
|
|
|
Euskal Telebistaren bigarren kanalak bestelako ñabardurak erakusten ditu. Esatebaterako, gizonen eta emakumeen presentzia orekatua
|
den bezala
, markatuagoa daadin ertaina dutenen pisua. Alegia, gazteak (%15, 7) eta adindunak (%31) bainogehiago, 26 urtetik 55era bitartekoak dira pisu handiena dutenak:
|
|
|
Beraz, OJDren kontrolpean ez dauden kazeten kopuruak, enpresan bertan jasoak dira edo beste iturri bibliografikoetatik hartutakoak dira.Kopuru hauek kalkulatzerakoan egunkari desberdinen audientziak eta berauen arteko duplikazioakere hartu dira kontuan.9Atal honetan Hego Euskal Herria dugunez erreferentziatzat, eta Ipar Euskal Herrirako audientzia-ikerketa propiorik ez dagoenez, CIESen datuetan oinarritzen gara. Ipar Euskal Herriari buruzkoinformazio gehiago, 2 atalean dator.10CIESen 1999ko lehen olatua hartu dugu kontuan, eta bertan eskaintzen den irakurlearenbatezbesteko profila eraiki dugu, Nafarroa eta Euskal Autonomia Erkidegoko datuak erabiliz.11Metodologia desberdina erabiltzen duten ikerketetan gertatzen
|
den bezala
, Sofres AMren etaCIESen datuak ez datoz erabat ados. Gure kasuan, gainera, denbora-epe desberdinak hartzen dutelako, CIESek 14 urtetik gorakoak eta Sofres AMek 4tik gorakoak hartzen ditugulako kontuan; eta, Sofres AMridagokionez, Euskal Autonomia Erkidegoko emaitzak bakarrik izan ditugulako eskura.
|
|
|
Egunkarien audientziari dagokionez, bada beste multzo aipagarri bat, Madrilenargitaratu eta hemen zabaldu egiten direnena, edo, EL MUNDO DEL PAIS VASCOeta EL PAIS DEL PAIS VASCOren kasuan, hainbat orrialde gehigarri dituztenena.Hauen artean, irakurle-kopuruari dagokionez, lehen mailan MARCA kirol-egunkaria (%6, 5) dago. Kiroletan erabat zentraturik dagoen argitalpen honek, EL MUNDOrekin (%4, 8) eta EL PAISekin (%3, 0) gertatzen
|
den bezala
, nahiko orekatua du bere bezerialau herrial-deetan. AS, ABC eta gainontzeko espainiar egunkarien presentzia osomugatua denez, ez dugu beraien audientziari buruzko zehaztasun gehiagorik eskainiko.
|
|
|
Lehen kanalari euskararen etabertoko kulturaren aldeko lana indartzea, eta bigarrenari, gaztelaniazkoari, informazioeta integrazio-tresna izatea egokitu zitzaien. TVErekin gertatu
|
den bezala
, EuskalTelebistaren bi kanalen programazioak egitean, bata besteari konpetentzia egin ordezelkarren osagarri5 izatea bilatzen zela zirudien; eta hala ematen du gaur egun ere.
|
|
|
Honek zerbitzu publikoei zuzeneanegokitzen dizkie frekuentziak eta, halaber, ekimen pribatuari eman dakizkiokeenak zehazten ditu. Hala etaguztiz ere, lehenago aipatu
|
den bezala
, LOT indarrean dago oraindik irrati eta telebista zerbitzueidagokielarik.
|
|
|
Baina, atal honen sarreran aipatu
|
den bezala
, enpresen arteko kontzentratzea etanazioartekotzea dira gaur egun sektore honetan agintzen duten dinamika nagusiak.Komunikabide ezberdinak talde multimediatiko gutxi batzuen eskuetan biltzea dakarhorrek, askotan nazioarteko dimentsioak hartzen dituztenak. Hala eta guztiz ere, egitura politiko-ekonomiko eta erregulazio ezberdinak direla medio, Estatuek enpresenkontzentratze-eta nazioartekotze-prozesu berezituak mugatzen dituzte eta, ondorioz, Frantziar eta Espainiar Estatuetan enpresa-egitura eta kategoria ezberdinak aurkitukoditugu.
|
|
|
Hauek telebista digitalera igarotzeko egindituzten saioak oso mugatuak dira, oso tarte txikia geratzen baitzaie. Halaber, aurrekotaldeen dibertsifikazio-politikak gero eta gehiago zuzentzen dira eremu geografikotxikiak bereganatzera, kateak, sareak edo zerbitzu orokorrak antolatuz, gero EuskadikoAutonomia Erkidegoaren kasuan ikusiko
|
den bezala
.
|
|
|
Telebistan, berriz, hainbat mugimendu izan dira azken urteotan, nahiz eta, arestianazaldu
|
den bezala
, eremu hau arautzen duen legea garatu gabe dagoen oraindik89.Merkatu eta enpresa aldetik, hiriburuetakoak dira garrantzitsuenak: TeleDonostia, Canal Gasteiz, Canal Bizkaia, Bilbovision eta Telebilbao Bilbokoak eta Canal 4 Iruñekoa.Horien inguruan mugimendu enpresarial inportanteak antolatu dira azkenaldian.
|
|
|
Zenbait keinu egiten dira, aurrerago ikusiko
|
den bezala
, zerbitzu eta programazio lokal, erregionaledo, orokorrean, hurbiltasuneko eta asoziatibotasunaren garrantziari dagokielarik, betiere herritarrenzerbitzurako programazioa sustatzeko ikuspegitik. Alabaina, ikusiko den bezala, formulazioak oso ahulaketa orokorrak dira.
|
|
|
Zenbait keinu egiten dira, aurrerago ikusiko den bezala, zerbitzu eta programazio lokal, erregionaledo, orokorrean, hurbiltasuneko eta asoziatibotasunaren garrantziari dagokielarik, betiere herritarrenzerbitzurako programazioa sustatzeko ikuspegitik. Alabaina, ikusiko
|
den bezala
, formulazioak oso ahulaketa orokorrak dira.
|
|
|
Ezaguna
|
den bezala
, bi lehiakideen arteko borroka ez zen horrekin amaitu, eta aurrerago futbol-partiduak emateko eskubideen inguruan errepikatu zen enfrentamendua.
|
|
|
Esan bezala, gaur egun, irrati/ telebista-sistemak antolatzeko ahalmena banatuta dagobotere-maila ezberdinen artean. Europako Batasunak gero eta eskuduntza gehiago dituikus-entzunezko sistemak araupetzeko orduan, eta berak finkatzen dituen ildoakezinbesteko erreferentzia-markoak dira Estatuentzat, hauek beren arautegiak ezartzeko, hori da, adibidez,. Mugarik Gabeko Telebista" delako artezarauaren kasua, geroikusiko
|
den bezala
–. Horrekin batera, deszentralizazio-prozesuen ondorioz, tokiantokiko aginteek ere. Autonomia Erkidegoek, Departamenduek zein Udalek?
|
|
|
Zerbitzu horien programatzaileek edo editoreek, ordea, hitzarmenbat sinatu behar dute CSArekin (sozietateak Frantziar Estatukoak badira, edoEuropako Batasunetik kanpokoak izanda Frantziar Estatuko satelite-edokable-sistema baten bidez emango badira) edo deklarazio bat egin behar duteberaren aurrean (Europako Batasunaren partaide edo Europako HitzarmenEkonomikoaren sinatzaile den beste lurralde batetakoak badira). Hitzarmeneketa, maila apala-goan, deklarazioek ere, ikus-entzunezko komunikazio-zerbitzua betebehar edo eskakizun batzuen menpe jartzea ekarriko dute, besteakbeste, programazioaren aldetik, lurrazaleko sistema analogiko edo digitalakbezalaxe, aurrerago zehaztuko
|
den bezala
.
|
|
|
-Kontzentrazioari dagozkion betebeharrak ere oso garrantzitsuak dira, eta geroenpresa-egitura aztertzean ikusiko
|
den bezala
, eragin handia izango dute.Horien artean honakoak azpimarra daitezke:
|
|
|
Gestio-modu zeharkakoaren kontzesioak egiteko, berriz, lehiaketapublikoak deitu beharra finkatu da. Alabaina, hiru programazioren erreserba egin daTelebista Pribatuaren Legearen arabera lurrazaleko telebista analogikoak kudeatzekoemakida duten enpresek, hala eskatuz gero edo beren lizentzia berrituz gero, azkenean gertatu
|
den bezala
, 2000ko martxoaren 10eko erabakiaren bidez?, beren programazioa aldiberean modu digitalean ere emititzeko47 Gainera, berriztapena lortu eta biurtetara hasi behar dira, beranduenez jota ere, modu digitalean emititzen. Gaikuntzentitularitateak 10 urtetarako finkatu dira, aurrerantzean epe bereko tartetarako ere luzadaitezkeenak.
|
|
|
Elkarteko kideen esanetan, datu zehatzak eskuratzea zaila badaere,, egunero 400 bat bider inguru erakusten da dokumentu hau? (Alaña, 2000). Horien artean, esanguratsuena, dudarik gabe, hiritartasunari dagokion eskubide gorentzat jotzen den bozkatze-garaian ere jada ENA erabili izana izatea da, azken hauteskunde europarretan gertatu
|
den bezala
(Euskaldunon Egunkaria, 2000-06-13). Onarpen bidean, orain arte zortzi udalek agiria ontzat eman dute ofizialki identifikatzeko prozeduretan. Berriki, euskara eta ENAren erabilera tarteko auzitaratutakokasuan, epaiak agiria balekotzat jo du pertsonak identifikatzeko.
|
|
|
Gehienetan estatuak norbanakoari automatikoki biak ematen dizkio, salbuespenak salbuespen6, bai nazionalitatea eta bai hiritartasuna ere. Zenbaitzutan, bat onartua izatea bestea eskuratzeko nahikoa izaten da, Alemanian jatorri alemana duten Ekialdeko etorkinekin gertatzen
|
den bezala
. Alemaniako naziotasunaius sanguinisean oinarritzen da, eta, hortaz, jatorri alemaniarra duela froga dezakeen orok, hau da Alemaniako estatuak nazionalitate alemaniarra duela onartzendion pertsona orok, automatikoki eskuratzen du hiritartasuna, eta baita honek bermatzen dituen eskubide eta betebeharrak izateko aukera ere.
|
|
|
Horren ondoren hasiko litzateke gukmahaigaineratzen dugun prozesua, hots, proiektu politiko bat gauzatzearena. Horretarako, gure iritziz, ezinbestekoa da gizartearen parte-hartzea, gizartearen sektoreguztiena, herritarrena zein sindikatu, gizarte-mugimendu, Udalbiltza eta abarrena.Ezinbestekoa da, baita ere, alderdi politiko guztien artean proiektu hori jorratzea etalantzea, ezinbestekoa
|
den bezala
, denen artean, alderdi abertzaleak ere berenproiektua gauzatzea, momentu historiko honetan horixe baita eskatzen zaiguna etaegin beharko genukeena. Guk, jeltzaleok, geure ahalegina egin dugu ponentzia politiko baten eta horren gehigarriaren inguruan, eta nikuste dut beste alderdiek ereegina dutela (EAk egin du, eta badakit EH ere lehenengo proposamena gehiago lantzeko asmotan dabilela).
|
|
|
deituak bi gunetatik irten ziren: garai hartanpsikiatrian nagusi zen ideologiaren arabera lan egiten zutenak, joerapsikoanalitikoa, jadanik esan
|
den bezala
–eta garapenaren teoria berrietatikabiatzen zirenak, antropologia, soziologia eta komunikazioa nagusiki?.
|
|
|
Bestalde, ametsetan bezala, eszenaratzeko aukeratutako gaian, dramatizazioakaskatzea ahalbidetuko duen gaien pilaketa gertatuko da (Bermejo, 1986). Zentzuhonetan psikodrama analitikoa taldeetan egiten denean, taldeak eszenenasoziazioekin egindako lana bilakatzen da (banakako psikoanalisian ideien asoziazioa egiten
|
den bezala
). Taldekide bakoitzak zenbait edukiren erresonantzia jasotzendu; beste eszena bat proposatzearen kasuan, subjektuak taldeari elaborazio-etaberrelaborazio-lana egiten hasteko emandako fantasiaren bigarren mailakoelabora-zioak egiteko aukera eskaintzen du.
|
|
|
Baina banakako psikoanalisia egitura inkontzientera zuzentzen
|
den bezala
, nondu bere gaia, bere objektua, talde-terapia analitikoak?
|
|
|
Horretaraxeetorri zen, besteren artean, BAT Soziolinguistika Aldizkariaren sorrera bera, lehenzenbaki hartan aitortzen zigunez. ?... herri-mugimenduen zuzperketa guztiz dapremiatsua (Quebec-en eta Vlaander-en ikusi
|
den bezala
); eta, alderantziz, herrimugimenduen ahulezia edo zafraketa (Irlanda, Bretainia) guztiz kaltegarria. Bainaherri-mugimendu horrek jakin egin behar du, ahalik eta ongienik nola eskolatu etajantzi.
|
|
|
Izendapen asko eta desberdinak bildu dira, gehienetan izendapen bakarrak izatendirelako. Zenbat eta lokalagoa izan, hainbat eta izendapen bakarragoa izango da.Horrela, herri-izen bat hartzen dutenak 8 dira eta nazio baten izena (aleman, frantzi, gallegu, gaztela) hartzen dutenak 66; tartean lurralde baten izena hartzen dutenak (taulan agertzen
|
den bezala
) eta herria baino gune txikiagokoa hartzen dutenakaurkitzen dira.
|
|
|
Zinez esan daiteke Txillardegiren zientziagintza eten gabe euskararen inguruan gauzatudela, baita euskararekiko arlo ezberdin asko landu dituela. Hau posible izan zaio, neurrihandi batean, ohiko zenbait diziplina ezberdin jorratu dituelako, eta euskararekiko modusortzailean jorratu gainera, bere curriculumean adierazten
|
den bezala
; alderdi honetatikikusita, benetan Txillardegi berezia dela eta eredu agertzen zaigula. Horren aipagarriairuditzen zaidan bere berezitasun honetan oinarrituz, ondoan orokorki zein partikularkihartutako hizkuntzak egungo zientziagintzan duten garrantziari buruz mintzatu ondoren, bertan euskarak betetzen duen lekuari buruz mintzatuko gara.
|
|
|
Eten gehienak adierazirik egon ziren. Era berean, sarri askotan, esatariaktestuaren komei ez ziren jaramonik egiten, ondoko taulan erakusten
|
den bezala
:
|
|
|
Har dezagun orain fluxuen errepresentazio grafikoa, 1 irudian egin
|
den bezala
:
|
|
|
Hortaz, oso aintzakotzat hartzeko moduko bitartekotza gertatzen da, batez ere informazio-ikuspegitik eta hotsaren balio dokumentaletik. Teknikak ez du errealitatea
|
den bezala
islatzen, zenbait aldakuntzaren bidez baizik, zeintzuei, nahita egiten diren manipulazioetatik bereizteko,, naturalak, dei diezaiekegun.
|
|
|
Beraz, irratilariak kasu egin behar dio Hasling-en esaldi horri, eta anglosaxoien munduan esaten
|
den bezala
, rewrite edo berridatzi egin behar da despatxoa, irratilari berriemaileak datu gehiago lortuz edo datuak kontrastatuz, salbu eta, apika, azken orduko flashen kasuan, informazio labur hauek berehala eman behar izaten baitira mikrofonotik. Teletipotik zein konputagailuaren terminaletik datorkigun albistea dagoen-dagoenean emateko tentazioa handiegia izaten da sarri, eta irratilariak errazegi ahanzten du, informazio-datu berriak eta audio-lekukotasunak bilatzea bere langintzako zeregin garrantzitsua dela.
|
|
|
edo, lehen pasarteak? ez du zertan albistearen gaiaren laburpena izan, notizian jazotzen
|
den bezala
.
|
|
|
Telebista
|
den bezala
, irratia bitarteko egokia da gaurkotasunaren berri eman ahal izateko eta jazo berri diren gertakariei jarraitzeko, informazio-iturriek edo irratilariek beren kriterioez ikusitako errealitatearen partearen iragazle bihurtzen delarik; eta honek eragin handia du finkatu behar diren programazio-ereduetan. Eredu horietan formakuntza, entretenimendua eta informazioa uztartu behar dira programatzaileen helburuekin, entzuleei, edo entzuleriei?
|
|
|
Izan ere, Estatu Batuetan, Kanadan eta beste herri garatu batzuetan gertatu
|
den bezala
, ikusentzuteko komunikazioaren esparruko hedabide-sarea ongi osatzea garrantzitsua da. Katalunian udal-irratiek duten garrantzia ezin erka daiteke Euskal Herrikoek dutenarekin, baina, zalantzarik gabe, aldizkari lokalen arrakasta ikusita, sasoia izan daiteke irratibideari hain loturik egon den herri honek irrati-sare lokal garatuak eta hobetuak eduki ditzan.
|
|
|
Bada gaur egun zeharo finkatuta dagoen joera bat, ziklo laburragoetan programazio desberdinak egitekoa, asterokoa egiten
|
den bezala
. Ia irrati-estazio gehienek daukate asteko lanegunetako programazioa, asteburukoa duten bezalaxe; horren zergatia entzuleen ohituren aldaketan oinarritzen da, baita lanaren barne-antolaketan ere.
|
|
|
Seinale multimediatikoak jasotzeko aparatu-aniztasuna ere garrantzitsua izango da, higikortasunaren aroan irratiak ere bere lekua eduki dezan. Genevan 1999ko urrian egindako Telecom azokan ikusi
|
den bezala
, jasoketa higikorrean egon daiteke irrati berriaren salbazioa, behin digitalizazioak ikusizkoaren esparruarekin bat egin ostean.
|
|
|
Adjektiboekin gertatzen
|
den bezala
, aditzondoak, zerbait argitzeko edo adierazteko edo albistea hobeto ulertzeko balio badute, orduan bai, erabil daitezke; bestela, ez.
|
|
|
Hedabideekin gertatzen
|
den bezala
, informazioa ere, konzentratuago ageri zaigu prentsa-kabineteen eraginez.
|
|
|
Izaera lineala: entzuleak ezin du hautatu, ezin du orria pasatu kazetetan egiten
|
den bezala
, ezin du ekonomiari buruzko informaziotik kirol informaziorako jauzirik egin. Albiste-jarioaldia lineala da.
|
|
|
askotan albisteen protagonistak aski ezagunak dira entzuleentzat. Ingelesez esaten
|
den bezala
, well-known names make bigger news, hau da, izen entzutetsuek nabarmendu egiten dute albistea. Protagonistak edo lekukoak sonatuak izatea, jendeak aski ezagunak izatea alegia, albistea gailentzeko faktorea izan daiteke.
|
|
|
–Hizkuntza alfabetiko batez irakurtzen eta idazten dakiten pertsonek idazten
|
den bezala
mintzatzen dela uste ohi dute, hots, hizkera sortzen duen aparatuak hitzezko soinu indibidualak eta aldagaitzak sortzen dituela, idazmakinak letrak banan-banan eta aldaketarik gabe inprimatzen dituen bezalaxe. Pertsona horien hizkuntza ingelesa bada, jakingo dute bai, ebakeraren eta ortografiaren arteko egokitzapena ez dela inola ere bikaina.
|
|
|
bitxiak izango lirateke, inoiz kultura nazionalaren estatusa izango ez dutenak-. Kultura nazionalaz-kultura espainiarraz-hitz egiteak komunitate nazionala-espainiarra-sortzeko modua ahalbideratzen du, kultura-identitate horrek nazio espainiarraren definizioari sendotasuna ematen diolarik, kultur homogeneitateak, hizkuntzarekin gertatzen
|
den bezala
, Estatu espainiarrari identifikazio-oinarri indartsua ematen baitio. Eskolan ezartzen den curriculum nazionalak, Gellner-ek290 aipatzen duen kulturaren erabilpenaren aurrean jartzen gaitu, kultura hori, balizko kultura nazionala-espainiarra omen dena, alegia-unitate politikoaren sinbolotzat-Estatu-Nazio espainiarraren ikurtzat, hain zuzen-hartua izango delarik.
|
|
|
Adibide bat besterik izan nahi ez zuen bidaia luze samar honek5, telegrafikoki azaltzeko ahalegin guztiak egin arren, gure lanaren helburua gaindituko lukeen atearen aurrean jartzen gaitu. Baina, teorien garrantzia gutxietsi gabe, uste dugu, edozein fenomeno sozial eta politikorekin gertatzen
|
den bezala
, nazionalismoarena guztiz historikoa dela eta bere errealitate dinamikoan aztertu behar dela; izan ere, nazio hitzaren esanahiak historian zehar izan duen aldaketa ikusi besterik ez dago6 (teoriak alde horretatik soilik izango zaizkigu baliagarri). Hain zuzen, ez dago onarpen zabala izan duen nazionalismoaren inongo teoria zehatzik7, eta kontzeptu horrek izan duen bilakaera historikoa ikusi ondoren, agian nazionalismoaz baino nazionalismoez hitz egin beharko genuke.
|
|
2001
|
|
|
Arlo honetan esaten dena, egia esan, urrun samar geratzen zaigu, azken bateangizarte osoari baitagokio. Kurrikuluan planteatzen
|
den bezala
, motibazioahizkuntza batek gizarte-mailan eskuratzen duen prestigioarekin lotzen da.Dena den, motibazioak hori baino inplikazio handiagoak ditu, nire ustez, hirugarren atalean ikusiko ditugunak, hain zuzen ere.
|
|
|
Krashen-en, input ulergarriaren? teorian bertan esaten
|
den bezala
, ulertze hutsetik ere ikasleakbeti aterako du onuraren bat bere hizkuntz konpetentziaren garapenerako. Eta, pixka bat harantzago joanda, behin gutxieneko ulermen-maila ziurtatuz gero, telebistak aukera zabala eskaintzen du xede berezietara (idazmena lantzea, mintzamena lantzea, etab.) fokalizatutako lan-tresna didaktiko gisa.
|
|
|
izenaz bataiatu dudanariketa bat tartekatu nuen(. Segoviako ihesa?). Ariketaren prozedura-orrian ikusten
|
den bezala
, horren helburua entzutezko ulermena lantzean kontuan hartubeharreko zenbait printzipio eta irizpide azaldu eta eztabaidatzea zen. Ariketa horrekin ikasleei pasatu nien estatxa.
|
|
|
Ariketen prozedura-orrietan ikusiko
|
den bezala
, oso kontuan hartu dut puntuhau, horrela egin ezean ulermena garatzen baino gehiago ulermena neurtzen edotestatzen arituko ginatekeelako. Ulermenaren garapenerako ezinbestekoa da ikasleei azpitrebetasunak aktibatzen eta erabiltzen irakastea.
|
|
|
izeneko ariketa izan zen lehenengo faseariamaiera eman eta bigarrenaren atarian jarri gintuena. Ariketa horretan, prozedura-orrian garbi ikusten
|
den bezala
, ulermen-ariketen prestaketarako gutxienekoirizpideak eztabaidatzen ahalegindu ginen, ariketak prestatzerakoan ikasleeknondik nora jo behar zuten jakin zezaten. Horrenbestez, prest zegoen guztia lanariekin ziezaioten.
|
|
|
Aurreko puntuko galdeketan islatzen den egoeraren arrazoi edo zergatien bilahasita, zenbait hipotesi bururatu zaizkit. Ondoko azalpenetan ikusiko
|
den bezala
, bata bestearekin lotuta daude hipotesi horiek. Esan liteke ezen, arrazoi horietakoedozeinen aldaketak, ezinbestean, beste guztien iraulketa eragingo lukeela.Horregatik, non edo nondik tiraka hasi eta egoerari buelta ematen hastekolehenengo bultzadatxoa ematea da irakasleon eginbeharra.
|
|
|
-Aipatu
|
den bezala
, komunikazio-eginkizunen zerrendak diseinatzerakoan ezzaie beti irizpide berberei jarraitu. Zenbait komunikazio-eginkizunetan gaitasunaaipatzen da; bestetan, ostera, egiteko zerbait proposatzen da.
|
|
|
Seguruenik, Erdi Aroko kondairetan maiz gertatzen
|
den bezala
, Amiens-enexotikoa eta urruna suertatzen zitzaielako, santuaren aberritzat baskoien lurraldeahautatu zuten. Jaun Done Ferminen kultua Nafarrora, Artaxoa edo Parisko Pedroren. Iruñeko apezpikua zenaren?
|
|
|
Gaurarteko literatura guztia, euskara ederrean, kometitua? dela ohartzen ahal gara: gaien aldetik ez
|
den bezala
, ez da, beraz, heterodoxotasunik hizkuntzan.
|
|
|
[...] literatura errealista aldi berean simulakro bat da (ez da errealitatea), debaldekoahalegina (fantasia hutsa ere irakurleari ez litzaioke irrealagoa egingo) etasofistikaziorik puntakoena (errealitatea fabrikatu gure errealitateaz baliatuz, haukonplikazioa!)[...] Egiaren etsai izatetik urrun, fikzioa egiaren azpiproduktu batbaino ez da: Iliada irekitzea aski da fikzioan sar gaitezen, esaten
|
den bezala
, iparragaltzeko; alde bakarra ondokoa da, alegia, [irakurri eta gero] ez dugula sinesten.Badira zenbait gizarte, zeintzuetan liburua itxitakoan oraindik sinetsi egiten zaion, eta beste batzuk, zeintzuetan sinesten ez zaion15.
|
|
|
Beraz, 100 metro, collage? moduan tartekatzen diren testu desberdinenbatura baino zerbait gehiago da, koadro kubista bat ikuspuntu anitzen batura bainogehiago
|
den bezala
. Egilearen kontaketa objektiboa eteten duten egunkari, gidaturistiko, kanta edo kaleko iruzkinek, nobelaren ahots-aberastasunaz harago, garaiko giro politiko bortitza gogorarazten digute.
|
|
|
Sarrera moduko honetan, ikuspegi sintetikoa erabiliz, helduen euskalduntzegaiaren hurbiltze teoriko laburbildu bat egin nahi izan da, bai ondoren datorrenazpikapituluan aurkeztuko den literaturak jasotzen dituen zenbait eredu hobetokokatu eta ulertzeko, eta baita hurrengo azpikapitulu teorikoan aukeratzen direnprozesuak aztertzerakoan, lan honetan aukeratzen direnak izango direlako, hobetokokatu eta ulertzeko ere. Laburbiltze sintetiko hau, ordea, literaturak ematen duenaren azterketa baten ondorio bakarrik izan daiteke, kasu honetan gertatu
|
den bezala
. Horregatik, lan honetan erabiliko den eredura pasatu baino lehen, literaturakproposatzen dituen zenbait eredu eta zenbait teoriaren azalpenak egingo dira ondoko kapitulu eta azpikapituluetan.
|
|
|
1) diziplinarteko ikuspegia jarraitzen dela, ikusmira diziplinanitza gaindituta, batez ere hizkuntzarekiko soziologia eta psikologia sozialaren ikuspegiak integratuz; modu horretan, elkarrekikotasuna indartzenda; 2) aldagai-mota nagusiak bereizterakoan, batez ere mota hauek azpimarratzea: a) objektiboki gizartean gertatzen den ukipen-egoerari buruzkoak; b) objektibokigertatzen diren aldagaiak gizabanakoek nola barneratzen dituzten, edo sozializazioarekin lotzen direnak; c) sozializazioaren ondoren gizabanakoek nolako prozesuak bizitzen dituzten (batez ere prozesu psikosozialak kontuan hartuz) azaltzea; d) gizabanakoek izango dituzten portaerak; 3) aldagai-mota hauen artean gertatzenden lotura adieraztea, eta aplikazio-maila ezberdinen arteko artikulazioa enpirikokiziurtatzea (Doise, 1982) eta inklusio-bilakaera (Azurmendi, 1997) halako linealtasun kausalaren bidea proposatuz: aplikazio-maila zabalenetatik hasita maila partikularrentzako bideari jarraituz ulertzea; 4) modu horretan, gizabanakoen portaerak, aplikazio-maila partikularrena kontsideratuz?, beste aldagai-moten artekoondorioak izango dira, hala portaerak testuingurualki ematen diren prozesuen arteko eta bitarteko emaitzak bezala ulertuz, psikologian eta psikologia sozialeanohikoa
|
den bezala
; 5) portaeren artean sartzen dira, ez bakarrik 2Hren jabekuntza, baita 2Hren erabilera, edo hizkuntzaren eta kulturaren arteko portaerak ere; 6) feedback moduko bukle bat irekitzen da, gizabanakoaren portaeratik hasi eta prozesu psikosozialeranzko bidea jarraituz, hala, bilakaerak eta aldakuntzak esplikatzeko ere bidea irekiz; 7) prozesu psikosozialen artean, identifikazio sozialari, edoidentitat...
|
|
|
Dirudienez, probetxugarria da orientazio instrumentala elebitasunak balioinstrumental handia duen egoeretan: hau da, bigarren hizkuntza menderatzeaketekinik ematen duenean eta hizkuntza hori askotan erabili behar den lekuetan, orientazio instrumentala izan daiteke ikaskuntzan arrakasta izango delako bermea, euskararekiko ere esan
|
den bezala
(Bergara, 1986).
|
|
|
Aurreko atalean esan
|
den bezala
, ukipen-egoeran dauden etnien edo, hizkuntzen erabilera, psikologia sozialean eta psikosoziolinguistikan zeharka ikertu dengaia da.
|
|
|
Ukipen-egoera ezberdinen arabera, faktore normatiboak eragin eta mailaezberdinekoak izan daitezke. Hala ere, ikerketa berriek diote eragin normatiboa ez dela zerbait automatiko edo zurrun gisa ulertu behar, soziologiarentradizioan egiten
|
den bezala
, malgua eta negoziagarria den zerbait bezalabaizik, gaur egungo psikosoziolinguistikak egiten duen eran, hautagarritasun-graduren bat beharrezkoa baita psikologia sozialak zeresana izan ahalizateko. Izaera negoziagarri horrek kode-edo hizkuntz aldaketaz hitz egiteaposible egiten du, ondorengo ezaugarrien arabera:
|
|
|
Eredu hori frogatzeko, lagin osoa (euskaraz dakitenak eta ez dakitenak) erabili da; eta, 1 irudian ikusten
|
den bezala
, aldagai garrantzitsuena subjektuen euskararen ezagutza-maila dela agertu da. Aldagaien arteko harremanetan gehiago sakontzeko, hurrengo ereduan (2 irudia) euskaraz egiteko gai diren subjektuak bakarrik erabiliko dira.
|
|
|
Lan honen emaitzetan ikusten
|
den bezala
, testuinguru objektiboak eta testuinguru horrekiko jarrerak, hautemateak, usteak eta gehienbat identitateak eragina duteeuskararen erabileran. Areago joanez, euskaraz egiteko gai direnen artean, aldagisoziodemografiko eta soziolinguistikoek, edo testuinguruak aldagai psikosozialekbaino eragin gehiago dute, pertsona horien euskararen erabilera azaltzeko lortu deneredu psikosoziolinguistikoak adierazten duen bezala.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, bizitasun etnolinguistiko subjektiboaren aldagai psikosozialen eragina bakarka aztertu denean, esan beharra dago esanguratsua gertatudela kasu gehienetan (euskararen eta gaztelaniaren euskarri eta kontrol instituzionala, estatusa eta demografia, euskaldunekiko uste exozentrikoak, euskararekikouste egozentrikoak, erdaldunekiko exozentrikoak eta gaztelaniarekiko uste egozentrikoak). Beraz, lan honen emaitzetan ez da aurkitu bizitasun etnolinguistiko subjektiboan bereizi ohi izan diren zenbait prozesu psikosozialen (hautemateak etausteak) eragin ezberdina, ez hizkuntza-portaeretan, ez eta euskararen erabileranere, beste ikerketa batzuetan aurkitu
|
den bezala
(Allard eta Landry, 1994), moduhonetan: bizitasun etnolinguistikoa hautemate bezala baino gehiago uste-sistemabezala ulertuak, hizkuntz portaerak azaltzeko ahalmen gehiago izatea.
|
|
|
Horrela, subjektuen testuinguruan euskaldunen proportzio egokia egongo dela ere (edo gaur egungoa baino handiagoa izango dela) ziurtatzen da eta, ondorioz, baita euskal identitatea eta euskararen aldeko jarrerakere sortzeko, hezkuntza-sistema izan daiteke prozedurarik erabilgarriena. Ildohorretatik jarraituz, eta euskararen erabilera bultzatzeko asmoz, euskal identitateaindartu beharko litzateke zuzenean, eta ez orain arte instituzioetatik bultzatu denidentitate integratzailea, edo euskal-espainiarra (elebiduna, kulturbiduna, edo antzekoa, beste ikerkeketa batzuetan), identitate kulturbiduna ez baita euskararenerabilerarekin lotzen, lan honen emaitzetan ikusten
|
den bezala
.
|
|
|
Orain arte ikusi
|
den bezala
, jarrerek zerikusia dute ebaluazioarekin eta afektibitatearekin, baina harreman estua dute ere beste prozesu psikosozial batzuekin: motibazioa, kognizio soziala, identitate soziala, eta abar. Jarreren eta beste prozesupsikosozialen arteko harremanak ulertzeko, hizkuntza-egokitzearen teoria aproposa da, oso teoria integratzailea delako.
|
|
|
2 BELTetik, geroxeago azalduko
|
den bezala
, bizitasun etnolinguistikoarenkontzeptuan hiru dimentsio estruktural hartzen dira kontuan (Giles, Bourhiseta Taylor, 1977): 1) Demografia, 2) Estatusa, eta 3) Euskarri eta kontrolinstituzionala.
|
|
|
Gorago esan
|
den bezala
, hizkuntz erabilera ikertzen duten bi eremu teorikodaude, lehenengoa aurreko azpiatalean azaldu dena (komunikazio-eremu teorikoa), eta bigarrena, hizkuntzen jabekuntza-eremu teorikoarena, ondoan aztertuko dena.Eremu teoriko honen gaur egungo egoera azaltzeko lan ezberdinak erabil daitezke, eta horien artean aipagarrienak ondorengoak dira: 1) Gardner eta Clement-ek (1990) egindako. Social Psychological Perspectives on Second Language Acquisition, izeneko lana, Handbook argitalpenenean jasotzen dena, eta gerorago Valencia (1992) ikerlariak psikologia sozialari buruz euskaraz argitaratu zuen eskuliburuanerabiliko duena; 2) Clement eta Noels-ek (1996) eginikoa. Corolarios y Consecuencias de la Comunicacion Intergrupal?
|
|
|
Lehen aipatu
|
den bezala
, bi eremu horien arteko integrazioa egiteko aurreneko saiakera, Clement eta Noels-ena (1996 [1994]) izan zen; beste bat Azurmendi, Romay eta Valencia-k (1996) eskaintzen dute, eta autore horiek, hizkuntz erabileraz hitz egin beharrean, hizkuntz portaeraz edota portaera linguistiko-kulturalazhitz egiten dute, horrekin hizkuntz portaera taldeartekoen eta etnien arteko harremanen testuinguruan kok... Azurmendi, Romay eta Valencia-k (1996) ukipen-egoeran dauden etnien arteko eta taldearteko harremanak aztertzeko, eredu teoriko-enpiriko bat proposatzen dute (Identitate etnosoziala eta taldearteko portaereneredua. IETPE?), ondorengo faktoreak integratuz (hizkuntz portaeretan duteneraginaren arabera ordenaturik):
|
|
|
Posizio-mailatik arlo teoriko ezberdinak erabili izan dira: a) boterearen arlo teorikoa, soziologia-eremuan erabilia, erabakiak hartzeko gaitasuna (Ibañez, 1983) eta kontrol instituzionalabereizgarri dituena (azken aldagai hau, lehen aipatu
|
den bezala
, bizitasunetnolinguistikoan kontuan hartzen diren dimentsioetako bat da); ikuspegihonetatik ukipen-egoeran dauden taldeak honela sailka daitezke: menperatua eta menperatzailea; b) estatusaren arlo teorikoa, batez ere psikologiasozialean erabilia; ikuspegi horretatik taldeen estatusa eta beraien arteansortzen den erakargarritasuna aztertzen dira, horrela estatus altuko eta baxuko taldeak bereiziz; d) taldearen tamainari dagokion arlo teorikoa; irizpide hori lehen aipatu direnak baino kuantitatiboagoa da, eta horrela gehiengo edo gutxiengo taldeak bereizten dira; e) ideologiaren arlo teorikoa: horren arabera talde batzuk dagoen egoera mantentzen saiatzen dira, eta, beste batzuk, berriz, aldatzen ahaleginduko dira (Moscovici, 1981).
|
|
|
1 Lehen aipatu
|
den bezala
, etnien arteko ukipen-testuingurua etengabe erabiliizan da ISTaren garapenean. Testuinguru horiek oso egokitzat jo izan dira, taldearteko harremanen alderdi batzuk ikertzeko, adibidez:
|
|
|
1) Endotaldearen ikuspegitik, talde-kohesioa (Hogg, 1992); horrela, Hogg-ek, iraupenluzeko taldeak? (talde etnikoak, adibidez); kasu horietan kohesioa osogarrantzitsua eta iraunkorra da eta gainerakoetatik (talde-kohesio ahulagoaeta laburragoa daukatenetatik) bereizten ditu; 2) Kategoria etniko gehienakikusgaiak direnez, gizabanakoen kategorizazioa eta taldekatzea beharrezkoa gertatzen da askotan, eta ez hautazkoa, ISTan gertatzen
|
den bezala
(Bourhis, Gagnon eta Moise, 1996); kasu horietan: a) taldearteko muga irekiak urriagoak dira, hau da, desabantailan dagoen taldeko partaideek taldesozialez aldatzeko aukera gutxi dauzkate, b) hala ere, desabantailan dagoentaldeak errazago lortzen du deskategorizazioa, berkategorizazioa edo aldaketa soziala.
|
|
|
a) beren artean korrelazionegatiboa, kontraesanezkoak eta elkarren artean esklusiboak, eta b) berenartean koerlaziorik gabekoa, edo erlazio ortogonalekoa, hau da, mundu bereiziak, beren arteko loturarik gabekoak. Psikologia sozialean continuum-motako erlazioak bilatu eta askotan aurkitzen badira ere, identitate sozialaren teorian gertatzen
|
den bezala
adibidez, badirudi nekeza dela halakozerbait gertatzea euskal testuinguruan.
|
|
|
4 Ondoren datoz aldagai psikosozialak (euskararekiko jarrerak, motibazioak, leialtasuna, usteak, nahiak, identitatea, eta abar), ikerketa batzuetan (EJ -95,1995), ez ordea beste batzuetan, beherago azalduko
|
den bezala
.
|
|
|
7 Euskal testuinguruan egiten diren ikerketak baliagarriak dira, ez bakarrikeuskararekiko gaiei buruz gehiago jakin eta ezagutzeko, baizik literaturarentradizio bera aberasteko ere. Gorago aipatu
|
den bezala
, lan honetako azpiaztergaiak etengabe aztertuak izan dira, teorikoki ere etengabe prozesu-portaera horiek berrikusiz. Bai orokorrean eta baita euskararekiko ere, ikerketen bilakaera luzeagoa eta sendoagoa izan da bigarren menpekohizkuntzaren ikaskuntza/ ezagutza aztertzerakoan, erabilera aztertzerakoanbaino.
|
|
|
Ikusitakoaren arabera, badirudi Hegoak bere etxeko errentan galera bat jasaten duela bere kanpo-zorra zerbitzatzen duen bakoitzean; gure analisiaren arabera, Hegoak kanpo-monetan (dolarretan) sufritzen duen galera, ez da gertatzen inolako kasutan. Zernahi gisaz, hurrengo atalean ikusiko
|
den bezala
, preseski kanpo-monetan gauzatzen da Hegoaren galera.
|
|
|
Transfer unilateral hori mozturiko truke baten ezaugarria da, eta hor faltan botatzen da bigarren terminoa. Simetriak segituko luke, baldin eta soilik baldin I herrialdeak H diruko gordailu baliokide bat emanen balu (33 irudian adierazten
|
den bezala
). Errealitatean, I herrialdeak ez du ematen H diruko inolako gordailurik, H herrialdeak ematen duen I diruko gordailuaren trukean.
|
|
|
Kanpo-zorra kitatzean desordena monetario bereziak agertzen dira, ikusiko
|
den bezala
. Jakina, gaur egungo nazioarteko ordainketen sasi-sistemak beste desoreka monetario batzuk ere sorrarazten ditu.
|
|
|
Esan
|
den bezala
, dibisa-truke estandarrean nazio barneko desordenak agertzen dira (inflazioa eta, negarrik gabeko defizita?), baina kanpo-zorraren zerbitzuan berezitasun nabaria agertzen da: herrien arteko desordena monetario berezia.
|
|
|
Usain-hartzaileak diren zelulak benetako neuronak dira, beste zentzumen-zeluletan gertatzen ez
|
den bezala
. Horietan ez dago kanpoko munduaren eta nerbioko neuronaren artean bereizketa egingo duen belarriko tinpanoaren, begiko kornearen edo mihi gaineko papilaren bezalakorik.
|
|
2002
|
|
|
Alde ekonomikotik, hona hemen erreforma liberalaren azken helburuak: produkzio-faktoreen eskuratzean eta erabileran merkatuko mekanismoak sartzea, eta merkatugaien elkartrukerako oztopoak deuseztatzea. Jakina
|
den bezala
, Espainiako monarkiaren lurraldeetan, prozesu horrek gorabehera handiak izan zituenXIX. mendearen lehenbiziko erdialdean, hain zuzen ere 1837tik aurrera lege-erreformak finkatu ahal izateko. Nafarroa ez zen prozesu horretatik kanpo geratu zeren, bereziki 1841eko Foruen Aldaketari buruzko Legetik aurrera, horrek Nafarroa Estatuaren legedi orokorraren mende uzten baitzuen; hala ere, diputazio jaioberriarengainean izan zuen kontrolak aukera eman zion Nafarroako oligarkiari, prozesuabere interesen arabera egokitzeko.
|
|
|
Kostaldean arrantza, mendialdeetan abeltzaintzaeta basogintza, eta lurralde lauetan nekazaritza, horiexek izan ziren mendez mendejarduera ekonomiko nagusiak. Halaber, aurreko ataletan aipatu
|
den bezala
, zenbaiteskualdetan burdinolak eta beste jarduera industrial eta komertzial batzuk bazeudenere, aurrekoen osagarriak ziren eta ez zeregin nagusiak.
|
|
|
Bilakaera horiareagotu egin da XX. mendean, eta arrantzarako teknikak eta itsasontzi berriekeragin handia izan dute horretan. Oro har, itsasoa industria modura kontsideratuizan da, itsasoko baliabideek beren biziraupenerako legeak jarraitu behar dituztelakontuan hartu gabe; horrela, areagotu egin da espezieak agortzeko arriskua, zenbaitkasutan gertatu
|
den bezala
. Herrialde eta nazioarteko legeak, hala ere, ez dira gaiizan, orain arte, arazoa konpontzeko; eta aurrerago ikusiko dugunez, arazoak geroeta latzagoak dira sektore honetan.
|
|
|
Donostian gertatu
|
den bezala
, gorabehera handiak izan ditu ikasleen kopuruakazken urte hauetan. Ikasleekin hitz egin dugu arrazoiak aztertzeko, ikasle euskaldunen kopurua nahiko altua baita erdal lerroetan; horretarako duten arrazoirik garrantzitsuena lerroaren jarraipenik ez egotea da.
|
|
|
Fenomeno horrekizugarrizko kalteak ekartzen ditu irakaslearen lan-baldintzentzat, eta baita irakaskuntzaren kalitatearentzat ere. Gainera, arazo hori ez da agertzen erdal plazetan.Farmazian gertatzen
|
den bezala
, paradoxikoki, gauzak ondo egiten baditugu, gure, kalterako, izango da, ikasleak erakarriko ditugulako erdal lerroetatik, horrela haienirakasleen zama gutxituz, eta gure bizkarretan jarriz.
|
|
|
Aurreko taulan agertzen
|
den bezala
, hiru ziren 1998-1999 ikasturtean irakatsiziren irakasgaiak, eta bakoitzeko bi talde sortu ziren: bat euskaraz eta besteagaztelaniaz.
|
|
|
1999-2000 ikasturtean aurreko ikasturtearen eskema errepikatu zuen CampusBirtualak, baina hori bai, UPV/EHUko irakasleriaren artean deialdi zabala eginik.Horri esker, ugaritu egin zen eskainitako Aukera Askeko irakaskuntza, taulahonetan agertzen
|
den bezala
: Lauhil.MotaIrakasgaiaren izenburuaHizkuntzaKredit.1AAEnpresen antolakuntza eta administraziorako sarreraE/ G51AAEstatistika aplikatua: datu-analisiaE/ G51AATelebistaren irakaskuntzaE/ G51AAZuzenbide penalaren eta prozesalaren sarreraE/ G51AAZuzenbiderako sarreraE/ G52AAC Programazio-lengoaiaren sarreraE/ G52AAOsasun Profesionalaren eta gaixoaren arteko harremanaE/ G52' AAGroupvvarera hurbilketa Intranet inguruneanE/ G52AAKazetaritza elektroniko multimediaE/ G52AAZientzia eta Teknologiaren arazo etikoak XXI. mendeanE/ G62AAArbitraje multimediaG42AAPresiones evolutivas en poblaciones humanasG42AASalud cardiovascular.
|
|
|
Gainera, eta beste atal batean sakonago aztertzen
|
den bezala
, hezkuntzarenarloko eskarian gaur egungo ikasleriaren adin-espektroak (gazte-adinera mugatzendena, hau da, 4 eta 24 urte bitartekoa) indarra galduko du, eta helduen presentziaareagotuko da.
|
|
|
Jakina
|
den bezala
, ikerketa prospektiboen helburua3 ez da etorkizuna asmatzea, nolabaiteko posibilitatearekin izan daitezkeen etorkizunak aztertzea baizik.Era berean, etorkizuna eraikitzen lagundu eta, noski, etorkizunari begira egitendiren estrategia-proiektuetan tresna lagungarri izatea ere badira hausnarketa prospektiboaren funtsezko zereginak. Horrela hartu behar ditugu Forvvard Studies Unitdelakoak egindako eszenategiak.
|
|
|
Beste aldaketa bat ikasketen aukeraketan gertatuko da seguruenik. Bestelurralde batzuetan jazotzen
|
den bezala
, lanbide-heziketa hautatzen duten gazteenportzentajeak gora egingo du eta, aldiz, unibertsitate-ikasketak aukeratzendituztenenak behera egingo du.
|
|
|
Unibertsitateak Fakultate bakoitzaren esku utzi du, nagusiki, aipatutako jarrerengauzatze-prozesua; ez da sortu, honenbestez, euskararen arloan, beste zenbaitetanegin
|
den bezala
, egitura koordinatzaile eta bultzatzaile sendorik.
|
|
|
2.3 Ikusten
|
den bezala
, auzi batzuek eta besteak, azken batean, ildo berekoakdira, kezka ezberdinak jasotzen dituzten arren. Eta erakusten dute gaur egun dagoen batasunik eza.
|
|
|
Ikusten
|
den bezala
, definizio horrek heltzen die aurreko atalean zerrendatutako auzi nagusiei, eta horien ildoan erantzun zehatzak ematen ditu. Berrirakurdezagun definizioa astiro-astiro:
|
|
|
1.4 Ikusten
|
den bezala
, denborarekin, gaitasun komunikatiboaren ideia landueta garatu egin da, batez ere, bere osagaien zehaztapenaren aldetik. Ideia honekizan duen garapena argi gelditzen da irudi honetan.
|
|
|
Hilobiek eta erritualek uste baino polimorfismo handiagoazegoela frogatzen dute, horretan zerikusia dutelarik kontrola ezin daitezkeen faktoreek (kronologiak, gizarteak, gizataldeak, etab.). Ikertzaile batzuen iritziz, trikuharriak talde-hilobiak direnez, gizarte berdintzaile edo parekatzaile baten aurreanegongo ginateke. ...dinki banatuta egongo zirelahilotzen artean (bakoitzari ontzi bat eta aitzurra eta aizkora egokituz); etab. Bestebatzuek, berriz, zalantzak dituzte, ez dirudielako trikuharrien inguruan bizi izanziren denak lurperatuta zeudenik bertan, emakumeen proportzioa gizonena bainotxikiagoa delako, jaioberrien eta umeen proportzioa txikiagoa delako, hilkortasunhandia kontuan izanda (garai berriagoetan ikusi
|
den bezala
, agian, etxe barruanlurperatuko ziren), eta gizabanako batzuen inguruan atu-kontzentrazioak nabariakdirelako. Valladolideko El Miradero tumuluan gorputz batek hezurrezko hamaridolo-leuntzaile zituen, baina gainerakoek bi besterik ez zituzten (Delibes, 1995). Argi dago azken egiaztapen hauek oso interesgarriak direla, baina uste duguhorietan oinarrituz gure trikuharrietako gizarteari buruz egin daitezkeen hipotesiekoraingoz ez luketela behar adinako funtsik izango, une honetan muga handiakdaudelako (azken urteetako indusketa garrantzitsuenen azterketa antropologikoakargitaratzeke daude. Longar, Aizibita, Mandubi Zelaia, Los Llanos, etab.?, sexuaren identifikazioa oso gutxitan lortzen da, etab.).
|
|
|
Beste erritual edo jarduera magiko bat izan daitekeena ere aipatzen da: hilobietan metalezko arma, apaingailu, etab. okertuta, hautsita edo baliogabetutauztekoa, alegia. Logikoa
|
den bezala
, jarduera magiko hori kasu batzuetan bakarrikegingo zuten, horren premia zegoenean; horregatik, inoiz ez da proportzio handitanagertzen. Akitanian Erdi Brontze-Arotik aurrera eta batez ere Burdin Aroan (Beyneix eta Couhade, 1995) ezagutzen da, baina baita beste toki batzuetan ere, antzeko egoeran aurkitu baitira penintsulako beste hilobi batzuetan dirudienez.Numancia-ko hilerriko hilobi bakar batzuetan berreskuratutako materialak, ezpataeta lantza okertuak?
|
|
|
eta, historiaren irakaskuntzak, hezkuntzaren goiko mailetan? sostengu materialabehar dute, beste edozein ezagutza-arlotan gertatzen
|
den bezala
. Egia esanda, erakundeek ezinbesteko sostengu hori eskaini dute.
|
|
|
Zein da hiri-arkeologiaren benetako definizioa? Zein izan daiteke gure artean planteamendu egokia, hiri-arkeologiabehar
|
den bezala
garatzeko?
|
|
|
Euskal nazionalismoaren historiografiaz egindako gainbegirada honen bukaeran ikusten
|
den bezala
, historialariok azken hamarkadetan erantzun asko aurkitzensaiatu baldin bagara ere, erantzun horiek beste galdera anitz sortu dituzte. Beraz, ez dago lanik gabe gelditzeko arriskurik; bai, ordea, politikaren zurrunbiloetanitotzekoa.
|
|
|
Ikusten
|
den bezala
, lehen aipatutako gizarte zibilaren garapena eta historiografiaren askapena oso berandu gertatu zen hemen, Euskal Herrian. Hori gertazedin, ezinbestekoak izan ziren ondoko bi eragileak:
|
|
|
Hemen, Victor Pradera, Juan Olazabaledo Gregorio Balparda bezalako idazleak, tradizionalistak edota liberal-monarkikoak? aipatu behar dira; edo, hobeto esanda, idazle bihurtutako politikariakaurkitzen ditugu15 Logikoa
|
den bezala
, Gerra Zibilaren ondorengo urteetan areagotu egin zen idazlan antinazionalisten kutsu eskuindarra edo eskuin-muturrekoa, euskal abertzaleek galtzaile aterako zen Errepublikaren aldeko apustua eginbaitzuten. Horren adibiderik nabarmenena da 1941ean argitaratutako Euzkadi.
|
|
|
Esan bezala, mugimendu sozialek nortasun kolektiboaren izaera itxuraldatzen dute. Gainera, nortasuna ez da aurrezarritako metaketa hutsa, nazioa objektu bat ez
|
den bezala
, norbanako garaikideak bizi diren mundu diferentziatuan dauden askotariko aukeren bidez emaniko eraikuntza soziala baizik. Badira, ordea, oinarrizko eskubideak eta askatasunak bermatuta ez dituztenak, eta lortu dutenak aurreko mendekoak direla uste arren, baina nahitaezkoak dira eta beti izango dira.
|
|
|
Badaude, lan honetan aurkeztu den moduan, zentralismo parlamentarioa ekidin eta ekintzak aurrera eramateko justifikazioen eta argudioen beharra sortzen dituzten kontrolerako bestelako aukerak, hala nola, hiritar-ekimenak, protesta-mugimenduak, komunikabideak, etab. Zentzua galduko zuketen politikarako zentro instituzional batera joz gero (eta gainera bidera ezinak, orekarik gabeak eta defizienteak lirateke), parlamentuz kanpoko legalitatearen mugetan baitihardute. Baina, aurkeztu
|
den bezala
, Beck-ek (1998a: 285 -289) proposatutako, politikaren delimitazioaren auzia?
|
|
|
Oraindik orain, ordea, beldurrei eta estutasunei aurre egiteko saioek berekoikeriaren harritzarrarekin topo egiten dute. Azkenaldian nazioarteko foroetan ikusi
|
den bezala
, herrialde bakoitzak bere estatu-zilborrera begira jarraitzen du; edo zientifiko batzuk eginahalak egiten dituzte teknikoki ziurtatu gabeko eta etikoki mugak jarri gabeko auzietan aurrera jarraitzeko; edo, munduko ehunen bat enpresa elektrikok (Iberdrola tartean) administrazioei energia nuklearraren aldeko eskutitza helarazi die...?, 21 etab.
|