|
2010
|
|
|
Haien biziitxaropena 50 urtekoa da, garapen bideko gainerako herrialdeetan 67 urtekoa denbitartean; umeen heriotza tasa% 14koa da, gainerakoen% 4aren aurrean. Desnutrizio egoeran
|
dauden
umeen ehunekoa% 36koa da, gainerakoen% 20aren aurrean.Hirurogeita hamarreko hamarkadan zehar hazkundea urteko% 0,5ekoa izan zeneta laurogeiko hamarkadan urteko% 0,4 txikiagotu zen, hamarkada horrenamaierarako 1970ean zuen maila arte jaitsi zelarik. Laurogeita hamarreko hamarkadan, gehiengoarentzako loraldi garaian, Miseriaren klubak bere hazkunde negatiboaren abiadura% 0,5era areagotu zuen, hau da, milurtekoa bukatzean 1970eanbaino txiroagoak ziren.
|
|
2012
|
|
|
osasun faltaren egoerak gorputzak toxikoei aurre egiteko ahalmena gutxi dezake. Fisiologikoki guztiz garatuta ez
|
dauden
umeengan edo organoen funtzionaltasuna hondatuta duten pertsonengan (zaharrak, ebakuntza egin berriak?) toxikoen eragina larriagoa izan daiteke
|
|
2014
|
|
|
Beharbada, esango digu, desberdina dela iruditu arren, egia esan, bi irudiak karratu bat direla, bi kasuetan lau alde berdinak dituztelako (Piaget, Sinclair eta Bang, 1968). Adibide hori baliagarria da, halaber, 6 urtetatik 11 urteetara bitartean
|
dauden
umeek egin behar dituzten probetan arrazoibidea eta logika erabiltzen dutela jakiteko eta objektuen itxuran arreta ipintzen ez dutela azpimarratzeko. Horrenbestez, eragiketa aurreko estadioan dauden umeen erantzunetan, sarritan, lotura gabeko ideia kontraesankorrak aurkitzen dira; haurtzaro berantiarrean, berriz, diskurtsoa berezko ondorio logikoen inguruan antolatzen da, koherentzia handiagoarekin.
|
|
|
Adibide hori baliagarria da, halaber, 6 urtetatik 11 urteetara bitartean dauden umeek egin behar dituzten probetan arrazoibidea eta logika erabiltzen dutela jakiteko eta objektuen itxuran arreta ipintzen ez dutela azpimarratzeko. Horrenbestez, eragiketa aurreko estadioan
|
dauden
umeen erantzunetan, sarritan, lotura gabeko ideia kontraesankorrak aurkitzen dira; haurtzaro berantiarrean, berriz, diskurtsoa berezko ondorio logikoen inguruan antolatzen da, koherentzia handiagoarekin.
|
|
|
Gogora dezagun likidoaren edo kantitatearen kontserbazioari buruzko probaren adibidea. Arestian aipatu dugun bezala, eragiketa aurreko estadioan
|
dauden
umeek ondorioztatzen dute kantitatea ez dela mantentzen kantitate hori bera beste forma bateko ontzi batera pasatzen denean. Nabarmentzea interesatzen zaiguna zera da:
|
|
|
Alegia, estadio horretan, pertsonak gai dira imajinatzeko, potentzialki edo egiazki, egoerak eta eraldatzeak beren artean erlazionatuak daudela. Beste modu batera esanda, eraldatze guztiek aldaketa prozesu bat dakartela ulertzea lortzen dute, eta, arreta hasierako eta amaierako egoeran soilik jarri ordez (eragiketa aurreko estadioan
|
dauden
umeengan berezkoa den ekintza), gai dira prozesuari jarraitu eta gaurko egoera lehenaldiko edo etorkizuneko beste batzuekin lotzeko. Adibidez, konturatzen dira elementu kopurua ez dela aldatzen, nahiz eta elementuek osatzen duten ilararen luzera aldatu; izan ere, gai dira elementuetatik urruntzeak dakarren eraldatzearen jarraipena egiteko.
|
|
|
Eraldatzea: Eraldatze guztiek aldaketa prozesu bat dakartela ulertzea lortzen dute, eta, arreta hasierako eta amaierako egoeran soilik jarri ordez (eragiketa aurreko estadioan
|
dauden
umeengan berezkoa den ekintza), gai dira prozesuari jarraitu eta gaurko egoera lehenaldiko edo etorkizuneko beste batzuekin lotzeko.
|
|
|
Hau da, serie ordenatu bat eraiki behar du, baina objektuen arteko desberdintasuna hartuz erreferentzia gisa (eragiketa aurreko estadioan ez bezala). Proba horren aurrean, eragiketa konkretuen estadioan
|
dauden
umeek jada badakite makilatxo bat beste bat baino luzeagoa izan daitekeela eta, aldi berean, hirugarren bat baino motzagoa. Ezagutza horrek seriea zuzen eraikitzeko balioko die.
|
|
|
Pentsamendu mota horrek eragiketa konkretuak darabiltza oinarri gisa, baina kualitatiboki desberdina da aurreko etapan
|
dauden
umeek erakusten duten pentsamenduarekin alderatuta, eta arazoetan arreta jartzeko eta bestela arrazoitzeko gaitasuna ematen du. Eragiketa formalen eta konkretuen arteko bereizketa garrantzitsuetako batzuk agerian gelditzen dira Piagetek planteatutako arazoetan umeek ematen dituzten erantzunetan.
|
|
|
Haurren lehen soinuak «leunak» dira, baina, azkenean, ahoskatzea lortzen dute. Halaber, soinuak igortzea dibertigarria dela ohartzen dira; esaterako, pozik
|
dauden
umeek orduak pasa ditzakete zezelka, inongo estimulurik gabe. 10 hilabeteetarako, ia guztiak gai dira modu argi, sistematiko eta errepikatu batean zezelka aritzeko.
|