|
2000
|
|
|
Dialektoa eta hizkuntzaren banaketa ez da beti zuzena, baina aragoera ez da gaztelaniaren dialektoa, Murtziako edo Andaluziako gaztelania izan
|
daitezkeen
legez. Desberdin sortu eta garatu diren hizkuntzak dira, batek indarra hartu eta bestearen esparrua jan egin du, eta jakina, kutsadura ere nabarmena izan da oraindik aragoeraz mintzo diren zenbait eskualdetan, baina gaztelaniartutako eremu batzuetan ere aragoeraren eragin handiko gaztelania erabiltzen dute
|
|
|
«Filma bikoiztu ondoren gainera, bada zuzenketak egiten dituen euskara arduradun bat, egon
|
daitezkeen
akatsak eta fintzeko. ETBtik ere jarraipen estua egiten digute»
|
|
|
Soinu teknikari eta ekoizle zaren aldetik, oso ongi ezagutzen dituzu estudioan egin
|
daitezkeen
trikimailu guztiak eta ez diozu teknologiari muzin egiten. Hala ere, aurrerapen teknologikoek, konposaketa, sortzeko gaitasuna eta azken emaitza zapuztu ditzakete gaizki erabiliz gero.
|
|
|
Fagorrek duela gutxi Maior Domo saila merkaturatu du, argindarraren instalazioaz baliatzen dena. Telefono bidez kontrolatzen dira sail honetako etxetresna elektrikoak, eta sistemak telefonoa ere erabiltzen du gerta
|
daitezkeen
arazoen berri emateko. Etxetresna domotiko hauek hondatzen direnean, matxuraren arrazoia zein den ezagutzen laguntzen digute, eta telefono dei batez abisua ematen digute.
|
|
|
Baina eskolartekoa ez da eskaparateko harri bitxien harrobia bakarrik: honez gero bertatik 15.000 ikasletik gora pasako zirela kontuan izanda, bertsozale,, epaile, antolatzaile eta bertsolaritzarekiko izan
|
daitezkeen
bestelako harrikaden harrobi ere bada.
|
|
|
Bizkaiko mugen barruan berriz, oso garrantzitsua izan da Bizkaia Irratiak orain arte jorratutako lana, etengabe kazetal hizkera izan baitu euskalki landu hori. Zalantza barik, formalizazioan egon
|
daitezkeen
proposamen eta eztabaiden gainetik, irrati horrek eta" Bizkaia" k eguneroko jardunean ezarritakoek berebiziko garrantzia izango dute bizkaiera mintzatu eta idatzirako orduan. Eta balio lezake prestigioa eta alfabetatzea bultzatzeko, lanari eragozpenak bakarrik ikusi dizkiotenen artean batez ere.
|
|
|
Halaber," IBS Gazette" aldizkari elektronikoa aurki plazaratzeko asmoa dute, eta bertan euskal ikasketen baitako gai espezifikoak jorratuko dituzte. Aldizkari horretan euskara eta ingelesa dira erabiliko dituzten hizkuntzak, nahiz eta loturetan beste hizkuntzak ere ager
|
daitezkeen
. Horrez gain, iturri bibliografikoak barneratuko ditu elkartearen webguneak, euskal kulturaren inguruko informazio orokorra ematen duten loturak eskaintzeaz batera.
|
|
|
Horretarako, baliabide ugari erabiliko da, esate baterako: egon
|
daitezkeen
diskurtso ezberdinak, dikotomikoak, osagarriak, berritzaileak... Gaia hiru zatitan banatuko da.
|
|
|
Bi gazte marginalen istorioa du kontagai. Egun batean, batek, hiesa duela jakitean, ikusiko du nola nahigabe bere ametsak momentu batean pikutara joan
|
daitezkeen
. Hala ere, gaitzaren gaia azaletik baino ez da ukituko.
|
|
|
Programa horrek bost urteko iraupena izango du, eta Euskal Herriko enpresa txiki eta ertain ugari erakarri dezake. Azkenik, aipatzekoa da baita ere turismoan edo energiaren arloan gauza
|
daitezkeen
negozioetarako aukera.
|
|
|
d. Prozesuari dagokionez, bi fase ezberdintzen ziren. Hasierakoa, non eragile guztien arteko elkarrizketa burutuko bailitzateke, gaindiezinak suertatu
|
daitezkeen
aurrebaldintzak ezarri gabe. Eta ondorengo erabakitze fasea, konponketa prozesuan, non gatazkari lotuta azaltzen diren indarkeriazko adierazpenik gabe gauzatuko bailitzateke.
|
|
|
Lan metodoa, taktika eta helburu ertainei buruz departamendua edo autonomiari buruz joan ala ez. Herriko taldeetan indar nagusia eman edo indar metatze bat talde baten inguruan ematea dira aipa
|
daitezkeen
jarrera horietako batzuk. Jarrera hauek, azken gertakarien eta azken kanpainen antzutasunek bertze bide batzuen jorratzeko borontateak ondu dituzkete.
|
|
|
Merkea da (berrogeita hamar mila pezetaren truke satelite bakar bateko ehun bat kanal hartuko dituzu, hainbat herrialde eta hizkuntzetakoak) eta eskaintza oso hazkorra da. Esaterako, gaur egun Bilbotik jaso
|
daitezkeen
satelite seinaleei esker, seirehun kanal baino gehiagoren artean hautatzeko modua dago. Hizkuntzari dagokionez, batzuk nagusi agertzen dira (ingelesa, gaztelera eta alemana lehenik, arabiera, italiera, frantsesa eta turkiera bigarren multzo batean).
|
|
|
Dena den, argi ikusiko dugun moduan, herri honetako erakarpen turistikorik garrantzitsuena urtegia bera da eta bere inguruan egin
|
daitezkeen
txangoak. Horrela, urtegia Bilborantz inguratuz, lehenbizi Ollerias (Buztingintza Museoa) auzoa pasatu eta ibilbidea Elosu auzunean buka dezakegu.
|
|
|
Arestian esan bezala, Kepa eta Marioren harremanarekin aurreko bi planoak uztartzea lortzen da. Are gehiago, Itziar Belaundek eginiko iruzkinean liburu honetan aurki
|
daitezkeen
bikoiztasunak azpimarratzen dira. Bere iruzkinean aipaturiko bi plano horien bereizketaz aritzeaz gain, plano bakoitzeko pertsonaia bakoitzak pairatu behar duen bikoiztasuna azpimarratzen du:
|
|
|
Hots, gogoetok hartuko dute garrantzia eta ez ekintzek, Luis Mari Mujikak aipatu bezala: " Ekintza baino gehiago nahiz aktibismoari loturiko ekintzak ez falta bertan (gertakariak baino harantzago) sor
|
daitezkeen
erreakzioak, andana intimoen ikuspegia eskaintzen digu, gehienbat." (Egan 50) Bestalde, Alvaro margolaria denez, askotan marrazkiek beteko dute bere gogoeten gidari lana. Hala ere, eleberri honetan barnekoitasunak duen garrantzia azpimarratzeko egokia iruditu zaigu Luis Mari Mujikaren hitzok bertaratzea:
|
|
|
Lasartearrak ipuin oso laburrak ere idatzi dituela aipatu dugu. Hauetan ildo honetako ipuinetan aurki
|
daitezkeen
ezaugarriak ikus ditzakegu: izenburuaren garrantzia; denbora eta espazioaren zehazgabetasuna; ironiaren erabilera; amaieraren garrantzia, ezustea eta zentzugabekeriaren bidez sentsazio bereziak sortaraziz; erreferentzia literarioen erabilera;...
|
|
|
Bi orrialde edo orrialde bakarreko ipuin hauek gaur egun hedatzen ari den ipuin laburren ildoari jarraitzen diote. Hona hemen Cilleroren narrazioetan aurki
|
daitezkeen
ipuin mota hauetako zenbait ezaugarri: espazio eta denboraren zehazgabetasuna; izenburuek askotan narrazioaren muinera heltzeko giltza eskaintzen digute; hitz gutxitan gauza ugari esan nahi direnez, konnotazioa gailentzen da; umorea eta ironiaren erabilera; beste genero batzuen parodiak egitea; eta azkenik, hauen amaieran arreta berezia jarri ohi da, ezustea edo ezaguna denaren itxuraldaketa bilatuz.
|
|
|
Aizu! aldizkarian aipatu zen bezala," Gasteizko kaleetan girotuta egon arren, Euskal Herriko edozein hiritan gerta
|
daitezkeen
pasadizoak dira." (Aizu! 243).
|
|
|
gazteak, zaharrak, irtirinak, tristeak, alaiak, samurrak, kaskarinak,..." Bera bezalako emakumeak agertzen dira joan etorrian, maitasunaz, adinaren etengabeko kalteaz edo bizitzeko beste hainbat ezbehar txikiz kezkaturik." (Egunkaria) Begoña Muruagak Dorothy Parker en La soledad de las parejas liburuarekin alderatu zuen. Bere aburuz, batez ere, bi dira topa
|
daitezkeen
antzekotasunak: batetik, biek bikoteen bakardadeaz dihardute; bestetik, bietan emakumea da protagonista.
|
|
|
Eskerrak ematera igaro baino lehen, barkamena eskatu nahiko genieke, bereziki, hamarkada honetan hitz lauz idazten hasi eta aipatu ez ditugun idazleei. Bestalde, datozen orriotan aurki
|
daitezkeen
akats zein hutsengatik barkamena eskatzen dizugu, irakurle. Dena den, hemen bilduriko iruzkinak erabilgarriak diren neurrian, hauek kritikatzeko bada ere, lanaren helburuak erdietsirik egongo lirateke:
|
|
|
Hartara, nortasun etnikoetan modu enpirikoan beha
|
daitezkeen
ezaugarri bereizgarriak taldearen autopertzepzio eta definizioarekin batera agertzen direla ikus dezakegu.
|
|
|
euskaldun versuseuskal herritar) erakusten digute gauza ezberdinak direla. Edozelan ere, bestebatzuentzat uzten dugu bi nortasun moten arteko harremanen azterketa, eta baita biakelkar elikatuz gara
|
daitezkeen
gizarte egitasmoen proposamena ere. Gure helburuahedabideek euskal nortasunaren garapenean nola eragiten duten aztertzea izaki, nortasun horrek alderdi edo aurpegi ezberdinak dituela eta horietako bakoitzeanhedabideek modu batera edo bestera joka dezaketela argi uztea da.
|
|
|
Hego Euskal Herriko etxeetan jaso
|
daitezkeen
telebista kate desberdinek daukatenaudientzia portzentuala eta herrialdekako desberdintasunak eta ikus entzuleriarenprofila azpimarratuko ditugu segidan datozen pasarteetan.
|
|
|
Esan dugun bezala, Hego Euskal Herrian jaso
|
daitezkeen
telebista seinaleak hartuditugu kontuan, eta audientziaren azterketa egiteko, 14 urtetik gorakoei buruzkoinformazioa erabili dugu.
|
|
|
Kontuan hartuko ditugun telebista kanalak, Hego Euskal Herrian eginak alabertan ikus entzun daitezkeenak dira, beraz; Canal Plus en kasua salbu, doan etahargailu arrunt batez baliatuz jaso daitezkeenak. Beraz, telebista orokorrak deiturikoakdira erreferentzia modura hartuko ditugunak, eta alde batera utziko ditugu satelitezzein kablez jaso
|
daitezkeen
beste eskaintzak, tematikoak zein orokorrak.
|
|
|
Handia da Hego Euskal Herrian entzun
|
daitezkeen
irratien kopurua (90etikgora).
|
|
|
Ikerketa honetan batetik Hego Euskal Herrian ikus
|
daitezkeen
estatu mailakobost kateak, publikoak eta pribatuak, eta bestetik Euskal Herria bera emisio esparrumodura dutenak (ETB1 eta ETB2) eta lokalak (zazpi guztira) ere hartu ditugu kontuan.
|
|
|
Liburuaren sarreran azaldu den legez, Euskal Herriko hedabideek euskal nazio nortasunean nola eragiten duten aztertzea da gure helburu orokorra, bai eta norabidebaterantz edo besterantz jotzeko ager
|
daitezkeen
eragileen inguruko gogoeta egitea ere.Galdera hauei erantzuten hasteko, hedabideek islatzen eta, aldi berean, birsortzen dituzten erreferentzia eremuak ditugu jopuntuan. Prentsa idatziaren eta bertoko telebistaren (ETBren) edukien analisien bitartez horixe azaleratu nahi genuke (alde batera utzidugu irratia, irrati emisoreen aniztasunak izugarri handituko bailuke azterketa enpirikoa).
|
|
|
Prentsa idatziaren eta bertoko telebistaren (ETBren) edukien analisien bitartez horixe azaleratu nahi genuke (alde batera utzidugu irratia, irrati emisoreen aniztasunak izugarri handituko bailuke azterketa enpirikoa). Era berean, gure helburuekin bat etorriz, hedabideek birsortzen dituzten erreferentzia eremuen definizioan ager
|
daitezkeen
zenbait eragileri ere erreparatuko diegu, ondokoak aztertuz, preseski:
|
|
|
Telebistan deszentralizaziorako prozesuajarraitu du, eta ATLASen bidez korrespontsaliak zabaldu ditu Galizan, Katalunian etaEAEn, bertako prentsa taldeekin asoziatuta. Halaber, telebista lokalen eremuan sartzenere saiatu da Gipuzkoako Teledonosti eta Bizkaiko Bilbovision kateen bitartez, arlohorretan etorkizunean gerta
|
daitezkeen
garapenei begira. Ikus entzunezkoetan produkzio atalean ere sartu da Emilio Aragon-en Globomedia Grupo Arbol taldean edota EliasQuerejeta ren Esicman delakoan kapitalaren parte hartzeak bereganatuz.
|
|
|
22 Salbuespen gisa honako hauek nahikoa dute deklarazio sinple batekin: sarea ezarriko deninguruan normalki ikus
|
daitezkeen
lurrazaleko programazioak bakarrik eskaintzeko asmoa duten sareeketa, lurrazalekoez gain, satelite bidezkoak ere eskaintzeko asmoa dutenek, baldin eta sareen hedapen eremuak ehun etxebizitza baino gutxiago hartzen baldin baditu.
|
|
|
Lurrazaleko irrati eta telebista analogikoak: ...uten heinean, errekurtso hori esleitzeko prozedura zehatzen menpe kokatzen dira13 Telebisten kasuan CSAk aurrez finkatubehar ditu, frekuentziak esleitzeko deialdi baten bidez, aukeran egongo direnfrekuentzien kopurua, zehaztutako zerbitzu motaren eta horietako bakoitzarenhedapen geografikoaren arabera betiere14 Irratien kasuan, aldiz, CSAk ez ditufrekuentziak aurrez finkatu behar, bai, ordea, ezar
|
daitezkeen
zerbitzu motaketa horien hedapen geografikoa?; frekuentzien kopurua, gerora, esleipenaegiteko orduan bertan zehaztuko dela xedatzen da, besteak beste, jasotakoeskakizunen kopurua eta horien ezaugarriak kontuan hartuz15 Kasu bateanzein bestean, telebistaren zein irratiaren kasuan alegia, enpresek zein elkarteekegin dezakete eskakizuna CSAren aurrean, lurrazaleko zerbitzu analogiko bateragiteko ema... Oinarri ekonomikoen alderdi honetatik, ez da finkatzen dohainekoak ala ordainekoak izan behar diren edo izan daitezkeen zerbitzu horiek.
|
|
|
hauek eremu edo baliabideirrati elektriko urria erabiltzen duten heinean, errekurtso hori esleitzeko prozedura zehatzen menpe kokatzen dira13 Telebisten kasuan CSAk aurrez finkatubehar ditu, frekuentziak esleitzeko deialdi baten bidez, aukeran egongo direnfrekuentzien kopurua, zehaztutako zerbitzu motaren eta horietako bakoitzarenhedapen geografikoaren arabera betiere14 Irratien kasuan, aldiz, CSAk ez ditufrekuentziak aurrez finkatu behar, bai, ordea, ezar daitezkeen zerbitzu motaketa horien hedapen geografikoa?; frekuentzien kopurua, gerora, esleipenaegiteko orduan bertan zehaztuko dela xedatzen da, besteak beste, jasotakoeskakizunen kopurua eta horien ezaugarriak kontuan hartuz15 Kasu bateanzein bestean, telebistaren zein irratiaren kasuan alegia, enpresek zein elkarteekegin dezakete eskakizuna CSAren aurrean, lurrazaleko zerbitzu analogiko bateragiteko emakida edo baimena lortzeko, betiere erakunde horrek ezarritakoepe eta baldintzetan16 CSAk berak baloratuko ditu eskakizunak eta erabakikoditu norgehiagokak, besteak beste, eskakizunen alderdi teknikoak, programatikoak eta ekonomikoak aintzat hartuz. Oinarri ekonomikoen alderdi honetatik, ez da finkatzen dohainekoak ala ordainekoak izan behar diren edo izan
|
daitezkeen
zerbitzu horiek. Emakidak/ baimenak hamar urtetarako izango dira, telebisten kasuan eta bost urtetarako irratien kasuan.
|
|
|
EZBAIKA elkartearen txosten hori kirol arloko hainbat aditurenarteko mahai inguruaren laburpena da. Nazioarte mailan euskal nortasunaren ikurra izan
|
daitezkeen
kirol selekzioek izan duten garapena eta bidean aurkitzen dituzten oztopoak jaso ditugu. Horrela, gure ustez, nahiko nabarmen ondoriozta daiteke, kirol munduan euskal selekzioek jasaten duten betoek nagusiki izaera eta jatorripolitikoa dutela.
|
|
|
Datu hauek oso baliotsuak dira, adibidez, marketin enpresentzat, pertsona horrek zein produktu mota eros lezakeen jakiteko.Baita politikarientzat ere, boto emaileen interesak eta joerak ezagutzeko. Estatuakedota poliziak oso interesgarritzat hartzen ditu datu horiek, potentzialki arriskutsuizan
|
daitezkeen
taldeak (oposiziokoak, disidenteak, marjinatuak, eta abar) kontrolatzeko. Beti bezala, informazio larriaren erabilpena oso justifikaturik dago:
|
|
|
Aregehiago, kontzeptu hauen kasuan, sortu zireneko kontestua kontuan harturik, Europako mendebaldea eta garaia medio, guztiz dokumenta daitezke horien sorrera eta bilakaera. Honek beste edozerk baino gehiago salatzen ditu interes faltahorren atzean egon
|
daitezkeen
arrazoiak. Bestetik, eta hauxe da Brubaker en aburuz egoera ulertzeko bigarren argudioa, estatua egituraketa territorialtzat jo izan daorain arte, partaidetza albo batera utzita erabat.
|
|
|
C) Itxuraz kontrairaultza kontserbadore monetarista jabetza eskubide pertsonalen alde egiten ari dela ematen badu ere (kontsumitzailearen subiranotasuna), errealitatean ikus
|
daitezkeen
ezberdintasun ekonomikoak direla eta, Ongizate Estatuaren aurkako erasoen ondorioz, biztanleriaren gehiengoaren kalterakoemaitzak ugaritzen ari dira.
|
|
|
Horrela, kolektiboak izan
|
daitezkeen
aldarrikapenak ez dira kontuan hartu etainjustiziazko egoera gatazkatsua lehertu da behin baino gehiagotan2.
|
|
|
Kolektiboen eremura joanik, eta esparru hartan koka
|
daitezkeen
nazio aldarrikapenak kontuan ez hartzeagatik hain zuzen, injustiziazko egoera gatazkatsuaklehertu izan dira behin baino gehiagotan, aipatutako arazo horiek estatuak beharbezala bideratzen jakin ez duelako.
|
|
|
Gure bigarren ikerketa Berry-ren ereduaren eraldaketan oinarritu da, non gurasoen jatorriaren eta etxeko hizkuntzen arteko erlazioan ainguratzen diren hiru identifikazio estrategiak gerta
|
daitezkeen
gutxiengo egoeran dagoen taldean: asimilazio, integrazio eta separaziorako estrategiak.
|
|
|
Batzar horren helburuak hauexek izan lirateke: prozesu hori bururainoeramatea eta Euskal Herriarentzat zein euskal herritar sentitzen diren guztientzatmarko berri bat diseinatzea, kontuan hartuz bai Udalbiltza, bai HerrialdeenGanbera, baita egon
|
daitezkeen
eta gaur egun dauden beste erakundeak, hauek erezeregin bat bete dutelako?, eta baita eragile politiko, sozial eta sindikalakere, denen artean eta ahalik eta parte hartze zabalenarekin marko berri hori eraikitzeko.
|
|
|
Artean bezala, jarduerak errepikaezinak diren neurrian, estandarizatu ezin diren neurrian, beraienberri eman nahi bada, beren hastapenetatik azaltzea iruditu zaigu modurikegokiena. Eta horretarako, gaur egun edozein hiritan aurki
|
daitezkeen
eta teoriamailan ere bereizten diren teknika eta jarduera ezagunenen berri eman nahi izandugu, bertan aritzen diren profesional eta espezialistei beren gaia aztertzea eskatuz.Sakontasunez, teknika bakoitzaren atzetik zein oinarri teoriko dauden eta gizakiaeta patologiaren zein ulermen dagoen adieraztea izan da gure nahia.
|
|
|
Terapia taldeetan bereziki agerian jartzen diren egoera hauek, taldeko gainerako kideek angustiaz eta ondoezaz bizi dituzte, nola eta zergatik jakin gabenorbaitekiko gorrotoa sentitzen baitute. Hain zuzen, bizitzako edozein egoeratangerta
|
daitezkeen
egoera hauek, hitzaren eta ulermenaren bidez lantzea eta gainditzea ahalbidetzen du talde terapeutikoak.
|
|
|
Noizean behin, eztabaida xelebre bat azaltzen da gure artean: ea kondaira mitikoakikus
|
daitezkeen
errealitatean errotuak diren ala ez. Baietz dioten batzuek erakutsi nahidute, antza, mitoak ez direla funts gabeko fantasiak, ikusia baizik ez dutela kontatzeneta, beraz, haien sortzaileak ez direla ameslari ergelak izan.
|
|
|
Zehazkiago, begiratuko dugu nola tradizioak eman estrukturak baldintzatzen ahalduen errealitatearen pertzepzioa, nola egitura horren eraginez gertakari berriak sartueta integratuak izaten diren mitoaren eskeman; eta, alderantziz, nola errealitatearenbortxaz aldatuak eta moldatuak izan
|
daitezkeen
tradizioak eman gai mitikoak.
|
|
|
Alternantzia era honetan erabiliz bete
|
daitezkeen
funtzioak, zenbatezinak dira.Zaila da, beraz, funtzio horiek guztiak zerrendatzea. Horixe da Peter Auer ek10 etabere eskolakoek Gumperz en eta Blom en elkarrizketa mailako erabileraren azalpenarileporatzen diotena.
|
|
|
Bainaazaldu den ikusmira zabala eta heterogeneoa beharrezkoa bada ere, horren ondoankomeni da, era berean, horren guztiaren lotura erraza egingo duen bideren bat proposatzea. Erabil
|
daitezkeen
bideen arteko bat,, komunikazio, bitarteko bidea da:
|
|
|
Bigarren moduluak, aldez aurretik, bere sarreran ager
|
daitezkeen
soinu guztiak, ezagutu, behar ditu, hots, hizkuntzaren soinu inbentarioa eduki behar du, baina, xehetasun honez lekora, haren funtzionamendua ez dago hizkuntza bakoitzaren menpe.Lortuko den ahots seinalearen kalitateari, prozesaketa linguistikoari legozkiokeenxehetasunak bazter utzita, erabiliko den ereduaren ontasunak eragingo dio.
|
|
|
Era honetara kontsideratu behar diren alofonoen aukeraketaren arazoa, gurekasuan datu basearen diseinu eta inbentariora pasatzen da. Inbentario honetan ezinahantz daiteke hizkuntzan gerta daitekeen errealizaziorik bat ere, ezta hizkuntzarenaizan ez arren maiztasunez ager
|
daitezkeen
guztiak ere; hori gertatzen da Hegoaldeanegiten den euskaran, gaztelaniarenak berezkoak diren soinu batzuekin. Horrez gain, koartikulazio efektuak xeheki aztertu behar dira eta datu basean entitate bereizgarriadaukaten elementuak (alofonoak) zeintzuk diren erabaki.
|
|
|
Sarrerako testuaren normalizazioa. Azpimodulu honen funtzioa, sarrerakotestuan zuzenki ezin transkriba
|
daitezkeen
ikur eta karaktere guztiak ezabatzean datza. Era horretara, zenbakiak, siglak, laburdurak eta lengoaian esanguradaukaten espresio guztiak interpretatzen dira, eta esangura desberdinak edukiditzaketen karaktere ortografikoen funtzioa aztertzen da.
|
|
|
Modulu honek interpretatu egin behar ditu testu batean ager
|
daitezkeen
karaktereguztiak, irakurgarri egin ahal izateko. Euskara idatziaren informazio iturri garrantzitsugisara, Euskaltzaindiaren arauez gain,. Euskaldunon Egunkaria?
|
|
|
Orain badakigu inflazioa eta deflazioa batera gerta
|
daitezkeen
desorekak direla: presente daude biak, stagflazioan'. Ekonomialariek badakite inflazioa eta langabeziaez dagozkiela bitartekari monetarioko eta finantzarioko eginkizun bikoitza era ezperfektuan beteko luketen bankuei.
|
|
|
Linguistikaren alorretik datozen predikazio prozeduren eta komunikazioaren esparrukoak diren irrati generoen artean zenbait baliokidetza topatzen ditugu, marra eten horizontalen bidez agertzen direnak. Argitu beharra dago, baliokidetza horiek ez dituztela baztertzen egon
|
daitezkeen
erlazio gurutzatuak. Adibidez, dibertimenduzkoa den irrati generoaren barruan erraza da elementu deskriptibo batzuk aurkitzea.
|
|
|
Euskal hizkuntzan hitz bat baino gehiago erabili behar ditugu gaztelaniazko edo frantsesezko audiencia/ audience hitzen bidez adieraz
|
daitezkeen
esangurak geure egiteko. Alde batetik, entzule indizea edo entzuleria berbak darabiltzagu euskaraz honako hau adierazteko:
|
|
|
yokalariak?). Hala ere, badira gaztelaniazko < j> bezala ahoska
|
daitezkeen
hitzak, baina gutxi dira horiek. Bestalde, garaje eta ijito bezalako hitzetan onartzen dira gaztelaniazko jamón eta frantsesezko jambon hitzen ahoskerak ere.
|
|
|
–Kazetariak ez du albisterik asmatzen. Kazetaria beti ezin da izan notizia bilaka
|
daitezkeen
gertaeren lekuko. Kazetaria lekukotasunetan oinarritu behar da berriak emateko.
|
|
|
Hau egiteko, irratilariak ahalik eta gehien jakin behar luke bere entzuleez eta irratiaren izaeraz. John Hasling ek (1980) aipatu duen bezala, programazio departamentuak lerro informatibo nagusi egokiak zein izan
|
daitezkeen
esan behar dio iturriari, berriemaileari kasu honetan, irratiemandegiaren entzuleria zelakoa den kontuan harturik. Izan ere, berriemaileak hainbat informazio jaso dezake, informazio unitateak hautatu aurrez edo hautatze prozesuan.
|
|
|
Baina apika ez da argi geratu nolako iturria den newsmaking aren prozesuan, berriemaileak beste iturri primario batzuk erabil baititzake. Irratilari berriemaileak egunero baino, orduero eta minutuero bilatu behar ditu albiste bihur
|
daitezkeen
gertakariak. Horretarako, zerrenda bat egin behar du eta agendan apuntatu, berarentzat informazio iturri primarioak izan daitezkeen jende eta erakundeen helbideak eskuragarri edukitzeko.
|
|
|
Irratilari berriemaileak egunero baino, orduero eta minutuero bilatu behar ditu albiste bihur daitezkeen gertakariak. Horretarako, zerrenda bat egin behar du eta agendan apuntatu, berarentzat informazio iturri primarioak izan
|
daitezkeen
jende eta erakundeen helbideak eskuragarri edukitzeko. Telefonoak, posta elektronikoaren zenbakia eta helbidea zein diren jakitea mesedegarri izanen zaigu, eta denboraren poderioz altxor txikia bihurtu ere bai.
|
|
|
Irratilariak ohi baino gehiagotan baliatu behar luke zerbitzu hau. Berriemaileak karpeta tematikoetan, hemerotekan edo audio artxiboan maiz kontsultatzen badu, gaurkotasunezko gertakari izan
|
daitezkeen
ospakizun eta data adierazkorren bila jar daiteke, baita gertaeren aurrikuspenen egiaztatze bidean eta gertakari garrantzitsuen hari narratiboen arrastoen atzetik abiarazi ere; hala nola, gertakarien ondorioak orainaldian zein diren, iraganeko proiektuak zertan diren etab.
|
|
|
etorkizunerako artxiboa. Artxibo atal honetan, Muñoz-ek eta Gil-ek dioskuten bezala (1986), karpeta edo fitxategia antolatu behar da aurrikuspenak biltzeko, geroan albiste bilaka
|
daitezkeen
aurreikuspen horiek kronologikoki atonduz. Carl N. Warren-ek ere (19792), kazetarien jardunerako erraminta baliotsua dela esateaz gain, definizio zehatza ematen du artxibo mota honen gainean:
|
|
|
Literaturaren esparruan bezala, generoak gero eta gehiagotan aztertzen ari dira ikusentzuteko komunikabideetan. Nahiz eta komunikazio zientzietan kazeta generoaren kontzeptua aski berria izan, azken bolada honetan azterketa onak egin dituzte Espainia aldean irrati telebistako generoak mugatzeko, erreferentzia nagusitzat jo
|
daitezkeen
azterketak hain zuzen ere. Ikerlan nagusia Mariano Cebrián en Géneros Informativos Audiovisuales izeneko liburua da, zalantzarik gabe.
|
|
|
Josep M. Martí-k (1990) Espainiako irrati orokorraren ordu segmentuak zein diren esan du, EGM delako erakundeak emandako audientzia datuen gainean gogoeta egin ostean. Segmentu hauek sei dira eta banan banan ikusten hasi aurrez, Estatu espainiarreko irrati audientziaz atera
|
daitezkeen
bi ondorioak aipatuko ditugu. Lehenbizi, aipa dezadan goizean metatzen dela entzulerik gehien irratietan.
|
|
|
Interneten World Wide Web (Mundu Zabaleko Sarea) deritzon sarea dugu, hipertestua, audioa eta irudiak garraiatzea posibilitatzen duena. Sareen Sarea deitu ohi dena, Interneten dauden eta egin
|
daitezkeen
zerbitzuetariko hedatuena da. Estatistikek Mundu Zabaleko Sarean zehar nabigatzen %75 ematen dela dioskute, beste %25 posta elektronikoa eta FTP edo fitxeroak ekartzen edo igortzen egiten delarik.
|
|
|
Hortaz, arau horiek irratibidearen elementu adierazkorren eta elementu horiek igor dezaketen esanguraren arteko elkarrekikotasuna finkatzen dute. Irratiaren kasuan, bere izaera teknologikoa kontuan hartuta, bistakoa da erabil
|
daitezkeen
elementu adierazkorrak entzumenari baino ez dagozkiola. Elementu nagusiak bi baino ez dira:
|
|
|
Beraz, irrati kodea definitzeko, esan dezadan aipaturiko elementuak nahastuz edo elkartuz igorleek eta jasotzaileek erabiltzen duten arau sistema dela, irrati mezuak interpretatzeko zein ekoizteko. Edo, argiago esateko, irrati kodeak finkatzen du mintzoa, musika, isilaldia, zarata eta audio efektuak erabil
|
daitezkeen
modua, irrati mezuak adierazkorrak izan daitezen.
|
|
|
Lehenik aipa dezadan, gai honetako terminologian sakontzeko kontsultatu egin daitekeela UZEIk argitaraturiko Musika Hiztegia. Hor aurki ditzake irakurleak zalantza terminologikoak uxatzeko bidea, soinu, ahots eta musikaren esparruan ager
|
daitezkeen
problemei itzurtzekoa alegia.
|
|
|
1894ean eginiko ikerlan batean, Lodge k 137 metroko distantziara komunikatzea erdietsi zuen. Urte bat geroago (1895) eta Errusian Alexander Stepanovitx Popov ek hargailu bat egin zuen, eguratsean gerta
|
daitezkeen
jatorri elektromagnetikoko perturbazioak erregistratzeko gai zena. Alexander S. Popov fisikariak antena sistemak hobetzeko ahalegin handiak egin zituen eta Sovietar Batasunean irratiaren asmatzailetzat daukate.
|
|
|
Inolako lurzorurik ez duten haitz biluzien gainean likenak hazten dira, harriak kolore biziz margotuz sarritan. Baldintza gogor horietan bizi
|
daitezkeen
likenei lehen kolonizatzaileak deritze, eurak baitira inor bizi ezineko lekuak kolonizatzen dituztenak, gainontzeko landareei pixkanaka bidea erraztuz. Likenak, algek eta onddoek elkarrekin biziz osatutako izakiak dira, bakoitzak abantaila zenbait lortuz:
|
|
|
Larre hauetan, segatu edota abereek larratu ondoren berriro erraz gara
|
daitezkeen
landareak nagusitzen dira, eta gramineoak eta leguminosak izaten dira batez ere, urte osoan zehar larreak berde mantentzen dituztenak: hirustak, mendiko,, beluzea, etab. Gramineo eta leguminosez gainera, asko dira sega larreetan hazten diren landa reak:
|
|
|
Oraindik ere Ordunteko gain soiletan mirets
|
daitezkeen
ikaztegietako plata forma eta borda hondatuek, iraganeko garaiak oroitzearen zirrara pizten dute.
|
|
|
–Irlandaren edo Eskoziaren kasuan, adibidez? ez dituztela egon
|
daitezkeen
gatazka nazionalak desagerrarazten; baina gure testuinguruan lotura hau ezinbestekoa suertatzen da, hizkuntza ardatz nagusia izango den neurrian, bai euskal nazionalismoari dagokionez, baita Estatu frantsesari zein espainiarrari dagokienez ere.
|
|
|
38 Hemen historiaren adibidea erabili badugu ere, curriculumaren barruan aurki
|
daitezkeen
beste ikas arloekin ere gauza bera egin genezake. Esate baterako, geografiarekin:
|
|
|
hegemoniazko nazionalismoa, partikularista, marginala eta minoritarioa (airean uzten du mugimenduen eta hauen osaeraren azterketa, Deutsch ek egiten duen moduan); Seton Watson-ek mugimendu ezberdinak bereiziko ditu hiru elementu kontuan harturik: independentzia, irredentismoa eta nazioen eraikuntza (analitikoki interesgarria bada ere, ez ditu zehazten nazioaren eraikuntzan aurki
|
daitezkeen
egoera ezberdinak); Worsley en taxonomia: mugimendu baterakoia, heterogeneoa eta pannazionalista (adibide batzuek guztiz zuzena ez dela erakutsiko dute eta, bestalde, talde nazional batzuen, ez izatea?
|
|
|
nazioarekiko atxikimendua bata, eta Estatuaren erakundeak onartzea bestea. Hala, Plenel en109 hitzak erabiliz, hezkuntza sistemak, funtsean politikoa den Estatua sortu eta antolaturiko lurraldea eraikitzen laguntzen du, eta Estatuak, ematen duen eskolaren irudi ideologikoari esker, mistifikatu egiten du ideia hori, eskola Estatu Nazioarentzat arriskutsuak diren edo izan
|
daitezkeen
arazoak kamuflatzeko, ezkutatzeko, eta urtzeko gai bihurtzen duelarik.
|
|
|
legeak arlo honi azken atala eskaini bazion ere185, administrazio egituren gaia gure azterketaren abiapuntua izango da, eraiki nahi zen eraikuntzaren funtsezko oinarria izan zela uste baitugu. Izan ere, arestian esandakoa errepikatuz, arlo baten edo besteren arautze hutsak ez luke berez eraginik izango (nahia adieraziko luke, besterik gabe) eta politikak (hezkuntza politikak, gure kasuan) kontuan izan behar du zeintzuk izan
|
daitezkeen
sortu eta kontrolatu beharreko tresnak, hauen artean eraiki beharreko administrazio sarea Estatuaren makineria esango genuke guztiz garrantzitsua izanik.
|
|
|
Urrunagorat joan gabe, desterruan ere ederki ikusi ahal izan zitean gure arbasoek halakorik, zeren, Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako katolikoen eta protestanten arteko liskar atergabeetan, egun bateko zuria biharamuneko beltza izan zitekean... Baina, lehenagokorat itzulirik, Joanes, kartari buruz asma eta azal
|
daitezkeen
hipotesiak amets hutsak dituk, frogarik ezean...
|
|
|
Zeren gizona baretasuna eta jabalaldia izan baitaiteke, baina ekaitza ere izan daitekek: ekaitza duk batez ere, noiz eta aro batetik bertzerat egiten baitu eta noiz eta bide berrien urratzerat abiatzen baita, nola gertatzen den egun. Eta, nola diagonaletarik hobeki adieraz
|
daitezkeen
ekaitzaren errealitatea eta ekaitzaren desoreka koadroaren simetri ardatzetarik baino, hala bihur daitezkek diagonalak koadroaren ardatz. Edo erran zezakeat, bertze hitz batzuetan, ezen pintura zaharrean koadroa bat zela eta beti bat zela, bere osoan ez ezik zati bakoitzean ere; pintura berrian, aldiz, iduri bakoitzak eta zati bakoitzak bere libertatea dik, bere dantza dantzatzen dik, eta koadroaren batasuna elementuen libertate horretan eta dantza horretan aurkitu beharra zagok bertze deusetan baino gehiago, formen libertateak libertatearen forma islatuko balu bezala...
|
|
|
Urkabean, ordea, erortzen da burua, eta itzaltzen da buruko barren argia. Bai, onartzen dut nik ere ezen argi iraungi horretarik bertze mila piztu, eta argi berretua mundurat heda daitekeela eta barreia, heroi eta martirien etsenpluaren bidetik, nahiz eta batzuetan, osaba Joanikotek erraiten zuen bezala, ahantziak ere izan
|
daitezkeen
; eta onartzen dut, halaber, ezen haien odola emankorra eta ezin naroagoa izan daitekeela... baina nik nahiago ditut bere buruaz eta buruko gogoetez eta pentsuez baliatzen eta aitzinatzen diren pertsonak ezen ez bertzeen odoletik xurgaka eta hurrupaka dabiltzanak, nola izainak eta parasitoak. Eta ez ote dugu guztiok ere izainetarik eta parasitoetarik zerbait, noiz eta martiriak miresten baititugu, jaun André...?
|
|
|
NOLA alda
|
daitezkeen
gauzak egun batetik bertzerat, ustekabean!
|
|
|
—Erranen diat, hasteko, ezen badirela, hemen Iruñan eta Nafarroako hainbat tokitan, koadro horien egiteko gai izan
|
daitezkeen
pintoreak, eta, beraz, baten edo bertze baten aldeko hautua egin genezakek, hik hala deliberatuko bahu... Iruñan egon nintzen azkeneko aldian, berriz, koadro polit bat ikusi nian, Tuteran dagoen pintore batena, zeinari Vicente Berdusán baiteritza, oker ez banago...
|
|
|
Ordea, ez ote dakik ezen ez dagoela bakea ezartzerik ezpatarik ezean...? Eta ez ote dakik, berdinzki, ezen ezpata bat gutiagorekin nekez egin ahal izanen diegula buru peril guztiei, zeren, baldin jende guztiek erran digutena egia bada, munduan diren ezpata guztiak ere guti izan
|
daitezkeen
...? —eta, batean Antoniori eta bertzean neuri, bioi ere mesprezuz so egiten zigula, zeren eta ni ere gizon ezpatarik gabea bainintzen, bizar peitua izaiteaz gain, erran zigun—:
|
|
|
ZEIN hauskorrak izan
|
daitezkeen
gure hitzak eta gure promesak, jaun André!
|
|
|
Eta, ondorez, usteak eta aburuak aurkituko dituzu —liburuan barrena azalduz joan
|
daitezkeen
pertsonei eta gauzei buruzkoak, baina baita ideiei buruzkoak ere, nahiz eta, puntu honetaz denaz bezainbatean, goganbehar naizen aspaldiko egiak asmatzen ibili ez ote natzaizun usu—, ene memoriatik eta ene kontzientziatik mamituak eta hautemanak, zuk hainbat gutunetan adierazia abiapuntutzat harturik, baina egizu kontu ezen uste eta aburu horiek ez dutela ene konfesionearen etorkiko intentzi...
|
|
|
Bai, badakit, jaun André, ezen gizona konplexua dela eta uste baino korapilatsuagoa. Nola ez da korapilatsua izanen, baldin humoreak lau badira eta haien nahasteko eta konbinatzeko posibilitateak, mementu bakoitzean, infinitu badira, zeren neurriak ere —odoletik zein behazunetik, flematik zein behazun beltzetik— infinitu izan
|
daitezkeen
! Aditzerat eman dizut, bertzalde, hor nonbait, François de la Rochefoucaulden aipu hura, humoreei buruzkoa, non agertzen duen ezen borondatea humoreen meneko eta manuko dela, eta halatan jauntzen eta jabetzen direla haiek gure baitaz, ezkutuan eta isil gordean, eta erabakitzen dutela, halaber, bat bederaren umorea, erantsiko nuke nik —han Frantzian egun erraiten duten bezala—, kausa eta efektua berdindurik eta bat eginik.
|
|
|
Beti geldi, baina beti harat hunat. Mahaitik ez mailatik aldatu gabe —erredaktore beti—, Kirolak kenduta, erredakzio batean
|
daitezkeen
atal guzti guztietan utzi dut nire sinaduraren lorratza: Lokala, Politika, Ekonomia, Kultura, berriz ere Politika, Nazioartea, eta berriz ere Kultura (gehi Ikuskizunak, gehi Telebista).
|
|
|
—Aldez edo moldez atsoaren aferarekin ikusteko duen guztia, eta hortik abiatuta atera
|
daitezkeen
gainerakoak: satanismoa, sorginkeria, atso hilketen estatistikak, ebaketa erritualak eta ez erritualak...
|
|
|
egunkari digitalaren atzean proiektu osoaren audientzia eta gizartean duen eragina hedatzeko asmoa agertzen da, eta helburu hori lortzeko Internet bezalako komunikazio tresna bat erabiltzea oso egokia da. Honek abangoardiako teknologien erronkari erabilpen zuzena ematea eskatzen digu, eta bidenabar, aukera paregabea dugu gizartean izen ona lortu duen komunikabide berriaren inguruan sor
|
daitezkeen
diru iturri berriak aztertzen ikasteko.
|
|
|
Hala ere, 1998ko udan agertu zen paperezko ediziorik ez duen La Estrella Digital. Egunkari honen helburua Estatuko prentsa digitalaren irakurleentzat erreferentzia bat — El Pas edo El Mundo izan
|
daitezkeen
moduan— izatea da. Jakina, paperezko ediziorik ez badauka, bere diru sarrera bakarra Interneten jartzen den publizitatearen bitartez heltzen da.
|
|
|
Biblinleka irakurzaletasuna sustatzeko presta
|
daitezkeen
zenbait ekintza burutzeko ideia batzuekin.
|
|
|
Legearen beste helburuetako bat da egoera antolatu eta egitura organikoa ezartzea. Gaurdaino Liburutegi Nagusia eta Liburutegi Publikoen Sarea izan direnak unitate bakar batean sartuko dira egituran, eta argi eta garbi zehaztuko da batera bete beharreko zereginak, egin
|
daitezkeen
lanak, etab. Legeak, gainera, aholkularitza organorik (bereziki Nafarroako Liburutegien Kontseilua) egon behar duen zehaztu eta horrek izanen lituzkeen osaketa eta eginkizunak finkatu lituzke; ondare bibliografikoa babesteko bete beharrekoak ezarri; eta Nafarroako Liburutegien Sistemako beste liburutegi batzuekin, baita beste eremu geografiko batzuetakoekin ere, lankidetzan aritzeko aukera zabali...
|
|
|
euskalduna, mistoa eta ez euskalduna. Euskararen Legeaz egin
|
daitezkeen
balorazioak alde batera utzirik, Liburutegi Publikoen antolaketa berrirako egin diren dokumentuetan euskarak duen presentzia nabarmendu besterik ez dugu eginen. Zerbitzuen karteran hauxe aipatzen da espreski:
|
|
|
Baina urte hauetan guztietan ez da aurrerapauso handirik eman Nafarroan Liburutegi Publikoak lege aldetik normalizatzeko. Halatan, 1967ko Araudi batek du indarra gaur egun ere; beste anakronismo batzuen artean, liburutegiko langileak emakumezkoak izateko gomendioa dakar, arazoak gerta
|
daitezkeen
kasu batzuetan izan ezik. Araudi hori eta 1983ko jarraibide batzuk, irakurle txartelaren eta liburuak maileguan emateko zerbitzuaren ingurukoak, araugintza arloan
|
|
|
Internet bide egokia da hainbat lan errazteko. Horrela, intranetek abantaila asko ekar ditzake leku fisiko ezberdinetan egon
|
daitezkeen
lantaldeetan (barne kontsultak, lanen antolakuntza, txandak, ordutegiak...).
|
|
|
Ohar bedi, hala ere, pertsonaren egoerari buruzko proiektu guztietan egoera zibila soil soilean arakatu dugula, gizakien egoera politikoa konstituzioak zehazten baitu. Atzerritarrak ere aintzat hartu ditugu, beren beregi arautzeko noraino izan
|
daitezkeen
, gai zibiletan, frantsesen parekoak eta noraino, ostera, horiengandik banatuak.
|
|
|
Bi biok ere baliabide errazak eman dizkiete baserritar nekazaleei, hain zuzen ere, besoak aberastasun sortzaile dituztenei, euren buruak lurren jabe egiteko. Hori gorabehera, ezin izan ditugu ezkutatu legeria sailkatu eta korapilatsu bati loturik egon
|
daitezkeen
makur handiak. Kontratu horiek halakoa eskatzen dute; horrexegatik, gobernuaren zuhurtziaren pean jarri dugu auzia, hark erabaki dezan ea kontratu mota horiek beste behin ere arautu behar diren.
|
|
|
Halakoetan legegileak dihardu aginpide hertsitzailearen erabiltze hutsean, gizartearen desordenarik okerrenak aurreikusteko eta grina eta abusuei mugak jartzeko, betiere jakinik halakoak agortzea ezinezkoa dela. Ikuspegi horretan, dibortzioa gai zibil bihurtzen da eta horren irtenbidea dibortziotik bertatik etor
|
daitezkeen
on gaitzetan bilatu behar da, dibortzio hori uste politikotik begiratuta.
|
|
|
Legearen zeregina da, zabal jokatuta ere, zuzenbidearen goiburu nagusiak finkatzea; ondorio ugaridun oinarri emankorrak zehaztea; ez, ordea, gai bakoitzean sor
|
daitezkeen
zerik barreiatuenak xehetu eta aletzea.
|
|
|
Arras bestelakoa da gai zibila, hemen jurisprudentzia behar beharrezkoa baita. Gai zibil guztiak legeen bidez arautzea ezinezkoa da; hartara, beharrezkoa da norbanakoen artean egon
|
daitezkeen
eztabaidak amaitzea eta horretarako eztabaidok ebatzi beharra dago herritar bakoitza bere kausaren epaile egin gabe, betiere aintzat hartuta subiranotasunaren lehen zama justizia dela.
|