|
2000
|
|
|
Orain arte, Estatu gehienek izan dituzte lege batzuk, horien xedea atzerritarrek bertako lurrak eskuratzetik aldentzea zela, jabearen izateak ematen baitie horiei zinezko balioa; aberastasun mota hori, beren beregi dagokio Estatu bakoitzari. Higigarriak, ostera, hala dirua, nola balioko, kanbio letrak, banku zein konpainien akzioak, ontziak, merkatugaiak oro, mundu osoari
|
dagozkio
, mundua baita horretan Estatu bakarra eta horren kide gizarte guztiak dira. Efektu higigarri gehien dituen herria da aberatsena.
|
|
|
Horixe da horren testugintzan zatirik osotuena eta biribilena. Horri
|
dagozkio
, baita ere, inguruko beste gaiak, hala nola, gurasoen ahalgoa, dibortzioa, seme alaben egoera zibila, egoitza, absentzia eta abarrekoak, den denak Kode Zibil batera bildu beharrekoak:
|
|
|
Orain epailea esperientzia hutsa da. Alta, behaketa zuzenean hartutako inpresioak gertakariren bat etortzeari
|
dagozkio
soilik, eta ez dute beharrezko loturarik ondorioztatzen. Goian aipatu bezala, ohitura da gauza bati zergati eta beste bati ondorio deitzera eramaten gaituena, biak segidan agertzen direnean; jarraian gertatuko diren objektua edo gertakizuna eta emaitza batera emango direlaren uste osoa.
|
|
2001
|
|
|
Gure errepresentazioak edonondik sor daitezke, kanpoko gauzen eraginagatik edo barneko kausengatik sortuak direla ere; a priori edo enpirikoki agerpen gisa sortuak direla ere; dena dela, gogamenaren modifikazio gisa barneko sentsuari
|
dagozkio
, eta, hainbestez, azken buruan gure ezagutza oro barneko sentsuaren, hots, denboraren baldintza formalen menpean dago (A98 (E155)).
|
|
2003
|
|
|
Zuzenbide publikoaren gaiak estatu bakoitzaren ordenari
|
dagozkio
: errege, printze eta bestelako ahaldunei tronura deitzeko modua, hautabidez nahiz oinordetzaz; koroaren eskubideak arautzen dituztenak; justizia administrazioa; milizia; ogasuna; magistratu eta beste enplegatuen zereginak; herrien polizia eta antzekoak.
|
|
|
Lege guztiak, batik bat, ekitatearen erregela berezkoak baino ez direnak, herri eta gizabanako guztientzat dira, eta, horren ondorenez ere, hizkuntza guztienak... Egun frantses hizkuntzak antzinako hizkuntzak hainbat gauzetan gainditzen ditu; arrazoi hori dela eta, herri guztiek ezagutzen dute, eta berari
|
dagozkio
halako argitasun, zorroztasun, zehaztasun eta duintasuna, horiek ere legeen ezaugarri oinarrizkoak direla; horrexegatik ez dago beste hizkuntzarik gai honi hain atxikia izan dakiokeenik... (Lege zibilak, euren berezko hurrenkeran, hitzaurrea)
|
|
|
2, 3, 4 Fedearen misterio, sakramentuak, ohituren barnekoa eta Elizaren diziplina, espirituari eta erlijioari
|
dagozkio
; testamentuaren formalitateak, ondasunak aitarenak nahiz amarenak, norberekoak eta oinordetzaren bidez hartuak; preskripzioak, atzera eskuratzeak, enfiteusia, senar emazteen arteko ondasun erkidegoa eta antzekoak, denboraren araberako gauzak dira, eta politikari dagozkio. Agintariei men egitea, betebeharretan fideltasuna, kontratu eta merkataritzako onustea, horiek oro erlijio eta politikari dagozkie, eta horrez gain, bakoitzak ezartzen ditu beren legeak, bakoitzaren xedeen arabera, lehen esandako moduan.
|
|
|
2, 3, 4 Fedearen misterio, sakramentuak, ohituren barnekoa eta Elizaren diziplina, espirituari eta erlijioari dagozkio; testamentuaren formalitateak, ondasunak aitarenak nahiz amarenak, norberekoak eta oinordetzaren bidez hartuak; preskripzioak, atzera eskuratzeak, enfiteusia, senar emazteen arteko ondasun erkidegoa eta antzekoak, denboraren araberako gauzak dira, eta politikari
|
dagozkio
. Agintariei men egitea, betebeharretan fideltasuna, kontratu eta merkataritzako onustea, horiek oro erlijio eta politikari dagozkie, eta horrez gain, bakoitzak ezartzen ditu beren legeak, bakoitzaren xedeen arabera, lehen esandako moduan.
|
|
|
7 Zuzenbide publikoaren gaiak estatu bakoitzaren ordenari
|
dagozkio
: errege, printze eta bestelako ahaldunei tronura deitzeko modua, hautabidez nahiz oinordetzaz; koroaren eskubideak arautzen dituztenak; justizia administrazioa; milizia; ogasuna; magistratu eta beste enplegatuen zereginak; herrien polizia eta antzekoak.
|
|
|
Bigarrenari
|
dagozkio
lege zibilek gizabanakoak aintzat hartu eta bereizten dituzten moduak eta erak; ezaugarri batzuk ere badira horietan, betebehar eta oinordetzaren alderditik: aita ama edo familiako seme edo alaba izatea, adin nagusikoa edo adingabea, legezkoa nahiz legez kanpokoa, eta antzekoak; horiek osatzen dute, osatu ere, gizabanakoen egoera izendatzen duguna.
|
|
|
Halakoxeak dira fiskoa, udal araubidea, krimenaren arlokoak, epaitegien antolakuntza eta epaileen eginbeharrak. Neurri handi batean, alabaina, ordenantzen pekoak dira horiek, eta zuzenbide publikoari
|
dagozkio
. Horrexegatik, hona ekarri beharrean, aparteko liburuan ager daitezke, erromatar zuzenbidekoak diren eta, ordenantzetara bildurik egon gabe, gure erabileran dauden gai horietako erregela oinarrizko batzuk.
|
|
2004
|
|
|
Adimenaren sorkari hutsak izango al dira? Zeri
|
dagozkio
–Naturaren munduaren deskribapena al dira?
|
|
2005
|
|
|
Zuzenbide zibil erkidea ezagutzen ez dutenen arteko liskarrak, hala nola, herria osatu ez dutenenak edo herri, gizabanako edo errege desberdinetakoak direnenak, edota errege, printze edo herri askeen pareko agintaritza dutenenak, bake edo gerra aldiari
|
dagozkio
. Gerra bera ere bakea eskuratzeko hasten da, eta ez dagoenez berez halako gatazkarik, bertatik gerra sor ez daitekeenik, arrazoi osoz aztertuko dira eztabaida guztiak, gerra zuzenbidea dela eta.
|
|
2006
|
|
|
J. C. Armero. Orri aipuak gaztelaniazko itzulpenari
|
dagozkio
.)
|
|
|
batetik, gertakarizko auziak eta, bestetik, ideien arteko erlazioak. Labur esanda, gertakarizko auziak ezagutza enpirikoari
|
dagozkio
, hau da, oinarrian indukzioa, behaketa eta esperimentazioa dituen ezagutzari. Hortaz, arrazoimenak finka dezake, esaterako, urak busti egiten duela.
|
|
|
Hortaz, arrazoimenak finka dezake, esaterako, urak busti egiten duela. Ideien arteko erlazioak, ordea, frogazko ezagutzari
|
dagozkio
. Matematika dugu eredu nabarmen bat.
|
|
|
Kojeverentzat, autoritatea gizaki baten ahalmena da beste gizaki baten edo batzuen gain ekiteko, hauek autoritatearen aginduari erantzuteko aukera eta gaitasuna izanik uko egiten diotelarik. Hortaz, eztabaida, adostea eta antzekoak ez
|
dagozkio
berez autoritateari, ezta indarra ere. Animalien artean boterea bai baina autoritaterik ez dago, libertatea eta kontzientzia eskatzen baititu.
|
|
2008
|
|
|
Beraz, forma edo esentzia singularrez banandurik ez dagoela eragin daiteke: forma eta materia, biak ala biak, singularrari
|
dagozkio
, modu desberdinetan bada ere, forma ez baita errealitate singularraren beste osagai bat, haren printzipioa baizik. VII 7 ataletan zehar Aristotelesek materia eta forma sortugabeak direla eta aurretik existitzen direla baieztatzen du; eta VIII 6an, errealitate singularrean haien arteko lotuta azaltzen du, potentzian dagoena (materia) egintzaratzea (forma) dela adieraziz.
|
|
|
2 Bestela esanda: zientziari, berez dagokiona, unibertsala dena da; kasu partikularrak, berriz, esperientziari
|
dagozkio
. Horregatik ulertzen da esperientziaren arrakasta, esperientziaren bidez gizabanakoa (Sokrates edo Kalias) sendatzen baita, zientziaren ikergaia gizaki orokorra delarik.
|
|
|
I eta III liburuen artean batasun literariorik ez dagoen arren, bien arteko lotura agerikoa da. Izan ere, III liburuaren aporiak I liburuaren jakituria deituriko zientziari
|
dagozkio
. Beraz, eskeman ikus daitekeenez, aporia guztiak jakituriaren ikergaiei dagozkie, hau da, unibertsalari, lau kausei, lehenengo printzipioei eta jainkotasunari.
|
|
|
Bada, gogoratu behar dugu azken bost hamarkadotan filosofia aristotelikoaren eta Metafisika ren inguruko ekoizpen intelektuala, benetan, erraldoia izan dela. Epe hari
|
dagozkio
, hain zuzen ere, Metafisika ren liburu gehienei buruzko iruzkin zehatz eta sakonak. Anitzak dira, beste aldetik, garai hartan egindako itzulpenak, mendebaldeko tradizio filosofiko handiko hizkuntzenak ez ezik, baita euskararena edo txinerarena ere.
|
|
2009
|
|
|
Lehenengo tipokoak, hautemapenezkoak, subjektiboak eta lehentiarrak (primarioak) dira. Zentzumenezko intuizioari
|
dagozkio
judizio horiek. Eta haiek bakarrik ez dute ez ezagutza beharrezkorik, ez unibertsalik, hots, objektiborik, ematen.
|
|
|
Eta lotura horiek, galdera horiek... metafisika, azken finean, gizakiaren berezkotasunari
|
dagozkio
. Gizakiak ezin ditu galdera horiek ez planteatu.
|
|
2010
|
|
|
Egin eginean ere, San Tomasek argiro baieztatu zuen legea dela arrazoiak gobernatzaileari agintzen diona, eta aipatu lekukotzak aintzatesten baditugu, batik bat filosofoenak, badirudi horiek guztiek arrazoinamendua dakartela hizpidera. Gorago zehaztu ezaugarriak ere, alegia, argitasuna ematea edo erregela zein neurri izatea, arrazoinamenduari
|
dagozkio
mandatuari baino gehiago, mandatua oldarkorra baita, baina ez egiaren adierazgarri.
|
|
|
11 Doktrina horren aldeko bigarren argudio esanguratsua legearen ezaugarriek ondorioztatzen dute. Adimen egintzari eratxikitakoak hobeto egokitzen zaizkio borondateari, eta adimenari aplikatu ezin zaizkionak ere, borondateari
|
dagozkio
bete betean. Lehenengo premisa argia da, legeari erregela eta neurri izatea eratxikitzen zaiolako, batik bat; dena den, ezaugarri hori Jainkoaren borondateari egokitzen zaio ondoen, San Tomasek dioen bezala.
|
|
|
Legearen agintze hori gauzatzen da, bai bidea eta helburua lotuta, bai subiranoaren borondatea adierazita. Jarduteko bi modu horiek borondateari
|
dagozkio
duda izpirik gabe, horrek agintzen baititu helbururako bideak, helburu hori bilatu, bideak aukeratu eta horiek gauzatzeko agintzen duenean. Gisa bertsuan, borondateak agintzen du hitz egiteko, eta Jainkoaren edo gizaki gorpuzgabearen gain ere, borondateak ematen du agindu hori.
|
|
|
Martzianok Krisipori ekin eta hauxe baieztatzen du: legea jainkozko eta gizatiar guztiaren erregina, printzesa eta gidaria da; hala ere, eginkizun horiek guztiak arrazoiari
|
dagozkio
, horrexek zuzendu behar baititu jokabideak.
|
|
|
Ez zaio giza lege deitzen, gizakien gain ezartzen delako; ez zaio izen hori ematen, halaber, gizakiengan ematen delako, horiek euren burua gobernatzeko lege hori bete behar dutelako. Zin zinez, arrazoi horiek guztiak lege horri aplika dakizkioke, baina ez
|
dagozkio
lege horri bakarrik. Aitzitik, hemen azaltzen ditugun lege guztiei aplika dakizkieke arrazoi horiek, Jainkoaren lege izan zein lege natural izan.
|
|
|
Lege kanonikoak, aldiz, naturaz gaindiko ordenari
|
dagozkio
, lehen lehen jatorria baitute Pedrori emandako ahalmenean, Kristoren artaldea zaintzeko; eta, bigarrena, zuzenbide jainkotiarraren hatsarretan baitute oinarri eta hura islatzen baitute ahal eta komeni den neurrian. Horrexegatik esan zuen Inozentzio Ill.a zenak zehapen kanonikoak sortu zirela Itun Zahar eta Berriaren testuetatik.
|
|
2017
|
|
|
Beste objektuaren eta Beste subjektuaren arteko desberdintasuna printzipioz zeretik dator, Beste subjektua ezin da inola ere bere horretan ezagutu eta ulertu. Beste subjektuaren ezagutzari buruzko auzirik ez dago eta munduko objektuek ez gaituzte bere subjektibotasunera eramaten; munduko bere objektutasunari bakarrik
|
dagozkio
, mundu arteko isurtzearen eta nire ipseitaterantz transzenditzen denzentzua bezala.
|
|
|
15 Bi erreferentzia horiek Marcel Prousten A la recherche du temps perdu eleberriari
|
dagozkio
.
|