|
2006
|
|
|
Maiatzeko azken edizioan, TIME astekariak ‘autismoaren ezkutuko munduari buruzko pista berriak’ aztertu zituen azalean. Leo Kanner estatubatuar psikiatra izan zen, eta autismo terminoa sortu zuen lehen aldiz, orain dela 60 urte, garapenaren nahasteen taldearen barruan koka daitekeen
|
buruko
gaixotasun bati buruz hitz egiteko. Ezaugarri hauek ditu:
|
|
2007
|
|
|
Testuen, bideoen eta infografien bidez, gida interaktiboak gaixotasun psikiatriko hori zertan datzan azaltzen du, sintomak zein diren, nola diagnostikatzen den, gaixoen bilakaera nolakoa den, nola tratatu daitekeen eta zer arrisku edo konplikazio izaten diren. Hala, argitaratutako gida eskizofrenia duten pertsonei eta haien senideei zuzenduta dago, munduko biztanleriaren %1i eragiten dion eta Espainian diagnostikatutako 400.000 kasu inguru dituen
|
buruko
gaixotasun baten berri emateko. «Eskizofrenia minimizatu ezin den gaixotasuna da», nabarmendu du Bernardok, «baina ez da dramatizatu behar».
|
|
2008
|
|
|
Hainbat urte daramatzazue salatzen gizarte bazterketa egoeran dauden pertsona gehienek daukatela
|
buruko
gaixotasunen bat Caritasek zerbitzu espezializatuetan hartzen dituen bi pertsonatik batek eta zuek ez zaudetela prestatuta horiek artatzeko. Urratsak egin al dira pertsona horien tratamendua errazteko?
|
|
|
Bere burua hiltzera doan batek, elkarrizketa hau irakurriz gero, ez du ikusiko protagonismoa aurkitzeko bide bat, baizik eta muga bat, botoi gorri bat: « Ostras, hor dago amildegia», eta datu hauek daude, eta
|
buruko
gaixotasun bat da. Zoritxarrez, prentsak suizidioari arreta jartzen dio gertatzen denean bakarrik.
|
|
2010
|
|
|
Susan Reverby Wellesley Unibertsitateko ikertzailearen ikerketa bati esker izan da horren berri. Horren arabera, 696 pertsona kutsatu zituzten, gehienak,
|
buruko
gaixotasunen bat zuten gaixoak.
|
|
2011
|
|
|
Erabat aldatzen dituzte familiaren bizi baldintzak, desoreka larriak eragiten dituzte, eta familiaren bizi proiektua garatzea oztopatzen dute. Egoera horien jatorri izan daitezke bikotekide edo seme alaba baten minusbaliotasuna; familiako kide bat bat batean desagertzea (heriotzagatik, abandonuagatik, espetxeratzeagatik?);
|
buruko
gaixotasun bat, hiesak edo mendekotasunek eragindako arazoak; egoera ekonomikoa bat batean aldatzea. Egoera horietan guztietan, familia izugarri desegitura daiteke, eta laguntza profesional espezializatua ere behar izan dezake.Arrisku sozial handiko egoerak.
|
|
2012
|
|
|
Oso arrunta da egun gaixotasun mentalak izatea Iker Arrizabalagak azaldu moduan" Lasarte Oriako biztanleak 17.000 inguru izanda, estatistiken arabera, 1.700 izango lirateke gaixo mentalak". Bataz beste, populazioaren %9 du
|
buruko
gaixotasunen bat eta hauen artean %50 ez du behar duen tratamendua jasotzen Arrizabalagaren hitzetan.Tabua Hitzaldian bereziki azpimarratu nahi izan zuten gizartean gaixotasun mota honen aurrean dagoen lotsa eta ezkutatu nahia," tabu jarrera hauekin amaitzea beharrezkoa da gaixo hauen normaltasunerako". Askotan familiaren baitan ere ez da esaten senide batek halako gaixotasuna duela," erraz esaten diogu bizilagunari gure semea ospitalean dagoela ebakuntza bat egin behar izan diotelako aldiz, psikiatrikoan dagoela esaten al dugu?
|
|
2013
|
|
|
Irudia: Ed Yourdon Bost pertsonatik batek
|
buruko
gaixotasunen bat du: depresioa, antsietate trastornoa, adikzioak, eskizofrenia, etab. Patologia psikiatrikoa izateko arriskua genetikak zehazten du, hau da, «zaurgarritasun biologiko» esaten zaio, eta giroari, berriz, pertsonaren bizipenei, hau da, familiaren bizipenei edo aurre egin behar dien ingurukoei, hala nola maite duen pertsona baten heriotzari edo enpleguaren galerari.
|
|
2014
|
|
|
«Giza elkartasunaren sare zabala dira, beti behar duten pertsonei laguntzeko prestatuta», azpimarratu du. Solidarioak antolatzeak Madril, Sevilla, Granada eta Murtziaren artean banatuta ditu bakarrik bizi diren adineko pertsonei laguntzen dieten 800 boluntario, kartzeletako kultur jardueretan parte hartzen dute, ezintasunen bat edo
|
buruko
gaixotasunen bat duten pertsonekin ibiltzen dira, etxerik gabeko pertsonekin ibiltzen dira edo bakardadean dauden pertsonak bisitatzen dituzte. Ekintza horiek egiteko ez dira beharrezkoak «trebetasun edo gaitasun bereziak».
|
|
2015
|
|
|
Osasun mentalaren duintasuna Gaixotasun mentalak dituzten pertsonek dituzten zailtasunei buruz herritarrak kontzientziatzea da egun honen helburua Osasun Mentalerako Munduko Federazioak (World Federation Mental Health) «Osasun Mentalaren duintasuna» leloa aukeratu du, gaixotasun mentala duten pertsonek eta, oro har, gizartekoek egunerokoan gaixotasun mentala duten pertsonek eta haien senitartekoek dituzten zailtasunei buruz herritarrak kontzientziatzeko. Arreta espezializatu eskasari, baliabide ekonomikoen eskasiari, ezjakintasunari eta osasun mentalari buruzko kontzientziazio faltari buruzko zailtasunak, eta
|
buruko
gaixotasunen bat dutenen estigma eta gizarte isolamendua. Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsaleko lehen artikuluak dioenez, «gizaki guztiak aske jaiotzen dira, eta berdinak duintasunean eta eskubideetan».
|
|
2016
|
|
|
" Gizaki arraro eta arriskutsutzat ikusten gaituzte". Nabarmendu du, ordea,
|
buruko
gaixotasunen bat dutenek pairatzen ohi dutela indarkeria. " Anitzetan, gure giza eskubideak urratzen dituzten teknikak erabiltzen dituzte gu artatzen gaituztenean".
|
|
|
Prentsa Buru gaixotasunaren errealitatea Munduko populazioaren %25ek buruko nahasmendua jasaten du Espainiako Osasun Mentaleko Konfederazioaren arabera, gure herrialdean populazioaren %19, 5ek buru nahasmenduen bat izan du bere bizitzan zehar eta, gaur egun, espainiarren %9k osasun mentaleko arazo bat du. Eskizofrenia bezalako gaixotasunek Espainiako populazioaren %0, 7 inguru eta nahasmendu bipolarra %0, 5ean eragiten dute; dena den, kezkagarriena da tratamendua behar duten
|
buruko
gaixotasunen bat duten pertsonen erdiak baino gehiagok ez duela horrelakorik, eta portzentaje esanguratsu batek ez duela egokia jasotzen. Mundu mailan, herritarren% 25ek hartzen du parte.
|
|
2017
|
|
|
Eragina erabatekoa da, pertsonak aldaketa emozionalak, kognitiboak eta portaerarenak jasaten dituelako. Aldaketa horiek, beste testuinguru batean
|
buruko
gaixotasunen bat adieraziko lukete, baina krisi egoera batean ezohiko egoera bati erantzun normal gisa hartzen dira.
|
|
2018
|
|
|
" Garai hartan ekin zioten lanari jarraipena ematen ari gara gu". Aita Menniko arduradunek emandako datuen arabera, Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, gaur egun, herritarren %6 daukate
|
buruko
gaixotasunen bat.
|
|
|
Osakidetza orduan hasi zen buruko gaixotasunak artatzeko zentroak sortzen, errehabilitazio psikosozialeko zentroen aldeko apustua egin zuten aldundiek, adinekoen eguneko zentroak irekitzen hasi ziren gero... " Adinekoek ahalik eta denbora gehien familiaren ondoan irautea da bitarteko horien helburuetako bat, eta,
|
buruko
gaixotasunen bat daukatenen kasuan, ahal den neurrian, komunitatera itzultzea". Irune Galarraga Aita Menni ospitaleko erizain zuzendariak zehaztu duenez, Osakidetzak, egun, kontzertatuta dauzka epe ertaineko eta epe luzeko egonaldiak," San Juan de Diosekin [Donostian eta Arrasaten dauzkate ospitaleak], Usurbilgo sendategiarekin eta gurekin, Aita Mennirekin".
|
|
|
120 urte atzera eginda, garai hartan" 120 bat moja, auto gidari bat eta mantentze lanak egiten zituen gizonezko bat" aritzen ziren lanean Arrasateko zentroan,
|
buruko
gaixotasunen bat zeukaten gaixoak artatzeko Gipuzkoan zegoen erietxe bakarrean. Gaur egun, berriz, hamar moja daude zentroan, 900 langile inguru aritzen dira lanean, eta, zerbitzu guztiak kontuan hartuta, 1.200 bat gaixo artatzen dituzte egunero ohe dauzkate Aita Mennin.
|
|
|
Balou mendikateko balada herri txiki bateko lau anai arreba atzeraturi buruzko istorioa da. Ez dago guztiz argi zer gaitz duten, baina You familiako seme alabek epilepsia eta
|
buruko
gaixotasunen bat sufritzen dute, eta amak, seme alabekin oso hotz, gogor eta bortitz agertu arren, bere eskuetan dagoen guztia egingo du haien bizitza hobetzeko: batetik, herritarren aurreiritzi eta sinesmenen kontra borrokatu da; bestetik, goitik behera arakatu ditu inguruko herrixkak alabentzako senargaiak topatzeko; azkenik, ondorio gero eta larriagoak izango dituzten erabakiak hartu ditu seme alabak guztiz senda daitezen.
|
|
|
Gainera, jakinda nola zegoen, guztiz surrealista iruditzen zitzaion hura guztia. Baina psikiatrek
|
buruko
gaixotasun bat diagnostikatu omen zioten, eta medikuek horrelakorik esan bazuten, zerbait zegoelako izango zen. Psikiatrikoko gastu guztiak Doloresek ordaindu zituela ere aditu zuen, agian Anak berak esanda, baina ez da oso ondo gogoratzen.
|
|
2019
|
|
|
Gorputzeko beste edozein ataletako arazoa duzu, eta lasai kontatzen duzu. Zergatik ez
|
buruko
gaixotasun batean. Bada, kasu horietan ere zerbaitek ez du ondo funtzionatzen:
|
|
|
Kasu hartan, neurri batean biktimaren alde jokatu zuten elementuok, baina kezka ere eragin zuten: kasua kontrakoa izan balitz, biktimak
|
buruko
gaixotasunen bat edo aurrekariren bat edukiko balu, edota taldeko sexu harremanak gogoko eta ohiko jardueratzat eduki izan balitu, desberdin begiratuko al zioketen epaileek bortxaketari, eta iritzi publikoak biktimari?
|
|
2020
|
|
|
27.000 euro bideratuko dira bazterketa arriskuan diren pertsonak gizarteratzeko zentro berezian parte har dezaten; 100.000 euro inbertituko dira bazterketa arriskuan diren pertsonei bizitoki bat errazeko, eta beste 105.000 jantoki sozialen beharretarako; 115.000 gizarte laguntza espezializaturako, eta 295.000 ijito gazte eta emakumezkoren sustapenerako eta eskolaz gaindiko jardueretarako. Presoentzat eta
|
buruko
gaixotasunen bat duten pertsonentzat hainbat ekintza kontuan izan dituzte, gainera, eta 160.000 eta 72.000 euroko finantzaketa jaso dute, hurrenez hurren.
|
|
|
Jende askok benetako gorrotoa dio. Hamahiru urte zituela hil zitzaion aita eta Connellek entzuna du
|
buruko
gaixotasunen bat edo zerbait duela. Egia da Marianne dela institutuko azkarrena.
|
|
2021
|
|
|
Argi zegoen Sarrak
|
buruko
gaixotasun bat zeukala, eskizofrenia paranoidea hain zuzen ere, adituek diagnostikatua, baina EEBBko legediaren arabera hori ez zen nahikoa errugabetasun epai bat lortzeko. Sarraren aurkako epaiketan, Emmanuel Nnejik fiskalak, Sarrak ongia eta gaizkia ezberdintzen bazekiela defendatu zuen.
|
|
|
Anasaps Buru Osasunaren Nafarroako Elkarteko kidea zen orduan. «Familian baditut
|
buruko
gaixotasunen bat duten senitarteko dezente», adierazi du Telletxeak.
|
|
|
Telletxeak argi dauka: «Gaur egun, oraindik, edozeinek esaten du fisioterapeutarengana doala, baina ez psikologoarengana doala, edo
|
buruko
gaixotasun bat duela. Sekulako estigma dago».
|
|
|
Ba al dago zure familian
|
buruko
gaixotasunen bat duen inor?
|
|
2022
|
|
|
Ai, semetxo!, hik oraindik ez dakik ongi, baina, zorigaitzez, arrazoi asko eta asko egon ahal izan dituk, Nievesek egin duena egiteko, esate baterako: tratu txarrak, indarkeria matxista, depresioa,
|
buruko
gaixotasunen bat, gaitz sendaezinen bat, oinaze fisiko larria, arazo psikologikoak...! Auskalo!, joan eta bila ezak!
|
|
|
Beraien herrikideek ezin zituzten lagundu eta han, babes pisuan biziko ziren denbora labur batez. Eulogio, zahar alkoholiko eta gaixo bat zen eta Atanase
|
buruko
gaixotasunen bat zuen atzerritar bat zen. Baztertutako jendea zen.
|
|
|
Elenak garbi zuen Benitok zerbait txarra ezkutatzen zuela. Orain garbi zuen
|
buruko
gaixotasunen bat izango zuela. Arriskua sentitu zuen eta lortu behar zuen harengandik libratzea.
|
|
2023
|
|
|
Ez daukat jendearen aurrean zer gertatzen zaidan esateko arazorik; alderantziz, batzuetan gehiegi esan dudala iruditu izan zait. Gainera, ezin zaigu ahaztu
|
buruko
gaixotasun bat edukitzea edozeini gerta dakioken zerbait dela. Prozesu oso luzea da, eta oraindik hor nabil, nire gorabeherekin, baina hori ez da inoiz amaituko".
|
|
|
Eta berak esan dezala
|
buruko
gaixotasunen bat duela uste duen.
|