|
2007
|
|
|
Zergatik genuke horrelako tresna zatar bat? Buruz
|
buru
hitz egiten dugu guk, antzinako jendeen maneran.
|
|
2009
|
|
|
Esan eta egin. Paul Lavery bere lankidearekin buruz
|
buru
hitz egin eta 36 urteko laguna zerri bat balitz bezala garbitu zuen.
|
|
2010
|
|
|
Hurrengo egunean ez nuen horretan baino pentsatu. Zela haurrengatik, zela lanarengatik, ez genuen buruz
|
buru
hitz egiteko aukera askorik egunean zehar. Baina afalostean, haurrak oheratu orduko, ohikoan ez bezala, gure gelara sartzen ikusi nuen, telebistari uko eginez.
|
|
2012
|
|
|
Zauriak zakartzeko. Zure
|
buru
hitzetik berpizteko idazten dizut. Betidanik nire barruan zaude.
|
|
2013
|
|
|
Lagunak ganbara hitza
|
buru
hitzaren baliokidetzat darabil esaldi horretan, burua pertsonon goiko atala delako, ganbara etxeetako goiko atala den bezala.
|
|
2015
|
|
|
Ez zen beharrezkoa. Aukeran nahiago nuen buruz
|
buru
hitz egin. Berak soinak goratu eta irribarre doi batez agurtu ninduen.
|
|
2018
|
|
|
Hainbat etimologiaproposatu zaizkio: Zurruburru ‘nahaspila, nahasmendua, nahaste borrastea’ (Martin de Ugalde); Zorriburbu, zorri eta burbur hitzez osatua (bor bor egitearen onomatopeia) (Martin de Ugalde); Zorri, zurri eta
|
buru
hitzez osatua (Gonzalez Olle). Aldaerak, berriz, hauexek:
|
|
|
Har ditzagun bi ezaugarri, gaur egun" zuberotar" kanonikotzat ditugunak eta zuberera definitzerakoan aski argiak iruditzen zaizkigunak: hasperendunaren ahoskera (handi, hau edo ahal hitzetan ageri dena) eta bokal bereziarena (adibidez, lagun edo
|
buru
hitzetan duguna). Hasteko, bi ezaugarri horietako bakoitzaren hedadura historikoa ez da gaur egun dutena.
|
|
2019
|
|
|
Esan bezala, Txurrus, Itu eta hirurok militantzia kide eta lagun izan arren, ez dugu hain sarri hitz egiten Aimarren zeraren inguruan. Ez dakit garaian oso bestela bizi genuelako den; zeren, egun elkarri buruz
|
buru
hitz egiten badiogu ere, garai hartan gu gaztetxo batzuk ginen eta haiek, nolabait, gure, mentore?; edo, bestela ere, denborak bere lana egin duelako den. Zita egin diet, ohiko bileretatik at, eta berriro ere, kafetegi inpertsonaleko terrazan bildu gara.
|
|
|
Azkenik, ez da ahantzi behar Axularrek (2015: 121) behin gutienez latineko corpus
|
buru
hitza erabiliz itzultzen duela:
|
|
|
Horrela, bada, eta lan honetako hipotesiaren argitan, proposa liteke euskara arkaikoan jatorrizko hiztegiko
|
buru
hitzaren eta erromantzeko co (r) (p) s en artean bazela neurri bateko baliokidetasun semantikoa, (9a c), (10a d) eta (11a c) perpausak euskarara egokitzea eta, ondorioz, errepikapen gramatikalizazioa gertatzea ahalbidetu zuena.
|
|
|
Ene tcherca eta ene khorpitzaren cherkha esamoldeen arteko aldakortasun honek adierazten du Salaberriren bertsioan khorpitz ek erranahi anaforikoa izan dezakeela. pausak lekukotuta dauden garai berean, buru eta gorputz hitzen erabilera bihurkaria usuenik kausitzen den hizkuntza. Mitxelenak (1992, 674), OEHko
|
buru
hitzaren sarreran, hurrengoa dio: " en documentos latinos proximos al area vasca son frecuentes hoc caput, meo capo, etc. referidos al que habla".
|
|
|
Ondorioz, erran daiteke lekukotze hauek bi kontu agertzen dituztela: alde batetik, Iberiar penintsulako Erdi Aroko latinak euskarak jasan duen izena> anafora> (izenordain) bihurkaria gramatikalizazio bide bera egin du, eta bertzetik, Iberiar penintsulako Erdi Aroko hizkuntzetan hedatua zen gorputz eta
|
buru
hitzak zentzu anaforikoan eta bihurkarian ibiltzeko joera. Izan ere, joera hau bera dokumentatua dago garai bertsuko nafar erromantzean (17a), gaztelanian (17b c), katalanean (17d) eta portugesean (17e, Real Academia Española, 1994; Lazar, 1995; Monreal & Jimeno, 2008, 246; Galves et al., 2017; Quetglas & Gomez, 2019)
|
|
|
Ohart bedi irakurlea Iberiar penintsulako erromantzeetako adibideon (17a e) antzekoak diren
|
buru
hitzaren erabilerak, Hegoaldeko euskalkietan, testurik zaharrenetan ere dokumentatzen direla (18a c): b. banabil burua ezin sinisturic, erasuna elicaturazat arturic (Lakarra, 1996, 270) c.
|
|
|
Aurreko atalean agertu moduan, Erdi Aroko okzitanieran ez dago
|
buru
hitzean oinarritutako egitura anaforikorik, ez bihurkaririk, gorputz ibiltzen dutenak baizik; buru eta gorputz, biak ala biak, GAIak eta ondorioz tipologikoki baliokideak badira ere har bedi gogoan Axularren latineko itzulpena, buru ez agertze horrek lehen (a) hipotesia onartzea zailtzen du. Hirugarren (c) proposamenak ere ez du arras sinesgarria ematen, kasualitate handiegia baitirudi erromantze desberdinek, zeinek bere alderdian, euskaran eragin bera izateak.
|
|
|
Bigarren (b) iradokizuna, berriz, hiru puntuk bermatzen dute: lehenik eta behin, Erdi Aroko mintzairen artean bakarrik Pirinioetatik hegoaldeko latinak erakusten ditu
|
buru
hitzaren zalantzarik gabeko erabilera bihurkariak; bigarrenik, hizkuntza honetako testigantzak (Valpuestakoak, batez ere) euskararen eremutik gainerako gehienak baino hurbilagokoak dira; eta, hirugarrenik, buru hitzaren erabilera anaforiko ia denak Iparraldean baizik ez ditugu. Hau kasualitatea dateke menturaz, baina iradokitzen du Iparraldeko euskalkiek izena> anafora> (izenordain) bihurkaria gramatikalizazio bidea Hegoaldekoen ondotik eta, beraz, mantsoago egin zutela.
|
|
|
Bigarren (b) iradokizuna, berriz, hiru puntuk bermatzen dute: lehenik eta behin, Erdi Aroko mintzairen artean bakarrik Pirinioetatik hegoaldeko latinak erakusten ditu buru hitzaren zalantzarik gabeko erabilera bihurkariak; bigarrenik, hizkuntza honetako testigantzak (Valpuestakoak, batez ere) euskararen eremutik gainerako gehienak baino hurbilagokoak dira; eta, hirugarrenik,
|
buru
hitzaren erabilera anaforiko ia denak Iparraldean baizik ez ditugu. Hau kasualitatea dateke menturaz, baina iradokitzen du Iparraldeko euskalkiek izena> anafora> (izenordain) bihurkaria gramatikalizazio bidea Hegoaldekoen ondotik eta, beraz, mantsoago egin zutela.
|
|
|
Lan honetan, munduko hizkuntzen datuak oinarri hartuta, erakutsi da euskara Europan
|
buru
hitzean oinarritutako egitura bihurkaria duen hizkuntza bakanetakoa dela. Hau, joera tipologiko unibertsalei ez ezik, hizkuntza ukipen egoera historikoari ere zor zaiola proposatu da.
|
|
|
Erdi Aroko latinetikako mintzairetan buru eta gorputz hitzek erabilera bihurkariak izan zitzaketen (3a b). Eredu honi (E hizkuntzari) jarraikiz euskarak, ER hizkuntza izanik,
|
buru
hitzean oinarrituriko egitura bihurkaria gramatikalizatu zuen. Erromantzeak, bere aldetik, buru eta gorputz hitzen erabilera bihurkariak galdu zituen; euskarak, aldiz, bereak gorde.
|
|
|
Lan honetan euskarazko buru egitura bihurkaria Erdi Aroko latinarekiko ukipenaren ondorioz sortu zelako hipotesia plazaratzen da, errepikapen gramatikalizazioa delako mekanismoaren bidez. Hipotesi honen arabera, prozesuaren iturria Erdi Aroko latinean ediren daitezkeen
|
buru
hitzaren erabilera anaforiko eta bihurkarietan bilatu beharra dago. Proposamen honek euskararen historiarako eta berreraiketarako dituzkeen ondorioak ere eztabaidatzen dira.
|
|
|
408). Lan honetan bi metodoak bateratzen dituen hurbilpena egiten da, euskararen ezaugarri gramatikal baten(
|
buru
hitzean oinarritutako egitura bihurkariaren) lekukotzeen aitzineko garaia berreraikitzeko. Xede hau kontuan izanik, 1.1 atalean euskarazko bihurkaritasuna adierazteko baliabideei ikuspegi tipologikoaren barnean so egiten zaie; 1.2 atalean, berriz, alderaketa egiten da euskararen inguruko hizkuntzekin, egungoekin zein historikoekin, eta 1.3 atalean bihurkari marken gramatikalizazio bidea zehazten da.
|
|
|
Hau jakinda, erraza da pentsatzea (3a b) moduko adibideen eta euskarazko
|
buru
hitzean oinarrituriko egituraren artean nolabaiteko lotura izan daitekeela. Haatik, euskarak erromantzeekin historian barna izan duen erlazio asimetrikoa ezagututa, arrazoizkoena buru duten egitura horien etorkia euskaratik kanpo bilatzea da.
|
|
|
Ondorioz, hemen hurrengo hipotesia plazaratuko da: euskarak
|
buru
hitzaren erabilera bihurkariak latinetiko hizkuntzekiko ukipenaren ondorioz garatu zituen, Erdi Aroan, errepikapen gramatikalizazioa delako mekanismoaren bidez. Proposamen hau bermatzen duten adibide eta datu gehiago eztabaidatu aitzinetik, bihurkari marken gramatikalizazioaren eta errepikapen gramatikalizazioaren inguruko azalpena eginen da ondoko atalean.
|
|
2022
|
|
|
–Buruz
|
buru
hitz egin zizun?
|
|
2023
|
|
|
zailtzea, alegia. Halatan, etxera atseden hartua heldu nintzen, seguruenik neure baitako arrotzarekin buruz
|
buru
hitz eginik ere bai, baina baita sosegatu ezinik ere, aditza erredundantea zaidan arren. Aste osoa igaro nuen gorputzaldi eskas horrekin, Casablanca sindromearekin, beheraka zihoan ilargiaren antzera.
|