|
2010
|
|
|
Oso garbi ikusten nuen, ez nintzen jada hamalau edo hamabost urteko mutila osaba Juanek gerraren berri eman zidanean bezala. Bikandi eta bere kideak —entomologoa salbu, pentsatu nuenez ziren beste aberri edo mundu batekoak, baizik eta, Cesar nire irakasle ohia edo osaba Juan bera bezala, pertsona bikoitzak, bi mihi,
|
bi
izen, bi lurralde zituztenak. Beste hitz batzuetan, isilkako lan politikoan ari zen jendea.
|
|
|
" Pamplonan espainolez eta euskaraz da, herritarrek bi mintzairak erabiltzen dituzte noiz bata, noiz bestea: hiriak berak
|
bi
izen ditu. Euskaraz Iruna deitzen da, hiri ona, eta espainolez Pampeluna.".
|
|
|
Badirudi X XI. mendea arte jendearen deitura sortzeko izen bat baizik ez zela erabiltzen. Garai horietan
|
bi
izen erabiltzeko joera nagusitu bide zen: gehienetan aitaren erreferentzia patronimikoaedo gutxiagotan, amarena matronimikoalehenengoa, eta toki edo etxearen izena bigarrena.
|
|
|
Oso gutxitan bada ere, badirudi ena bukaera duten deitura batzuek ez dutela etxe izenik adierazten, patronimikoak edo matronimikoak direlako. Hauxe litzateke, adibidez,
|
bi
izen deitura zahar hauen kasua:
|
|
2011
|
|
|
" Lili bat" sei minututik gorako pieza da,
|
bi
izen arruntekin (lili, hosto) eta hiru aditzez (hartu, erantzi, amets egin) osaturikoa: inoiz euskaraz soiltasunari eta lirikari egindako eraikinik sendoena, delikatuena.
|
|
|
Argi daude datuak: 1709 arte Mertxe (re) nea bezala ezagutu zen; 1710eko testigantzak
|
bi
izenak ematen ditu: Mercherena o Manuelena(" su casa llamada Mercherena o manuelena con su huerta pegante kaxa, 2, 3]), eta hortik aurrera Manuelenea izena hartzen du.
|
|
|
6.8.1. Dokumentazioan etxearen
|
bi
izen azaltzen dira, baina bat gailendu da
|
|
|
Inoizka etxeak
|
bi
izen izan ditu dokumentatuak, biak zaharrak —bata bestea baino gehiago seguru asko—, eta azkenean bietako bat nagusitu da eta bestea galdu:
|
|
2012
|
|
|
Lehen egunetan zerrenda pasatzeko ohitura hartu zuen ikasleen izenak ikasten joateko. Bosgarren astea iritsi eta oraindik ere
|
bi
izen aipatzerakoan inork erantzuten ez zuenez, seigarren astean Colemanek galdetu zuen klase hasieran: " Norbaitek ezagutzen al ditu bi ikasle hauek?
|
|
|
Lehengoan aspaldiko Tutera aipatzen nuen, Erdi Arokoa. Eta
|
bi
izen handi ekarri nituen hona, biak Tuteran jaioak: Tuterako Benjamin ibiltari eta idazle hebrearra eta, bigarrenik, Tuterako Itsua, idazle arabiar handi eta bikaina.
|
|
|
Adibidez, ez zen izanen Aritz Toteles Nafarroako lehenbiziko erregearen arbaso zuzen zuzenekoa, hau da, Eneko Aritza rena? Zinez diotsut ikertu zenukeela
|
bi
izenen arteko kidetasun bitxi hori, On Migel, zeren, hala dela frogatuko balitz, hortxe izanen genuke gerora Enekoren ondorengo guztiok erakutsi dugun jakinduria eta zuhurtziaren jatorria.
|
|
2014
|
|
|
XV. mendean
|
bi
izen datozkigu burura diruaren doilortzearen harira: Firenzeko San Antonino, agian bere alde nagusi guztietan prozesu ekonomikoaren ikuspegi zabal bat landu zuen lehena, eta Gabriel Biel alemaniarra.
|
|
|
Aspaldiko garaietan, mundua gaur bezain populatua ez zegoenean eta jendea, gainera, gutxi mugitzen zenean, hirietako bizimodua eta are herrietakoa orain bezain anonimoa ez zenean, pertsona batzuek
|
bi
izen izaten zituzten: alde batetik beraiena, pontean ezarritakoa, eta bestetik, malezia gutxiago edo gehiagoz, besteek emandakoa, goitizena.
|
|
2015
|
|
|
" Beste
|
bi
izen dauzkat. Maria naiz espainolez eta Miren euskaraz.
|
|
|
Elena Sadoven, edo Helena,
|
bi
izen horiek erabiltzen baitzituen leku eta giro artistikoen arabera, errusiar soprano bat zen Europa erdiko lizeo, opera eta antzokietan abestuz arrakasta lortzen zuena. Izugarrizko ospe eta arrakasta itzela lortua zuen Parisen hiru hilabetez segidan Boris Godunov Musorgskiren opera abesten eta orain Bartzelonako Lizeoan ari zen hilabetez opera hori kantatzen, Marina pertsonaiari ahotsa jarriz.
|
|
|
Portuko hirigintza proiektuaren garapena kudeatzea zegokion enpresa horri, baina kontratua baliogabetzeko egin zioten ustez hain ordainketa handia. Garzonen arabera, Kundry Blauk ez zuen inongo zerbitzurik eskaini eta enpresa horren atzean,
|
bi
izen deigarri agertzen diren. Lluis Renau Kataluniako Generalitateko Hiri Segurtasuneko zuzendari nagusia eta berriro ere Jeff Schroeder.
|
|
|
—Mozkorrarekin ahantzi zitzaian Kirenia ababorrean izkiriatzea, eta orain hire yola k
|
bi
izen ditik: istriborrean Kirenia eta ababorrean Volodia!
|
|
2016
|
|
|
Manuel Agudek eta Koldo Mitxelenak 1958.ean argitara eman zuten Landuchioren Dictionarium Linguae Cantabricae (1562) Arabako euskalgintzan hatsarrea dugu ezbairik gabe; mende berean, Juan Perez de Betolazaren kristau dotrina da arabar batek moldeetara emaniko lehen lana (1596) horretan ere, Mitxelenari zor zaio edizio berria, 1955.eko BAPn; Henrike Knorr izan zen, bestalde, Betolaza arabarra zela arazki erakutsi diguna; geroagokoak dira Martin Portalen olerkia, Iruñean 1610.eko Bazko Berriko sariketan irabazle gertatu zena, Juan Bautista Gamiz Ruiz de Oteo Sabandoko josulagunak XVIII. mendean Iruñean izkiriatu zizkigun olerkiak, Okondoko Jose Pablo Ulibarri Galindez Abandotik igorri gutuneria eta aitzineratu lan itzela, 1858.ean Bonaparte printzeak Londresen bertan argitara eman zuen Laudioko dotrina, edota, finean, Laudioko Ignazio Galindezek 1872.ean itzulikatu zuen Ruthen liburua Knorrek ezagutarazia halaber, 1985.ean. Oraingoan berriz, zerrenda kamuts horri atxiki diezazkiogun XVIII. mendeko beste
|
bi
izen, halabeharrez, lehengusu urrunak direnak.
|
|
|
Nork ez du irribarre maltzur isila barneratu frai Bartolome karmeldarraren liburuak izenburutzat eskaintzen duen ele errenkada arraildua irakurtzen hasterakoan? Alabaina,
|
bi
izen horiek baino aunitzez gehiago badira dantza bera gaitzat aukeran izan duten euskal izkiriatzaileak.
|
|
2017
|
|
|
Eta lehen izenaz zera dio Zuccak: " Miaricora (che richiama il medesimo suffisso dell’Ampsicora liviano della rivolta in Sardegna del 215 a.C.)". Ez daki izen punikotzat ala indigenatzat hartu
|
bi
izen horiek. Guri lehen zatiek ez digute ezer iradokitzen, eta kora, berriz, aizkora ekartzen digu gogora.
|
|
|
Biak agertzen dira Sardiniako toponimian. Zergatik
|
bi
izen animalia bera izendatzeko. Euskal Herrian badirudi urde dela zaharrena, toponimian bera agertzen delako bakarrik:
|
|
|
Izen hauexetan ohartuz hasi nintzen ni erlijio zaharrari buruzko gogoetan. Izan ere,
|
bi
izenoi azken o hori kentzen badiegu (lokatiboa baita), ara mai eta ara angi geratzen zaizkigu. Bata eta bestea oso aztergarriak eta argibide bikainak eskaintzen dizkigutenak.
|
|
|
153. Horra etxe batek
|
bi
izen nola beregana zitzakeen. Aurreko mendeko testuetan behin eta berriz ageri den" Beltran de Urrutia" baita bi izen horien sortzaile.
|
|
|
153. Horra etxe batek bi izen nola beregana zitzakeen. Aurreko mendeko testuetan behin eta berriz ageri den" Beltran de Urrutia" baita
|
bi
izen horien sortzaile.
|
|
2018
|
|
|
Nafarroako hiriburuak izen bat izan du eta badu euskaraz, eta beste bat erromantzez. Mendez mende,
|
bi
izenek aldaera aunitz izan dituzte, garaien eta hizkuntzen arabera, batez ere.
|
|
|
Aita Beraren Euskal Iztegitxua nafar hiriburuan inprimatu zen 1909an, eta inprenta oinean Iruña ageri da. Eta Sanferminetako foileto batean
|
bi
izenak ageri dira izenburuan, euskarazkoa eta gaztelaniazkoa, hurrenez hurren: " Iruña.
|
|
2019
|
|
|
Bistan da horrelako esaldietan
|
bi
izen sintagma agertzen direla eta biak hizkien bidez presentatuta daudela esaldiaren adizkian:
|
|
|
• NOR NORK motako esaldi horretan
|
bi
izen sintagmak hauexek dira: NORK sintagama:
|
|
|
NOR NORK motako esaldietan agertzen zaizkigun
|
bi
izen sintagmetatik NOR sintagmarena da bazterketa egin eta gero aldatuta izanen duguna. Pluralgilea kenduta, singularrean:
|
|
|
Laburbilduz, gure aurrean dauden da eta du oinarrizko adizkiek bi gramatika kasuen existentzia eskatzen dute. Hortaz, NOR NORK motako esaldietan erabiltzen ditugun adizkiek berehala eramaten gaituzte esaldietan agertzen diren
|
bi
izen sintagmetara; eta gure galdera: adizkietan hizki bereziak erabiltzeko gai baldin baziren, zergatik ez hizki bereziak erabiltzeko izenetan?
|
|
|
pago eta animalien artean gure leizetan agertzen dena: zaldi.
|
bi
izen horiekin soilik hasi, hasi pentsatzen zer zirrara, zer inpaktu izan zuten gizon emakume horien adimenetan; baina, ez ahaztu pagadia eta zaldi taldea zirela aurrean zituztenak eta izena indibiduoari, banakoari jarri ziotela. Kontua da, haien arteko solasak aberastu ahala, determinatzaileen beharra, zein bere momentuan, sentitu zutela. hau bat
|
|
|
Burunda, Ergoiena, Sakana osoa hegoaldetik ixten duen, Urbasa Andiatik luzera guzian basoz beterik den — Goikobaso— eta orma antzeko jaisten den zidarra —Barga— adierazten dute
|
bi
izenok.
|
|
|
Algorrikozuloren aurkakoa genuke. Algorrik gainbeheratxoa egiten duenez, gain aldekoa eta behekoa (zulo) azpimarratu nahi dituzte
|
bi
izenok.
|
|
|
Aurki
|
bi
izenok ez ziren elkarren baztertzaile. Beharbada, Lizarragabidea Mitxelandia tik zen.
|
|
|
Dena den, lehen aztertu dugun Bazterrecoa eta oraingo Bazterrenecoa etxe beraren
|
bi
izen direla emango luke. Batetik besterako jauziaren arrazoia, eskribauen transkribapen akatsa izan liteke ez dakigu hiztunek nola esango zutenedota jatorrian lekua adierazten zuen bazterra (Bazterr ekoa) nagusiaren abizen bihurtu eta gero etxe izena Bazterr enekoa bilakatu zen.
|
|
|
Erederonecoa dokumentuetan, Maiezkuena herritarren ahotan,
|
bi
izenok etxe bat bera, Zubiria etxea, izendatuko bide zuten.
|
|
|
Ematen du, Casa meson eta Casa Concegil (AN 1811),
|
bi
izenak ere erabiltzen direla dokumentuetan Herriko etxea izendatzeko, etxe honen baitan baitzen Ostatua.
|
|
|
OHARRA. Sangusai eta bere ondoan den Zainpe,
|
bi
izenok hitz bera gordetzen dute, Zabaran hain zuzen ere, Saneta Zainen itzalpean: Zabarango saroe= Sangusai Zabaranpe= Zainpe
|
|
|
SANGUSAIkoan esan dugunez, Zainpe eta Sangusai,
|
bi
izenok osagai bera gordetzen dute, Zabaran hain zuzen ere, Zain eta Sanen itzalpean:
|
|
|
Kasu honetan, dena den, emango luke
|
bi
izenok jarduera ekonomiko bat bera adierazten zutenik, Eztalubiako sakan osoa abeltzaintzari loturik izatearena, apika.
|
|
|
Astibi behekoa, aldiz, nahiz goikoaren adin berbereko izan, gainbehera zetorren ola hondatuxe izatean, erabat zahar itxurako. Handik gutxira, ola zaharraren orubean etxe berria egitean, horra
|
bi
izenak elkar trukatuz zaharberritu, eta inoiz ez hobeki esana; baina oraindik hobeki azalduko dizut: horra lehen berri zen etxea, aldameneko zaharra berritzean, zahar bihurtu, edo alderantziz, lehen zaharretan zaharrena zena orain berrietan berrien.
|
|
2020
|
|
|
Horien artean, homosexualitatea ez ezik, masokismoa, eta sadismoa. Bide batez esanda,
|
bi
izen horiek, masokismoa, sadismoa, Krafft Ebingek asmatu eta erabili zituen aurreneko aldiz.
|
|
2021
|
|
|
Antza handia izan. Badirudi
|
bi
izenak, kara eta antza, elkarturik doazela.
|
|
|
Haur hizkuntzan, orokorrean, haragia eta ogia adierazten dute
|
bi
izen horiek, segida horretan.
|
|
2022
|
|
|
Hitza eztanda izan da, baina ondorengo segundoak kamera geldoan gertatzen dira, apenas mugimendurik gabe. Kaskagorriak erantzuten du Eugeniak bidaltzen duela, Eugeniak eta Pakok, izen horrekin ezagutzen baitzuen faltsutzaile ohia eta
|
bi
izen horiek lasaitzen dute gizona. Lanean hasteko zorian dagoela esaten du eta lana bukatutakoan gera daitezkeela, Austerlitzeko geltokiaren atarian.
|