|
2013
|
|
|
dugula, etaen, aldiz, geroago ikusiko dugun moduan, argi eta garbi eleberri barruko narratarioari edo hartzaileari zuzentzen zaiola kontalaria. Hortaz, espazio pribatutik publikorako jauzia nabarmena da
|
bi
eleberri horien artean (Retolaza, 2007: 233).
|
|
|
Dena dela ere, esperoan, esperantzan, haurdunaldiarekin lotzen den izenburupean, ipuinean, amatasunaren irakurketa modu mistiko edo ezustekoan proposatzera dator Urretabizkaia. Amatasun mistikotik hurbil dagoen irudikapen honek Zergatik panpox en eskaintzen den amatasun aldarritik gehiago du, beste
|
bi
eleberrietan ikusi ditugun amatasunek eskaintzen dituzten mugetatik baino. Izan ere, lehen bi eleberrietan amatasunaren alde negatiboak jartzen dira begi bistan.
|
|
|
Amatasun mistikotik hurbil dagoen irudikapen honek Zergatik panpox en eskaintzen den amatasun aldarritik gehiago du, beste bi eleberrietan ikusi ditugun amatasunek eskaintzen dituzten mugetatik baino. Izan ere, lehen
|
bi
eleberrietan amatasunaren alde negatiboak jartzen dira begi bistan. Lehenak, amatasuna bizitzako etapa modura aurkeztu digu, eta bigarrenak, emakumearen jardun politikoa eta amatasuna bateraezinak direla sinetsarazten digu.
|
|
|
Maitasuna ere oso modu diferentean ikusten da hiru eleberrietan. Zergatik panpoxeta Koaderno gorria n abandonua azaltzen da, bietan senarrak abandonatzen du emaztea, baina
|
bi
eleberrietan oso modu diferentean ikusi da abandonu hori. Hiru eleberrietan maitasuna generoaren kategoria gisa ageri da, eta horrela landu dira amatasunaren eta zainketaren pragmatikak.
|
|
|
Aztertu ditugun lehen
|
bi
eleberrietan amatasun hegemonikoez mintzatu gara, hau da, gizarteak markaturiko normaz, mugaz eta horien aurrean amek egin beharrekoaz, nahiz eta bietan ere agentzialitateaz mintzo. Baina, aldi berean, amatasunaren alde ezkorrak begi bistan jarri ditugu, Beauvoirrek edota Firestonek aipatu zituzten moduan.
|
|
|
Gustave Flaubert-en Madame Bovary (1857) eta Leon Tolstoiren Ana Karenina (1877). Emakumeak eraikitzen dituzte pertsonaia nagusi
|
bi
eleberriotan kontatutako istorioek. Beste ezaugarririk ere partekatzen dute:
|
|
|
Beraz, 50 urteen amaieran mamitutako
|
bi
eleberriek nolabaiteko gaitzespena jaso zuten. Miranderenak Erkiagarenak baino askoz nabarmenagoa, noski.
|
|
|
Urte horietan Euskal Herriko egoera politikoan hainbat kontu gertatu da eta horiek ere jasotzen joan da Itxaro Borda eleberri hauetan. Hamarkada hauetan literatur pertsonaiaren garapenean aldatzen doana bere genero identitatea da, izan ere, lehen eleberrietan bisexual gisa aurkezten da eta azkeneko
|
bi
eleberrietan lesbiana bezala. Are gehiago, Jalgi Hadi plazara eleberriaz eta izenburu esanguratsuaz baliatzen da Itxaro Borda Amaia Ezpeldoi lesbiana dela argitzeko.
|
|
|
Lehen eleberrian (Bakean utzi arte) Jim mutil laguna une oro du buruan, baina begirada Joana bilatzen hasten da. Beraz, lehen eleberrian Ezpeldoi bisexual gisa aurkezten zaigu, beste hurrengo
|
bi
eleberrietan (Bizi nizano munduan eta Amodiozko pena baño), bere begiradak emakumeen gorputzak bilatzen eta desiratzen ditu. Desiraren eremuetara eramaten da begirada lesbiarra.
|
|
|
Lehen nobela hauetan begirada lesbiarra han eta hemen topatzen da, baina ez dago identitate lesbiarrari buruzko hausnarketarik. Azken
|
bi
eleberrietan (Jalgi hadi plazara eta Boga Bogan), ordea, Amaia Ezpeldoik bere lesbiana identitatea plazaratzen du. Identitatea aldarrikatzen du eta kokapen politiko eta soziala bilatu (Retolaza, 2010, 127).
|
|
2018
|
|
|
182) ikerketaren arabera, euskal liburuetan aurkituriko zentsura, batez ere, politikoa da(% 80), zentsura moralarekin edota erlijiosoarekin alderatuz gero, adibidez. Hori bera erakusten dute aurrez aipatu ditugun
|
bi
eleberriren kasuek, a priori moralaren aldetik Erregimenarentzat gaitzesgarriak izan zitezkeen gaiak jorratu arren, arazorik gabe pasatu baitzuten Zentsura Instituzionala. Bestelako kasua da, ordea, Saizarbitoriaren 100 metro nobelarena.
|
|
2020
|
|
|
Idazle donostiarraren lehen
|
bi
eleberriak, 60 hamarkadetan argitaratuak, euskal eleberrigintzan begirada urbanoa txertatzeko saiakeratzat har daitezke, beraz. Bi eleberrietan erabiltzen dituen espazioek, gehien gehienak hiritarrak, lotura estua dute pertsonaien garapenarekin zein garai soziopolitikoaren irudikapenarekin.
|
|
|
Hori dela eta, literaturaren historiaren bazterrean dauden literatura txikiak islatzeko formula posibleak bilatuko dira Saizarbitoriaren hiriaren irudikapenetan. Horretarako, 60ko eta 70eko hamarkadetan jazotako aldaketa sozial eta kulturalez gain, idazlearen lehen
|
bi
eleberriak aztertuko dira. Lana liburuen analisi espazialean zentratuko da, baina betiere espazioak traman hartzen duen posizio diskurtsibo eta sinbolikoa aintzat hartuta, eta argitaratze garaiaren testuingurua alde batera utzi gabe.
|
|
2022
|
|
|
Jomuga linguistikoa ez duen Latsibin, goibururako hautatzen du bigarren mailako pertsonaien abizena eta kalteak jasaten dituztenak. Hortaz, erantsitako eleen baliabidea korapiloaren muinetik kanpo daude
|
bi
eleberrietan. Gertalekura iritsitakoak latina eta gaztelania dira, eta bien idazketa Ardi galduan arauan oinarritu ostean, Latsibin euskaldunen gaztelaniako dialektoa emendatzen du, ikasketak dituztenak eta ez dituztenak bereiziz.
|
|
|
R. M.a Azkuek() euskaraz osatu zituen
|
bi
eleberrietan beste mintzaira batzuk eransten ditu: Ardi galduan (1918), gaztelania, frantsesa, latina, eta ingelesa, eta, argitaratu ez zuen Latsibin, horiez gainera, italiera.
|