|
2000
|
|
|
Era horretara jarraituz, 9 artikuluan, beste honako hauek azaltzen ditu: Justiziarako ere,
|
bi
aldeetariko bati hizkuntza gutxituan epaitzearen eskaria aski zaio, bere burua berea duen hizkuntzan defendatu ahal izateko. Horretarako, tribunalak, beharrezko diren bitartekoak jarri ditu, hizkuntza gutxitua dakitenekin osatuz eta aldi berean agiriak ere bere hizkuntza jatorrean jarriz.
|
|
|
HATSARREAN kontatu dizut nola bai aitak eta bai aitona Nikolasek ere erraiten ziguten ezen urbiaindar guztiok ginela noble, baina batzuk bertzeak baino nobleago, eta halakoak ginela etxegoiendarrak. ...eta batzuen eta bertzeen arteko harremanak fintkatzen, halako suertez, non, goiti beheitikoak baitziren manuak eta desaireak ezinbertzez, eta beheiti goitikoak begirunea eta obligazinoak; aitonak, bere aldetik, ez zuen ukatzen marra hura, ezta manuen emaitea goikoei zegokiela ere, baina berez hala zena ez zuen azpimarratzen ibili beharrik, eta uste zuen, bertzalde, ezen begirunea eta obligazinoak
|
bi
aldeetarat zeudela, eta goiti beheitikoak zirela beheiti goitikoak bezainbat; eta desaireak beti zeudela, edo gehienetan, soberan.
|
|
|
Konbertsazioneak, batzuetan, guztion artekoak izaiten ziren, baina bertze batzuetan ez, eta orduan multzo tipitan elkartzen ginen: multzo bat zen aitak, jaun administratzaileak eta Mattinek osatzen zutena, etxeko negozioez edo ehizaz mintzatzeko; bertze bat zen don Frantziskok eta aitona Nikolasek osatzen zutena, biak ere mahaiaren
|
bi
aldeetarat ipintzen zirela, xakean aritzeko... nahiz eta apeza, bere prezeptore lanak utzi zituenetik, gero eta gutiago etortzen zen, eta osaba Joanikotek edo nihaurk bete behar izaiten genuen orduan jaun apezak utzi lekua; bazter batean, berriz, ama egoiten zen, adatsa maiz sare edo mantelina batez bildua, alboan bere ohorezko dama eta laguntzaile leiala zuela, Hipolita, biak ere solasean, mota ...
|
|
|
Beraz, osaba Joanikotekin bat eginik nengoen arren eta bat egite hark marraz honat jartzen gintuen arren, nola, bertzalde, jaun Marcel ere biziki estimatzen hasia nintzen eta gero eta gehiago estimatuko nuen, hala, bien kontseiluak eta erranak aintzakotzat hartzen nituela, biekin sentitzen hasi nintzen ongi, marraren
|
bi
aldeetarat banengo bezala, marraz honat eta marraz harat. Eta, haien izaiteaz denaz bezainbatean ere, berdintsu eta orobatsu gertatzen zitzaidan, zeren atsegin bainituen biak ere, arras diferentak ziren arren:
|
|
|
Miopiaren lausoen artetik, bere gisako bizitegi batean nintzela konprenitu nuen. Funtsean, ganbera bat, franko handia, egitura angeluzuzenekoa eta leihorik gabea, ate bana zuena mugatzat bere
|
bi
alde estuenetan. Horietariko batean —komunekoa noski— sartu berria zen Kristina botika eskuan zuela.
|
|
|
Tenperatura igotzen ari zen, trabagarri izerditsua bilakatzeraino jaka mehe kirastuna. Autotik kanpora, gari soro soilduak eta pinudi urriak tartekatzen ziren autobideko
|
bi
aldeetara. Hirira itzultzeko eskas ziren kilometroetako seinaleak zenbatzeari eman nion, ez lokartzearren.
|
|
|
Botikariari, berriz, arras libertigarria zitzaion, baita ostatuko jabeari ere. Ezagun zen bien arteko konplizitatea, barrako
|
bi
aldeetako urte luzez ondua.
|
|
2001
|
|
|
Eta folio zuri bat eman zidan eskura, kanpoan norekin eta zertan ibili nintzen azalduz
|
bi
aldeetatik idatzi beharreko beste hura bezalakoa, matematikarakoa, datarik gabea, zuri zuria. Darás un disgusto a tus padres si no lo escribes.
|
|
|
Orduan, paper piloen azpitik folio zuri bat atera zuen. Papera hartzeko esan zidan eta, paper zuria eskuetan hartu nuenean, papera
|
bi
aldeetatik idatzi nuela esan zidan.
|
|
|
Pupuna. Nasa zabala eta luzea, eta hortik hara ezker eta eskuin, ipar eta hego, trenbidearen
|
bi
aldeetaranzko urruntze amaigabea.
|
|
|
Gora begiratu nuen eta goiko habeak ahurrean harrapatuko gintuen esku erraldoiaren hatzak iruditu zitzaizkidan. Sala handia zen eta oheak
|
bi
aldeetan zeuden, bederatzi edo hamar alde bakoitzean. Ohe bat aukeratu nuen, alboan leihoa zutenetakoa, eta maleta ohe gainean utzi nuen.
|
|
|
Lurrezko patioa futbol zelai txikia da,
|
bi
aldeetan porteriak sarerik gabe, eta erdi erdian Kolonbiako bandera dago masta gainean haizetara, bandera zarpailduak hor goian aspaldiko urkaturen baten alkandora dirudiela.
|
|
2003
|
|
|
Gure sortetxetik ageri den Urtsuia mendiaren haraindian beste euskal herri batzuk badirela ikasi dugu bada, haur haurretik eta, geroztik,
|
bi
aldeetako politikaren gorabeherei jarraikirik, ziur eta fida gaude, urteen buruan, gero eta gehiago garela herritarrok, ohartuak garenok, Euskal Herria badela, gure jende kopuru seinalatu bat jokatzen delakotz nazio bat balitz bezala.
|
|
|
Beste argazkirik eta paperik aurkituren da oraino, ezabatzen ari zaigun mugaren historia eginen delarik, eta orduan ageriko da, menturaz, euskaldunek jakin dutela haien bereizteko jarria zen mugaren baliatzen, Piarres Larzabalek idatzi zuen bezala, Mugari tiro! egiteko, batean beren buruak hor gerizatuz, bestean etsaiari hortik jazarriz eta, gisa oroz,
|
bi
aldeen arteko lokarriak horretan indartuz.
|
|
|
Oraingoan,
|
bi
alde aurkeztuko ziren. Patxiren aldekoek Patxi nahi zuten alkate, baina Patxik istantean esan zuen:
|
|
2004
|
|
|
Eta, horrela, egun batean irakurtzeari utzi eta, barrutik jaten ninduèn bakardadeari aurre egiteko, etxetik hurbil nuèn barra amerikano batera joaten hasi nintzen. Ordura arte ezin esan inoiz edanari emana bizi izan nintzenik –coca colari eta fantari ez bazen, aita alkoholikoaren irudia bainuen, atzeraka eragiten zidana–, baina, handik aurrera, zurrutean erortzea eta barrako neska haiekin ligatzea txanpon bereko
|
bi
aldeak bihurtu zitzaizkidan. Ongi ordaindu behar izaten nituen neure afizio haiek, baina dirua ez nuen, ez, garai hartan oztopo!
|
|
2005
|
|
|
Simonek azaldu zion baietz, posible zela, eta horixe zela zelaiak zeukan gauzarik ikusgarriena, eta horregatik salbatu nahi zutela zelaia, ikusgarria zelako eta ehun urte baino gehiago zituelako. Eta esplikatu zuen Simonek zergatik zen ikusgarria zelaia eta esan zuen harmailarik ez baina muino moduko bi zituela zelaiak alde banatan, mendi txiki moduko
|
bi
alde banatan, dena belarra, eta bertan jesartzen zela jendea partidua ikustera, eta batzuek etzanda ikusten zutela partidua.
|
|
|
Gurri bururatu zitzaion farolak ipintzea: farola
|
bi
alde batean eta beste farola bi bestean. Eta esan zuen osabak ez dela ideia txarra Gurrena, baina oso zaila dela farolak lapurtzea hemen herrian.
|
|
|
Ordurako ni" dantzan" nenbilen aspalditxo Bidasoaz
|
bi
aldeetan, arriskutik arriskura; eta behin bereziki heriotzatik mirariz ihes egina.
|
|
|
Sutondoaren
|
bi
aldeetan, leiho bana; eta gainean fusil zahar bat eta lorontzi pare bat, lore artifizial hitsez beteak.
|
|
|
Gu agurtu eta sukaldean sartu zen. Norbaitek kontatu zidan bere ahizpa, Miriam, gau ero baten ondoren ohe ezezagun batean esnatu zela,
|
bi
aldeetan mutil bana zeukala. Izugarrizko sustoa hartu omen zuen.
|
|
2006
|
|
|
Emakume bat dago haitz baten gainean. Eskuak ahoaren
|
bi
aldeetan jarri eta oihuka ari da. Emakume hura ez da Luisa Izagirre, ez da Dolores Izagirre ere.
|
|
|
Zuk ere ezagutuko zenituen horrelako kasuak, eta erraz imajinatuko dituzu etxekoei egin nizkienak; ez zaitut, beraz, xehetasunekin aspertuko. Paradisua eta infernua, txanponaren
|
bi
aldeak ezagutu nituen denbora gutxian: gero, pentsatzeko geratzen zaizkizun une bakan horietan, konturatzen zara bizimodu horrek gero eta gutxiago duela zerutik, gero eta gehiago infernutik, baina ezin zara gurpil horretatik irten, edo ezin irten zaitezkeela iruditzen zaizu, eta zuloaren barruraino egiten duzu.
|
|
|
Eudonek lortu zuen, borroka gogorren ondoren, Pirinioetako
|
bi
aldeetako lurrek nolabaiteko independentzia izan zezaten Erresuma bisigotikotik eta Frankoen erresuma merovingiarretik. Eudonen dukatuak sekulako lurralde sailak zituen –Rodano ekialdean eta Bizkaiko itsas golkoa mendebaldean, Loira iparraldean eta Ebro ibaia hegoan–, eta musulmanak zituen hego eta mendebaldean eta merovingiarrak ipar eta ekialdean.
|
|
|
Etxe bikoitzaren jabea euskalduna zela jakin dut. Eta hasi naiz pentsatzen euskaldun asko izan direla muga inguruan eta haren kontura bizi izan direnak –edozein mugaren
|
bi
aldeetako gorabehera artean– eta bizimodu bitxi horretatik bizibidea egin dutenak.
|
|
|
Kario pagatu behar izana zuen harengatik, eta horrek miretsirik utzi gintuen denak, gizona ez baitzen halako apetetan dirua xahutu zale. Zelak mailu txiki batzuk ageri zituen
|
bi
aldeetan, larru gorrixkan itxuratuak. " Izenari ohore egin behar zaiok", aditzera eman zidan Migelek hura erakustean.
|
|
|
Fardel bana zeuden zaldiaren bizkarraren
|
bi
aldeetara zintzilik. Batetik aitatxiren ezpata zaharraren giderra ageri zen.
|
|
|
Ezkerrean, zaldi gainean ibiltzeko zela zekarren herrestan. Lehen behakoan ezagutu nituen
|
bi
aldeetako mailu txikiak, Donapaleuko uhalgileak aitatxiren enkarguz larru gorrixkan itxuratuak. " Izenari ohore egin behar zaiok", aditzera eman zidan egun hartan Migelek, apaingarriez harro.
|
|
|
Haiekin egiten nuen lo eta haien mahaira jartzen. Gehienen etorkia Atturriko
|
bi
aldeetako herriak ziren, baxenabartarrak eta Lapurdi hurbileko euskaldunak, baita gaskoiak ere ugari. Bastidarren bat kenduta, erreformatu bakanak azken horietakoak ziren.
|
|
|
Ate ondoko higanota du zaldizkoa. Kabalak larruzko zakuto bana darama
|
bi
aldeetatik dilindan. Bi bidaiariek begiz begi egin dute berriz ere, agurtzera gabe.
|
|
2008
|
|
|
Auxtini ziòn beldurra, mendekuaren gauzatzeak aurrez eragiten ziòn antsietatea, arriskuz jositako etorkizunak eragiten ziòn ezinegona??, baina, arrazoiak arrazoi, une hartan zoriontsu sentitzen zen batez ere, ezinbestean sentitu behar zuen?, hainbestetan izorratu zuena behingoz berak izorratu zuelako, ederki izorratu ere; Beñardo eta Auxtin, beraz, elkarren etsai ziren une hartan, marra batek bereizten zituenak: marraren
|
bi
aldeetan, bi mundu simetriko, elkarrekin lotuta zeudenak, bai, baina zeinu kontrajarriak zituztenak, bi munduen arteko etengabeko eraginean, bataren energia positiboa energia negatibo bihurtzen zen aurkariaren baitan modu automatikoan?; hots, Beñardok, Auxtinekiko distantziari esker eta bere oinen arintasunari esker, zeinek etsaiarengandiko balizko mehatxu erasoetatik aldentzen baitzuten, mendek... mendekuari beste mendeku batekin erantzuteko prest, zeren itomenaren arnasa mendekua den.
|
|
|
Hasiera batean gela horiek kapitainarentzat, mister Arrow, Hunter, Joyce, sendagilea eta Squirearentzat izatekoak ziren. Baina orain Redruth eta biok bana izatekoa genuen, eta mister Arrowk eta kapitainak kubiertan egingo zuten lo, kabinara eramaten zuen sarbide etxola zabaldu egin baitzuten
|
bi
aldeetatik, eta gelatxo bat ematen zuen ia. Artean oso sabai baxua zuen, noski; baina bazegoen bi hamaka eskegitzeko adina toki, eta bigarrenak ere gustura zirudien antolaketa berriarekin.
|
|
|
Orain, antza,
|
bi
aldeetatik nengoen setiatua; nire atzean, hiltzaileak; aurrean, izenik gabeko beste zera hura, ezkutatuta. Eta, segituan, arrisku ezezagunak baino nahiago izan nituen ezagunak.
|
|
|
Eta ez genuen azkarregi alde egin. Lainoa arin arin ari zen sakabanatzen; ilargiak argitan zeuzkan bidearen
|
bi
aldeetako gainak; eta soilik sakan zokoetan eta ostatuko atearen ondoan zegoen sakabanatu gabe laino mehe hura, gure ihesaren lehen pausoak gordetzeko. Herrixkarako bidearen erdia baino askoz honago, muino barrena baino pixka bat harago, ilargiaren argitara aterako ginen.
|
|
|
Entseina pintatu berria zegoen; leihoek gortina gorri txukunak zeuzkaten; lurra garbi garbi hondarra botata. Kalea zeukan
|
bi
aldeetan, eta bi ateak zabalik zeudenez gela handi, baxuak nahiko argitasun bazuen, tabakoaren ke hodeiak gorabehera.
|
|
|
Oraingoan, tartea laburra zenez, zaldi gainera igo beharrean Doggerren estriboaren uhalari heldu eta korrika joan nintzen egoitzaren burdin hesiraino, eta gero, ilargiak argitzen zuen zuhaitz biluziko ibilbide luzean barrena,
|
bi
aldeetatik antzinako lorategi ederretara ematen zuten Jauretxearen eraikuntzen lerro zuriraino. Jaitsi zen mister Dance zaldi gainetik, hartu ninduen berarekin eta, hitz bat esan orduko, barrura sartzen utzi zioten.
|
|
|
Zergaitik? Ba, emakume misteriotsu batek, herren txiki bat daukon andra erakargarri batek, amarruren bat erabiliaz, haraxe bideratu daualako, beharbada bat hartu eraginda, eta ateari giltza emonik katigu itxi dau, Ertzaintzaren bisitaren zain eta pisu handiko proba
|
bi
aldean daukozala: telefonoaren arrastoa eta zure bitxiak:
|
|
|
Maitekiro tratatu zuen lehengusua, baina su gehiegi piztu izanak kezkatu egin zuen. Gutuna tolestu eta berriro kartazalaren barnean ezkutatzearekin,
|
bi
aldeak pisatu zituen erabakien balantzan. Joanez gero, esperan tza gehiegi izeki zezakeen lehengusuarengan, baina, ondo pentsatzen jarrita, ez al zion zirudiena baino gehiago zekiela adierazi nahi izan, berriro ere, Antoniok?
|
|
|
Militantziaren eredu desorekatu baten aurrean gaude hemen, eta oro har, oker ez banago, gure militantzia politikoaren soslaia horixe izan da. Euskal militante oro ezaugarritu behar luketen
|
bi
aldeetatik batek huts egiten digu behar baino gehiagotan.
|
|
|
Etxebarriak zuzen dioen moduan, txanpon beraren
|
bi
aldeak ditugu abertzaletasuna eta euskalduntasuna. Haatik, aurkiak eta ifrentzuak ez dute berdin jokatu kultur identitatearen eta politika auziaren arteko tenka horretan.
|
|
|
Guztia webgune batera iraultzea da gure asmoa. Milaka fitxa dira eta fitxa bakoitzak
|
bi
alde ditu: batean militantearen edo laguntzailearen deskribapena egiten da eta bestean biografia iragarria.
|
|
|
Elkarren kontra egin zuten borrokan. Lubakiaren
|
bi
aldeetan entzuten zen hizkuntza bera. Bada, ematen du gerra horretan sartuta gaudela oraindik?.
|
|
|
Gerrak Ondarroan harrapatu zuen Bastida. Berehalaxe
|
bi
aldeen artean harrapatuta sentitu zen. Batzuentzat kontserbadoreegia, besteentzat sozialisten laguna.
|
|
|
Auxtini ziòn beldurra, mendekuaren gauzatzeak aurrez eragiten ziòn antsietatea, arriskuz jositako etorkizunak eragiten ziòn ezinegona... –, baina, arrazoiak arrazoi, une hartan zoriontsu sentitzen zen batez ere –ezinbestean sentitu behar zuen–, hainbestetan izorratu zuena behingoz berak izorratu zuelako, ederki izorratu ere; Beñardo eta Auxtin, beraz, elkarren etsai ziren une hartan, marra batek bereizten zituenak: marraren
|
bi
aldeetan, bi mundu simetriko, elkarrekin lotuta zeudenak, bai, baina zeinu kontrajarriak zituztenak –bi munduen arteko etengabeko eraginean, bataren energia positiboa energia negatibo bihurtzen zen aurkariaren baitan modu automatikoan–; hots, Beñardok, Auxtinekiko distantziari esker eta bere oinen arintasunari esker, zeinek etsaiarengandiko balizko mehatxu erasoetatik aldentzen baitzut...
|
|
2009
|
|
|
Igandea heldu zen eta hantxe nuen Ibai, sukaldearen erdian zutik, besoak hilda gorputzaren
|
bi
aldeetan, txandal laranja baten prakak eta hiru jertse jantzita. Ama urduriak bufanda biltzen zion lepo inguruan.
|
|
|
Borrokan aritu ziren
|
bi
aldeek ez zituzten indar berdinak. Adibide gisa, Jose Antonio Urgoitia, euskal armadako kide eta geroztik historialariak, zifra hauek jartzen ditu burdinazko hesia apurtzeko egon zen borrokan. Bizkargik burdinazko hesia babesten zuen?:
|
|
|
Alde batetik Aloña, Artzanburu, atzean Aizkorri eta Urbia, beste aldetik Artia mendikateko gainak, semizirkulu bat osatzen dute, eta Oñati aldeko antzokira zabalik. Eta beheko zuloan,
|
bi
aldeen erdian, Arantzazu erreka goitik behera. Inguru guztia altzo handi bat bezala da.
|
|
|
Karrika mortu zegoen. Mugimendurik ez
|
bi
aldeetako etxe ilara berdin berdinetan. Lauzpabost auto besterik ez zeuden han hemenka aparkaturik, jende gehienak garajeetan sartzen baitzituen ibilgailuak.
|
|
|
Oskar ahalegindu zen gogoa bestelako pentsamenduz betetzen, baina isiltasun hark bere onetik ateratzen zuen. Pistaren
|
bi
aldeetan basoa ospel eta geldi agertzen zen, arnasari eutsiko balio bezala. Txoririk ez, hostoen firfirarik ez.
|
|
|
Alde batean edo bestean baina gerra egin beharra dago idatzi zidan gerrako barkutik Eutimiok ere. Baina niri malkoek aurpegiaren
|
bi
aldeak bustitzen zizkidaten, eta bi ezpain ertzetan zapore mikatz bera uzten zidaten.
|
|
|
Nahastezinak, itsasoko ura eta haren gaineko olio orbanak legez. Edo, kasu honetan egokiagoa den irudia erabiltzearren, txanpon baten
|
bi
aldeak bezala. Elkarren ondoan, baina elkar ikusi gabe.
|
|
|
Elkarren ondoan, baina elkar ikusi gabe. Ez gara ohartzen aurpegi bera dela txanpon faltsu horren
|
bi
aldeetakoa. Las autoridades sanitarias advierten que vivir puede matar.
|
|
|
eta zer moduz ardo gozo bat eta galleta batzuk hartzen baditugu? , eta, mahaiaren
|
bi
aldeetara paratzen zirela, izebak esan zion?: Atzo biziarazi zenizkigun minututxoek erredimitzen zaituzte, eta, galleta puska bat ardo gozoan bustitzen zuela, gehitu zuen?:
|
|
|
gure mailari eta gure klaseko jendeari dagokion dantza da, gainera, eta, begirada zorroztu eta eskua hedatzen zuela, gehitu zuen?: Poza eta gurutzea, gurutzea eta poza kristau on baten txanponaren
|
bi
aldeak dira.
|
|
|
Hara iritsi eta Estepan ikusi zuenean, makina baten gainean eserita zegoen, langile batek, botika ontzitik hartutako olioaz aurpegia igurzten zion bitartean?, Benjamin Mariaz oroitu zen berriro Domingo? ...a azkar hartzen bazuen ere, hasperenka ia; Estepanek, beraz, gizon zaildua behar zuen, lortu ere, lortzen baitzuen, itxura guztien arabera, noizean behin bederen, sufrimendua mende edukitzea sufrimenduaren mende egon arren; Domingok, baina, Estepani ez ezik, beste langileei ere so egin eta antzeko sentipena bereganatzen zuen, izugarrikeria eta edertasuna balira bezala errealitate haren txanponaren
|
bi
aldeak: gogorrak baino gogorragoak ziren fabrikako lan baldintzak, eta zikina baino zikinagoa zen jende hura, zinez, baina haren begiei dir dir garbi berezi bat zerien, amets baten jabe balira bezala, gizonak inoiz amestu duen ametsik ederrenarena, menturaz?, aitak munstrotzat zituèn haiek, proletarioek?
|
|
|
–IANUA COELLI? , zeruko atea?, brankaren
|
bi
aldeetan idatzia, hamar letra zuri, bost gehi bost, hondo berdearen gainean; Domingok, izan ere, esanguratsutzat jotzen zuen izen hura:
|
|
|
komunistak eta anarkistak, haien artean Domingo, Domingo batez ere; ez zen hura Teofilo Mariak Domingo oroitzen zuen lehen aldia, seguru ezetz, aitak Domingo arbuiatu, etxean sartzeko debekua ezarri eta haren izenik ere ez aipatzea erabaki zuenetik, inoiz baino presenteago izaten baitzuen Teofilo Mariak anaia. Damasori halaxe aitortu zion behintzat behin baino gehiagotan?, buruan itzal bat iltzatu baliote bezala; esan nahi baita Domingoren traizioak bere onetik ateratzen zuela Teofilo Maria, anaia madarikatua egoeraren erantzule egiterainoko jarreran, behin komunistak eta anarkistak zaku berean sartuz gero logika osoz ondoriozta baitzezakeen ezen Domingok ere bahiketan parte hartu zuela, parte hartu ez zuen arren, uholdeari lotzen zaion ur tanta oro, nola erditik hala bazterretik, uholdearen erantzule den legez; bazegoen, bestalde, ñabardura berri bat, ohiko egoerari eranstekoa eta ohikoa guztiz ezohiko bihurtzen zuena, gerra piztu berria ez baitzen txantxetako kontua, are gutxiago Teofilo Mariak irudikatzen zuen moduan: lubaki bat, eta lubakiaren
|
bi
aldeetara Domingo eta bera, aurrez aurre, elkar hiltzeko prest; nola izan zitekeen, baina, anaiak anaia hiltzea?; eta zergatik ez?; Teofilo Mariak ez baitzuen anaia anaiatzat ordurako, hain izan zen eskerga eta berealdikoa honen traizioa, Teofilo Mariak berak une hartan are traizioagotzat hartu zuena, ausaz, muturreko baldintzek, beheko solairutik zetorrèn oihu bat ere entzun zuen orduan, onik e... ¡ Abajo España y arriba Rusia!?
|
|
|
bospasei urteko mutil batek nekez esplika zezakeen orduan sentitua, baina sentipena, aitak zaldi gainean lehen aldiz jarri ez beste bereganatutakoa, buru bihotzetan grabatuta geratu zitzaion: ...ldiarengandik hain hurbil sentitu zen, non istantean nabaritu baitzuen ezen forma bakar batek hartzen zituela biak, zaldia eta zaldizkoa; Teofilo Mariak nekez jakin zezakeen adin hartan zer zen zentauro bat, baina halako zerbait sentitu zuen, ausaz, zaldia eta zaldizkoa ez zirela jada bata eta bestea, ez zirela, alegia, bakoitza bere aldetik eta bere bidetik?, baizik eta beste bat, beste norbait?,
|
bi
aldeak alde bateko egiten zituena eta bi bideak bide bereko; abioiarekin, baina, guztiz bestela gertatu zitzaion, hasieratik beretik igarri balu bezala ezen motorraren hotsak alde batetik zihoazkiola eta bihotzarenak bestetik, bertigoa labana bat balitz bezala, josi beharreko bi espazioak, abioiari zegokiona bata, eta gorputzari bestea, etengabe bereizten zituena:
|
|
|
Aski goiz izanik ere, fi nki jotzen zuen eguzkiak. Jendetzak,
|
bi
aldeetatik, bulkatzen eta hertsatzen gintuen urrats bakoitzarekin. Gutarikorik izanen zen.
|
|
|
Bi solairuko autobusaren goiko aldean, bakarrik nengoen. Gauaren
|
bi
aldeetatik, kostara zihoazenen autoen argiak baino ez ziren ikusten, oso aldian behin ikusi ere.
|
|
|
–Atera iritsitakoan, denak lasterka!?. Ate estua gainditzen dutenek ikusten dute eremua bitan zatitzen duen Lagerstrasse tik
|
bi
aldeetara, SS guztiak eta kapo guztiak daudela hor lerroan jarrita, txakurrekin. Eta poliziak, eta zaintza arduraren bat duten guztiak, denak makilaz, gerrikoz eta zigorrez hornituta, jo eta jo ari direla.
|
|
|
Rue des Poissonniers era doan autoren bat noizean behin, zaborra biltzeko kamioia gauero. Frantziako edozein herritako edozein kale hartu, etxeak, espaloiak eta breatua bera ere
|
bi
aldeetatik ebaki, eta Parisko gune honetan ezarri dutela dirudi; bizilagunak barne, kamioi luze batean sartuta ekarri izan balituzte bezala.
|
|
|
faxista zintzoa. Gerrari buruzko euskal eleberrietan ageri dira, bai, soldadu faxista ulerkorrak,, azken batean
|
bi
aldeetakoak antzekoak gara, eta esanez, baina hiztegien definizioen araberako faxista zintzorik ez dago euskal literaturan.
|
|
|
Bere dogmen hauskortasuna gainditzearren, Elizak, mendeetan zehar, jendearen arima beste inork ez bezala erabiltzen ikasi du. Kilkerren hotsak eko Elenak, gerra zibilaz ari dela, Jainkoa
|
bi
aldeetan dagoela dio; beraz, ez batean ez bestean. Jainkoa agian ez, baina Eliza bai, Eliza bi aldeetan egon zen.
|
|
|
Kilkerren hotsak eko Elenak, gerra zibilaz ari dela, Jainkoa bi aldeetan dagoela dio; beraz, ez batean ez bestean. Jainkoa agian ez, baina Eliza bai, Eliza
|
bi
aldeetan egon zen. Agintari politikoek umemoko inuzenteak dirudite jendeak, ama?
|
|
|
–Ohitura onak ez dira galdu behar... eta zer moduz ardo gozo bat eta galleta batzuk hartzen baditugu? –eta, mahaiaren
|
bi
aldeetara paratzen zirela, izebak esan zion–: Atzo biziarazi zenizkigun minututxoek erredimitzen zaituzte –eta, galleta puska bat ardo gozoan bustitzen zuela, gehitu zuen–:
|
|
|
begi aurrean zuenak, ondorioz, azken judizioko eguna oroitaraz ziezaiokeen Teofilo Mariari, orduan ere halatsu etorriko baitzen Jainkoa bera ere –ezpata eskuan, koroa buruan eta argi distiratsua nonahi–, bere epaia emateko asmoz, argiak hartutako dohatsuak betiko argian bizi zitezen, eta ilunak hartuak ilunean bigarren aldiz hil, hil ondoren iluntasun ilunagora piztea bi aldiz hiltzea bezalakoa baitzen... komunista jainkogabe zikin haiek bezala... komunistak eta anarkistak, haien artean Domingo, Domingo batez ere; ez zen hura Teofilo Mariak Domingo oroitzen zuen lehen aldia, seguru ezetz, aitak Domingo arbuiatu, etxean sartzeko debekua ezarri eta haren izenik ere ez aipatzea erabaki zuenetik, inoiz baino presenteago izaten baitzuen Teofilo Mariak anaia –Damasori halaxe aitortu zion behintzat behin baino gehiagotan–, buruan itzal bat iltzatu baliote bezala; esan nahi baita Domingoren traizioak bere onetik ateratzen zuela Teofilo Maria, anaia madarikatua egoeraren erantzule egiterainoko jarreran, behin komunistak eta anarkistak zaku berean sartuz gero logika osoz ondoriozta baitzezakeen ezen Domingok ere bahiketan parte hartu zuela, parte hartu ez zuen arren, uholdeari lotzen zaion ur tanta oro, nola erditik hala bazterretik, uholdearen erantzule den legez; bazegoen, bestalde, ñabardura berri bat, ohiko egoerari eranstekoa eta ohikoa guztiz ezohiko bihurtzen zuena, gerra piztu berria ez baitzen txantxetako kontua, are gutxiago Teofilo Mariak irudikatzen zuen moduan: lubaki bat, eta lubakiaren
|
bi
aldeetara Domingo eta bera, aurrez aurre, elkar hiltzeko prest; nola izan zitekeen, baina, anaiak anaia hiltzea?; eta zergatik ez?; Teofilo Mariak ez baitzuen anaia anaiatzat ordurako, hain izan zen eskerga eta berealdikoa honen traizioa, Teofilo Mariak berak une hartan are traizioagotzat hartu zuena, ausaz, muturreko baldintzek –beheko solairutik zetorrèn oihu bat ere entzun zuen orduan, o... ¡ Abajo España y arriba Rusia! – hartaratuta; ondorioz –oihuaren aurkako erreakzio gisa edo–, begiak amorruz zabaldu eta argiz bete zitzaizkion, gogoa ohiko sinestera itzuli balitzaio bezala, sineste garbi eta zalantzarik gabekora, gerra hartan Jainkoak beren alde behar baitzuen –Jainkoaren aldekoen alde eta Espainia zinez maite zutenen alde–, hain zen begien bistakoa egia hura, egiaztapenik behar ez zuena, silogismorik ere ez, lehenengo premisan agortzen baitzen argudio guztia:
|
|
|
...a azkar hartzen bazuen ere, hasperenka ia; Estepanek, beraz, gizon zaildua behar zuen, lortu ere, lortzen baitzuen, itxura guztien arabera, noizean behin bederen, sufrimendua mende edukitzea sufrimenduaren mende egon arren; Domingok, baina, Estepani ez ezik, beste langileei ere so egin eta antzeko sentipena bereganatzen zuen, izugarrikeria eta edertasuna balira bezala errealitate haren txanponaren
|
bi
aldeak: gogorrak baino gogorragoak ziren fabrikako lan baldintzak, eta zikina baino zikinagoa zen jende hura, zinez, baina haren begiei dir dir garbi berezi bat zerien, amets baten jabe balira bezala –gizonak inoiz amestu duen ametsik ederrenarena, menturaz–, aitak munstrotzat zituèn haiek –proletarioek– eraiki behar baitzuten, antza, paradisua lurrean, iraultzaren bidez; errealitatearen irakurketa hura egiten zuenean, Domingo ez zen bere burutik bakarrik ari, azken bizpahiru hilabeteetan asko irakurri baitzuen –Albertok igortzen zizkiòn propaganda orriak eta liburuak, besteak beste–, eta irakurketa haiek langileak idealizatzera bultzatu baitzuten:
|
|
|
esan nahi baita Domingok begiz jota zuela zamaontzi hura lehendik ere, noiz eta itsasora egiteko harrak barrutik jaten baitzuen, ontzi hark inoiz eskain ziezaiokeena bere helburuen neurrikoa izan zitekeelakoan, izena ere halakoa baitzuen ontziak: " IANUA COELLI" –zeruko atea–, brankaren
|
bi
aldeetan idatzia, hamar letra zuri –bost gehi bost– hondo berdearen gainean; Domingok, izan ere, esanguratsutzat jotzen zuen izen hura: alde batetik, aireak ukatu ziòn bidea, zeruko atera jotzen zuena, urak eman ziezaiokeelako; bestetik, ama oroitarazten ziolako, izen hura arrosarioan esaten zirèn letanietako bat baitzen, zeruko amari eskainia, eta zeruko amak lurreko amarengana eramaten baitzuen Domingo, lurrekoak zerukora bezala, Regina Ama Birjina agertuko zitzaiolako esperantzan bizi izan baitzen urteetan, eta esperantza hari eusten baitzion artean:
|
|
|
bospasei urteko mutil batek nekez esplika zezakeen orduan sentitua, baina sentipena, aitak zaldi gainean lehen aldiz jarri ez beste bereganatutakoa, buru bihotzetan grabatuta geratu zitzaion: ...urbil sentitu zen, non istantean nabaritu baitzuen ezen forma bakar batek hartzen zituela biak, zaldia eta zaldizkoa; Teofilo Mariak nekez jakin zezakeen adin hartan zer zen zentauro bat, baina halako zerbait sentitu zuen, ausaz, zaldia eta zaldizkoa ez zirela jada bata eta bestea –ez zirela, alegia, bakoitza bere aldetik eta bere bidetik–, baizik eta beste bat –beste norbait–,
|
bi
aldeak alde bateko egiten zituena eta bi bideak bide bereko; abioiarekin, baina, guztiz bestela gertatu zitzaion, hasieratik beretik igarri balu bezala ezen motorraren hotsak alde batetik zihoazkiola eta bihotzarenak bestetik, bertigoa labana bat balitz bezala, josi beharreko bi espazioak –abioiari zegokiona bata, eta gorputzari bestea– etengabe bereizten zituena: ezin senti zitekeela, beraz, abioi baten gainean giza abioi, zaldi baten gainean giza zaldi senti zitekeen bezala, Teofilo Maria, aita bezalaxe, gizon praktikoa baitzen, azken batean, lurra zuena bizileku eta lurra zerumuga, baita zaldiak airean eramaten zuenean ere, zaldiaren hankak –lurrera lotzen zutenak– bere bereak sentitzen baitzituen orduan ere, zaldi gainean giza zaldi, abioi gainean ez gizon ez abioi...
|
|
|
gure mailari eta gure klaseko jendeari dagokion dantza da, gainera –eta, begirada zorroztu eta eskua hedatzen zuela, gehitu zuen–: Poza eta gurutzea, gurutzea eta poza kristau on baten txanponaren
|
bi
aldeak dira.
|
|
2010
|
|
|
Eboluzioa ala disparatea. Istilu eta iskanbila sozialetan beti geratzen baitira azkenean
|
bi
alde, amets ezin handiagoak amets are handiagoen aurka jartzen dituztenak, tsunamiak tsunamien aurka, eta tsunamiak tsunamien aurka jartzen ditugunean gauza ziur bakarra da: hondamendia.
|
|
|
eta aita Etcheverryk ez zuen beste ametsik?. Elizak dioena gauza bat duk, baina ebanjelioa bertze gauza bat duk, eta nik ebanjelioa diat jarraibide? esaten zidan maiz?, komentuko aita nagusiari hartarako baimena eskatua ez ote zion ordurako?; aita Etcheverryrekin ikasi nuen, halaber, nekazariak eta fabriketako langileak, nik ordu arte ederki bezain inkontzienteki bereizten nituenak, haiek onak, hauek susmagarriak?, txanpon beraren
|
bi
aldeak zirela: munduko baztertuak ziren, batzuk zein besteak, zeinekin Kristok bat egiten baitzuen.
|
|
|
gauzak diren bezala! Halako moldez, non, baieztatu ere, baiezta baitzitekeen
|
bi
alde haiek pertsona desberdin biri zegozkiela?
|
|
|
Zer lotura du, bada, batak bestearekin???; zuk uste duzuna baino gehiago, Damaso!; izan ere, asko pentsatu dut gai honi buruz azken urteotan, eta gero eta konbentzituago nago lotura ezin estuagoa dutela: txanponaren
|
bi
aldeak direla, alegia, mina, geure mugek eragiten digutena, eta umorea, tragedia eta komedia?
|
|
|
Faisan ostatuko auziari buruz ari da Egiguren. Su etena indarrean zela hiru hilabete ziren, Bidasoaren
|
bi
aldeetan egindako polizi operazioan hamabi lagun atxilotu zituztenean, ETArentzako iraultza zerga jasotzeko egituran parte hartzea leporatuta. Ekainaren 20an izan zen sarekada, eta hurrengo egun eta asteetan beste lau lagun ere atxilotu zituzten.
|
|
|
Bilera hartan, funtsean, hitzartutakoa ez zela betetzen ari leporatu zioten Gobernuari erakunde armatuko ordezkariek, mugaz
|
bi
aldeetako poliziek atxiloketak egiten jarraitzen zutenez eta Batasunaren legez kanporatzearen ondorioek bere horretan jarraitzen zutenez. Gutun bat eman zioten Gobernuaren ordezkaritzari, Rodriguez Zapaterorentzat, prozesua arriskuan zegoela ohartarazteko.
|
|
|
Baina, gerora, jada su etena apurtuta, Gobernuak Osloko negoziazio sekretuetan emandako hitza jan egin zuela adierazi zuen ETAk Zutabe agerkarian. Erabaki eskubideari zegokion zatia
|
bi
aldeek onetsita bezala esan zuen gutxi gorabehera, baina hitzaldiaren beste zati batzuetan Espainiako Konstituzioaren mugei eta Gernikako Estatutuaren balioari egindako aipamenen bidez, Rodriguez Zapaterok adierazpen hitzartuari mamia aldatu ziola salatu zuen erakunde armatuak. Oslon bi aldeek hitzez hitz zer hitzartu zuten argitaratu zuen ETA Zutabe ren 112 zenbakian.
|
|
|
Erabaki eskubideari zegokion zatia bi aldeek onetsita bezala esan zuen gutxi gorabehera, baina hitzaldiaren beste zati batzuetan Espainiako Konstituzioaren mugei eta Gernikako Estatutuaren balioari egindako aipamenen bidez, Rodriguez Zapaterok adierazpen hitzartuari mamia aldatu ziola salatu zuen erakunde armatuak. Oslon
|
bi
aldeek hitzez hitz zer hitzartu zuten argitaratu zuen ETA Zutabe ren 112 zenbakian. Ondorioa:
|
|
|
Ondorioa:
|
bi
aldeek adostutakoa esan zuen gobernuburuak, baina adostu gabeko pasarteak gaineratuta.
|
|
|
Egiguren ez dago ados ETAren irakurketarekin, Oslon hitzartutakoaz eman duen azalpenarekin. Bere arabera, bai ETAren su eten adierazpenean eta bai Rodriguez Zapateroren deklarazio politikoan hitzez hitz zer esan behar zuten hitzartu zuten
|
bi
aldeek, baina hitzartutako pasarteez gain, bakoitzak bere erara egin zezakeen adierazpena. –ETAk, hitzartutako gauzak errespetatuz gero, su eten adierazpena bere modura egiteko libertatea zuen modura, Gobernuak ere bai, berea egiteko?.
|
|
|
Prozesua behar bezala ez zihoala adierazten zuten kontu gehiago gertatu ziren uda hartan. Ekainean, ezker abertzaleko kide esanguratsu batek Noticias taldeko kazetari ezagun bati ETAren eta Espainiako Gobernuaren arteko akordioaren berri ematen zuten paperak eman zizkion,
|
bi
aldeek sekretuan hitzartutako konpromisoen berri eman zezan Noticias taldeak.
|
|
|
ETAk abuztuko agiria atera zuenerako, Jose Antonio Pastor Bizkaiko PSE EEko idazkari nagusiak esan ere egin zuen, Radio Euskadiko larunbateroko tertulia politikoetako batean, ETArekiko negoziazioak hasi ez baziren ETAk nahi ez zuelako zela. Ekainean eta irailean bilerak egin zituzten
|
bi
aldeek, baina bidean sortutako arazoei buruz hitz egiteko izan ziren, elkarri leporatzekoak leporatzeko.
|
|
|
Eta PSOEri zera erantzun genion: . Mahai politikoa martxan jartzea eta gu legeztatzea txanpon beraren
|
bi
aldeak dira. Beraz, guk konpromiso batzuk behar ditugu, mahai politikoa martxan jartzeko aurrerapauso batzuk egitea??.
|
|
|
–Mesfidantza?. Su etenera iritsi bitartean,
|
bi
aldeek elkarrekiko konfiantza eraiki zuten, elkarrizketa sekretuen bidez, bidea batere publizitaterik gabe eginez: –Prozesu batek sendotasunez aurrera egiteko, konfiantza irabazten joan behar du, ez galtzen.
|
|
|
Ordura arte trukatutako gai zerrendetan oinarrituta, eta mamiari buruzko elkarrizketetan aurreratutakoa baliatuta, hiru txosten eta adierazpen proposamen bat eraman zituen Batasunak lehen bilera horretara. Eta eztabaidarako abiapuntutzat onartu zituzten beste
|
bi
aldeek.
|
|
|
Hitzartu beharreko gaiak eta puntuak zehazteaz gain, auzi guztiei buruz mintzatzeko astia izan zuten, askatzen zailenak izango ziren puntuak zein ziren antzematen hasteko adina bai behintzat. Hurrengo bilera biharamunean izango zen, hilaren 21ean, eta ordurako, Batasunak eramandako testuetan eta lehen bileran beste
|
bi
aldeek proposatutako zuzenketetan oinarritutako lehen akordio zirriborroak mahai gainean izango zituzten, EAJko negoziatzaileek idatzita, Urkulluren arabera: –Josu Jonek eta biok hartu genuen lehenengo zirriborroa egiteko konpromisoa.
|
|
|
Elizondoko bilerari buruzko informazioa eta konfidentzialen batean argitaratutako berriren bat salbu, EAJko, PSE EEko eta Batasuneko ordezkariak hiruren arteko bilerak egiten ari zirenik ez zen zabaldu. Alderdien arteko elkarrizketak ugaritu egin zirela bai, aurrerapausoak ematen ari zirela ere bai, baina bilerak
|
bi
aldeen artekoak zirela zioten egun haietan hedabideek.
|
|
|
zela adieraziko zuen. Ondoren, Espainiako Gobernuko lehendakariak, Rodriguez Zapaterok, euskal herritarrek erabakitakoa errespetatuko zuela aginduko zuen, alderdien arteko elkarrizketari bedeinkazioa emango zion eta ETArekin elkarrizketa formalak hasiko zituela jakinarazi; dena,
|
bi
aldeek hitzez hitz hitzartutako adierazpenaren bidez. Su etenarekin eta Rodriguez Zapateroren adierazpenarekin, bi mahaiak abiatuko zirela ere hitzartu zuten bi aldeek, Anoetako proposamenak zehaztutako moduan: batetik, ETA Gobernua mahaia, gatazkaren ondorioez hitz egiteko, eta, bestetik, euskal alderdi politikoen mahaia, esparru politiko berrirako akordioa negoziatzeko.
|
|
|
zela adieraziko zuen. ...o Gobernuko lehendakariak, Rodriguez Zapaterok, euskal herritarrek erabakitakoa errespetatuko zuela aginduko zuen, alderdien arteko elkarrizketari bedeinkazioa emango zion eta ETArekin elkarrizketa formalak hasiko zituela jakinarazi; dena, bi aldeek hitzez hitz hitzartutako adierazpenaren bidez. Su etenarekin eta Rodriguez Zapateroren adierazpenarekin, bi mahaiak abiatuko zirela ere hitzartu zuten
|
bi
aldeek, Anoetako proposamenak zehaztutako moduan: batetik, ETA Gobernua mahaia, gatazkaren ondorioez hitz egiteko, eta, bestetik, euskal alderdi politikoen mahaia, esparru politiko berrirako akordioa negoziatzeko.
|
|
|
erakutsi zuen;, abendurako?
|
bi
aldeen arteko, lehen akordioa, adostu zuten; baina, oinarrizko akordio hori ezin zen itxitzat eman ETAk eta Espainiako Gobernuak, bakoitzak bere aldetik berretsia izan arte?; akordioari ETAk, argipen eta zehaztapen berriak?
|
|
|
Orain arte sekretupean gorde den bilkura bat ere izan zen Txilarren, bilera ondo esanguratsua, Bidasoaren
|
bi
aldeetako sozialistak bertan izan zirelako, Batasuneko kideekin batera: Jesus Egiguren eta Frantxoa Maitia alde batean, eta Arnaldo Otegi eta Xabi Larralde bestean.
|
|
|
Baina bestela ere, pentsatzekoa da negoziazioko hizkuntza ofiziala gaztelania izango zela: ordura arte, alderdien arteko
|
bi
aldekoetan, Txillarren nahiz Sabin Etxean, gaztelania izan zen elkarrizketetako hizkuntza nagusia eta gaztelaniaz idatzita zeuden trukatutako paper guztiak. Loiolako negoziazio osoa gaztelaniaz egin zuten eta, beraz, proposamen idatzi guztiak hizkuntza horretan egin zituzten.
|
|
|
Esparru juridiko politikoaren aldaketarako prozesuaren bukaeran erreferenduma zegoen, edo erreferendumak. Aurretik Estatuko erakundeen onespena jasotzea onartua zutenez beste
|
bi
aldeek, sozialistek ez zioten eragozpenik jarri azken akordioak, lege erreformak, azken batean, herri galdeketa bidez berresteari.
|
|
|
Eta bilduta gelditu ziren. Bilera bukatuta, atera ziren esanez beraiek prest zeudela azken ahalegina egin eta proposamen bat egiteko
|
bi
aldeei. Ea gu ados geunden horrekin.
|
|
|
Komunikazio hari hori ez zen sekula eten. Barajasko atentatua gertatu eta gero Gobernuak uko egin zion ETArekin biltzeari, baina
|
bi
aldeek harremanetan jarraitu zuten, Henri Dunant Zentroaren bidez. Espainiako Gobernuaren ordezkaritzak funtsean hiru mezu helarazi zizkion ETAri nazioarteko bitartekarien bidez: batetik, Barajasko atentatuaren ondoren, ez zegoela alderdien arteko akordio politikorako aukerarik; bestetik, ez zegoela ETArekin zuzenean biltzeko baldintzarik; eta, prozesua berriro abian jarri ahal izateko bide bakarra zegoela:
|
|
|
Barajasko atentatuaren ostean, lehenengoz martxo bukaeran bildu ziren
|
bi
aldeak, aurrez aurre, Suitzan. Rodriguez Zapaterok ETAren gutuna jaso eta gero, beraz.
|
|
|
Denak etxe berean batuko ziren, baina mahai bakoitzak bere bilerak egingo zituen. EAJ desagertu egin zen mahai politikotik, jeltzaleak ez deitzea erabaki baitzuten beste
|
bi
aldeek.
|
|
|
Areago: akordioa lortzen ahaleginduko zirela agindu zieten
|
bi
aldeek nazioarteko bitartekariei eta begiraleei, HD Zentroak baldintza hori jarri zuelako, goi bilera antolatu aurretik.
|
|
|
Mahai politikoa bildu zen aurrena: bilkuran dinamizatzaile lana hartu zuenak bilera haren zergatiak azaldu zituen, eta
|
bi
aldeek akordioa lortzeko borondatea agertu zutela gogorarazi. Ondoren, bi aldeei borondate hori berresteko eskatu zien, eta hala egin zuten, Otegiren ahotik Batasunak, eta Egigurenen ahotik PSE EEk.
|