|
2006
|
|
|
Diglosia konzeptua XIX. Mendean agertzen da eta Fergusson zein Fishman-ek ezagutarazi dute. Laburbilduz, esan daiteke ipar ameriketako soziolinguistentzako diglosiak hizkuntza bateko
|
bi
aldaeren ala bi hizkuntzen arteko erabilera funtzionalaren banaketa adierazten duela. Diglosiataz hitz egiten da bi hizkuntzen arteko erabilera oso argiki berezia delarik.
|
|
2011
|
|
|
hiztun elkartea ez da diglosia giroan bizi baina hiztunak (hainbat hiztun) elebidun dira69, eta (d) (diglosia, elebitasuna): hiztun elkartea ez da diglosia giroan bizi eta hiztunak ez dira elebidun, elebakar baizik70 goiko bigarren berrikuntza ere gogoan izan behar da, punta muturreko lau situazio paradigmatiko horien izaeraz ondo jabetzeko. horrela," elebidun" esaten denean kasuan kasuko hiztunak bi kode linguistiko dituela71 esan nahi da soilsoilik (kode horiek bi hizkuntza diferente edo hizkuntza beraren
|
bi
aldaera, hurbil edo urrun, izan litezkeelarik). era berean, hiztun elkarte bat" diglosikoa" dela esaten denean hiztun elkarte horrek bi kode linguistiko72 darabiltzala esan nahi da (kode horiek bi hizkuntza diferente edo hizkuntza bereko bi aldaera, hurbil edo urrun, izan litezkeelarik). oker ulertu da, sarri, Fishman-en lau situazio paradigmatiko edo polarren taula hori. ez da askotan ... Bere hitzetan esanik" both diglossia and bilingualism are continuous variables, matters of degree rather than all or none phenomena, even when compartmentalization obtains" (Fishman, 1989 (1980):
|
|
|
hiztun elkartea ez da diglosia giroan bizi baina hiztunak (hainbat hiztun) elebidun dira69, eta (d) (diglosia, elebitasuna): ...esaten denean kasuan kasuko hiztunak bi kode linguistiko dituela71 esan nahi da soilsoilik (kode horiek bi hizkuntza diferente edo hizkuntza beraren bi aldaera, hurbil edo urrun, izan litezkeelarik). era berean, hiztun elkarte bat" diglosikoa" dela esaten denean hiztun elkarte horrek bi kode linguistiko72 darabiltzala esan nahi da (kode horiek bi hizkuntza diferente edo hizkuntza bereko
|
bi
aldaera, hurbil edo urrun, izan litezkeelarik). oker ulertu da, sarri, Fishman-en lau situazio paradigmatiko edo polarren taula hori. ez da askotan ulertu, hasteko, lau punta mutur deskribatzen dituela ardatz biko taula horrek. egoera posible askoren arteko lau punta mutur bakarrik direla horiek. punta muturreko lau mugarri. errealitatean, Fishman-ek berak argi azaldu izan duenez, oso gutxitan au... Bere hitzetan esanik" both diglossia and bilingualism are continuous variables, matters of degree rather than all or none phenomena, even when compartmentalization obtains" (Fishman, 1989 (1980):
|
|
|
30). Berdin du bere ustez h eta L horiek hizkuntza beraren
|
bi
aldaera izatea (tartean, bata aldaera formal jasoa eta bestea dialektozko hizkera arrunta), edo bi hizkuntza bereizi. Ikuspegi soziologikotik ez dago alderik batetik bestera, bere ustez, aldaera bien edo hizkuntza bien artean konpartimentazio soziofuntzionalak oinarri sendoa eta onarpen zabala baldin badu hiztun elkartean80 Fishman-entzat edozein kode bikote da diglosia egoeran egoteko kandidatu, bikotekide bien artean konpartimentazio soziofuntzionala argia baldin badu kodebikote horretaz baliatzen den hiztun elkarteak81 egitura desberdintasun txikienetik zabalenera, dena izan liteke diglosia, baldin" the linguistic differences must be functionally distinguished within the society" horrezaz gainera, dimentsio linguozentrikoaz amaitzeko, bai L kodeak eta (Ferguson enean ez bezala) bai h kodeak aldaera edo hizkuntza bat baino gehiago izan ditzake bere baitan82 puntu honek eztabaida handiak sortu eta sortzen ditu. horixe da ordea, euskaldunoi dagokigunez, entenditzen eta onartzen errazena.
|
|
2017
|
|
|
• Zadarreko arbanasiera mintzairan
|
bi
aldaera dituztenak:
|
|
2018
|
|
|
Beraz, herri hizkerari garrantzia ematea izan daiteke bide bat gazteek zein gainerakoek gaztelaniaren ondoan euskara aukeratzeko. Dena den, euskara batuarekiko ere ikusten da errezelo bat, eta beharrezkoa da
|
bi
aldaerak, batua zein euskalkia, balioan jartzea eta bakoitzaren eginkizunak ulertzea. Hor, beraz, badago lanketarako tartea.
|
|
|
Hala nola, nolabaiteko Antzuolako hitano erabiltzaileen profil bat marrazte aldera, bi bereizgarri aipa genitzake. Batetik, toka noka, hitanoaren
|
bi
aldaerak indartsuen dauden adin tartea, 55 urtetik gorakoa dela. Eta bestetik, jada aipatu den bezala, gizonezkoak gehiago izango lirateke erabiltzen dutenak –eta gehien bat toka.
|
|
2019
|
|
|
belaunaldi zaharrek ez dute erabilera digitala nahi, edo ez dira mundu digitalean sartzeko gai, eta gazteagoek ez dute mundu horretan erabiltzeko hizkuntza jakin hori aintzat hartzen. adiera teknikoan gerta daiteke adin bateko hiztunak hiztun osoak izatea, gramatika eta hiztegiaren kontrol osoa mantentzen dutelako. Baina, aldi berean, eremu digitalerako hizkuntza desegokitzat jotzea. horren adibide garbia da norvegieraren bi aldakuntza ofizialen kasua, Bokmål eta Nynorsk izenekoak. urte tarte luzean
|
bi
aldaeretako wikipediak neurri antzekoak izan dira, eta estimazio onenek (rehm g, de Smedt k, 2012; 81pp) erabiltzaileen proportzioa 7:1 eskalan ezarri dute. gaur egun, aldiz, Bokmål wikipedia lau aldiz handiagoa da, nahiz eta Nynorsk aldaerako wikipedia oraindik lehen 50en artean dagoen. Bizitza maila handia duen populazio handi samarra du aldaera horretako komunitateak (ordenagailuen merkatu gain kargatua eta abiadura handiko sareko zerbitzu handiarekin), eta erroldako wikipediako datuetan oinarrituta soilik Nynorsk litzateke igoera digitalerako hautagai argiena.
|
|
|
Baina. no domeinua robot batez ustiatzen badugu dibergentzia handi bat agertzen da: 1.620 milioi hitz agertzen dira Bokmål aldaerarako eta 26 besterik Nynorsk rako. orri ofizialak (gobernuarenak eta administrazio lokalarenak)
|
bi
aldaeretan daudela kontuan hartzen badugu, orduan erabiltzaileek sortutako Nynorskerazko edukiak %1era ez dira heltzen. Nahiz eta hizkuntza politika ofiziala ondo orekatua izan, Norvegiako herritarrek dagoeneko bozkatu dute euren blog eta txioen bitartez:
|
|
|
Begien aurrean duguna, ez da bakarrik munduko hizkuntzen heriotza masibo bat, iraultza neolitikoaren azken ekitaldia baizik. adibide gisa har dezagun komiera hizkuntza, wikipedia duten
|
bi
aldaerekin (permyak, 94.000 hiztun, eta zyrian, 293.000). aldaera bakoitzean hainbat dialekto daudenez, batzuk dagoeneko desagertuta eta beste batzuk argi eta garbi egoera motelean daude. esperantza argiena hiri nagusian dago, Syktyvkar-en, bertako aldaera estandar bihurtu delako. Behin ortografia estandarizatuta, unibertsitateak (hezkuntzarako hizkuntza nagusia errusiera duena) hizkuntzalari konputazionalengana jo dezake zuzentzaile ortografikoa sortzeko eta alfabetazio digitalerako lehen urratsak emateko (prószéky g, Novák a., 2005).
|
|
2021
|
|
|
Mordovia errepublikarekin hasiko gara. Bertako konstituzioaren arabera, errusiera eta mordoviera dira hizkuntza ofizialak, eta mordovieraren
|
bi
aldaera aipatzen dira – erziera eta mokxera, zehazki. Hizkuntzalari gehienen ustez, aparteko hizkuntzatzat hartu behar dira erziera eta mokxera, baina hala ere" mordoviera" izendapena oraindik asko erabiltzen da.
|
|
|
Volga inguruko beste errepubliketan bezala, bi hizkuntza ofizial daude, errusiera eta mariera. Hala ere, marierak, mordovieraren antzera,
|
bi
aldaera ditu, gehienetan hizkuntza moduan deskribatzen direnak: mendi mariera (batzuetan mendebaldeko mariera deitzen dena) eta larre mariera (ekialdeko mariera).
|
|
|
Armenia herrialde" monoetnikotzat" hartzen da askotan, biztanleen% 98 inguru armeniar natsionalnostekoak direlako eta herritarren% 97k baino gehiagok armeniera lehen hizkuntzatzat duelako12 Zehaztu beharra dago armenierak
|
bi
aldaera duela: mendebaldekoa eta ekialdekoa; lehena gaur egun batez ere diasporan dago zabalduta.
|
|
|
Zehatz izateko, erabiliak diren germaniar dialektoen artean iparraldean Mosela ondoan frantzikera (frantsesez francique) aldaerak bereizi behar dira eta hegoaldean aldaera alemanikoak. Halere, orain,
|
bi
aldaera motak alsaziera izendapenean bilduak dira usu.
|