|
2005
|
|
|
PSOEko bederatzi zinegotzietatik inork ez du lotura zuzenik Alardearekin.PNVn, aldiz, gauzak oso ezberdinak dira. PNVko alkatea Xabier Txapartegi izango da, gaur egun emakumearen parte hartzearen kontrako sutsuenetariko bat dena; alkateordetza (PNV) Ricardo Etxepareren esku zegoen, gaur egun DonostiakoDanborradan emakumeen talde baten aitabitxia, baina Irungo Alardeari dagokionez,
|
bi
Alardeen teoriaren sortzaileetako bat; bigarren alkateordea (PNV) Ramon Requejo zen, gaur egun ere tradizionalisten buruetariko bat dena eta garai haietanjeneralaren laguntzailea eta gero Alardearen komandantea31 izan zena. PNVko zinegotziak ziren ere Javier Altuna, garai hartako Danbor Nagusia; Jose Luis Ocio, hatxeroa, eta Laureano Liceaga, Antonio Aramburu ren koinatua.
|
|
|
Orain azalduko ditugun zenbait gertaerak 1998 urtean
|
bi
Alarde egotea ahalbidetuzuten. Lehenengoa, arestian aipatu dugun bitartekaritza taldearen lana izan zen.Taldea azken urteetan jaietako pregoia irakurri duten pertsonek osatzen dute:
|
|
|
Ekainaren 23ko sutean alkateak irain askoentzun behar izan zituen eta jaietako programak erre egin ziren bere aurrean; tradizionala den aurreskua ere bertan behera utzi zen berriz ere. Alarde munizipalarenJuntak erresoluzioaren balorazio ezkorra egiten du,
|
bi
Alardeak gurutzatzeko arriskua ez baita ekiditen. Era beran, honen bidez, baztertzailea den Alardea legitimatzen dela azpimarratzen du.
|
|
|
Horrela bada, entseguetan
|
bi
Alardeetako konpainiak eta publikoa gurutzatuegin ziren Alardearen aurreko egunetan. Zenbaitetan konpainien arteko akordioakizan ziren eta bakoitzak bide batetik jo zuen; beste zenbaitetan, aldiz, gurutzatuegin ziren eta arazo eta istilu batzuk gertatu ziren.
|
|
|
Alkatearekin izandako elkarrizketa baten ostean, Alarde ofizialaren Juntak, prentsaurreko batez, Alardea ez duela antolatuko azaltzen du. Horren arabera, udalak
|
bi
Alardeak bateratzeko saiakerarik ez du egin, aregehiago tradizionalisten alde egin du33.
|
|
|
Ikusi dugun bezala, historia honen hasieran
|
bi
Alarde publiko eta emakumearen eskubidea bermatzen zuten bi epai zeuden. Epaiak ez betetzeko, Alardea antolatzen zutenek udaletik at zeuden Alarde alternatiboak sortu zituzten bai Irunenzein Hondarribian.
|
|
|
Alardea publikoa edota pribatua izan, lehen egunetik planteatutako aldarriak egunere berdina izaten jarraitzen du: Hondarribian eta Irunen urtean behin ospatzendiren
|
bi
Alardeetan emakumeek eta gizonezkoek berdintasun osoko egoeran, sexuan oinarritutako jarrera diskriminatzaile oro baztertuz.
|
|
|
Eta hamaika izan badira ere, lehen urteetako Alarde publikoetatik hasita gauregun esku pribatuetan bahiturik
|
dauden
bi Alardeetaraino bizitako gorabehera etagertakarien klabe juridiko nagusiak ulertu ahal izateko beharrezkoa da gertakariokbi garairen barnean kokatzea; izan ere, garai bakoitzaren arabera, abokatuekerabilitako bide judizialak eta lortutako epaiak ezberdinak izan baitira.
|
|
|
Hartara, Irungo eta Hondarribiko Alardeak bakarrak eta publikoak zirenean, hau da, hiritarren parte hartzearekin batera bi udalen diru-laguntzarekin ospatzenzirenean, instituzio publiko horien esku hartze zuzena zela eta, gure abokatuek erabili beharreko bide judiziala auzialdi administratiboarena izan zen. Eta auzitegiadministratiboen aurrean,
|
bi
Alardeak betidanik publikoak izan direla frogatutakoan, emakumezkoek gizonezkoekin batera berdintasun osoko egoera batean aldarriak aurrezagutza osoa izan zuen epaitegien aurrean.
|
|
|
Aldiz, bi udalek Alardeen antolaketa pertsona edo talde pribatu batzuen eskuutzi zutenetik, gizon eta emakumeek berdintasunean jaiak ospatu eta Alardeetanparte hartzeko aldarrikapenak ez du erantzun bera jaso instantzia judizialen aldetik.Egun arte behintzat. Gainera, azken urteetan
|
bi
Alardeak talde pribatuek antolatuizanak prozedura zibilari jarraitzea ekarri du eta ez auzialdi administratiboari.
|
|
|
Gisa horretako galderak planteatzenzituen hainbatek. Hiritar horientzat oso sinesgarritasun gutxi zuten horrelako planteamenduek, hiritar horiek guztiek ez zuten ulertzen, ezin zuten ulertu,
|
bi
Alardeetan gizonezkoekin batera berdintasunean parte hartzeko eskubidea bizitzakogainerako esparruetan aldarrika eta egikari zitekeen eskubidea zenik; finean, ez zuten ulertzen, eta gerora ez zuten ulertu nahi izan, herriko festetako ekitaldi nagusieta garrantzitsuenean eraginkortasun osoa duen eskubidea denik berdintasuneskubidea.
|
|
|
1998ko bi epai hauen bitartez Alardearen eta berdintasun eskubidearen artekokonexioa agerian uzten da, hau da, bi epaiek aditzera ematen dute inolako zalantzaizpirik gabe, emakumeek, berdintasun eskubidearen egikaritza tarteko, gizonezkoekin batera eta gisa berean
|
bi
Alardeetan parte hartzeko eta desfilatzeko eskubidea dutela.
|
|
|
Eta norbaitek orain artean bezala
|
bi
Alardeekin jarraitzearen aldeko ideia legitimoaren alde azal badaiteke ere, bi Alarde ospatzea ez da inoiz irtenbide egokiena izango; aldiz, zatiketa sozialaren eta porrot sozialaren adierazlea izango da.Horregatik, epaitegietatik kanpoko lanaren bitartez egungo egoera gainditzensaiatu litzateke, hitz eginez, eztabaidatuz eta negoziatuz. Finean, elkarrizketa baita herri bietan bizi dugun zentzugabeko egoera honi aurre egiteko eta soluziobide duin eta justu bat lortu ahal izateko bide azkar eta egokiena, betiere, egungoAlardeek, beste tradizio askok bezala, gizarte plural batean bizi nahi badute.
|
|
|
Eta norbaitek orain artean bezala bi Alardeekin jarraitzearen aldeko ideia legitimoaren alde azal badaiteke ere,
|
bi
Alarde ospatzea ez da inoiz irtenbide egokiena izango; aldiz, zatiketa sozialaren eta porrot sozialaren adierazlea izango da.Horregatik, epaitegietatik kanpoko lanaren bitartez egungo egoera gainditzensaiatu litzateke, hitz eginez, eztabaidatuz eta negoziatuz. Finean, elkarrizketa baita herri bietan bizi dugun zentzugabeko egoera honi aurre egiteko eta soluziobide duin eta justu bat lortu ahal izateko bide azkar eta egokiena, betiere, egungoAlardeek, beste tradizio askok bezala, gizarte plural batean bizi nahi badute.
|
|
|
Horrela, Alardearen antolaketarekin duten lotura agerian uzten den unean, biudalak pasatuko dira nondik eta emakumeek Alardean soldadu gisa parte hartzekoeskubidea dutela aldarrikatzea herriko jaietan tokirik ez duen eskubide batez aritzea dela adieraztetik, nora eta
|
bi
Alardeak ekimen pribatuen fruitu direla, hau da, pertsona partikularrak antolatu dituztela aldarrikatzera edo justifikatu nahi izatera; bai betikoek eta bai bi udalek Alardeen antolaketaren historian zerikusirik izan ezbalute bezala jokatuz hemendik aurrera.
|
|
|
Bi epaietan erabat frogatua geratuko da bi udalen inplikazioa Alardeen antolakuntzan; eta bereziki honako bi elementu hauen bitartez frogatuta geratuko dakonexio hori: batetik,
|
bi
Alardeen finantziazioa, Irungo Udalaren kasuan San Martzialeko Alardearen Ordenantzan espresuki jasota zegoena eta Hondarribikokasuan, udalak formalki horrelako ordenantzarik onartu ez bazuen ere, ohiturazhala gertatzen zela frogatuko delako; eta bestetik, bi herrietan Alardearen Junta bataurkitzen dugulako, hau da, udal organo bat, zeinaren eginkizun nagusia Alardeaantolatzea den; Hondarribiko U...
|
|
|
bi herrietako hiritarren ustezko gehiengoa emakumeek berdintasun egoera batean Alardean parte hartzeko aukerarenaurka dagoela dioen argudioa. Ohitura edo tradizioaren argudioaren arabera, ohituraberak eskatzen du emakumearen presentziak
|
bi
Alardeetan mugatua izan beharduela, kantinera izatera mugatuz. «Hau beti hala izan da eta ezin da aldatu, bestelabetiko ohiturarekin amaituko litzateke» argudioaren erabilerak nolabait honako tesiaaditzera eman nahi du:
|
|
|
c. Argudio historikoari dagokionez, emakumearen parte hartzearen aurkakoekprozesu juridikoan zehar beraien diskurtsoa, bereziki, tradizioan oinarritzen zuten, horretarako
|
bi
Alardeak gertakari historikoen antzezpen zehatz eta hertsiak direladioen argudioa erabiliz. Baina hori ez da horrela; izan ere, egia da gertakari historikoa oinarritzat duten eta gogora ekartzen duten bi festa nagusiren aurrean gaudela, baina inolaz ere antzezpen edo irudikapen hertsi eta zehatz baten aurrean.
|
|
|
Baina hori ez da horrela; izan ere, egia da gertakari historikoa oinarritzat duten eta gogora ekartzen duten bi festa nagusiren aurrean gaudela, baina inolaz ere antzezpen edo irudikapen hertsi eta zehatz baten aurrean. Arrazoihistorikoak ez dira inolaz ere argudio nahikoa emakumearen parte hartzearen eskubidea zanpatzeko, guztiz eztabaidagarria baita
|
bi
Alardeen bidez gogora ekartzendiren gertakariak antzezpen errealista baten emaitza direla. Horrela, Hondarribikosetio egoera dela eta, 1638an burututako borrokan eta 1522ko San Martzialgo borrokan, ez ditugu aurkituko gaur egungo bi Alardeetan ezagutzen ditugun hainbatfuntsezko elementu, hala nola, Musika Banda, Zalditeria, Tanborrada, Hatxeroakedo Gastadoreak, Kantinerak, udatiarren konpainia, gorbataren erabilera Hondarribiko zenbait konpainiatan eta Irungo guztietan, bi Alardeetako doinuak, eta abareta abar.
|
|
|
Arrazoihistorikoak ez dira inolaz ere argudio nahikoa emakumearen parte hartzearen eskubidea zanpatzeko, guztiz eztabaidagarria baita bi Alardeen bidez gogora ekartzendiren gertakariak antzezpen errealista baten emaitza direla. Horrela, Hondarribikosetio egoera dela eta, 1638an burututako borrokan eta 1522ko San Martzialgo borrokan, ez ditugu aurkituko gaur egungo
|
bi
Alardeetan ezagutzen ditugun hainbatfuntsezko elementu, hala nola, Musika Banda, Zalditeria, Tanborrada, Hatxeroakedo Gastadoreak, Kantinerak, udatiarren konpainia, gorbataren erabilera Hondarribiko zenbait konpainiatan eta Irungo guztietan, bi Alardeetako doinuak, eta abareta abar. Eta halaxe, auzitegiek bi epaietan onartu dute bi Alardeak gertakarien antzezpen errealak ez direla frogatzen duten elementuak asko direla eta, ondorioz, ezdituztela gertakari historikoak era hertsian antzezten.
|
|
|
Arrazoihistorikoak ez dira inolaz ere argudio nahikoa emakumearen parte hartzearen eskubidea zanpatzeko, guztiz eztabaidagarria baita bi Alardeen bidez gogora ekartzendiren gertakariak antzezpen errealista baten emaitza direla. Horrela, Hondarribikosetio egoera dela eta, 1638an burututako borrokan eta 1522ko San Martzialgo borrokan, ez ditugu aurkituko gaur egungo bi Alardeetan ezagutzen ditugun hainbatfuntsezko elementu, hala nola, Musika Banda, Zalditeria, Tanborrada, Hatxeroakedo Gastadoreak, Kantinerak, udatiarren konpainia, gorbataren erabilera Hondarribiko zenbait konpainiatan eta Irungo guztietan,
|
bi
Alardeetako doinuak, eta abareta abar. Eta halaxe, auzitegiek bi epaietan onartu dute bi Alardeak gertakarien antzezpen errealak ez direla frogatzen duten elementuak asko direla eta, ondorioz, ezdituztela gertakari historikoak era hertsian antzezten.
|
|
|
Horrela, Hondarribikosetio egoera dela eta, 1638an burututako borrokan eta 1522ko San Martzialgo borrokan, ez ditugu aurkituko gaur egungo bi Alardeetan ezagutzen ditugun hainbatfuntsezko elementu, hala nola, Musika Banda, Zalditeria, Tanborrada, Hatxeroakedo Gastadoreak, Kantinerak, udatiarren konpainia, gorbataren erabilera Hondarribiko zenbait konpainiatan eta Irungo guztietan, bi Alardeetako doinuak, eta abareta abar. Eta halaxe, auzitegiek bi epaietan onartu dute
|
bi
Alardeak gertakarien antzezpen errealak ez direla frogatzen duten elementuak asko direla eta, ondorioz, ezdituztela gertakari historikoak era hertsian antzezten. Honela dio Lina Urbeltzektradizioaren eta historiaren argudioen erabilera okerraren inguruan kaleratutakoidatzi batek:
|
|
|
Honek guztiak agerian uzten du
|
bi
Alardeek garai ezberdinei egokitzen jakinizan dutela eta egokitze ahalmen horrek Alardea gure egunetaraino irauten lagundu duela. Horregatik, gaur egungo errealitateak, oinarri sozial, ekonomiko, politiko eta juridikoak tarteko?
|
|
|
Horregatik, gaur egungo errealitateak, oinarri sozial, ekonomiko, politiko eta juridikoak tarteko? emakumeak berdintasunezko egoera batean
|
bi
Alardeetan parte hartzeko eskubidea izatea eta Alardeak egungo errealitatera egokitzeainposatzen du.
|
|
|
Gainera, frogatua dago emakumeek garai haietan izandako protagonismoagaur egun
|
bi
Alardeetan ematen zaiena baino askozaz ere garrantzitsuagoa etahandiagoa izan zela, inolaz ere kantinera izatearen antzezpenera mugatzen dena.
|
|
|
a. Bi epaiek emakumeek berdintasunezko baldintzetan
|
bi
Alardeetan duten eskubide osoa onartzen dute.
|
|
|
a. Alarde pribatua partikularren arteko erlazio baten adierazle izatea;
|
bi
Alardeak elkarte pribatuen borondate autonomiaren egikaritzaren bitartez erregulatutaegotea.
|
|
|
c. Pertsonaren duintasunari ez eragitea; iraingarri edo laidogarria ez izatea.Azaldutako ideia hauen ukazioa ematen ez den bitartean, 2002ko ekainaren 21ekoEAEko Auzitegi Nagusiaren Administrazioarekiko Auzietako Salaren epaiarenarabera, ezin izango dira elkarte pribatuek antolatutako
|
bi
Alarde pribatuak diskriminatzailetzat jo (epai hau Auzitegi Gorenaren aurrean errekurritua dago eta epaiaez da oraindik kaleratu).
|
|
|
Hala ere,
|
bi
Alardeen behin betiko pribatizazioa ez da egun batetik besteragertatuko. Epaileak nahasteko eta emakumeen parte hartzea oztopatzeko asmoz, progresiboki eta urtean urteko gorabehera juridikoen eta interesen arabera estalkijuridiko ezberdinak erabiliko dituzte, beraien azken helburua lortzeko asmoz: diskriminatzen jarraitzea.
|
|
|
Baina argi adierazi eta salatu beharra dago ikuspegi honek ez duela kontuanhartzen emakumeek Alardean berdintasunezko egoeran gizonezkoekin batera desfilatzeko duten eskubidearen aferaren inguruan bizi izandako gertakari juridikoenbilakaera osoa, baizik eta, aurrekari guztiak albo batera baztertuz, Alarde pribatuakantolatu izanaren erabakia denboraz kanpo kokatu eta, besterik gabe, aurretik inolako gertakari edota errealitaterik ez balego bezala, ekimen pribatu soiltzat jotzendituela. Besterik gabe, egun batetik bestera, neronek, nire beste bi lagunekin batera, elkarte pribatu bat eratzeko erabakia hartu eta urtero irailaren 8an edota ekainaren30ean herri bietako kaleetan zehar nire festa pribatua antolatzeko erabakia hartukobanu bezala kontsideratzen dituzte epaileek betikoek antolatutako
|
bi
Alardeak, etainondik inora ere ez, aurretik festa bera, guztion ondare kulturala izanik, udalekhamarkadetan zehar antolatu eta finantziatu zutela. Finean, tradizionalistek azkenurteotan jarraitutako estrategia juridikoa guztion ondare kulturala den Alardea, udal agintarien oniritziarekin, elkarte pribatuen esku utzi eta elkarte horiek emakumeen parte hartzea ekiditen jarraitzeko helburua eduki ez balute bezala aztertzendute epaileek afera.
|
|
|
Maila juridikoan ditugun bi tesi hauek badute beren adibide praktikoa urtero, ekainaren 30ean Irunen eta irailaren 8an Hondarribian, ospatzen diren Alardeetan; Irungo kasuan,
|
bi
Alardeen existentziarekin, bata publikoa eta bestea pribatua, etaHondarribiko kasuan, Jaizkibel konpainiaren eta Alarde Fundazioak antolatutakoAlarde pribatuaren existentziarekin.
|
|
|
Hemen koka daitekeeztabaida juridikoaren hasiera eta lehen inflexio puntua. EAEko Auzitegi Nagusiaren bi epaiek herri bietako udalen emakumeen parte hartzearen aurkako erabakiak baliorik gabe utzi dituzte,
|
bi
Alardeek izaera publikoa dutela frogatu dute etaemakumeek soldadu gisa desfilatzea berdintasun eskubidearen egikaritzaren ondorioa dela adierazi. Finean, emakumeek Alardean parte hartzea funtsezko eskubidebat dela aditzera eman dute.
|
|
|
Horrela, bada, helburu zehatzak dituzten fase edo epeak ezardaitezke prozesuaren baitan. Zentzu horretan, emakumea baztertzen ezduen Alardearen sendotzea helburu zehatz hauetako bat izan daiteke; argiedukiz, betiere
|
bi
Alardeen existentzia ez dela soluzio hoberena, bazterketarako eremua ahalbidetzen baita. Hala ere, lehenengo urrats batean Alardeberdinzalea sendotzea elementu positiboa izan daiteke.
|
|
|
Eurentzat, ezdago gaur egun ezer negoziatzeko. Alardeak gurutzatzen ez diren bide paraleloakbalira bezala ikusten dute
|
bi
Alardeen inguruko lehia. Ikusten denez, beraz, mementoa ez da aproposena negoziazio prozesu bat martxan jartzeko.
|
|
|
Aldaketarenbat egon litzateke prozesuari ekiteko, eta hori erabatekoa edota gradualaizan daiteke: ezbehar serio batek edota erabaki politiko zein judizial batek txinpartapiztu dezake; era berean, epe ertain eta luzera
|
bi
Alardeen arteko lehia sor daiteke, gaur egun bien artean egon ez dagoen lehia, hain zuzen ere. Horrela izanik, Irunenegoera aldatu egin da, nolabaiteko, desarmea?
|
|
|
Hondarribian, aldiz, gauzak zailago daude eta ez da irtenbide garbirik ikusten, presio soziala Irunen baino handiagoa da eta testuinguruhorretan oso zaila da getoaren fenomenoa gainditzea. Orain arte,
|
bi
Alardeen arteko, baso komunikatzailerik, ez da egon, trasbaserik ez da eman.
|
|
|
Politikariek gaur egun bizitzen den zatiketa, bedeinkatu? dute,
|
bi
Alardeen existentziaahalbidetuz. Azkeneko helburua Alarde bakar bat egotea izan behar da:
|
|
|
Emakumeen inkorporazio berdinzalearen alde egiten duten kolektiboenibilbide paraleloan, Eginek etengabe gaurkotzen du gatazkaren inguruko diskurtsoa, azken helburua, hau da, «herri osoarentzat jai bakarra eta ez baztertzailea» (Maribel Castello, El Diario Vasco, 2000/5/26) lortzen ez den bitartean. El DiarioVasco eta beste errotatiba batzuek
|
bi
Alardeen arteko orekaren berri ematen dutenbitartean, Eginek ez dio uzten ustezko konponbide honetan datzan normaltasunikeza azpimarratzeari: «Atzoko Alardeari buruzko kronika gehienek normaltasunahitza erabili zuten Irunen gertatutakoa deskribatzeko.
|