|
2002
|
|
|
desegituraketa sozial bat, zeren pertsonenkopuruaren egonkortasunaren atzetik, hazkunde txikiekin bada ere? Ipar EuskalHerriko barnealdeko biztanle asko Ameriketara joatea baitzegoen, kostaldekopopulazioaren hazkundea
|
beste
lurralde batzuetatik etorritako pertsonekin gertatuzelako.
|
|
|
Euskal Herrian, eta batez ere Bizkaian, laurogeiko hamarkadan izandako industria eraispena biziki gogorra izan arren, gaur egunbertako ehun produktiboaren eta enpleguaren ehunekobeste handia (%32 eta %28, hurrenez hurren) industria adarrek osatzen dute. Europako Batasuneko industriarenparte hartzea atzean uzten du euskal industriarenak (zortzi bat puntu gutxiagoproduktuari zein enpleguari erreparatuz), eta horrek agerian uzten du euskal industriaren indarra eta potentzialtasuna fordismoaren osteko garai hauetara ere iristekogauza izan dela, industrializazio zaharreko
|
beste
lurralde batzuetan ez bezala.
|
|
|
Aldaketa horiek edozein herritan suertatzendiren harremanetan nabarmentzen dira, eta baita giza sistemetan ere. Euskalgizarteari eta hezkuntzari dagokionez, Euskal Herrian eta Europa osoan gertatzenari diren aldaketa horiek,
|
beste
lurralde batzuetan gertatu arren ere, bertakoikuspegia erabiliz aztertu behar dira, eta aurre egin behar zaie.
|
|
|
Zorionez, garai berean ikertzaile batzuksaiatu ziren, metodologia arkeologikoaren hastapenetan, aztarnez eta hauen testuinguruaz ganorazko informazioa eskaintzen. Euskal Herriko trikuharrietanaxolagabeko jarduera horien eragina (haitzuloren batean badago antzeko jardueraren baten berri) nahiko neurrikoagoa izango zen halere, hemengoen neurriakaskoz txikiagoak direlako eta alde horretatik ez direlako
|
beste
lurralde batzuetakoak (Bretainia, Ingalaterra, etab.) bezain erakargarriak. Baina hemen ere ez zenfalta izan hanka biko astakirtenik, eta horrela Betelun zegoen bainu hartzaile batekAralarko trikuharri bat (Debata, Arruazu) dinamitaz leherrarazi zuen (Aranzadi etaAnsoleaga, 1918:
|
|
|
Beste batzuetan fauna hezurrak beste era batera ere interpretatu izan dira.Gaur gaurkoz ez dugu informaziorik ehorzketa uneetan edo ondoren egin zitezkeenhileta ospakizunez (otorduak eta beste hainbat erritual), baina
|
beste
lurralde batzuetan agertutako animalia hezurrak hileta otordu baten ondorioz utzitakoak izandaitezkeela diote ikertzaile batzuek. Adibidez, Collado Palomero Iean (Viguera. Errioxa?), sarbidea hasten den tokian, atarian?, harri lerrokadura eliptikobaten barnean giza hezurrak, ezten bat eta ehoharri bat zeuden, eta gainera, ehorzketa sekundario honen testuinguru berean suharriak eta zeramika zatiak, dirudienezbertan jandako animalien hezurrekin (Lopez de Calle, 1992).
|
|
|
Lehen esperientzia honen ondorioz,
|
beste
lurralde batzuetan ere antzekointeresa suspertu zen 1970eko hamarkadan, batez ere Frantzian eta Alemanian.Frantziako kasuan aipagarriak dira Tours-en buruturiko proiektuak. Arkeologiaekinkide moduan agertu eta garatu zen, indusketa estratigrafikoari loturiko teknikaberriak aplikatuz, eta ondare arkeologikoaren babesa ardatz moduan harturik.
|
|
|
1993an 8 tesi izan zirelako eta 6 tesi 1994an.Edozein kasutan, joerak kezkagarria dirudi, 1998 eta 1999 urteetan jaitsiera nabarmena egon delako. Badirudi, bide horretan,
|
beste
lurralde batzuen antzeko bilakaeradagoela, nahiz eta atzerapen txiki batekin izan. Madrilgo Universidad Complutense delakoaren Historia Garaikidearen kasuan, ikasle kopuruaren gorakada, ikerketa beken eskaintza, unibertsitate irakasleen beharra eta irakaskuntza ertainekoirakasleen beherakadarekin lotu da hazkunde garaia() 31 1993tikaurrera, ordea, jaitsiera nabamena egon zen Madrilgo unibertsitate horretan.Beraien ustez, beken aurrekontuen murrizketa eta unibertsitateko irakasle izatekoaukeren desagerpenaren ondorioz.
|
|
2003
|
|
|
Bigarrenik, Euskal Herrian gertatzen ari den globalizazio prozesua ez da
|
beste
lurralde batzuetan gertatzen ari denaren desberdina eta berezia. Mendebaldekomunduan gure garaiaren ezaugarri nagusia den globalizazio prozesu bera dugu etaEuskal Herriak, bistan denez, industrian eta ekonomian indar handikoa izanik, garrantzi handia du Espainiar Estatuan.
|
|
2009
|
|
|
Euskalpresoen multzo handi batek Burgoseko kartzelan pasatu zituen gerrako urteak, osobaldintza gogorretan, beste batzuk San Pedro de Cardeñako kontzentrazio zelaianegon ondoren, langile batailoietara eraman zituzten, derrigorrezko lanak egitera.Dena den, Espainiako beste kasu askotan ez bezala, euskal preso gehienek ez zutenurte asko eman ziegetan eta 1942 ingururako gehienak kalean zeuden, poliziarenbegirada zorrozpean. Ez zen gauza bera gertatu Katalunian, Valentzian eta Espainiako
|
beste
lurralde batzuetan, 1939 urtean giltzapetutako euskal errepublikazaleekin. Horiek, oraindik, urte luzeak pasatu behar izan zituzten Francoren kartzeletan.
|
|
|
Aurreko datuen ondorioz, azken kopurua mugatu eta txikitu egin behar delapentsatzen dut, 280ra Arabarako, 640 ingurura Bizkairako eta 850 ingururaGipuzkoarako. Datu horiek erakusten dute egungo Euskal Autonomia Erkidegoaosatzen duten lurraldeek jasan zuten heriotzen proportzioa Espainian errepublikaren alde egin zuten
|
beste
lurralde batzuetakoa baino txikiagoa izan zela, bainaerraza da azaltzen zergatia. Hainbat faktorek izan zuten eragina, garrantzitsuenakbi dira:
|
|
|
Bortziriko erdigunean, Beran, beste 9 lagun hil zituzten, bina gipuzkoar Urbasan eta Altsasun eta lauordiziar Etxarri Aranatzen. Hego Euskal Herriko batuketa egiteko orduan, beraz, Nafarroako kopurutik gutxienez 64 lagun kendu genituzke, gehi Nafarroanhil, baina
|
beste
lurralde batzuetakoak zirenak. Beste lurralde batzuetan baino askozere proportzio altuagoa dugu Erresuma Zaharrean, ihes egiteko aukera murritzazgain, gizarte tirabirek azaltzen dituzte kopuru horiek.
|
|
|
Kazeta honen helburu nagusia ere, hortaz, informatiboa zen; Goitino saiatu zen lehen zenbakitik bertatik ematen, AEBetako informazioaz gain, Europakoa (Espainia eta Frantziakoak, baina bereziki, irakurleen jatorriagatik, Ipar Euskal Herriko albisteak), eta baita Ameriketako
|
beste
lurralde batzuetako berriak ere. Publizitatea ere bazeukan, Escualdun Gazetak bezainbeste.
|
|
2010
|
|
|
Hori dena, irtenbide iragankortzat jotzen zuten Frantziako agintariek, aipaturiko errefuxiatuak Espainiaratu edo
|
beste
lurralde batzuetara joaten ez ziren arte.Baina, asmo horietatik urrun gelditu zen errealitate hori. Izan ere, askoz denboragehiago iraun zuten kontzentrazio esparru horiek.
|
|
2011
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan, nahiz eta
|
beste
lurralde batzuekin konparatuz oraindik etorkin kopuru txikia izan, nabaria izan da azken urteetako goranzko joera. Hala, 1998an populazio osoaren% 0,7 izatetik 2010ean% 6,4 izatera pasatu da(% 5,7ko igoera) (Ikuspegi, 2010).
|
|
2014
|
|
|
Amerikako Psikiatria Elkartearen Nahaste mentalen diagnostikorako eta estatistikarako eskuliburua eta Osasunaren Mundu Erakundearen Gaixotasun Sistemaren Nazioarteko Sailkapena (International Classification of Disease System, ICD). ICD Europan eta
|
beste
lurralde batzuetan erabiltzen da; DSM sistema, Estatu Batuetan. Bi sistemak teorietatik independenteak dira, eta sailkapenak egiteko erabiltzen diren zeinu eta sintomak ez daude ongi definituta.
|