|
2001
|
|
|
Oinarri biologiko batzuk hipotesi horren alde egon arren, kritika asko pairatu behar izan ditu. Esate baterako, azido hidrozianikoaren almendra usaina teoriarekin ez dator bat, zeren bere egitura kimikoa usain berdina daukaten
|
beste
konposatu batzuekin oso desberdina baita (bentzaldehidoa).
|
|
2002
|
|
|
Konpainiarentzat, prozedura horrek «aberastasuna sortzen du landa ingurunean, eta beste erregai fosilekiko mendekotasuna murrizten du». Bestalde, horrelako prozesuetan oruxila erabiltzeak sufrerik eta
|
beste
konposatu batzuk egotea eragozten du. Horrek esan nahi du «instalazioko galdaretako gasen korrontean dagoen osagai poluitzaile bakarra esekiduran dauden partikula solidoak direla».
|
|
|
Koloratzaile horren geneetan izan dezakeen eragina aztertzeko egindako esperimentuek, oro har, emaitza negatiboak eman dituzte, nahiz eta kasu batzuetan, produktuaren definiziorik ezagatik, emaitzak zalantzazkoak izan. Hala ere, produktu kimikoki definitua ez denez, haren konposizioa fabrikazio metodo zehatzaren araberakoa denez, egiaztatu ahal izan denez, produktua lortzeko amoniakoa erabiltzen bada, prozesuan zehar substantzia bat sortzen da (2 azetil (5) tetrahidroxibutilimidazol), eta substantzia horrek sistema immuneari eragin diezaioke, bai eta animalietan konbultsioak dosi handitan sortzeko gai diren
|
beste
konposatu batzuei ere. Karotenoideak (E) E motakoak, alfa, beta eta gamma karotenoa; E b Bixina, norbixina (Rocou, Annato); E c Capsantina, capsorrubina; E d Licopeno; E motako landare azidoa, Beta Pigmenta Naturan, pigmentu horiek dira, antozianoekin batera, udazkeneko hostajeko kolore sorta zabalaren erantzuleak.
|
|
2003
|
|
|
Berdin
|
beste
konposatu batzuetan, hala nola: behar bada, bertan bera, etxeko andre, idaz mahi, irri barre> beharbada, bertanbera, etxekoandre, idazmahai, irribarre. b) Gidoien erabilera
|
|
|
Metilkloroformoa metalak tratatzeko eta ehungintzako industriak jantziak lehorrean garbitzeko erabili zen batez ere. Montrealgo Protokoloaren arabera, non debekatu baitziren klorofluorokarbonatuak (CFC) eta kloroa duten
|
beste
konposatu batzuk, ozono estratosferikoari kalte egiten dioten erreakzio kimikoak sortzen dituztenak, metilkloroformoa erabiltzeari utzi behar zitzaion 1996 urtean. Harrezkero, Europako MCF mailen zenbatespenak Irlandan egindako neurketetan eta industria sektoreak disolbatzaile horren ekoizpenari eta erabilerari buruz emandako datuetan oinarritzen ziren.
|
|
|
Pipen gantz konposizioari dagokionez, azido gamma linolenikoaren aberastasuna nabarmentzen da. Funtsezko mantenugai hori ez da gai organismoak
|
beste
konposatu batzuen bidez egiteko, eta, beraz, beharrezkoa da dietaren bidez ekarpena egitea. Gantz azido horretatik abiatuta, prostaglandina izeneko molekula batzuk sortzen dira gorputzean.
|
|
|
Era berean, bitamina nabarmentzen da pipen osaeran gainerako fruitu lehorren gainetik (46 mg/ 100 g, eta 24 mg almendra eta hurretan edo 7 mg pistatxo eta kakahueteetan). Fruitu lehor horiei ematen dien paper antioxidatzaileari
|
beste
konposatu batzuk gehitzen zaizkio, hala nola muinoa eta betaina, lignanoak eta azido fenolikoak. Antioxidatzaileak ematea ezinbestekoa da organismoak sortzen dituen erradikal askeen eragin kaltegarriari aurre egiteko, endekapenezko eritasunak, gaixotasun kardiobaskularrak eta minbizia garatzeko arriskua areagotzen baitute.
|
|
2004
|
|
|
Izan ere, Espainian, bularreko minbiziak% 40 gutxiago dira kontsumo koipe nagusia asea duten herrialdeekin alderatuta, AEBetan gertatzen den bezala. Elikagaiek, gainera, efektu babeslea duten
|
beste
konposatu batzuk dituzte, hala nola antioxidatzaileak. Substantzia antioxidatzaileek bitamina, mineral, koloratzaile natural eta beste konposatu batzuk biltzen dituzte, batez ere landareetan.
|
|
|
Elikagaiek, gainera, efektu babeslea duten beste konposatu batzuk dituzte, hala nola antioxidatzaileak. Substantzia antioxidatzaileek bitamina, mineral, koloratzaile natural eta
|
beste
konposatu batzuk biltzen dituzte, batez ere landareetan. Substantzia horiek guztiek erradikal askeen eragin kaltegarria blokeatzeko gaitasuna dute, osasunean ondorio negatiboak eragiten dituzten substantziak baitira, gai baitira DNA (geneak), proteinak eta koipeak aldatzeko.
|
|
|
Elikadura iturriak Muinoa elikagaietan egoten da, honela:
|
beste
konposatu batzuen zati bat edo modu librean. Elikagai iturri nagusiak aipagarriak dira:
|
|
|
koipeen metabolismoan zeregin garrantzitsua duen substantzia, dagoeneko gibeletik zeluletara eramatea errazten du. Halaber, garrantzi funtzional handiko
|
beste
konposatu batzuen parte da. azetilkolina; funtzionamendu egokirako funtsezkoa den neurotransmisorea nerbio sistemarena.
|
|
2005
|
|
|
Dietan irentsitako proteinen digestioak sorturiko aminoazidoek osotzen dute animalien nitrogeno iturri nagusia. Lorturiko aminoazidoak proteina berriak edo
|
beste
konposatu batzuk eraikitzeko erabil daitezke. Nitrogeno soberakinak, tipikoki, amoniako modura (NH3) askatzen dira.
|
|
|
Wake Forest Unibertsitateko (AEB) Medikuntza Fakultateko ikertzaileak aurkitu dutenez, helduaroko lehen urteetan hazkundearen hormona bat kentzeak minbiziari aurrea har diezaioke. Zientzialariek adierazi dutenez, gaixotasunaren arriskua murriztu egin daiteke hazkundearekin lotutako
|
beste
konposatu batzuk kenduz. William Sonntag zientzialari taldearen zuzendariak esan duenez, hormonaren murrizketa, intsulinaren antzekoa eta IGF izenez ezagutzen dena, modu prebentiboan aplika liteke gaixotasuna jasateko arrisku handia duten pertsonei.
|
|
|
CFC “Arazoaren erroa industria kimikoa da”, dio Greenpeaceko Raquel Montónek. Orain, 60ko hamarkadatik kontrolik gabeko CFC gasen emisioa (kloroaren eratorriak, ozono geruzari eraso egiten diotenak) ordaintzen ari bagara, Montónek ohartarazi duenez, industria jarduerak atmosferara
|
beste
konposatu batzuk isurtzen ditu (hidrofluorokarbonoak), gure estalki babeslea ere kaltetzen dutenak. “Substantzia horiek, adibidez, Txinatik (AEB) iristen diren aire girotuko hozkailuetan daude. eta Ekialdea kontrolik gabe”, dio.
|
|
|
WWF/ Adenak aurkeztutako txostenaren arabera, konposatu toxiko horiek hainbat gaixotasun eragin ditzakete, hala nola minbizia, immunitate sistema kaltetzea, portaera arazoak, hormona alterazioak edo are feminizazioa ere, hala nola bisfenol A konposatua, zeinak sexu aldaketa eragin baitu Hego Amerikako kaimanaren senide bat den zonar oberoetan. Nazio Batuen Ingurumen Programak (UNEP) sustantzia toxiko iraunkorren bilakaerari buruz egindako beste azterlan batek (LPS) 2003 urtean ohartarazi zuen, halaber, biofenilo polikloratuen (PCB), hexaklorobentzenoaren, lindanoaren eta
|
beste
konposatu batzuen hondarrak zeudela zenbait laginetan, hala nola haragia, arraina, barazkiak, esnekiak eta beste produktu batzuk. Alde horretatik, Europako Batzordeko Elikagai eta Albaitaritza Bulegoaren datuen arabera, Europan merkaturatzen den fruta eta barazkien %40k pestizida hondarrak ditu.
|
|
|
Azidoen (hala nola klorhidrikoa, laktikoa, zitrikoa, askorbikoa), azukreen (sorbitola eta azukrea) eta aminoazidoen (zisteina eta lisina) eraginez, burdina modu disolbagarrienean egonkortzen da. Bestalde, dietako
|
beste
konposatu batzuek karbonatoak, oxalatoak, fitatoak, fosfatoak, taninoak, polifenolak eta zenbait mantenugai ez organiko (Ca, Mn, Cu, Cd, Co eta zuntza) xurgatzea zailtzen dute. Burdina hemikoak hemo ez den burdinaren xurgapena indartzeko gaitasuna du, eta, gainera, burdina horren bioerabilgarritasuna zailtzen duten faktoreek ez diote eragiten, kaltzioa izan ezik, kaltzioa izan baitaiteke irentsitako burdinaren inhibitzailea, heren bateraino.
|
|
|
Nahasketa horri “antikuarioko patina” esaten zaio. Azken emaitza
|
beste
konposatu batzuk baino koipetsuagoa eta lehorragoa da.
|
|
2006
|
|
|
Substantzia horietako batzuk degradatu egiten dira, beste batzuk metabolizatu egiten dira. Bakoitzarekin zer gertatzen den eta ingurunean
|
beste
konposatu batzuekin nola eragiten duen jakin behar dugu. Horrekin batera, toxikotasun azterketak egiten dira, organismoetan zer ondorio dituzten eta zer kontzentrazio dituzten jakiteko.
|
|
|
Kapsulazioa prozesu bat da, eta, prozesu horren bidez, elikagaien substantzia bioaktiboak matrize batean sartzen dira, gal ez daitezen,
|
beste
konposatu batzuekiko erreakziotik babesteko edo argiaren edo oxigenoaren eraginez oxidazio erreakzioak geldiarazteko. Oro har, baldintza kontrolatuetan askatzeko materialak ontziratzeko, banatzeko eta biltegiratzeko erabiltzen da kapsulazioa.
|
|
2007
|
|
|
Merkurio lurrun hori giza jardueretan (ikatza erretzean, erraustegietan...) askatzen da, baina, neurri handi batean, baita prozesu naturalen bidez ere (sumendien erupzioetan edo arroken meteorizazioan). Kontua da, behin ingurunean dagoenean, merkurioa formaz aldatzen dela, eta merkurioaren
|
beste
konposatu batzuk sortzen direla. Esate baterako, merkurio lurrunaren zati bat konposatu inorganiko bilakatzen da, eta lurzorura edo uretara jalkitzen da.
|
|
|
Mantenugaien sailkapenari, erabilera nutritiboari (hau da, haien xurgapena, garraioa, metabolismoa eta iraizketa), iturri dietetikoei eta mantenugai horrekin erlazionatutako gaixotasunei buruzko informazio ematen du. Horrez gainera, elikagaietan agertzen diren
|
beste
konposatu batzuk ere landu dituzte, zuntz dietetikoa eta alkohola, esaterako. Amaitzeko, bizitzaren aldi bakoitzerako egokitutako nutrizioaren eta dietetikaren berri ematen dute egileek.
|
|
|
Estatu Batuetako adituek elikagaietan amina biogenoak detektatzeko teknika berri bat garatu dute, jarduera toxikoa duten
|
beste
konposatu batzuk sortzen lagun dezaketenak.
|
|
2008
|
|
|
Adibidez, fosforoa lortzeko, fosfatoak xurgatzen dituzte, eta nitrogenoa eskuratzeko, amonio ioiak edo nitratoak. Elementuok
|
beste
konposatu batzuetan baldin badaude, landareentzat eskuraezinak dira.
|
|
|
Hidroxitirosolak, oleokantalarekin batera, oliba olio birjina estraren zapore mikatza eragiten du. Journal of Campesural and Food Chemistry aldizkarian argitaratutako azken datuen arabera, konposatua bakailao gibeleko olioan ere badago, eta lipido oxidazioaren inhibizioan eragin dezake, oso antioxidatzaileak diren
|
beste
konposatu batzuen ondorio berberekin, hala nola azido galikoarena.
|
|
|
Substantzia horrek zeregin garrantzitsua du gantzen metabolismoan, gibeletik zeluletara garraiatzea errazten baitu. Era berean, garrantzi funtzional handiko
|
beste
konposatu batzuen parte da, hala nola azetilkolina, nerbio sistemak ongi funtzionatzeko funtsezkoa den neurotransmisorea. Muinoak lotura estua du betainarekin.
|
|
|
Gainkarga horietako batek “erradikal askeen” sorrerarekin du zerikusia. Eragin kaltegarria arintzeko modu bakarra da antioxidatzaile, bitamina, mineral, koloratzaile natural eta
|
beste
konposatu batzuk gehitzea, partikula horien eragin kaltegarria oztopatzen dutenak. Antioxidatzaile gehienak landare elikagaietan daude.
|
|
|
Antibiotikoak eta nahi ez diren produktu kutsatzaile gutxiago dituzten onddoaren anduiak garatu ahal izango ditugu”, esan du Juan Francisco Martinek, proiektuan parte hartu duen ikertzaileetako batek. Inbiotec en lan egiten duen aditu horrek azaltzen du onddo horrek, penizilina ekoizteaz gain, jarduera farmakologikoa duten
|
beste
konposatu batzuk ere badituela “horietatik antibiotiko berriak edo minbiziaren kontrako botikak atera litezke”. Penicillium chrysogenum genomaren sekuentziazioarekin irekitzen den beste bide bat bakterio erresistentzien aurkako borroka da.
|
|
2009
|
|
|
Zuhaitz guztiek kutsatzaileei erasotzen dieten entzimak badituzte ere, mikroorganismo batzuek haien eraginkortasuna gainditzen dute, eta, beraz, zuhaitzaren ahalmena hobetu egin daiteke kutsatzaileak transferituz gero. Hala, Granadako Zaidingo Estazio Esperimentaleko eta Galiziako Ikerketa Agrobiologikoen Institutuko (Santiago de Compostela) ikertzaileek, CSICeko bi erakundeek, “Pseudomonas putida” bakterioaren pnrA genea gehitu diote Temblon anlamoari, TNT eta
|
beste
konposatu batzuen murrizketa indize handia baitu. Zurzuri berriek 57 miligramo TNT onartzen dituzte litroko (mg/ l), eta 1.000 miligramo baino gehiago kilo bakoitzeko (mg/ kg), hazkundea gelditu baino lehen; aldatu gabeek, berriz, 11 mg/ l eta 500 mg/ kg.
|
|
|
Lehenengoan, airean, elikagaian bertan edo gehitzen diren legamia batzuek azukrea alkohol bihurtzen dute. Edari alkoholiko horiek bigarren hartzidura jasaten dutenean, hartzidura azetikoak, tartean dauden bakterioek (azetobakterioak),
|
beste
konposatu batzuez gain, azido azetikoa sortzen dute, horietako gehienak lurrunkorrak, eta ozpina sortzen dute.
|
|
|
Azterketa horren ondorioa da zainzuriaren zati horretako zuntz estraktuen osaera, hainbat baldintzatan lortua, gaur egun erabiltzen diren hautsezko zuntz estraktuen antzekoa eta hain baliozkoa dela, haien kalitate teknologiko eta nutrizionalagatik. Zuntz funtzionala Oro har, zuntz dietetikotzat hartzen dira polisakaridoak eta horiekin lotutako
|
beste
konposatu batzuk, gizakien digestio entzimek deskonposatu ezin dituztenak eta, beraz, heste meharrak xurgatzen ez dituenak eta zuzenean kolonera pasatzen direnak. Beste elikagai batzuei erantsitako osagai gisa erabiltzen den zuntz dietetikoa hainbat propietate fisikokimiko dituzten osagaien nahasketa konplexua da, eta osagai horiek jatorrizko iturri naturalaren arabera ematen dira.
|
|
|
Landare guztietan dauden konposatu fenolikoen multzoa da, biomasa iturri nagusietako bat. Oleuropein oliba olioan modu naturalean aurkitzen den konposatu kimikoa da, eta lotura estua duten
|
beste
konposatu batzuekin batera, modu naturalean jarduera antioxidatzaile indartsua garatzen du. Txahalkia eta txerria, onuragarrienak Haragiaren kalitatea hainbat faktorek osatzen dute, hala nola nutrizio balioa, palatabilitatea eta kontsumitzailearentzako itxura erakargarria, kolorea, testura eta zaporea barne.
|
|
|
Fase horretan sortzen den azukre kantitatea landareak jasotzen duen argiak baldintzatzen du; zenbat eta eguzki ordu gehiago izan, orduan eta handiagoa da fotosintesiaren iraupena eta azukre ekoizpena. Mahatsaren heltze prozesuan, fruituaren azidotasuna murrizten da Hostoetan sintetizatutako sakarosa glukosa eta fruktosa bihurtzen da baian isomeraza entzimaren eraginez, eta, hortik abiatuta,
|
beste
konposatu batzuen sintesi prozesua hasten da. Baia garatzean, mamiko bakuolak azukreez eta azido organiko tartarikoz, malikoz eta zitrikoz betetzen hasten dira.
|
|
|
Baia garatzean, mamiko bakuolak azukreez eta azido organiko tartarikoz, malikoz eta zitrikoz betetzen hasten dira. Denborarekin,
|
beste
konposatu batzuen sintesia gertatzen da eta mahatsaren azidotasun osoa murrizten da. Arnasketa prozesua ere aldatu egiten da.
|
|
|
Egoera atmosferikoak sakabanatzea errazten edo zailtzen du. Elementu horren
|
beste
konposatu batzuek ere ondorio negatiboak dituzte ingurumenerako. Sufre hexafluoruroa (SF6) klima aldaketa eragiten duten berotegi efektuko gasetako bat da Kyotoko Protokoloan.
|
|
2010
|
|
|
Erabilitako egosketa tenperatura altuak direla medio eta frijitzeko olioaren, jakiaren uraren eta
|
beste
konposatu batzuen interakzioagatik, frijitzeko olioetan zenbait aldaketa fisiko eta kimiko gertatzen dira: hidrolisia, oxidazioa, polimerizazioa?
|
|
2011
|
|
|
Gaur egun, gasolinetan,
|
beste
konposatu batzuk erabiltzen dira berun alkanoen ordez. Hori dela eta, berun kantitate gero eta txikiagoak isurtzen dira automobiletatik atmosferara.
|
|
|
Frutei aplikatzen zaizkienean, heldutasuna atzeratzen dute, O2 aren barne kontzentrazioa murriztean, gehiegizko co2metaketarik eragin gabe. Hala ere, urarekiko iragazkortasun handia duenez,
|
beste
konposatu batzuk behar dira prestaketa matrizean, batez ere lipidoak (gantz azidoak, argizariak, erretxinak), propietate hori hobetzeko. Aurreko azterketetan, HPMC eta propoliaren filmak beste batzuk baino zurrunagoak eta distiratsuagoak dira, eta, aldi berean, jarduera antifungiko nabarmena izan dute Penicillium italicum eta Aspergillus nigerren aurka.
|
|
|
Kasu horietan, efektu sinergikoa duten substantziak gehitzen dira, hala nola legamia estraktuak edo glutamatoa, ahoan dastamen hartzaileak aktibatzeko gaitasuna dutenak, zapore gazia indartzeko eta/ edo umami zaporea hautemateko. Jaki prestatuen ekoizpen lerroak ere badaude,
|
beste
konposatu batzuk erabiltzen dituztenak, besteak beste, belar aromatikoak eta espeziak, eta, gustu hartzaileak sustatzeaz gain, kloruroen erabilerari lotutako zapore mikatzak estaltzen dituzte. Nutrizio hobekuntza horien bidez merkaturatzen diren elikagaien gama askotarikoa da:
|
|
|
Irudia: Josef Zemánek Estatu Batuetako Osasun Agentziak pisua galtzeko elikadura osagarri gisa sustatzen diren dozenaka produktu aurkitu ditu, baina, berez, sibutramina edo
|
beste
konposatu batzuk dituzte, eta ez dira behar bezala eta behar bezala aztertu gizakietan. Michael Levy FDAko zuzendariaren arabera, mezu nahasiz mozorrotutako sendagai boteretsuak dira, hala nola “produktu erabat naturalak” edo “landare naturalen bidezko osagarriak”.
|
|
2012
|
|
|
Wageningen Unibertsitateko ikertzaile talde batek iaz argitaratutako ikerketa baten arabera, azari erasotzen dioten beldarren liztor bizkarroiek, beldarrak akabatzeaz gainera, beste modu batera ere laguntzen diote azari. Beldarraren barruan jarritako arrautzetatik jaiotako larbek beldarraren listua aldatzen dute, eta horrek, aldi berean, azak
|
beste
konposatu batzuk isurtzea eragiten du. Konposatu horiek azan arrautzak jarriko lituzketen sitsak uxatzen dituzte.
|
|
|
Liztor parasitoak erakartzen dituzten konposatuak egunez bakarrik isurtzen dituzte, liztorrek egunez jarduten baitute. Gauez, berriz,
|
beste
konposatu batzuk isurtzen dituzte beldarrek erasotako tabako landareek. Konposatu horiek gaueko sitsak uxatzen dituzte, eta arrautzak landarean jartzea galarazten dute; hala saihesten dute arrautza horietatik landarea jango luketen beldar gehiago jaiotzea.
|
|
|
Elikagarri aurkakoei lotuta, artoan dagoen niazinaren erabilgarritasuna zailduta dago. Izan ere, artoak niazinaren eduki altua dauka baina, alearen
|
beste
konposatu batzuei lotuta dagoenez, proportzio txiki bat xurga daiteke. Dieta artoan oinarrituta badago eta animalia jatorriko elikagai gutxi badauka (zeren eta triptofanotik niazina sintetizatu baitaiteke), niazinaren gabeziak pelagra izeneko gaixotasuna sor dezake.
|
|
|
Sindrome horren existentziari buruzko azterketa ez da egiten pediatra batek ez badu ikusten azazkalaren ahultasunaren zantzu klinikorik, ez adatsean, ez eta eragindako haurraren organismoan ere. Biotinaren eta biotinidasaren gabezia espezifikoa dagoela frogatzen bada, betiere medikuntzako profesional batek, kapsulak edo ahotik aldi baterako prestakinak hartzea gomendatzen da, eta, biotina izateaz gain, adatsa garatzen laguntzen duten
|
beste
konposatu batzuk dituzte. Horregatik, hobekuntza hori ezin zaio biotinaren ekintzari bakarrik egotzi, harekin batera diharduten konposatuen multzoari baizik.
|
|
|
Ikertzaileek HPLC UV metodoarekin lan egiten dute oraindik. Metodo hori eraginkorra da mantenugaiak eta
|
beste
konposatu batzuk aldi berean detektatzeko, ez bakarrik zerealekin, baita landare jatorriko elikagaiekin ere, hala nola frutekin, barazkiekin edo lekaleekin.
|
|
|
aranak horiak (zapore garratzekoak eta zuku ugarikoak), gorriak (zuku askokoak eta horiak baino zapore gozoagoa dutenak), beltzak eta berdeak (klaudiak ere deitzen zaie, irmoak, zukutsuak eta oso gozoak). Aranek zuntz kantitate handia dute, eta, hesteetako mugimendu peristaltikoak estimulatzen dituzten
|
beste
konposatu batzuekin batera, hesteetako igarotzea errazten dute. Barietate gorriek antozianinak dituzte, jarduera antioxidatzailea duten konposatuak.
|
|
|
Erresakari aurre egiteko dieta Alkohola organismoak inpregnatzen duen toxikoa da, eta toxikotasunak hainbat ordu iraun dezake. Ohiz kanpoko kontsumo baten aurrean, organo guztiak kaltetuta daude; batez ere gibela, errai horrek etanola eta alkoholaren
|
beste
konposatu batzuk egoera puruan pasatzen baititu. Entzima hepatikoak hain kaltegarriak ez diren osagaietan metabolizatzen saiatzen dira.
|
|
2014
|
|
|
Eta oraindik ere, konposaturik erabilienak dira txorrotetan. Dena den, beste kolore batzuk lortu beharrak bultzatuta (besteak beste, letoi leunduaren edo urre zaharraren itxurako koloreak),
|
beste
konposatu batzuk ere sortu dira, gas erreaktiboen proportzioa aldatuz zenbait tonu lortzeko aukera ematen dutenak.
|
|
2016
|
|
|
...ean eta hasteko, markak (marka zuriko jogurtak askoz merkeagoak dira), eskaintza bati edo aurrezki pack bati probetxua ateratzeko aukera izateak (gehiago erosten da, baina merkeago), ontzia beirazkoa izateak (garestiago ateratzen da) edo jogurt natural arrunt bat erosi beharrean beste osagai batzuk erantsita dituen jogurta hautatzeak, frutak izan daitezke edo elikagai funtzional bihurtzen dituzten
|
beste
konposatu batzuk.
|
|
|
Odoleko azukrea ez da hainbeste igoko. Nahi ez diren
|
beste
konposatu batzuk organismoarekin kontaktuan dauden denbora murriztuko luke. Ogi zuria gehiago gustatu ohi da, ia almidoi guztia delako eta, azken batean, gozoagoa delako.
|
|
2017
|
|
|
Iduri luke itsas barneko edo lur azaleko ur termalen inguruan kokatzen dela berez ugaltzeko gai ziren lehenengo izakien sorrera. Planeta barneko magmak sortutako iturri hauek metal urtu eta
|
beste
konposatu batzuez betetako likidoak kanporatzen zituzten itsas hondoan. Oso beroak egonik eta tximisten energia elektrikoaren laguntzaz, likido hauetako materialak nahasten hasi ziren modu desberdinetan, konposatu organikoak eman arte.
|
|
2018
|
|
|
Adituen esanetan, oso garrantzitsua da elikagaien bidez behar ditugun nutriente guztiak lortzea, gehigarrien bidez beharrean. Elikagaiek, mantenugaiez gain,
|
beste
konposatu batzuk ere ematen dizkigute, esaterako, gure osasunean oso positiboak diren eta kapsuletan ez dauden polifenolak. Gainera, gehigarriak ez badira ere, osagai nagusiak bitaminak, mineralak eta beste substantzia batzuk dira, hala nola, gantz azidoak, eta horiek arauak bete behar dituzte egunean hartu beharreko kopuruei dagokienez.
|
|
|
Agian, azken hori da harrigarriena, azukre kopurua dela eta, baina kontuan hartu behar da indize gluzemiko ertaina edo txikia duela (barietatearen arabera), besteak beste, zuntz kantitate nabarmena duelako. Fruta deshidratatuan aurki ditzakegun
|
beste
konposatu batzuk bitaminak, mineralak eta antioxidatzaile gisako substantzia minoritarioak dira. Hau da, lortzen den fruta freskoaren antzeko osaera du.
|
|
|
Aurretratamenduak egiten dira, hala nola galdarraztaketa edo sufre dioxidoa, entzimak inaktibatzeko eta kolorearen alterazioak saihesteko. Lehortzean, airea erabili beharrean, hainbat gas nahaste erabil daitezke (adibidez, nitrogenoa eta karbono dioxidoa), bitaminen eta
|
beste
konposatu batzuen oxidazioa minimizatzeko. Gaur egun, lehortzeko metodo berriak aplikatzen eta aztertzen ari dira; horietako batzuk teknologien hobekuntzetan edo konbinazioetan oinarritzen dira, hala nola abiadura handiko aire fluxuak zuzenean aplikatzea (horrek prozesatze denbora murrizten du) edo mikrouhinak eta erradiazio infragorria erabiltzea.
|
|
2019
|
|
|
«Adibidez, bitamina eta mineral gehigarri batean konfiantza badugu, baina gure dietari jaramonik egiten ez badiogu, dietak behar bezala ematen ez dituen beste elikagai batzuen defizitak gara ditzakegu eta ezta hartzen ari garen gehigarriengatik ere», dio María Puy Portillok, Euskal Herriko Unibertsitateko Nutrizio eta Obesitate taldeko ikertzaile eta lehendakariak. Espainiako Nutrizio Elkartea. Eta azpimarratu du elikagaiek, elikagaiez gain,
|
beste
konposatu batzuk ere ematen dituztela, hala nola: polifenolak gure osasunean ondorio oso positiboak eragiten dituzte.
|
|
|
Gehien aztertu diren funtzioak gastrointestinalak dira. Mikrobioak alergien edo erantzun autoimmuneen aurkako hesia du, digestio prozesuan parte hartzen du, eta bitaminak eta energia sortzen ditu
|
beste
konposatu batzuekin lankidetzan. Gure mikrobioen zati handi bat hesteetan kontzentratzen den arren, garunera ere iristen da.
|
|
2020
|
|
|
2 Erreakzio biokimikoak gertatzen dira, eta horietan parte hartzen dute elikagaia osatzen duten konposatuek. Konposatu horietatik abiatuta, ezaugarri organoleptikoak (itxura, usaina, zaporea, testura) edo osasunerako arriskutsuak diren
|
beste
konposatu batzuk sortzen dira. Adibidez, eztian erreakzioak gertatzen dira azukreen artean, eta, ondorioz, hidroximetilfurfural izeneko konposatu kartzinogenoa sortzen da.
|
|
|
Horien ordez, beste edozein fruitu lehor eta oinarrizko beste materia batzuk erabil daitezke, hau da, “osagai nobleak”, hala nola kakaoa edo arrautza gorringoa. Horiei
|
beste
konposatu batzuk ere gehitu dakizkieke, hala nola azukreak edo arroz harrotua, baina legedian jasotako kopuru txiki baten artean bakarrik aukera daiteke. Printzipioz, turroi guztiek bi osagai dituzte:
|
|
|
Itsasoko uraren kasuan ere, konposizioarekiko desberdintasunak aurki ditzakegu, hainbat faktoreren arabera, hala nola erauzi den edo tratatu den. Oro har, itsasoko uraren jatorrizko konposizioa sodio kloruroz (gatz arrunta) eta beste mineral batzuez (magnesioa, kaltzioa, potasioa) osatuta dago, baita sulfato gisako
|
beste
konposatu batzuez ere. Beste konposatu batzuen proportzio txikiak ere baditu (adibidez, dimetilsulfuroa).
|
|
2021
|
|
|
gaixotasun zeliakoak ez bezala, patologia horretan ez dago hesteetako mukosaren kalterik, eta, gariarekiko alergian ez bezala, ez dira agertzen IgE antigorputzak (erreakzio alergikoen direnak). Glutenak KKSn sintomak nola sortzen dituen ez dago argi, eta baliteke zuzeneko erantzulea ez izatea eta eragilea gariaren
|
beste
konposatu batzuk izatea. Tratamendu bakarra glutenik gabeko elikagaietan oinarritutako dieta egitea da:
|
|
|
Elikagai txigortuak, plantxan, ketuak, parrillan… Ogia txigortzen dugunean, barazkiak plantxan edo haragia parrillan egiten ditugu, eta horien konposatu batzuek elkarri eragiten diote, eta hainbat erreakzio sortzen dira, hala nola Maillard en erreakzioak edo karamelazioak. Horietatik abiatuta
|
beste
konposatu batzuk sortzen dira: batzuk desiragarriak dira, aroma, kolorea eta zaporea ematen baitute.
|
|
|
Etilen oxidoa nagusiki bi helbururekin erabiltzen den gasa da: Alde batetik, industria kimikoan erabiltzen da
|
beste
konposatu batzuk ekoizteko (batez ere, etilenglikola, hotz instalazioetan izotzaren kontrako gisa erabiltzen dena). Bestalde, agente esterilizatzaile gisa erabiltzen da, bereziki beroarekiko sentikorrak diren materialetarako, hala nola tresna medikoetarako edo laborategiko tresnetarako.
|
|
|
Osagai teknologiko ezagunenak ez bezala (gehigarriak eta aromak), elikagaiak egiteko erabiltzen diren
|
beste
konposatu batzuen erabilerari buruzko Europako Erkidegoko araurik ez dago: laguntzailekideak.
|
|
2023
|
|
|
Beste era batera esanda, esneari entzimak gehitzen zaizkio, proteinak hautsi eta elkarrekin elkartu daitezen. Horrela, hiru dimentsioko sarea osatzen dute, eta bertan ura harrapatuta geratzen da,
|
beste
konposatu batzuekin batera, hala nola laktosarekin edo proteina disolbagarriekin. Esnea (likido bat) izatetik mamia (solidoa) izatera pasatzen gara.
|
|
|
Jatorri kimikoko arriskuen artean daude, adibidez, ingurumeneko kutsatzaileak, hala nola metal astunak edo pestizidak, batez ere basoko intsektuetan. Toxikoak izan daitezkeen
|
beste
konposatu batzuk ere bai, ingurunetik datozenak, esaterako, landareetatik datozen mikotoxinak edo toxinak, edo intsektuek berek sortutakoak, hala nola glukosido zianogenikoak, benzokinonak, hormona esteroideak, etab. Bestalde, pertsona alergikoetan kontrako erreakzioak eragin ditzaketen konposatuak egon daitezkeela ere aipatu behar da. Besteak beste, kitina ospetsua.
|
|
|
Ez dugu ondo digeritzen Gure organismoak kitinak sortzen ditu. Kitina degradatzeko gai diren entzimak dira, metaboliza ditzakegun
|
beste
konposatu batzuk bihurtzeko, baina, oro har, entzima horietatik sortzen dugun kantitatea ez da handia; beraz, kitinaren zatirik handiena ez dugu digeritzen eta zuntz gisa jokatzen du, jaten ditugun barazki guztien zelulosarekin gertatzen den bezala (frutak, barazkiak, etab.). Horregatik uste da kitina ez dela ondo digeritzen eta kantitate handitan kontsumitzeak hesteetako buxadura eragin lezakeel... Baina ez da arazo bat kontsumo arrunt batean.
|
|
|
Orduan, zergatik aipatzen dira erregina jelearen ontzietan frogatu gabeko propietateak? Hori horrela da fabrikatzaile askok produktu horiei EFSAk baimendutako
|
beste
konposatu batzuk gehitzen dizkietelako, osasun adierazpen horiek egiteko. Adibidez, batzuek erregina jelea eta bitamina (mikronutriente bat) konbinatzen dituzte, eta esan daiteke “sistema immunitarioaren funtzionamendu onari laguntzen diola”.
|