|
2006
|
|
|
Berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da, hiztunak irabazi eta galdu egiten dira. Euskaldunak jatorrizkoak, eskolak euskaldunduta edo beranduago bere kasa edo euskaltegietan ikasitakoak, baina euskaldunak,
|
beste
hiztunak bezala, hil, Euskal Herritik alde egin, edo, hiztun normalizatuek ez bezala, euskara ahaztu eta euskaldunak izateari utz diezaiokete.
|
|
2008
|
|
|
Horrez gain, hurbiltasun sozialak gutxiengoaren hizkuntza erabiltzen dutenek beren erakunde kulturaletatik hurbil bizitzeko beharra dutela ere adierazten du, hau da, beren ikastetxe, eliza, komunitate eta jostetako zentroetatik hurbil. Hurbiltasun sozialeko gune horretan, taldearen barruko
|
beste
hiztun batzuekin harreman kulturalak eta hizkuntza harremanak izateko aukera ematen duten ingurune sozialak bideratu daitezke (Gilbert, Langlois, Landry eta Aunger, 2005; Gilbert eta Langlois, 2006). Hurbiltasun sozialaren alderdi horiek guztiek lagundu egiten dute Fishmanek (1989) gutxiengodun taldeen komunitate bizitza deritzona sortzen.
|
|
2009
|
|
|
" Dislokazio demografiko" kontzeptuak adierazten du hiztun herriko lagunak desagertu edo sakabanatzen direla. Hala, lagunok
|
beste
hiztun herri bateko kideen artean nahastu eta aienatzen dira. Batez ere migrazioek eta urbanizazio prozesuek eragiten dute.
|
|
2011
|
|
|
Segregazioegoera (inolako integrazio mailarik gabekoa) da ghetto a. Integrazio maila bat, ez erabateko burugaintasuna, berekin izango duen konfigurazio soziokultural, etnolinguistiko, ekonotekniko eta politiko operatiboaren alde dago bera. hori aintzakotzat hartzen ez duen moldaera ghettoa da Mitxelenarentzat. euskal herri beregain hutsa, zeharo
|
beste
hiztun herrietatik zorrotz isolatua, ez du koldok bideragarri ikusten eta, are, kalte iturri izango dela iruditzen zaio. desiragarri ez ezik beharrezkoa ere badugu euskaldunok, bere ustez, halako integrazio maila bat, bai plano linguistikoan eta bai bestelakoetan. Abbadia Xahoren, zaldubiren, Campionen eta beste hainbaten ehun urte lehenagoko Zazpiak bat bihotz hunkigarri hari lokarri argiak erantsi dizkio errenteriarrak.
|
|
|
Funtsezko elementua da egonkortasunkontu hori, gero ikusiko denez, diglosiaz hitz egin nahi bada. h) H aldaerak badu, azkenik, L k gutxitan izan ohi duen altxor ondarea berekin: lehendik metaturik (edo orain bertan, kanpoko
|
beste
hiztun elkarteren baten produkzio bizian) idatzizko literatura (oro har bibliografia oinarri) garrantzitsua du. L k ez du horren parekorik, urrundik ere, idatzizko esparruan. prestigio kontua erantsi izan zaio, askotan, bereizkuntza horri. diglosiaren formulazio hori" geza" zen zenbaitentzat:
|
|
|
Bodegatik (jardun gune, rol harreman, adierazbide eta situazio estilo informal intimo masibo eta errepikakorren alorretik) ur gehiago sartzen ari zaio gaur euskaldungoari, teilatutik(, aldian behingo eta partaide gutxiko interakzioen alorretik) baino. f) Belaunez belauneko hizkuntza transmisioaren ikuspegitik euskara bizienik dagoen leku, jardun gune, rol harreman eta harreman sareetan lehentasunezko planak aplikatzeak ez du zerikusirik" gorago" ko asmoei atea ixtearekin. oker dabil hori uste duena. hiltzeko zorian dagoen eriari bizirik eustea lehentasunezko eginbeharra da, hori da guztia. ez dago adibide bakar bat gure historia ezagunean, plano kolektiboan eta belaunez belauneko perspektiban euskara zeharo galdu delarik berriro (eta belaunez belauneko perspektiba horretan) biziberritu denik. g) Lehentasun eta esklusibotasun hitzak ez dira sinonimo. Lehentasuna hiztun gehienek beren bizi denbora gehienean
|
beste
hiztunekin hizketan (edo, gero eta maizago baina nabarmenki bakanago, elkar idazketan) pasatzen duten jardun guneei, harreman sareei eta situazioei aitortu behar zaie. Baita horiei guztiei dagozkien adierazbide, zabalero eta estiloei ere. horretan guztian zentratzeak heldutasun teorikoa eta seriotasun exekutiboa adierazten du, ezer erakustekotan. ez, inola ere," goragoko xede asmoei" uko egitea.
|
|
2012
|
|
|
Euskaldunak ohartu dira, adibidez, matematikoki ez daukala zentzurik euskararen erabileraren ehunekoa euskal hiztunen ehunekoaren parekoa izango dela espero izateak (Mart� nez de Luna, Isasi eta Altuna 2006). Izan ere, kontuan hartu behar da hiztun horiek eremu publikoetan hizkuntza hori hitz egiten duten
|
beste
hiztun batzuk aurkitzeko duten probabilitatea. Horregatik, metodo hau erabili nahi duten guztiei esango nieke euskararen adibideari jarraitzeko, eta ez mugatzeko emaitzak jakinaraztera soilik, baizik eta emaitza horiei buruzko iritziak eskatzeko era guztietako adituei.
|
|
|
A hiztun elkartea (edo bertako Ai hiztun taldea) dentsitatez eta kontzentrazioz nabarmen ahultzea. Hiztun horien kontzentrazioa nabarmen ahultzea eta, horren ondorioz, A hizkuntzako hiztunek A hizkuntzako
|
beste
hiztunekin eguneroko jardunean beren A hizkuntza horretan egiteko aukera edota beharra nabarmen gutxitzea. Hiru prozedura nagusik eragin ohi du gogorrenik dislokazio demografikoan:
|
|
2016
|
|
|
Hizkuntzak taldea eskatzen du: hiztunak
|
beste
hiztun bat eskatzen du hiztun izango bada
|
|
|
Erlijioa edo ideologia ez bezala —etxean bakarka gurtu edo praktika ditzakezu—, hizkuntzak taldea eskatzen du: hiztunak
|
beste
hiztun bat eskatzen du hiztun izango bada. Eta hor jartzen dira jokoan komunitate horrek barnebiltzen dituen eskubide eta obligazio zibilpolitikoak.
|
|
|
431 HINBE lanerako jakiteeta prestasun kontuan ez gaude
|
beste
hiztun herri asko baino ahulago. Litekeena da, hortaz," hoberen" etik gutxien aldentzen diren adituen arteko lankidetza moldeak antolatzea.
|
|
|
a) Zertan oinarritzen da hiztun elkarteen (edota beren baitako hiztun talde eta harreman sare jakinen) belaunez belauneko jarraipena, non dago beren iraupen indarra? Iraupen ahalmen edo jarraipen horretan zer garrantzi dute hiztun elkartearen neurriak, hiztunen kontzentrazioak,
|
beste
hiztun elkarteekiko separazio edo isolamendu geoterritorialak eta immigrazioeta emigrazio isuriak. Zer pisu eragin du belaunez belauneko jarraipen edo iraupen indar horretan hiztun elkartearen (edo bere baitako hiztun talde jakin baten) beregaintasun maila politiko operatiboak (hortik eratorritako ordainsari zigorren sistemaz eta marko jurilinguistikoaz) eta moldaera ekonoteknikoak (industrializazio mailak, kale/ baserri tarteak)?
|
|
|
Nondik dator asturieraren potentzia sozial hori? Zer dela eta beretzen ditu
|
beste
hiztun gehiago. Zergatik da bere buruaren ezaguera izateko gai?
|
|
2017
|
|
|
Beraz, hiztun honek diatopikoki eta diafasikoki galiziera egokirik ez duela uste du, bere hizkera" ez autentiko" definituz. Lekukotasun honekin batera, O’Rourke eta Ramallo-ren (2010) lanean badaude
|
beste
hiztun batzuk non aitortzen duten galiziera eskolan ikasi izanagatik euren galiziera ‘galego de libro, galego pobre’ dela. Unibertsitateko ikasleen artean, batez ere, esplizituki esaten da neofalante en galiziera kalitate baxukoa dela, naturala ez dena eta arazo formalak dituena.
|
|
|
Beraz, hiztun mota hauek euren burua ‘hiztun berritzat’ jotzen dute, baina beste bi hizkuntzetan agertu ez den profil batean aurrean gaude, beste bi hizkuntzen kasuan ez bezalako ezaugarriak dituzten hiztun berri batzuen aurrean, hain zuzen. Izan ere, H1 alde batera utzi eta egunerokotasunean (edo ia beti) soilik H2 erabiltzen duten hiztunak dira, eta honelako
|
beste
hiztunik ez da topatu aztertutako beste hizkuntzetako hiztunen artean.
|
|
|
•
|
beste
hiztun berri batzuk Gaeltacht eremukoak dira jatorriz, hau da, betidanik entzun diete senideei edo bizilagunei irlanderaz hitz egiten, baina etxean ez diete irlanderaz egin.
|
|
|
•
|
beste
hiztun berri batzuek irlandera ikasi dute horren behar sozialik izan gabe edo testuinguruagatik, eta ez motibazio ideologikoak tarteko direla. hortaz, testuinguru hori aldatzen baldin bada, hiztun horiek ingelesa erabiltzen has daitezke berriz ere (Walsh et al, 2015). 5
|
|
|
6 IRlAnDERA GAITASUnA hiztun berri asko ezkor dira haiek baino hobeto hitz egiten duen norbaitekin edo hiztun zahar batekin komunikatzeko beren gaitasunaren gain. batzuek uste dute haien irlandera kaxkarra dela eta esaten dute badakitela haien trebetasunak okerrera egingo duela
|
beste
hiztun batzuekin kontakturik ez izateagatik. aitzitik, hiztun berri batzuk baikor dira eta uste dute ondo edo nahiko ondo moldatzen direla haien komunikazio beharrak edo behar profesionalak asetzeko.
|
|
|
Badakit hemen egon naitekeela irakasle bezala eta nire irlandera nahikoa ona dela/ tira espero dut hala izatea behintzat/ Gaelcholáiste ikastetxe batean irakasle aritzeko eta pozik nago horrekin/ nire irlandera beste pertsona batzuenarekin alderatu nahi dudanean guztiok ari gara elkarrengandik ikasten eta hori zoragarria da/ nire irlandera ez da izango beste irakasle edo
|
beste
hiztun batzuena bezain ona/ hori horrela da eta onartzen dut/ baina pozik nago nire estandarrarekin/ nik ezagutzen dudan estandarrarekin (B14, 88).
|
|
|
...dez, g3 (26 urte, emakumezkoa) estatubatuarra da eta musika tradizionalaren eraginez piztu zitzaion irlanderaren gaineko interesa. urte bat egon zen irlandan irlandera ikasten eta, tarte horretan, irlanderaz hitz egiten zuten beste musikari tradizional batzuekin izan zuen harremana. badira irlandera kulturalki garrantzitsua dela uste duten eta beren burua hizkuntzaren enbaxadore gisa ikusten duten
|
beste
hiztun berri batzuk ere. g1ek (28 urte, gizonezkoa) uste du alderdi kulturala eta historikoa askoz garrantzitsuagoa dela dimentsio politikoak baino, hizkuntza eskubideak baino, esaterako:
|
|
|
...koa izatearekin. horrekin batera, behera egin zuen hiztun berri bakoitzak irlanderaz hitz egiteko duen moduak. b12 hiztunak (25 urte, emakumezkoa) dio Gaeltacht eremuko jendeak benetako blas a (doinua) duela, eta bere irlandera saghas caighdeánach dela dio (nahiko estandarra). hitz egiteko bere moduarekin nahiko pozik badago ere, behar handia sumatzen du Gaeltacht eremuan boladatxo bat igarotzeko
|
beste
hiztun berri askok egin bezala. g15k (26 urte, gizonezkoa) Gaeltacht eremuko irlanderari
|
|
|
Zentsuak eta erroldak Modernitatean banakoak zenbatzeko, aletzeko eta antolatzeko asmatu ziren. ...rpretazio bitxiak egin daitezke. abiapuntua ingurune sozialik gabeko hiztuna bada, pentsa liteke erabilera hautu subjektiboa dela eta hautu horri inguruneak eragiten diola. inkesta soziolinguistiko batean ingurunetik abiatzen ez bagara, ingurunea behin eta berriro agertuko zaigu atzeko atetik. ezin da ahaztu edo baztertu euskara erabiltzea jokaera soziala dela, inguru sozial jakinetan egiten dena,
|
beste
hiztunekin egiten dena, elkarrekintzetako jardunetan egiten dena. hala ere, 2011ko inkestan irakurtzen dugu euskararen erabileran eragiten duten faktore nagusiak harreman sarean dagoen euskaldunen dentsitatea eta euskaraz egiteko erraztasuna direla (beste hauek ere aipatzen ditu: lehen hizkuntza, gune soziolinguistikoa eta hizkuntzarekiko interesa) (V inkesta Soziolinguistikoa, 2013:
|
|
2019
|
|
|
Aurreko atalean esan bezala, euskara da nagusi aztertutako sare sozialetako elkarrizketetan. Baina euskara hutsezko elkarrizketatzat katalogatutakoetan ere —elkarrizketa horietan %20tik beherakoa da erdaren presentzia— ia etengabeak dira beste hizkuntzetako interferentziak, nahiz eta euskararen nagusitasunera oso asimilatuta ageri diren interferentziok. hortaz, munduko
|
beste
hiztun komunitate askotan bezala, Ondarroako nerabeen artean ere, sare sozialetan indar handia dute kode alternantziak eta kode nahasketak.
|
|
2021
|
|
|
Europako Batzordeko eta estatu kideen hizkuntz politika eta praktikak ezagutzea lagungarria izan daiteke hausnarketa hori bideratzeko: alde batetik, Euskal Herriko egoeraren alderdi batzuk bereziak izan arren, EBko
|
beste
hiztun komunitate batzuen errealitateak esanguratsuak eta argigarriak izan daitezkeelako, eta, bestetik, ezinbestekoa delako, gaur egun, EBko ikuspegia kontuan hartzea, Europako eragina gero eta nabarmenagoa delako tokiko politiketan. • Hitz gakoak:
|
|
2023
|
|
|
Hizkuntza familiarekin, adinekoekin eta
|
beste
hiztunekin komunikatzeko erabiltzen da, baita pertsonak eta leku tradizionalak izendatzeko eta otoitz egiteko ere. Hizkuntza txantxetarako ere erabiltzen da, eta hizkuntza menderatzen ez dutenek ez ulertzeko.
|