|
2000
|
|
|
Durangon geundela, gogoan dut
|
beste
haur batzuekin jolasean nenbilela eliz atarian, Durango erdian, beraz... gogoan dut abioien burrunba entzun nuela lehenengo, eta bonben eztanda gero. Zalaparta itzela izan zen, leherketaren trumoi izugarria.
|
|
2002
|
|
|
Bestela, berriz erortzea zaila izango da, eta bateragarritasun txikiko transplantea eta immunosupresoreekiko tratamendua egin zaizkio haurrari, beste bi hilabete irabazteko, baliozko emaile baten zain. Hori dela eta, García Quintana ikastetxeko Ukituen Elkarteak kanpaina bat jarri du abian Carla eta
|
beste
haur batzuei haurtzaroa itzultzeko aukera emango dioten dohaintza emaileen bila. Ohiko odol analisiarekin bakarrik jakin daiteke pertsona baten tipajea eta, beraz, gaixoekin duen bateragarritasuna.
|
|
|
Haurtxo berri bat etxean sartzen denean, kasketak, pataletak,
|
beste
haur batzuekin liskarrak eta seme nagusiaren bihurrikeriak hasten dira protagonismoa galdu duelako. Nahiz eta jelosiak lau urte besterik ez dituen, normala da haur gehienek anai bat dutenean, egoera kezkagarria eta kontrolaezina izan daiteke, baldin eta sintomak denboran luzatzen badira eta lehen semeak ez badu ulertzen ama irudiaren maitasuna partekatu daitekeela.
|
|
2003
|
|
|
Bi erakunde horien arabera, jostailuak ondo aukeratzeko, aldez aurretik gogoeta egin behar da, eta “zer duten, zer nahi duten eta zer behar duten haurrek” jakin, hautatutakoak jostailuak modu integralean garatzen lagun dezan. Gogoan dute jostailuak egokitu zaien haur zehatzerako hautatu eta pentsatu behar direla, afektuz eta ilusioz entregatu behar direla, eta
|
beste
haur batzuekin eta helduekin partekatu behar direla, “gurasoek, aitona amonek eta adingabeak zaintzen dituzten pertsonek ere jolas egin dezaten eta haurren nortasuna, trebetasunak eta interesak ezagutu ditzaten”. Halaber, adierazi dute ezin direla erosi haurrek eskatzen dituzten jostailu guztiak, eta hautaketa bat egin behar dela telebistan eta publizitate katalogoetan agertzen ez diren beste joko batzuk ikusi eta aurkitu ondoren, “publizitate mezuek ez baitute beti balioetan hezten”.
|
|
2004
|
|
|
Hurrengo fasean, jolas paraleloan, haurrak “bere gorputzaren objektuak eta aukerak arakatu eta manipulatu behar ditu”. “Gure jolas taldeetan —azaltzen du Fodor ek—, ikusten dugu hiru hilabetetik aurrerako haurrek gozatzen dutela adin bereko
|
beste
haur batzuekin kontaktuan daudenean: interesarekin begiratzen dute, elkar ukitzen dute, agerian geratzen dira eta irribarre egiten dute kontaktu horiek atsegin dituztela adierazteko”.
|
|
2005
|
|
|
Haurrak oraindik ez du jolasteko adin berekoen presentzia eskatzen; espazioa eta baita jostailuak ere partekatu ahal izango ditu
|
beste
haur batzuekin, baina haiek ez dute bere jolasean parte hartzen.
|
|
2006
|
|
|
Haurrek, nolanahi ere, badute abantaila handi bat: beste hizkuntza bat ia bat batean ikasten dute eta, gainera, hizkuntza hori darabilten
|
beste
haur batzuekin ikastetxe berean dabiltzanez, berehala mintzatzen dira.
|
|
|
Bai haurrek bai helduek jarduera etengabea izan dezakete, eskuak edo jostailuak ahoan gordez, alde batetik bestera mugituz, eskuak igurtziz edo kolpatuz. Horregatik,
|
beste
haur batzuei hozka edo irrist egitea bezalako portaerak nabarmentzen dira. SA duten haur batzuek hitz egiteko gai izateko behar adinako ulermena duten arren, elkarrizketarako hizkuntza ez da garatzen.
|
|
2007
|
|
|
Haurrak ezaguera hori lortu duenaztertzeko hainbat teknika erabili dira; besteak beste, haurrari bere argazkiak zeinbideoak erakustea, eta haurrak nola erantzuten duen behatzea. Adibidez, Legerstee, Anderson eta Schaffer ikertzaileek (1998) 5 hilabetetik 8 hilabetera bitarteko 66haurri haien zein
|
beste
haur batzuen irudi mugikorrak erakutsi zizkieten. Autorehoriek frogatu zuten 5 hilabeteko haurrek irudiak bereizten zituztela.
|
|
|
Kortisola garrantzitsua da, Carrionek adierazi zuenez, animalien azterketetan frogatu baita hormona hori toxikoa izan daitekeela eta garuneko zelulak (neuronak) suntsi ditzakeela. Era berean, Carrionen taldeak egiaztatu zuen TPETen sintoma larrienak zituzten haurrak zirela azterketaren amaieran hipokanpoaren bolumena murrizteko probabilitate handiena zutenak, hain kaltetuak ez ziren
|
beste
haur batzuekin alderatuta, nahiz eta haiek ere traumatizatuta egon, azterketan sartuta zeuden. Hipokanpoa uzkurtuz gero, kaltetutako haurrak baliabide gutxiago izango lituzke etorkizunean estresari aurre egiteko, eta zaurgarriagoa izango litzateke antsietatearekiko eta depresioarekiko, Carrionen arabera.
|
|
2008
|
|
|
Haur horiek, hala ere, ez dute izaten inolako buru atzeratasunik; horien adimena, entzumena, ikusmena, mugimendu gaitasuna eta oreka emozionala batez bestekoaren barruan daude, nahiz eta emaitzak ez izan koefiziente intelektual bera duten
|
beste
haur batzuenak bezainbestekoak.
|
|
|
Haurtzaro goiztiarrean edo eskolaurrean, haurrak fisikoki, kognitiboki eta linguistikoki azkar hazten jarraitzen du. Garai horretan, norberaren kontzeptua eta nortasuna garatzen hasten dira; genero rolak bereganatzen ditu, eta
|
beste
haur batzuekin jolasteko nahia adierazten du. Gurasoen eta seme alaben arteko harremanak garrantzia handia izango du garai horretan gertatzen den sozializazio prozesuan
|
|
|
Baina, haur batzuek gorputz eskema edo lateraltasuna eskuratu ez arren, arazorik gabe idazten dute;
|
beste
haur batzuek, berriz, nahiz eta gorputzeskema edo lateraltasuna eskuraturik eduki, arazoak dituzte idazteko.
|
|
|
Hasieran, hizkuntzak nahasteko joera izan dezakete, baina denborak aurrera egin ahala, arazo hori desagertu egiten da. Giro elebidun edo eleaniztun batean hazitako haurrek
|
beste
haur batzuek baino denbora gehiago behar izaten dute hiztegi zabala eskuratzeko (kontuan izan behar da hitzak bi hizkuntzetan ikasi behar dituztela), eta bi hizkuntzak nahasteko joera ere izan dezakete. Denborak aurrera egin ahala, arazo horiek desagertu egiten dira, Mirenek Noah ren eta Alexanderren amak adierazten duen bezala:
|
|
|
Erronkak GKEak nabarmendu du, halaber, ahalegin handiagoa egin dela HIESak jotako haurrak babesteko, zaintzeko eta babesteko. Gaineratu du eskolan sartzeko desberdintasunak gutxitzen ari direla gaixotasunagatik umezurtz geratu direnen eta
|
beste
haur batzuen artean, eta hezkuntza eta gizarte babesa jasotzeko aukera duten adingabeen kopurua handitzen ari dela. Gainditu gabeko erronken artean, Unicef ek komunitateen eta familien indartzea nabarmentzen du; hori “funtsezkoa” da haurtzarora bideratutako edozein ikuspegitarako.
|
|
|
Adingabeko horietako gehienak sei eta 17 urte bitarteko haurrak dira; etxe pobreetatik datoz, eta hirietan bizi diren familientzat lan egiten dute. “Oso goiz hasi ziren lanean, eta gehiegizko erantzukizunak hartu zituzten, hala nola haurtxoak eta
|
beste
haur batzuk zaintzea, berogailuak eta erregaiak edo tresna arriskutsuak erabiltzea; 18 ordu arteko lanaldiak egin zituzten, atsedenaldirik gabe, eta ordainsari gutxi edo batere ez, beren enplegatzaileen ‘gupidari’ esker lan egin zuten, eta sarritan sexu eta genero abusuak jasan zituzten”, azaldu du txostenak. Arrazoiak Etxeko lanak egitera bultzatzen dituzten arrazoi nagusien artean, Save the Children ek pobrezia eta feminizazioa aipatzen ditu, gizarte bazterketa, hezkuntzarik eza, genero eta etnia diskriminazioa, etxeko indarkeria, joan etorriak, landa exodoa, eta gurasoen galera, gatazka eta gaixotasunengatik.
|
|
|
Gaur egun, dirua xahutzen da, baina badaude alternatibak. Ezkontza zerrendan garapen bidean dagoen herrialde baterako ur putzu bat sar daiteke, eta haurrek, urtebetetze egunean, haiek baino askoz gutxiago dituzten
|
beste
haur batzuei laguntzeko poza har dezakete opari gisa.
|
|
|
Bost urte zituen gurasoek GIBaren eramailea zela esan ziotenean. Bere bizitzako une erabakigarria izan zen, eta
|
beste
haur batzuei laguntzeari buruz erabakitzeko balio izan zion. Gaur, Keren Dunawayk 12 urte bete ditu, eta itxaropenaren irudia da.
|
|
2009
|
|
|
P familia erdaldun batean jaio zen; euskararekin harremanik ez zuen familian, hain zuzen ere. Tafallan, 10 urte zituelarik, aitari galdetu zion zer hitz egiten ari ziren berarekin jostetan zebiltzan
|
beste
haur batzuk; euskaraz, erantzun zion. Urte gutxitara ohartuko zen bere abizena euskal abizena zela.
|
|
|
Ekainaren 30ean atzeman zuten lehen kasua udalekuetako begiraleek, eta aparteko gela batean sartu zuten haurra inguruko osasun zentrora eraman ostean, ikastetxeko iturriek jakinarazi dutenez. Hortik aurrera
|
beste
haur batzuk sintoma bertsuak izan zituzten: sukarra, nekea, eztarriko mina eta eztula.
|
|
|
Ondo zekien, ordea, garai hartan bera ez zela mutil bihurri txiki miserable bat besterik, eskean eta lapurretan ibiltzeko aukera zuena (gogora etorri zitzaion nola irauli zuen portuko
|
beste
haur batzuekin batera angurriz betetako gurdi hura eta nola joan zen ihesi alkandora barruan, larruazalaren kontra angurri bat estutzen zuela, leuna eta freskoa...). Oraindik ere sentitzen zuen ahoan haragi mami arrosa haren zaporea eta pikor beltzen kurruska hortzen artean, poliziaren sarekadak azoketan, razziak lorategietan...
|
|
2010
|
|
|
Horrekin batera haurrak eta haien gurasoak sentsibilizatu nahi dira. Horretarako, astebetez liburuak jasotzea proposatzen da, eta, denbora horretan, erakundeko boluntarioak ikastetxeetara joaten dira, Latinoamerikako hainbat herrialdetako
|
beste
haur batzuen bizitzako uneak biltzen dituzten argazkiak erakustera. Artea Arte salmenta da GKEen beste ekimen bat dirua biltzeko.
|
|
|
Han harremanetan jartzen dira eta informazioa partekatzen dute. Baina leku horretan bertan ere bai
|
beste
haur batzuk jazartzen edo jazartzen ahal dira, hala nola azaldu du Gemma Martínez, Euskal Herriko Unibertsitateko ikertzailea, adin txikikoetan eta Interneten aditua. Azken ondorioa Pazkoa da.
|
|
|
GKEak azaldu duenez, haur asko eskolara joaten ez diren arren, gurasoak lanera joan dira etengabe, eta, beraz, ezin dituzte seme alabak zaindu egunez, eta, sarritan, ez dakite non dauden ere. UNICEFek bezala, espazio seguruak defendatzen ditu “adingabeek jolasteko eta lagunekin eta
|
beste
haur batzuekin egoteko”. Haren iritziz, “errutina bat eta normaltasun sentimendu bat berreskuratzeko” bidea da.
|
|
|
Aita kartzelan egon izanak ekiditen ote zidan berarekiko identifikazioa? Alegia,
|
beste
haur batzuk bezala, aita bezalakoa izatea nahi nuela erabaki banu, horrela hasi nukeen idazlana:
|
|
2011
|
|
|
Esango dio zentroan oso ondo hartu dutela, han arazoak dituzten
|
beste
haur batzuk bizi direla eta bere lagunak izango direla.
|
|
|
Era berean, mendeko nortasunaren bidez egoera kaltegarriak ekiditen dituela ikusten badu haurrak, mendeko nortasunaren nahastearen garapena indartzen da negatiboki. Gainera, haurrak ikusten badu
|
beste
haur batzuk sarituak direla mendeko portaera erakusten dutenean, portaera hori eskuratzen hasten da ikaskuntza bikarioz. Eta ikaskuntza bikarioa oso indartsua da haurrak mendeko portaera duen pertsona miresten baldin badu.
|
|
|
Soka txikien kasuan, kalteak ez du garrantzirik, baina horrek jokoaren funtzionamenduari eragiten badio, erabiltzaileak bere gain hartu behar ditu konponketa edo birjartze gastuak. Helduen beste kezka bat da jostailuak garbi egongo ote diren
|
beste
haur batzuekin jolastu ondoren; izan ere, askotan txupatuta egon daitezke, lokatzetik edo hondarretik pasatu izan dira. Hala ere, familia bakoitzak bere jostailuak itzuli ondoren, mota guztietako germenak, bakterioak eta onddoak ezabatzen dituzten produktuekin higienizatzen dira jostailu horiek, eta, era berean, ez dira kaltegarriak haurrentzat.
|
|
|
Ajudant Ajudar Fundazioak urteak daramatza bide horretan lanean. Ahaleginari esker, haurrek ere opari materialei uko egitea lortu dute, beharrak dituzten edo haurtzaroan jostailu bat bezain oinarrizkoa ez den
|
beste
haur batzuei laguntzeko. Adin txikikoek eta helduek urtebetetze festak antola ditzakete, eta, horiei esker, ludotekak eraikitzen edo eskola materiala erosten lagundu, besteak beste.
|
|
|
Gaur egun, hainbat GKEk lan egiten dute, zuzenean edo kontraparteen bidez. Save The Children ek dirua biltzeko kanpaina jarri du martxan. Taldeak ditu Tokion eta Sendain, eta espazio seguruak garatzeaz arduratzen da, haurrek jasandako traumak gainditu eta
|
beste
haur batzuekin jolasteko aukera izan dezaten. Azaldu duenez, jolasgune horiek prestatuz gero, helduek haurrak gainbegiratzeko aukera izango dute, gurasoek “janaria, lana, babeslekua edo beste senide batzuk bilatzen saiatu” ahal duten bitartean.
|
|
|
Ez dute familiekin harremanik eta abandonatutako edo parkeetako eraikinak baliatzen dituzte, besteak beste, lo egiteko eta beren bizitzari normaltasun pixka bat ematen saiatzeko. Bere familia, sarritan, egoera berean dauden
|
beste
haur batzuek osatzen dute. Horiek guztiek ahal, lapurtu edo esplotazio sexual eta komertzialaren biktima direnetan lan egiten dute.
|
|
|
Heltzeaz bat sakabanatu egin zituzten. Gure aitona Odessara joan zen hasieran, Haur Etxe batera, bere anaiekin eta
|
beste
haur batzuekin. Handik hiru urtera Saratoven zebilen, Volga ibaiaren ondoko hiri batean, arma fabriketan beharrean.
|
|
2012
|
|
|
Ez dugu ahaztu behar adin horietako haurrek, taldean egon arren, banaka ibiltzeko joera dutela; hau da, beste batzuen ondoan jolasten direla, baina ez direla nahita jolasten
|
beste
haur batzuekin. Pixkanaka, harreman handiagoa eskatzen duten materialak sartuko ditugu, eta xede hori izango duten egoerak sorraraziko ditugu.
|
|
|
Osatutako taldeen jarraipena eta egonkortasuna bultzatzeko, gomendagarria da (gerora
|
beste
haur batzuk sartzen badira ere) taldeek hezitzaileei eustea ikasturte hasieratik amaieraraino.
|
|
|
Haur Hezkuntzako ikastetxeak haurrari garapenerako esperientzia iturri ezin aberatsagoa ematen dio:
|
beste
haur batzuekin elkartzea. Eskolan sortzen diren harremanek, lankidetzak, gatazka txikiek eta berregokitzeek erraztu egiten dute haurren garapen intelektual, afektibo eta soziala.
|
|
|
Interakzio jolasa: helduekin eta
|
beste
haur batzuekin gertatzen da hasieran (begiradak trukatzea, irribarreak, zizakaduren bidezko komunikazioa, hartu eman...), eta, gerora, objektuekin. Irudikatzeko gaitasuna eskuratu ondoren, irudimen eta asmamen gaitasun handiagoko jolasak egiten dira, eta, ondorioz, objektuak ez dira aurreko jolasetakoak bezain errealak.
|
|
|
Leku batetik bestera mugitzen hasten direnean,
|
beste
haur batzuekin harremanetan jartzen dira, jakin minak bultzatuta. Topaketa horiek, batzuetan, atseginak izaten dira, eta beste batzuetan, ez hainbeste, elkarren arteko miaketak indar handiz eginak izatera irits baitaitezke.
|
|
|
Kontaktu horiek ez dira izaten oso luzeak, baina nahiko arrunta da haur bat beste baten atzetik ikustea, ku ku egitera jolasten, objektuak ontzietan txandaka sartzen, etab. Haur batzuek adin bereko
|
beste
haur batzuek baino interes handiagoa izaten dute gainerako haurrekin jolasteko, baina, hala ere, errespetatu egin behar ditugu bai batzuen zein besteen aukerak. Jolaskide gogokoenak ez dira beti izaten adin berekoak.
|
|
|
Horregatik, haurrak etxean gelditzearen edo haur eskolara joatearen artean aukera onena zein den azaltzen duen teoriarik ez badago ere, praktikaren arabera, familiak inolako gabeziarik ez izan arren, gurasoak etxetik kanpo gero eta gehiago egoten direnez, hobe da haurrak, hezkuntzako adituen laguntzaz, leku berean dauden
|
beste
haur batzuekin erlazionatzea.
|
|
|
Faktore horien eta beste batzuen arabera, AAPk lau izendapenetan sailkatzen du bi urtetik sei urtera bitarteko haurren sexu portaera, normaletik arrarora. Sailkapen horren arabera, portaera normalaren barruan sartzen dira, maiztasun iragankor eta ez oso biziarekin, genitalak ukitzea eta publiko edo pribatuan masturtzea,
|
beste
haur batzuen genitalak begiratu edo ukitzea eta norberarenak erakustea, norbaitengandik oso hurbil hurbildu edo esertzea, edo helduen edo kideen gorputz biluziak ikusten saiatzea. Gurasoentzako jarraibideak Pediatriako adituek behin eta berriz esaten dute haurraren sexu portaera normalaren aurrean erreprimendak eta zigorrak saihestu behar direla.
|
|
|
“Ez du ezer partekatu nahi”, “ezinezkoa da bere gauzak ematea”. Guraso batzuk etsita daude seme alabek besteekin, batez ere adin txikiko
|
beste
haur batzuekin eta anai arrebekin duten jarrera berekoi horren aurrean. Hala ere, portaera hori ez da anormala.
|
|
|
Partekatu nahi ez izateko jarrera naturala egon arren, etxean, eskolan eta besteekiko enpatia eta eskuzabaltasun egoerak nagusi diren beste gizarte zirkulu batzuetan giroak eragin nabarmena izan dezake haurrengan, inguruan hautematen duten jokabide eredua xurgatu eta imitatzeko gai baitira. Horregatik, etapa natural horretan eta haurrek konpartitzea gauza dibertigarria dela hautematen duten arte (izan ere, “arazo” bat baino gehiago
|
beste
haur batzuekin jolasteko eta lagun gehiago egiteko aitzakia ezin hobea da), beharrezkoa da gurasoek jokabide arau batzuk erakustea, “norberekeria” hain modu traumatikoan gainditzen laguntzeko, eta etorkizunean pertsona eskuzabala izateko bidea erakutsiko diote. Partekatzen ikastea:
|
|
|
Irudi Handia, hezkuntzaren aldeko ekitaldi nagusia Kanpainaren aurreko asteetan, ikasleek kanpainaren leloarekin lotutako marrazkiak egin dituzte beren ikastetxeetan. Horietan, eskolara joateari buruz gehien gustatzen zaizkien alderdiak jaso dituzte, baita “ikasi duten gauzarik garrantzitsuena edo munduko
|
beste
haur batzuk eskolara joaterik ez dutela uste izateko arrazoiak” ere. Lan horiek “Irudi Handiaren” parte izango dira.
|
|
|
Zentzumenezko jolasak: etapa honetan, helduek edo beren zentzumenak estimulatzen dituzten
|
beste
haur batzuek egiten duten edozein arreta lagin eskertzen dute haurrek. Eskuen atzean, trapu edo izara txiki bat ezkutatzen edo ezkutatzen jolastea, soinuzko jostailu txikiak (txintxirrinak, giltzak, etab.) hurbildu eta urruntzea. lehenengo urpekaritza eta gorgoiak lortzen edo harekin errepikatzen saiatzeko, ingurukoen arreta eta maitea sentituko du.
|
|
|
Erabili eta botatzeko zapiak eta bota berehala. Jostailuak ondo garbitzea eta
|
beste
haur batzuek edo adineko gaixo batzuek ukitu dituztenak ez erabiltzea.
|
|
|
Naturan, ordea, haurrak espazio ireki bati aurre egin behar dio, non bere jolas eta jardueretarako mugak berak jarri behar baititu, bere sormenarekin eta irudimenarekin. Naturak aukera ematen dio haurrari, halaber, bere adineko
|
beste
haur batzuekin edo antzekoekin kalitatezko gizarte interakzioak izateko. Haur askok, batez ere anai arrebarik ez dutenek, etxetik irten behar dute beste bikote batzuekin lotzeko, eta haiekin harremanak eta harremanak izaten hasi.
|
|
|
Kasu askotan, hotel horietako bezeroek adingabeko seme alabak izaten dituzte, eta etxean uzten dituzte, atseden hartu nahi dutelako. Horregatik, adingabeak sartzea onartzen ez duten establezimenduak aukeratzen dituzte, beren seme alabak haietatik urrun egoten baitira eta ez baitute nahi
|
beste
haur batzuek traba egitea. Badira, halaber, seme alabarik ez duten bikoteak, edo seme alaba zaharragoak eta lagun taldeak dituztenak, eta ez zaie gustatzen haurren iraulketa, oporretarako behintzat, ez eta igerilekuan edo haurrentzako musikan egiten diren jolasak ere, askotan familientzako hondartzako hoteletan entzuten baita.
|
|
|
Hurrengo jarraibideek aldaketa hain zakarra ez izaten lagunduko dute: Ikasturtea hasi baino lehen, komeni da haurrarekin ikastetxeko instalazioak bisitatzea, bere lanaldia egingo den gelak bisitatzea, eta gogoz eta alaitasunez azaltzea leku berri horretan gozatu eta
|
beste
haur batzuekin ondo pasatuko duela. Bisita berean, gomendagarria da hezitzailea ezagutzea eta haren eta gurasoen artean lotura eta konplizitate ona dagoela egiaztatzea.
|
|
|
Garrantzitsua da independentzia sustatzea eta autonomian hazten uztea. Anaien edo
|
beste
haur batzuen aurrean modalak zuzentzeak elikagaiak baztertzea bultzatuko du. Haurrak bere kabuz jan nahi izatea lortzeko iradokizunak Mahaian jarrera positiboa baino ez dago.
|
|
2013
|
|
|
Etxetik gehiegi aldendu gabe, udaleku irekiak ere badaude. Txikienentzako eskaintza izan ohi da, goizero ordu batzuez
|
beste
haur batzuekin jolastu eta gauza berriak bereganatzeko aukera ematen duena. Ordutegia murritzagoa izanik, ez dute egunerokotasuneko hainbat ekintza burutzeko aukerarik ematen, otorduak, oheratzea eta dutxatzea esaterako, baina hauetan ere bizi dituzte elkarbizitzan ohiko diren parte hartzea, gatazkak eta desadostasunak, pozak eta haserreak.
|
|
|
Eskola itxi zutenetik hilabete edo pasa da, eta ordutik beste haurrekin jolasteko aukerarik ez dut izan. Gure etxe ondoan ez da ia haurrik bizi eta gehienetan anaiarekin nola edo hala entretenitu beharra izaten dut; beraz, gaur goizean han
|
beste
haur batzuekin jolasean ibiltzeko aukera izanda, gustura egon naiz. Gure garrasi eta istiluei kasu izpirik egin gabe, hango emakume batzuk beraien artean ahopeka hizketan ari ziren baina gehienak isilik zeuden, paretako ordulariari begira.
|
|
|
Ordutik, bere amaren sabelean hazten ikusi dugu, Bagezile, GIBaren eramailea eta gaixotasuna ez transmititzeko tratamenduan. Jaio aurreko 16 asteetan, MSFk argazkiak, bideoak eta iruzkinak amaren egunerokoa, Malik eta
|
beste
haur batzuk gaixotasunetik askatzeko. Honako hauek ezagutu ditugu:
|
|
|
Haurren eskubideak edo bidezko merkataritza zer den ikastea, haurren desnutrizioari aurre nola egin jakitea,
|
beste
haur batzuen bizia salbatzea eta Afrikari buruz gehiago jakitea. Hauek dira elkartasun jokoak. Oporretan haurrak dibertitzeko eta aisialdian elkartasunera hurbiltzeko aukerak.
|
|
|
Helburua: zakurren barrea grabatzea jolasean zebiltzan bitartean, eta
|
beste
haur batzuekin dibertitzen ziren. Irudia:
|
|
|
Turismo mota horren abantaila nagusia da ostatua (aldi horretan gastu nagusietako bat) zero kostatzen dela. Baina, gainera, seme alabekin bidaiatzen denean, aukera hori oso atsegina da haientzat,
|
beste
haur batzuekin bizitzea eskatzen baitu, eta, beraz, dibertsioa ia ziurtatuta dago. 5 Ahal den guztia etxetik eraman Pixoihalak, eskuzapiak, esnea eta potitoak behar beharrezkoak dira haurtxo batekin oporretan egoteko.
|
|
|
Bestalde, ikasleek eta familiek produktu horiek erosi ahal izango dituzte plataformaren bidez, liburutegia edo motxila digitala osatzeko. 4 Testuliburuetako gastua murriztea Haur bat baino gehiago dituzten familiek behin bakarrik erosi dute materiala; izan ere, beste haur batek ikastaro bati eusten badio,
|
beste
haur batzuek erabili ahal izango dute, baldin eta liburuak ez baditu liburuak nabarmendu edo hondatu. Horrela, testuliburuetako gastua %75eraino murriztu daitekeela kalkulatzen da.
|
|
|
Haurren sentsazio eta sentipen horiek normalak dira, eta gurasoek ez dute inolako kezkarik sortu behar sexu esanahiren bat izan dezakeela uste dutelako. «Emozioak eta topaketak
|
beste
haur batzuekin bakarrik esperimentatzen ari dira», deskribatu du Ehiztariak. Haurren maitasunaz ez barre egitea.
|
|
2014
|
|
|
Haurtzaro goiztiarrean edo eskolaurrean haurrak fisikoki, kognitiboki eta linguistikoki azkar hazten jarraitzen du. Garai horretan, norberaren kontzeptua eta nortasuna garatzen hasten dira; genero rolak bereganatzen ditu, eta
|
beste
haur batzuekin jolasteko nahia adierazten du. Gurasoen eta seme alaben arteko harremanak garrantzi handia izango du garai horretan gertatzen den sozializazio prozesuan.
|
|
|
Gainera, esan dugun moduan, haur batzuekin tratamendu honek ez du funtzionatzen (Pelham eta Fabiano, 2000). Hala ere, ikerketa batzuen arabera, esku hartze konduktuala tratamendu farmakologikoa bezain eraginkorra izan daiteke
|
beste
haur batzuekin (Abramowitz, Eckstrand, O' Leary eta Duncam, 1992). Baina hiperaktibitatea gutxitzen duenak ez du ezinbestez arreta gehitzen, eta arreta gehitzeak ez du beste gabe errendimendua gehitzen.
|
|
|
Horiek guztiek beren seme alabak inplikatu ahal izango dituzte prozesu horretan, eta aukera izango dute haur babestuekin gutunak trukatzeko, beren bizitzak nolakoak diren kontatzeko, batzuek besteen errealitatea ezagutzeko eta elkartasuna, konpromisoa eta ahalegina bezalako balioak lortzeko. Haurrek norberaren eta
|
beste
haur batzuen bizimoduari buruzko hausnarketa egingo dute, haien errealitatea ezagutuko dute eta gizartean duten eraginaz jabetuko dira. . Haien artean adiskidetasun loturak sortzea da asmoa, beste haur batzuk nola bizi diren, nola pentsatzen duten, beren kultura nolakoa den eta zein ohitura dituzten ikas dezaten, eta injustiziaren aurka borrokatzeko tresnak eman diezazkieten.
|
|
|
Haurrek norberaren eta beste haur batzuen bizimoduari buruzko hausnarketa egingo dute, haien errealitatea ezagutuko dute eta gizartean duten eraginaz jabetuko dira. . Haien artean adiskidetasun loturak sortzea da asmoa,
|
beste
haur batzuk nola bizi diren, nola pentsatzen duten, beren kultura nolakoa den eta zein ohitura dituzten ikas dezaten, eta injustiziaren aurka borrokatzeko tresnak eman diezazkieten. «Pobreziaren arrazoiak ezagutzen badituzte soilik har dezakete parte eta jardun gizarte bidezkoago bat eraikitzeko», idatzi Ayuda en Acción.
|
|
|
nola funtzionatzen dute trukeek? Haurrek beren jostailu zaharrak alda ditzakete
|
beste
haur batzuekin, doan Horretarako antolatutako azoka txikietan edo sarearen bidez, trukearen sistema beti bera da: haurrak dagoeneko erabiltzen ez dituen jostailuak hautatu eta beste haur batzuei ematen dizkie, bai adinagatik bai asperduragatik, eta trukean beste jostailu batzuk lortzen ditu, bere egungo beharretara hobeto egokitzen direnak.
|
|
|
Haurrek beren jostailu zaharrak alda ditzakete beste haur batzuekin, doan Horretarako antolatutako azoka txikietan edo sarearen bidez, trukearen sistema beti bera da: haurrak dagoeneko erabiltzen ez dituen jostailuak hautatu eta
|
beste
haur batzuei ematen dizkie, bai adinagatik bai asperduragatik, eta trukean beste jostailu batzuk lortzen ditu, bere egungo beharretara hobeto egokitzen direnak. Kasu batzuetan, jokoaren balorazioa egiten da, eta, horren arabera, trukea egiten da.
|
|
|
Guraso gehienek seme kutun bat dutela ondorioztatu duten ikerketa zientifikoak ere badaude. Kontua da ez dela erori behar haur bat bere anai arrebekin edo
|
beste
haur batzuekin konparatzean. «Ikasi zure anaiarengandik» edo «Zergatik ez zara izango (beste txikiago bat)» bezalako esaldiak oso kaltegarriak dira, eta haurraren autoestimua, bekaizkeria eta jelosia baino ez dute eragiten.
|
|
|
Jarraian, haur bat hazten saiatzen garenean izaten diren akats ohikoenak aipatuko ditugu: arau argirik eza, gurasoen artean iritzi desberdinak izatea, gehiegizko babesa eta gehiegizko adostasuna, anai arrebekin edo
|
beste
haur batzuekin alderatzea eta adibide txarrak. Horietako bakoitzerako aholkuak ere ematen dira.
|
|
|
Hain da berezia, ezen bi aste bakarrik lortu baititu tratamendu sakon bat egiteko behar diren 100.000 euroak biltzea, hezurretako minbizi mota bat, Ewing sarkoma, sendatzeko. Bere historia, eta Mateo, Aitana edo Pol bezalako
|
beste
haur batzuena, hainbat gaitz tarteko, elkartasunez beteta daude. Baina, batez ere, baldintzarik gabeko maitasun istorioak dira.
|
|
2015
|
|
|
Etengabeko ikuskizun xarmagarriaren ordez, irudi garbirik gabeko kasu bat dute orain begiraleek kezka iturri. Ez dakite nork, ez dakite noiz, baina badakite baten batek lapurreta txikiak egin dituela logeletan,
|
beste
haur batzuen gauzen artean.
|
|
|
Stewartek zezen baten antzera erasotzen zien
|
beste
haur batzuei.
|
|
2016
|
|
|
Leku horietan janaria eman daiteke hainbat erakunde edo elikagai bankuren bidez, eta, horrez gain, boluntario lana egin daiteke, mahaiak jarrita, platerak zerbitzatuz eta bilduz edo zentro horietara joaten direnei lagunduz. 6 Autoaren pneumatikoak aldatzea
|
beste
haur batzuentzako jostailuekin Euromermasterrak eta Gazteen Gurutze Gorriak «La Rueda de la Felicidad» jarri dute martxan, pneumatikoak jostailu bihurtzen dituen kanpaina. Gabonetako kanpaina osoan Michelin gurpilak aukeratzean, bildutako dirua jostailuak erosteko eta Espainiako eta Portugalgo familiei Gurutze Gorriaren bidez emateko erabiliko da.
|
|
|
Sexurako sena 5 eta 6 urterekin azaleratzen da eta haurrak berak bakarrik edo
|
beste
haur batzuekin batera bere gorputza ezagutzeko joera du. Historian zehar ezkutuko tokiak edo komuna erabili izan dira horretarako, baina naturaltasunez eraman ahal izateko txoko goxo batzuk diseinatu behar dira.
|
|
2017
|
|
|
Umie gudot izen beti, eztot gure hil inoizbez, pentsatu nuen momentu hartan. Horregatik hasi nintzen abesten, dantzan eta jolasean, nire adina zeukaten
|
beste
haur batzuek ohi zuten moduan, imitazioz. Baina zu ez zeunden ohituta ni horrenbeste mugitzen ikustera, ez zeunden ohituta ni ume baten legez ikustera, eta errieta egin zenidan.
|
|
|
Esaterako, bi haurrek hondarra, ura, belarra, makilak eta harriak erabiliko dituzte korta bat eraikitzeko, eta era berean, zapaldutako hainbat kolore eta formatako hosto batzuk erabiliko dituzte animaliak irudikatzeko. Hurrengo egunean, jolas eremu berera itzul daitezke eta oraingo honetan jolasak erakarritako
|
beste
haur batzuk batzen zaizkie. Haur berriek, jolasean batuz, ideia berriak gehitzen dituzte hala kortaren funtzionamenduaren inguruan (nor datorren eta nor doan, eta abar) nola animaliek egiten dutenaren inguruan (jaten dutenean edo lo egitean, esaterako).
|
|
2018
|
|
|
«, dio Noemí Garcíak, Ayuda en Acción komunikazio taldekoak. Izan ere, aukera horrek adin bereko
|
beste
haur batzuk nola bizi diren jakiteko eta haien esperientziak aberasteko aukera ematen die seme alabei. Baina bidaia haurrekin egiten denean, segurtasunarekiko beldurra areagotu egiten da.
|
|
|
Momentu berean
|
beste
haur batzu nere auzoan jakin gabe jolasten dira gerla joko birtualetan. Zure haur aurpegia ikusi dutalako bi berriren artean idazten dizkizut lerro hauek zuri, ezezagun haurra.
|
|
2019
|
|
|
Eta konplazentzia hori arriskutsuagoa da, zeren emakumea hobeto babestu baitaiteke senarrarengandik, haurra amarengandik baino. Bistan denez, desiratzekoa litzateke, haurraren hobe beharrez, ama pertsona osoa eta mutilatu gabea izatea, bere burua mamitzeko modua aurkituko lukeena lanean eta kolektibitatearekiko harremanean, haurraren bitartez tiranikoki bilatu ordez; eta desiratzekoa litzateke, orobat, haurra ez egotea orain bezain gurasoen esku utzia, eta ikasketak eta jostetak
|
beste
haur batzuekin batean egitea, berarekin harreman inpertsonal eta aratzak lituzketen helduen begiradapean.
|
|
|
Hurrena, Xabierri behatzen dio. Hau, guztiz ezaxolati,
|
beste
haur batzuk ziba batekin nola jolasten diren begira dago. Oraingoan ezin dio negarrari eutsi eta une batez, behea jota erabat, malkotan urtzen da emakume harroa.
|
|
|
Pediatrarentzat oso garrantzitsua da faktore babesleak sustatzea: aisialdiko eta denbora libreko jarduerak,
|
beste
haur batzuekiko interakzioa, gurasoen harremana eta gurasoen eta semearen arteko elkarrizketa, autoestimua, balioak… Baina, batez ere, funtsezkoa da eredu izatea, hezteko modurik onena. Horregatik, teknologien espazio libreak egon behar dira.
|
|
|
Gainera, ikastetxeak bere erabilerari buruz ezar ditzakeen arau posibleen berri emango digu, adibidez, hezkuntza lanetarako erabil daitekeen (erabilera dakarren eskola proiektu baten zati gisa), aisialdian edo txangoa edo eskola festa baten bideoak eta argazkiak egiteko. Guraso garen aldetik, eredu izan behar dugu ikastetxeko ekitaldi edo ospakizun batera joaten garenean,
|
beste
haur batzuei argazkiak atera eta/ edo hartualdi horiek sare sozialetan partekatu behar ditugunean. Sharenting aren praktika arriskutsua da adingabearentzat; beraz, egokiena da horrelako edukiak sarean argitaratzea saihestea, adingabekoak gutxienez 14 urte izan arte eta bere datu pertsonalei buruz erabaki ahal izan arte.
|
|
2020
|
|
|
" Horrela adostu genuen". Hala,
|
beste
haur batzuk ezagutzeko aukera ere badaukate. Herri lasterketetara, berriz, Sandindere moduan joaten dira, baldin eta Gernikakoak ez badoaz.
|
|
|
Gurasoek haurrak plaza bete batera eraman eta ulertzen ez badute, oso zaila izango da. Haurrek
|
beste
haur batzuk baino ez badituzte eta zalaparta handia bada, erraz desorientatuko dira. Ibilbide orri praktiko bat pentsatu behar da, saiatu, aurreikuspenak izan eta prozesuari adi egon.
|
|
|
Haurren elkartasuna pizteko jolasak Ahal duzun guztietan, eman izena aisialdiko klub, udaleku eta kanpalekuetan. Adinez nagusi diren
|
beste
haur batzuekin ikastetxekoa ez den beste ingurune batean ere balioak ezartzen laguntzen du gazteenen artean, horrelako jokoen bidez. Proposatu bere trebetasunak besteen zerbitzura jartzeko. Irudia:
|
|
|
Kolunpioa (guztiona) libre uztea, beste batzuek goza dezaten, txandaka ibiltzea da. Jostailuak
|
beste
haur batzuekin truka ditzakete, eta beste une batean itzuli, edo beren snack gogokoenaren pakete osoa eman. Hori sustatzeko, ez dago mehatxurik; errefortzu positiboa beti da onargarria eta eraginkorragoa.
|
|
|
Nerabeentzako boluntarioak: nola laguntzen die Ikusi
|
beste
haur batzuek (ezezagunak) behar dituztela, eta helduek (ezagunak) ere bai Erraza da haur batek eskolako ikaskideei eta lagunei laguntzea, baina ez hainbeste ezagutzen ez dituen eta, egoera desberdinetan jaiotzeagatik, egoera ahulagoa duten beste berdinei: ez dute janaririk, urik, etxerik eta, batzuetan, ez eta eskolarik ere.
|
|
|
Krisia hasi zenetik, haurren beharrak ez dira kontuan hartuak izan. Haurrek mugimendua behar dute, aire librea,
|
beste
haur batzuekin harremanak izatea… Eta batez ere, jolastea behar dute. Haurrek mundua jolasaren bitartez eraikitzen dute:
|
|
2021
|
|
|
Han ederki ibiliko ginela jolasean esan zidaten gurasoek. Gainera, inguruko herrietako
|
beste
haur batzuk ere joango ziren.
|
|
|
Bertan ikaragarri aspertzen nintzen, halabeharrez, ez bainuen norekin jolasean egin eta banengoen hondarrezko gaztelutxoez zein aitak uretan egiten zizkidan aguadilletaz kokoteraino. Horrez gain ezin nintzen nekez nire gurasoengandik metro eta erdira aldendu ere, zeren saiatu bezain laster, batez ere uretara sartzear nengoela edo hondartzako
|
beste
haur batzuekin solasean, aita gainean nuen ia ileetatik hartuta eskuoihalerantz eramateko asmoz. Eta ez baldin bazidaten uretan nire kasa lasai plisti plasta egin nezan uzten, are gutxiago arratsaldeetan hirian zehar bakarrik ibiltzea egiazko ala alegiazko lagun bila. Gatibu ninduten bizpahiru astebetez, eguzki zein errieta galdatan, gehienetan guztiz arrotza, meharra eta itsusia begitantzen zitzaidan apartamentu batean.
|
|
|
Erraza. Harriak bilatu, guk nahi bezala apaindu (Pazkoko arrautzekin egingo zenukeen bezala) eta beste nonbait utzi, hala nola hondartzak, parkeak eta plazak,
|
beste
haur batzuek haiekin eman dezaten. Baina sare sozialak ere sartzen dira jokoan, Rubének eta Susanak sortu zuten joko honetako lehen taldearen jarraibideek adierazten dutenez.
|
|
|
Haurrentzako psikologoek diote lau urtetik gorako haur bat gai izango dela aldaketari hobeto aurre egiteko, bere nortasunaren zentzu argiagoa garatu baitu. Adin horretan, independenteak izaten hasten dira,
|
beste
haur batzuez arduratzen dira (errazago ulertzen dituzte haurraren beharrak) eta haurtzaindegia edo ikastetxea hasi dute; beraz, dagoeneko badituzte lagunak familiatik kanpo. Hala ere, ez zaio arreta kendu behar eta denbora esklusiboan eskaini behar zaio.
|
|
2022
|
|
|
Zergatik ez oinordetzan hartu
|
beste
haur batzuen oinetakoak Oin bakoitzaren morfologia, zapaltzeko modua, zolaren higadura alde batetik bestera baino gehiago… Horrek guztiak esan nahi du, beste norbaitek zapata hori erabiltzen badu, hainbat gaitz jasan ditzakeela. 3 urte Kontuan hartu behar da 0 eta 3 urte bitarteko haurren oinaren garapen egokia “giltzarria dela ondorengo garapenerako, bizkarrezurrean eraginez”, dio Luis Espejo Antúnez Extremadurako Fisioterapeuten Elkargoko idazkariordeak.
|
|
|
Gurasoak, batez ere lehen mailakoak, izutzeko joera dute, semeak izan behar lukeen garapena ez duela uste dutenean. Oro har, hurbileko
|
beste
haur batzuekin alderatzen dute (lehengusuak, lagunen seme alabak…), eta haien garapena gainerakoena bezalakoa izatea nahi dute. Normalean, burua altxatzeko, eserita egoteko, hitz egiteko eta abarrerako atzerapenak izaten dira. haur bakoitzak bere heldutasun erritmoa duelako.
|
|
|
Haurrak txikiagoak zirenean eta haurtzaindegian lekurik ez zegoenean, adibidez, aitatxi eta amatxirekin uzten zituztela adierazi du. Gainera, azaldu du
|
beste
haur batzuen altzari eta jantziak trukatzeak ere ekonomikoki «biziki» laguntzen duela.
|
|
|
–Zuk Paulita ikusi zenuen eta Jokintxok Santo Domingoko fruta saltzaile polit hura. Biak hilik daude, baina norbaitek... edo zerbaitek haien arimak bereganatu zituen, eta orain
|
beste
haur batzuk engainatu eta hiltzeko erabiltzen ditu.
|
|
|
Azkeneko etxean bizi zen gizona pasatu zen etxera bidean; tapa tapa entzun zituen haren oinotsak zementuzko espaloian eta kirris karras gero etxe berri gorrien aurreko errauts bidean. Garai batean orube bat zen han, non ibiltzen baitziren jolasean auzoko
|
beste
haur batzuekin. Gero Belfasteko gizon batek orubea erosi eta etxeak egin zituen; ez berenak bezalako etxetxo arreak, adreilu biziko etxe teilatu distiratsuak baizik.
|
|
|
Hiri Txikian
|
beste
haur batzuk ezagutzen ditugu. Eskola itxirik dagoenez, egun guztia kalean ematen dute.
|
|
2023
|
|
|
Edo hire portaleko espaloian bertan auzoko
|
beste
haur batzuekin egin ohi hituen jolasak, lehiaketak, errietak... gaineratu behar izan du senarrak.
|
|
|
Hala eta guztiz, ez naiz ni Txusmak gehien jipoitzen duen ikaslea. Izan ere, badira nire ikasgelan Mate edo Fisika gaietan arrats dorpeagoak diren
|
beste
haur batzuk, hilero hiru suspentsotik gora ateratzen dituztenak, horiexek izaten dira Txusmaren egur gehiena jasotzen dutenak, erregelaren bidez zein maiz ere zartakoka. Besteak beste, Olarte kakanarruak, notarik kaskarrenak ateratzen dituen koitadua, hainbeste egur jasotzen du Txusmaren bitartez ezen Arotza eta guztiz esaten baitiogu, doi doi barre zantzoka.
|
|
|
Baina hizketako atzerapena errealitate bat da: bost umetik batek bere adineko
|
beste
haur batzuek baino geroago ikasten du hitz egiten. Beraz, ez da harritzekoa 15 hilabeteko haur batek oraindik ez hitz egitea edo geure buruari galdetzea “zergatik ez du hitz egiten nire bi urteko semeak? ”.
|
|
|
Horietatik, haurtzaroko gorputz tamainari buruzko estatistika laburtuak atera zituzten, 10 urte zituztenean beren gorputzaren tamaina (meheagoa, gutxi asko normala eta lodiagoa) adierazten zuten 453.169 europarren genoma osoaren elkartze azterketa baten bidez. Hala, ikerketak 200 mutazio genetiko baino gehiago sartu zituen haurtzaroko gorputz neurriaren adierazle gisa, eta horiek erlazionatu zituen helduen diabetes autoimmune latentearekin (267) eta gainerako diabetes motekin (275). Emaitzek erakutsi zutenez, haurren adipositate maila altuenak (beren burua
|
beste
haur batzuk baino lodiagotzat/ handiagotzat hartzen duten haurrak, beren burua batez besteko gorputz tamainatzat hartzen dutenekin alderatuta) LADA REN arriskua% 62 handitzearekin, SIDD arriskua bikoiztearekin, SIRD arriskua ia hirukoiztearekin eta MOD arriskua 7 aldiz handitzearekin lotuta zeuden. Haurren obesitatearekin inolako loturarik izan ez zuen diabete azpimota bakarra MARD izan zen, adinarekin lotutako diabetesa.
|
|
|
Asko gustatzen zaizkio lasterketak eta ezkutatzea! Jakina, jostailuren bat darama (ahokagarriak, panpinak, autoak…) jolasa
|
beste
haur batzuekin partekatzeko, hala nola pilota edo klarionak (eta ura koloreztatutakoa garbitzeko). Margotzeko eta haiekin jolasteko harriak bilatu.
|
|
|
Baina zer adinetan? Sei urterekin, Lehen Hezkuntza egiten duenean, adin txikikoak prest daude egun batzuk (eta gauak) naturan bertan pasatzeko —gehienak hiritik kanpo igarotzen dira, nahiz eta hiri kanpamentuak egon egunez— gurasorik gabe eta adin bereko
|
beste
haur batzuekin batera. Baina beldur asko izaten dituzte adin horiek ingurune horietan:
|