|
2000
|
|
|
Azaleko gaitzak sendatzeko ahalmena omen du santu honen urak. Sumusuako Maria Luisak kontatu zigunez,"
|
bertako
ura etxera eraman eta bederatzi egunez harekin behar duzu garbitu. Esaten dute sinistea behar dela..."
|
|
|
Sinetsi nahi al didazu, jaun André, ezen Lisboako portuan egun bat galdu genuela,
|
bertako
ur ezin geldiagoetan masta nagusitik arroako zaku bat gari jaurtitzeko, eta erori zen tokiaren inguruan zirkulu baten trazatzeko. Zeren Pisakoak matematikoki frogatu zuen fenomeno hartaz ari baitziren, igartzen zuelarik ezen masta batetik erortzen utzirikako edozein objektu leku berean erortzen zela, mastaren oinean doi, berez eta halabeharrez, nola untzia geldi zegoenean hala lasterrean eta ziztu bizian.
|
|
2001
|
|
|
Arabako mendebaldeko bigarren arana itxuratzen du Baias ibaiak. Ibai hau, nekazal ingurune batean dago, industriaren eraginik gabe, uraren kalitatea ona da, baina Rivabellosa hiria zeharkatzen duenean
|
bertako
ur hondakinek ibaia kutsatzen dute, arrain motak murriztuz. Bestalde kutsadura hau nabarmendu egiten da uda partean ur emaria gutxitzen delako eta, euri gutxiago egiteaz gain ura desbideratu egiten delako.
|
|
2002
|
|
|
Betidanik hondartza nahiko aristokratikoa eta lasaia izan bada ere, azken urteetan surflari asko ere ikus daiteke
|
bertako
uretan. Bestalde, Du Palais hoteletik aurrera Miramar hondartza izena hartzen du.
|
|
|
Baina udalerri guztiak ez dira eremu kutsatuak, baizik eta akuiferoa osatzen dute. Akuiferoa poluituta dago, eta, beraz,
|
bertako
urak arazo bera izan dezake beharrezko neurriak hartzen ez badira. Dekretua zabaltzeko helburua da ongarri gisa erabiltzen diren nitrogeno organikoak egoki erabiltzea dakarten nekazaritzako praktika egokien kodea aplikatzea.
|
|
2005
|
|
|
Hala ere, badira, ohitura osasungarri horri eutsi diotenak. Nafarroan, Bizkaian eta Gipuzkoan badago non gozatu ur terapiaz, berta
|
bertako
urarekin gainera. Nafarroan, Fiteroko bainuetxeak ematen digu horretarako aukera.
|
|
2006
|
|
|
Batetik, aterpea eskaini dion adiskidea morfinaren mendean nola erortzen den ikustea egokitu zaiolako. Bestetik, Arizkunen egin duen lagunik onena, Senperena zaharra,
|
bertako
uretan itoa aurkituko dutelako, eta haren gorpua jiratu eta ikusiko duenak pertsona hori itoarazia izan dela susmatzera eramango duelako Daniel Arruti. Ez dira horietan amaituko entomologoarentzat arazoak, ordea; izan ere, ebakuntzaren ondorioz agur esatera deliberatu zen bere neska laguna izandakoaren berriak jasoko ditu, eta ez berak aitortuak, bikotea gertutik ezagutzen duen morroi batek baizik.
|
|
|
Eta neu ere aurrera noa, Suntaren atzetik, barne patiorantz. Putzu natural bat dago hemen, eta
|
bertako
urak ere ezin sinetsizko ezaugarriak omen ditu.
|
|
2007
|
|
|
Haien bizitzak izotzaren mende daude. // Hartz zurien bizi eremua Artikoko izotz estalkiarekin bat dator, baina hartzak lehorraren ondoan biltzen dira, fokak
|
bertako
ur aberatsetara hurbiltzen baitira. // Hartz zuriek bidaia oso luzeak egiten dituzte, beste ezein hartzek baino handiagoak.
|
|
|
Urtegia betetzen ari da, baina oraindik ere baxua da
|
bertako
ur maila; herena dago beteta. Hala ere, uda nola joan litekeen ezin dute aurreikusi.
|
|
2008
|
|
|
Europako Uraren Arteztarauak ezartzen duena betetzearren, hau da, ibai guztien egoera ekologikoa hobetzearren, Euskal Autonomia Erkidegoan plan hidrologiko berri bat prestatzen ari dira Uraren Euskal Agentzian,
|
bertako
ura nola kudeatu zehazteko. Oraindik ez dute bukatu datorren urtean argitaratzekoak dira, baina eskema bat egin dute kontuan hartu beharreko gaiekin.
|
|
|
Oparotasun garaia izan zen XIX. mende amaiera Añana koadrilako zonalde horretan. Lagun andana gerturatu zen,
|
bertako
ur sendagarrietan minak arintzera.
|
|
|
Museora sartu orduko ikus daiteke, lur azpitik, Sobrongo ur sendagarriaren iturburuetako bat. Mila metro baino gehiagoko sakoneratik ateratzen da
|
bertako
ura, 22 gradu zentigradutan. «Sobrongo ura giltzurrun gaitzetarako ona dela diote eta Soportillakoa, berriz, sabel gaitzetarako», azaldu du Ainhoa Axpe museoko gidak.
|
|
|
Nafarroako erregina Joana Albretekoak toki kutuna zuen Cauterets. Hona etortzen zen,
|
bertako
ur sendagarrien laguntzaz ajeak eztitzera. Gaur egun, mendiaren eta eskiaren bitartez estresa zaindu nahi duenak ere badu inguruan non aritu, hainbertze euskaldunek ederki dakiten bezala.
|
|
2009
|
|
|
Horregatik galarazi zuten sasoi hartan
|
bertako
ura erabiltzea. Debekua ez zen bakarrik edatekoa izan; baita bogada egitea eta urarekiko beste edozein jarduerarena ere, baldin horrek bertako urarekin ikutuan egotea eskatzen bazuen.
|
|
|
Horregatik galarazi zuten sasoi hartan bertako ura erabiltzea. Debekua ez zen bakarrik edatekoa izan; baita bogada egitea eta urarekiko beste edozein jarduerarena ere, baldin horrek
|
bertako
urarekin ikutuan egotea eskatzen bazuen.
|
|
|
Baina ez ei da horren leku egokia bogada egiteko. Izan ere,
|
bertako
ura metalura da, eta arropak beilegitu egiten dira.
|
|
2010
|
|
|
TKE San Miguel Ligak eta Galiziak bat egingo dute asteburu honetan bosgarren eta seigarren estropada puntuagarriak lehiatuko baitira
|
bertako
uretan, Moañan, hain zuzen ere. Larunbatean XXVIII. Mar de Moaña Bandera (18:00etan) eta igandean AFAMO Bandera (12:00etan).
|
|
|
Estalki hori Celemin Energy enpresak patentatu du, eta hiru helburu ditu. Alde batetik, nekazaritzako soro eta finketako ureztaketa putzuetan jartzean,
|
bertako
ura lurruntzea ekiditen da. Bestetik, algak eta hondakin biltegiak sortzea saihesten du, eta horrek ura iragazteko energia kostua murrizten du.
|
|
|
Urmael txikituaren aurrean geratu naiz, ordea; eserita, hankak
|
bertako
uretan sartu ditut. Nenufareen kilimak sentitu ditut, Langabetuenearako pausoak atzeratuz.
|
|
2011
|
|
|
San Juan leizarra. eleizara bedeinkatzen. Baserri batzuetakoek, barriz, etxe eta soloetako erramuakaz batera, inguruko iturrira joan, han be erramua itxi eta
|
bertako
ura batu eta etxera eroaten eben, bedeinkatua zalakoan: urtebetean etxean eukita be ez ei zan usteltzen.
|
|
|
(48: 48) Orain,...
|
bertako
ura erabili nahi duten gizakiek soilik
|
|
|
Buztanetik bat besteari lotuak. Kisolabetik Bidasoarat joan ginen eta
|
bertako
uretan sartu. Gero, pixka bat goitiago joan behar zen, han zen pausua eta.
|
|
2012
|
|
|
Bakioko San Pelaio auzoan gertatu zen erasoa,
|
bertako
ur araztegia ren parean.
|
|
|
Sendabideen bila Diotenez, Recesvinto errege godoak giltzurrunetako gaixotasun bat zuen eta Pampliega ra (Burgos) joan zen
|
bertako
ur sendagarrien ospeak bultzatuta. Bertan esan zioten ur horiek ez zutela balio bere gaitzerako, begietako gaixotasunetarako soilik baizik.
|
|
2013
|
|
|
Ubidera abiatu zen. Burua
|
bertako
ur korronte hotzean sartu zuen. Itxaron, zer da hau.
|
|
2014
|
|
|
Zooplanktona jaki nagusitzat duten antxoa gazteen urdaila, ordea, beteagoa ageri da mapak ezponda kontinentala eta eremu ozeanikoa irudikatzen dituen eremuan, plataforma kontinentalaren eremuarekin alderatuta. Horrenbestez, plataformatik kanpo zooplankton kontzentrazioa baxuagoa den arren, badirudi antxoa gazteek probetxua ateratzen dietela
|
bertako
ur uhertasun txikiak eskaintzen dizkien abantailei. Eneko Bachiller.
|
|
|
Baina nola izan litezke eremu ezin hobeak aipatutako lehen bi eremuak, elikagai gutxiago izan arren? Batetik,
|
bertako
ura hain uherra ez denez errazago harrapa daitekeelako energetikoki interesgarriagoa dirudien zooplankton handia, eta, bestetik, antxoa gazteei harrapakarietatik ihes egiteko aukera handitzen dielako. Gainera, badirudi urdailaren betetze maila altua (pisu handia) egoera biologiko onaren adierazle izan daitekeela, eta hori lagungarri suerta daiteke antxoa gazteen stockaren neguko biziraupenean (hots, errekrutamenduan), hein handi batean.
|
|
|
Hango eskutitzak eman (aditu nuenez, itsasontzi bakarti hartan, hiru gizon hiltzen ziren egunero sukarrak jota), eta aurrera jarraitu genuen. ...ehiagotan ere porturatu ginen, non herioaren eta merkataritzaren dantza alaiak oraindik segitzen duen gelditasunezko giro lurtarrez, galdan dagoen katakonba batean bezala; formarik gabeko kostaldean zehar, erresaka arriskugarriz azpilduta, natura bera ere sarkinak aldentzen saiatuko balitz bezala; sartu eta irten ibaietan, bizitzaren barruko heriozko korronteak?, bertako hegiak lokatzez ustelduak,
|
bertako
urak basaz lodituak eta mangle bihurrituen mendean, zeintzuek, gure aurrean, oinazez okertuta baitziruditen, etsipen ezdeus baten zorian. Inon ere ez genuen geldialdi aski luzerik egin hango inpresio xehea jaso ahal izateko, baina itolarri lauso eta hertsiaren sentsazio orokorra areagotu egin zitzaidan.
|
|
|
motor elektrikoak. Korronte zuzeneko motorrak (edonork egin ditzake etxean, esfortzu handirik gabe) eta indukzio motorrak (esaterako, garbigailuen barnean aurki daitezkeenak;
|
bertako
ura ponpatzea dute helburu) aurkeztuko dizkiete.
|
|
2015
|
|
|
Osasuntsua delako guztiz famatua da Urberuagako ur ederra. Ba omen ditu
|
bertako
urak burdina, fosforoa eta batek daki zenbat osagarri gehiago. Ahul eta indarge zebilen jendea hona etortzen zen sendatzeko eta indarrak berreskuratzeko asmoz.
|
|
|
Egoerarekin itota, udako arratsaldeetan etxetik irteten hasi da. Eta hala, errekara joan da egun batean, biluztu eta
|
bertako
uretan bainatu. Bakarrik zegoela uste arren deabru ikusezin batek orotariko zirriak egin dizkio eta andreari gustatu, hainbeste ezen eta hurrengo arratsaldeetan errekara itzuliko baita.
|
|
2016
|
|
|
Araztegia egiten ari dira Beizaman,
|
bertako
ur zikinak tratatzeko
|
|
|
Uretan ez ezik, kostaldeko jalkinetan ere metatzen ari da zesio (2011ko isurien% 1 inguru). Azken lanen arabera, kostaldeko eta batez ere, Fukushima inguruko jalkinetan,
|
bertako
uretan baino 5 aldiz zesio gehiago dago 2016an. Kopuru hau erdira murrizteko, gutxienez 10 urte igaro lirateke.
|
|
|
erabaki horrek hainbat eragozpen ekarri dizkio,
|
bertako
ura denbora luzean geldirik egon delako.
|
|
|
Ahaztu egiten zaigu, lur garela gu geu ere (ik, Has, 2, 7). Gure gorputzak planetaren osagai berberak ditu; bertako aireak ematen digu arnasa eta
|
bertako
urak biziberritu eta indartzen gaitu?.
|
|
|
motor elektrikoak. Korronte zuzeneko motorrak (edonork egin ditzake etxean, ahalegin handirik gabe) eta indukzio motorrak (berbarako, garbigailuen barnean aurki daitezkeenak;
|
bertako
ura ponpatzea dute helburu) aurkeztuko dizkiete.
|
|
|
Ordea ez zen itxura horrek edo banyera terminoak aditzera ematen zuten leku inozentea. Haraino hurbiltzea lortzen zutenak berehala konturatzen zirenez,
|
bertako
urak ez zeukan lasaitasunik, eta, itsasoaren puxketa bat bailitzan, etengabeko dardara batek kutsatzen zion gaina. Halere, kontraesan zirudiena uraren mugimendua gune guztiz itxi bateanargitu egiten zen bisitari horiek urpeko burbuilez jabetu eta putzua ur jaiotza zela onartzen zutenean, eta erabat desegina ere gelditzen zen bisitari berorien bigarren aurkikuntzarekin:
|
|
2017
|
|
|
Wan Fun en, Yang lin bizi zen herrixkan, bazegoen iturri famatu bat:
|
bertako
ura, gardena, garbia eta fresko freskoa zelako; baina benetan famatu kondaira batek egin zuen. Elezaharrak zioenez, norbaitek gaixotasunen bat edukiz gero, eta iturri hartatik edanez gero, gaixotasun hori desagertu egingo zen.
|
|
|
Lurra planetan ditudan mezulariek zure egoera zein den jakinarazi didate eta amets honen bidez gauza bat esango dizut: Wang Fun en dagoen iturriaren elezaharrak egia dio,
|
bertako
ur gardenetik bi trago luze edan, begiak pixka bat igurtzi eta ikusmena berreskuratuko duzu. Baina gogoratu hau:
|
|
|
Horren aurrean, atezainak erabaki du kasu oso berezietan erabiltzen den erreserba depositua martxan jartzea. Hala ere, erabaki horrek hainbat eragozpen ekarri dizkio,
|
bertako
ura denbora luzean geldirik egon delako. Beraz, uraren kalitatea ez da ona, eta, ondorioz, ura ez da edangarria.
|
|
2018
|
|
|
Eserita geunden lekutik, aurreko etxeko burdinazko ateetan gora bizi bizi arrosa kolore zoragarrian igokari ikusiaz arantzarik batere ez zuten buganbilla samurberak, geure buruekin alderatuz; guk aldiz, hango
|
bertako
uretan harrapaturiko eskimarrak, nahiz eta arantza lakatz lakar gogorrez beterikoak izan, beldur gutxirekin ederki asko sabeleratzen genituela sudurpetik barrura, pentsaturik. Itsasotik hara, maskor barnean lizunki uzkurturik, itsas usain indartsuz, jateko ziren haien sexu alderdiak pol pol urtsu, afo afo, mamitsu... zaporean zein gustutsu!
|
|
|
" Ibai Eder urtegian herritarrok debekatuta daukagu bainatzea,
|
bertako
uraren erabilera gizakien kontsumorako delako. Txistea dirudi, baina zaborrak lepo etortzen dira Matxinbentatik behera, errekan zehar.
|
|
|
Euriaren eraginez gai toxikoak filtratzen zirenez, likidoa araztegira bideratzeko sistema bat ipini zuen enpresak neurri zuzentzaile lez, baina EH Bilduk erakutsi du sistema horrek ez duela funtzionatzen. Likidoa Ibaizabal errekara ailegatzen da, eta
|
bertako
ura kutsatua dagoela egiaztatu du Labaqua Tecnalian eginiko analisi bategaz.
|
|
2019
|
|
|
Ander Añibarrok aipatu duenez,
|
bertako
ur horniketa sistema oso zaharra da eta kontrolik gabe eraiki da: " batzuetan hodiak bata bestearen gainean jarri ziren".
|
|
|
jasotzen ari du, jaso baietz! Lurrazaleko tenperatura igotzen ari den neurrian, bere ondoko airea ere berotu egiten da, eta
|
bertako
ur ttantta ttikiak lurrindu eta desagertu. Metro batzuk gorago dauden ttantta ttikiak oraindik kondentsaturik dirautenez, lainoa igotzen doala ematen du.
|
|
|
Arketa handia dago egina,
|
bertako
urak hartu eta herrira ekartzeko.
|
|
2020
|
|
|
Zoazte errekara eta
|
bertako
urez zilarrezko griala bete. Gero, itzuli ganbera ezkutu honetara eta grialeko uretan bustitako eriez gurutze saindua egin ezazue libratu nahi duzuen arima erratuaren gainean, horrela argitasunezko bidea non den erakutsiko baitiozue.Hori guztia egin ondoren, griala burdinazko kutxatilan berriro sartu eta irten zaitezte ganbera honetatik betiko.Zuen isiltasuna izan behar da gero, akordio hau betiko sinatuko duena.
|
|
|
Inguru horretan zen iturriko ura ermitaren aldare azpitik igarotzen zen. Garai hartako sinesmenek ziotenez, San Juan bezperan eta egunean hara hurbildu eta
|
bertako
ura edaten zutenei zenbait gaitz sendatzen zizkiela, bozioa eta herpesa, besteak beste. Inguruko herrietako jendea biltzeaz gain, Oñati (Gipuzkoa), Durango (Bizkaia) eta beste zenbait herritatik etorritako jende andana biltzen zen San Juan inguruan.
|
|
|
Urte batzuk geroago, 1840ko hamarkadan hain zuzen, Azkoitiko medikua zen Bonifacio Gil y Rojasek bultzatuta gaixo batzuei ur hori eman eta gero egindako proba batzuen ondoren ateratako emaitza onak zirela ikusi zuten. Hori horrela, Azkoitiko Udalak lur horiek erosi zituen
|
bertako
uraren propietate sendagarriez baliatzeko. Segidan, herriko Miserikordiari lur horiek esleitu, eta 1846an altxatu zuten San Juan izenez ezagutuko zen bainuetxea.
|
|
|
|
bertako
ur berde argia.
|
|
|
Hemengo ura ere hilgarria da aintzira alkalinoa baita, baina flamenkoak dira animalia bakarrak
|
bertako
ur korrosiboetatik edan dezaketenak buruko guruinek gatza ezabatzen dutelako eta sudurzulotik drainatzen dutelako.
|
|
2021
|
|
|
Julian Abando (Kirikiño); Min hartu arren, eutsi dio sendo eta han gelditu da (Barriola); Ahoa nekatzen bada ere, bihotza ez da nekatuko (Duvoisin); Eginahalak eginda ere, ezin astoa mugitu (G. Mujika); Hitz laburtxoak izanik ere, horiek jakin behar dira noiz eta nola esan (Beobide); Hi urkamendian hagoala ere, Jainkoari beldurrik hartzen ez diok (Lardizabal); Diyotalarik ere nahitasun bikaina, nere amoriyuak falta du ordaina (Bilintx); Ez egizu hori esan, jauna, edozein euskaldunen aurrean, danak dakie baina (Agirre); Bolara baten emanagatik
|
bertako
uraren famak, ardo pixka bat beharrezko du osasun ona daukanak (Uztapide); Zernahi ere den, egiazko misterioa euskararen iraupena da, ez jatorria (Mitxelena); Urrikaldu zaitez nitaz, nornahi zarela ere (Atxaga); Baina zein ere handiak lirakeen irabazle horiek, ez lukee pits bat balioko (Mendiburu); Txahala esaten iako edozein behikumeri, dala arra, dala emea (Mogel); Datorrena datorrela, baietza ...
|
|
|
2 tzeari eman (dio) joskera ere ageri da tradizioan, gipuzkeraz behintzat; hau da, ekinen erregimenera lerraturik: Otzak ikaraz atera zan ibai aldera, ta
|
bertako
ur jelatan matazak jo ta garbitzeari eman zion (Etxaniz).
|
|
|
Zorionez, azkar asko gerturatu gara hego ekialdean dagoen Albaniako Erriberara. Kostaldeko brisa izan dugu beroaren kontrako txertorik onena eta, horregatik, Itsaso Jonikoarekin topo egin orduko, beste kolore bat hartu du bidaiak,
|
bertako
ur urdin ederrarena.
|
|
|
Baina, hala ere, ez dut
|
bertako
ura edango.
|
|
2022
|
|
|
Argiñetatik gertu, bainuetxea izandako ikastetxe bat ere badago. 1826an eraiki zuten, eta
|
bertako
urak sulfuroa omen zuelako egin zen ezagun.
|
|
|
Pedro Arrojo ikertzaileak dio hau dena giza eskubideen aurkako erasoa dela. Villafrancan ezin dute
|
bertako
ura edan eta gobernuak ematen dien soluziobide bakarra da Nafarroako ubidetik hartzea, askoz garestiagoa izan arren.
|
|
|
Ikusteke dago etorkizunean emango diren pausuak pribatizazioaren bidean ote diren; momentuz, duela zenbait urte Madrilen aurrekari izan zen Canal Isabel II an emandakoak jarraitu direla ohartarazi dute. Eta horren aurrean, ezinbestekotzat jo dituzte hurbileko kudeaketa eta herritarren parte hartzea, oinarrizko baliabidea dugun
|
bertako
urik gabe ez gelditzeko.
|
|
|
Kantxilean ura beti fresko mantentzen da: ura poroetatik iragazten da eta, kanpoko lehortasunean lurruntzeko beharrezkoa den berotasuna
|
bertako
urari" lapurtu" edo galaraziko dio. karamelizatzea ik. Maillarden erreakzio. karamelua es: caramelo; fr:
|
|
2023
|
|
|
Urtero, martxoaren bukaeran izan ohi da ozeano globalaren azaleko tenperatura handiena (60° eta 60° latitudeen artean neurtua), hego hemisferioan aurkitzen baitira ur masa handienak Indiako Ozeanoan eta Ozeano Barearen hegoaldean nagusiki eta hango udaren amaieran metatu baitute berotasun gehiena
|
bertako
urek. Aurten, halere, bi ezohiko elementu ikus ditzakegu:
|
|
|
Iturri txiki bat zegoen plazaren erdian, metal ura ematen zuena. Igonek begiak garbitu zituen
|
bertako
urarekin.
|
|
|
Izan ere, XXI. mendeko lehen hamarkadan zailtasunak hasi ziren udalarentzat uraren kontura, Nafarroako Gobernutik ohartarazi zietenean betiko putzuen edangarritasunak ez zuela berme nahikorik. Sarak artxibategiko txostenean irakurri ahal izan zuenez, 2009ko azaroan zegoen datatuta
|
bertako
urari buruzko lehen neurketa negatiboa, ikuskatzaileek osagai kimiko kutsatzaileak detektatu zituztela eta. Azterketak zioen, halaber, urte luzeetako nekazaritza intentsiboaren praktikak Ebro ondoko putzuak kutsatu zituela, ongarri kimikoak lurretik iturrietara iragazi zirelako.
|