|
2010
|
|
|
Beste hainbat koloniatan ere pluralismo erlijiosoa oso indartsua izan zen. Europako etorkinek beren sinesmenak mantendu egin zituzten eta, era berean, handik eta hemendik, talde
|
berriak
sortu ziren. Honela, Europako edozein mugimendu berri berehala txertatzen zen kolonietako biztanleen artean.
|
|
|
Askotan diferentzia arruntenek eragin soziologiko handiagoak dituzte beste ezaugarri sonatu batzuek baino. Dena den, pluralismoaren auzian hainbat giza talderen ardatz nagusiak... bereziak dira, eta gorabehera
|
berriak
sortzen dituzte.
|
|
|
Duela berrogeita hamar urte, fabrika zahar horretan hasi ziren metala urtzen eta forma
|
berriak
sortzen. Gero patente propioak etorri ziren, hasieran oso forma xinple eta baldar batzuen patente merkeak besterik ez.
|
|
|
Niri bezala, halere hango merkatuaz arduratuko den norbait behar dugu. Momentuz salmenta eremua besterik ez da, baina laster produkzio gune
|
berriak
sortu —edo erosi— egingo ditugu bertan ia mundu osoko beste toki askotan bezala, deitu Txekia deitu Txina.
|
|
|
Emeki bada ere, eguneroko jardueran, hiztunek desberdintasunak sortzen dituzte hitz egiterakoan, tokian tokikoak, eta hauek, denboraren indarrez, hizkuntza bera bestelakatzen ahal dute, mintzaira desberdinak sortuz. Hauxe da, hain zuzen, hizkuntza
|
berriak
sortzeko bideetariko bat.
|
|
|
Hirugarren hedapena planetako iparraldean gertatu zen; duela 10.000 urte ipar aldea jendeztatu gabe zegoen, izotzak estaliak zituelako eremu haiek. Klima aldaketa batek lurralde hauek kolonizatzaileei ireki zizkien eta hemen hizkuntza familia
|
berriak
sortu ziren denborarekin: paleosiberiarra eta eskimo aleutiarra.
|
|
|
Denborarekin bizirik dauden hizkuntzak aldatuz joaten dira: hitz
|
berriak
sortu, hiztunen eguneroko jardueran hitzak bestelakatu (moztuz, laburtuz, silabak tokiz aldatuz...), inguruko mintzairen maileguak onartu.
|
|
|
Teknikaren bilakaerak gizartean duen eragina ikertuta, azaldu zuen Lewis Mumfordek, teknikak naturan egokitzeko eta pentsatzeko boterea handitzen du, baina era beran, arazo
|
berriak
sortzen ditu.1165 Erremintak, giza-eskuak darabiltzanak, gero eta gehiago automatizatu dira azkeneko mendean. Prozesu teknikoaren hasieran eta amaieran baizik ez du parte hartzen eskuak.
|
|
|
Autodeterminazio irizpidearen arabera gutxiengoek autodeterminazio eskubidea izango lukete. Baina, gatazka motibo
|
berriak
sortu zirenean, mapa berria behin eta betikotzat geratu zen.
|
|
|
Antonio Gramscik, Kartzelako Koadernoetan, Note sul Machiavelli edo Makiavelori buruzko apunteetan, politika handia eta politika txikia bereizi zituen. Politika handia estatu
|
berriak
sortzeaz, organismo sozioekonomikoaren aldaketaz eta halako arazo larriez arduratzen dena da. Politika txikia, berriz, egitura eman baten barruan, gobernuaren jabetzari buruzko norgehiagoka eta aspektu partzialen behin behineko konponbideari dagokiona da.
|
|
|
" Molekula berdinen kopuru baten ezaugarriak ez dira molekula bakar baten ezaugarriak. Asko izatean, prcpietate
|
berriak
sortzen dira. Molekulen portaera bakarra izanda edo multzoan egonda, zeharo desberdina da.
|
|
|
Egia erratera, ehule zaharrak ez zuen xehetasunik ahaztu oin oihalak egiterako orduan; mandatariari galde eginik ea norako ziren, meskitako edo jauregitako, leku ilun edo argitsutako,* zalema: mahomazaleek usatzen duten diosala. haren araura hautatu zituen koloreak eta irudiak; baita artilea, zeta, brokante edo gamelu ilea usatu behar zuenetz erabaki ere; halaber irudiez denaz bezainbatean, non Siria-koak, Pertsia-koak eta turkiar lurraldeetakoak bat eginez, gai izan baitzuen molde zaharrak nahastuz
|
berriak
sortzera; bada, haren antzeak ez zuen parerik. Hain leinuru piztuak ilkitzen ziren oin oihaletatik, non, ganbera edo meskitarik ilunenean ere ñir ñir eginen baitzuten, hala nola izarrek gauaren beltzean.
|
|
2013
|
|
|
Hots eta mugimendu
|
berriak
sortu ziren hirian: poliziaren sirena etengabeak, helikopteroen kalaka halaber etengabeak, autopistako sarbideetako kontrolak, kale erdian edo etxeetan egindako galdeketak.
|
|
|
Misio
|
berriak
sortzea bezain garrantzitsua zen ordura artekoei eustea, eta alde horretatik ere aurrerapenak nabariak izan ziren Lasuenen agintaldian. 1785etik 1803ra, aipatu den bezala, misioak bederatzitik hemezortzira pasatu ziren, eta misiolariak hemezortzitik berrogeira.
|
|
|
Hala bada, misio
|
berriak
sortzeko ahaleginean batera jardun zuten Lasuenek eta Boricak; baina, arestian aipatu bezala, Chapmanen hitzetan devoted friends zirenek tirabirak ere izan zituzten une askotan. Haietako bat, fraideen eskoltekin lotutako auziagatik.
|
|
|
Industria aroaren garapen eredu honek buldozer moduan irudikatu edo espaziountzi moduan irudikatu (edo biak) —, baditu sustraiak indoeuropar pentsamoldean. Emankortasun funtzioa menperatuz eta gizarte
|
berriak
sortzeko hedapen asmo mugagabea legitimatuz, garapen itzela sortu du modernitate europarrak. Horren zordun eta onuradun gara gu.
|
|
|
Hizkuntzen ekologiak, jakintza adar
|
berriak
sortzen saiatzeaz gain, enborra dakar bestelakoa.
|
|
|
Hiru mailatan hel dakioke gai honi. Elkarrekiko antagonikoak izan litezke hiruak, baina posible da elkarren osagarri ulertzea ere. a) Lurralde hegemoniarik gabeko komunitate saretu izaten ikasi, b) lurralde hegemoniaren gaia politikoki planteagarria izan dadin epe luzeko estrategia bat landu, eta c) ‘lurralde’ edo gune hegemoniko
|
berriak
sortu. Hizkuntzaren inguruko estrategia asko edo gehientsuenak bil litezke hiruotan.
|
|
|
Hegemoniaren gaiari heltzeko hirugarren angelua: hegemonia gune
|
berriak
sortzea.
|
|
|
Gauza atipiko
|
berriak
sortzeko garaiak beste batzuk zirela dirudi, eta bada halako erresistentzia mental bat bazterretan esperimentu edo pauso estrategiko handi xamarren aipamenaren aurrean.
|
|
|
Hiztun komunitatearen lehen politika sukaldea antolatzea da. Hasteko, antolatuta dagoen sukalde prekario honen mantenimendua egitea, eta tresna
|
berriak
sortuz joatea, kontu korrontean dagoen aurrekontu apurrarekin. Segitzeko, sukalde hobe bat izateko bideak lantzea, eta etxeei buruzko debatean bere partea jartzea.
|
|
|
Hori da pentsamendu organiko zabalak egin behar duena: lehentasunak usaindu, estrategiak multzokatu, adar
|
berriak
sortu.
|
|
2014
|
|
|
Geroago, autobidea planifikatu zutenean, gure lekuak kendu zizkiguten, autobideak berak leku
|
berriak
sortuko zituelakoan.
|
|
|
Abilidade eta ironia handiz, errepresentazioaren kritika egiten zuen bere lanetan. Materialak pilatuz idazten zuen, errepikapenak erabiliz harreman
|
berriak
sortzen zituen gauzak eta hitzen artean, eta horrek testuen ohiko irakurketa jarraitua iraultzen zuen. Ondorioz, beste atentzio bat eskatzen dute bere lanek.
|
|
|
Lucak, jatorriz errumaniarra, lengoaia dardarazten du, totelka uzten du. Lengoaia eta lurraren arteko harreman
|
berriak
sortzen ditu. " Hori ote da linguistikaren izateko modu posibleetako bat?", galdetzen du Deleuzek.
|
|
2015
|
|
|
Hori da konnotazioa, Barthesek mito deitu zuena, hain zuzen.114 Eta hori da artikulazioaren maila. Adierazle batek hainbat eta hainbat adierazle batu ditzake, euren adierak eraldatzen eta zentzu
|
berriak
sortzen. Hori da, orobat, praktiken konfigurazioaren maila, adierazleak kate berrian uztartuz atontzen baitira figurazio eta sorkari berriak.
|
|
|
Metaforaren logika, berriz, ardatz paradigmatikoan aurkituko dugu: funtzio edo kontzeptu berbera omen duten adierazleak euren artean ordezten dituen ardatz bertikal bat.122 Hortaz, metonimian esanahiak josiz konfigurazio
|
berriak
sortzen dira, metaforan, ordea, baliokide edo funtziokideak diren adierazleek elkar ordezten dute. Metonimian, Korrika eta Euskal Herria elkarri lotuta datoz batetik bestera ondokotasunez esanahia lerratu delako; metaforan, bata bestearen ordez dator, ordezkari eta ordezkatu paperak jokatuz.
|
|
|
Ikonoa ulertzen duen komunitateak ez du esanahi edo zentzu berririk sortu behar, ez du interpretatu edo adiera negoziatu behar, emanda dute. Baina konfigurazioa irekitzen denean, praktika eta esanahi
|
berriak
sortu eta barneratu behar dira; horrela, sintagma mugatutik sintagma mugagabera eta sintagma askoren elkarlotzera pasa gara. Bestela esan, signifikatze praktikei buruz jakintza berri bat dugu, badakigu signifikatzea dela kolusioen jatorria eta izaera.
|
|
|
Estatuaren mendean, beraz, instituzio horiek egitura sozial eta jende mota
|
berriak
sortu zituzten, prozesu horietan ordenatu eta hierarkizatu zen sistema sozial berria, eta aberrazio zein anomalia asko agertu. Ez dira haiek lehengo bizi formen hondarrak soilik, ezta prozesu horien nahi gabeko ondorioak edo erreakzio borroken emaitzak ere, osterantzean, estatalizazio, nazionalizazio eta industrializazioaren mozkinak izan dira, eta dira.
|
|
|
eragiten duen zapalkuntza tasak hausten duen menderakuntza gainditzen duenekoa. Orduan, beste forma batera jo behar da, jazoera
|
berriak
sortu askatasun eta elkartasun jarioan jarraitzeko.
|
|
|
Bidenabar esan, desiren produkzioa zirkulu itxi bat da: Identitateak anomalien eratze indarra eta gainezkatze ahalmena desiratzen ditu, anomalien primitibotasuna eta araugabetasun irrazionala nahi ditu (Identitatearen begietan, anomalia etena da, haustura, eta erreal
|
berriak
sortzeko eta eratzeko indar oinarrizkoenak ditu); baina, anomaliek, berriz, Identitatearen ahalmen instituituak desiratzen dituzte. Alde horretatik, anomaliek beren muinean omen diren anomaliak dituzte fantasiabide:
|
|
|
Esan bezala, toki geografiko edota espazio denbora sozial bereko publiko orokorrak desagertuko dira, erreferentzia instituzional eta normatiboak atomizatuko dira. Baina, desinkronizazioa areagotu arau, sinkronia
|
berriak
sortzeko teknologiak ere ugalduko dira, haien bidez aldi eta kontu baterako bilduko dira jendeak, hainbat praktikatan bildu ere. Baina gauzak erruz aldatu ezean, ez da tokiko sinkronia orokorrik izango.
|
|
|
Baditugu halakorik asko, baina ez dirudi nahikoa direnik, ziurtasuna eta, batez ere, ekintzen zentzua berreskuratzeko.81 Hor hasten da, beraz, eguneroko borroka eta ahalegin sozio sinbolikoak: praktikak bestela artikulatuz lehengo artikulazioak irauli eta eraldatu, praktika
|
berriak
sortuz altxatutako egiturak pitzatu eta eraitsi...
|
|
|
Euskara eta euskal Zera objektibatuz euskalduna izateko modu eta aukera
|
berriak
sortu ziren; inguruko gauza eta egoeretan, min egiten omen zion horretan bertan ere, topatu du jarraipen hari bat asmatzeko bide. Esaterako, objektibazio zientifikoak diskurtso moderno eta sendo bat eman zion euskaldun eta euskal herritar askori diferentzia identitate jokoan; Erromantizismoaren alienazio eta autoadierazpenaren hipotesiak oinarri ezin hobeak izan dira motibazio politikorako; folk bilduman mututu ziren kantak berpizturik enjoy euskara leloa sartu zitzaion buruan makina bat jenderi; euskal Zereko herria aberria zela sinetsirik hainbatek eutsi ahal izan zion deserriari, barneeta kanpo deserri arrotzari; Olentzero eta Mari Domingiren jaia asmatuz eta ospatuz euskal kutsu bat eman diogu kontsumo zartadari, aitzakia aurkitu dugu behinola eguberri egun argi berria zela kontatzeko...
|
|
|
Bakhtinek zioen legez, praktiketan milaka ahots ditugu, zein entzungo dugun gure erabakia da. Testuinguruak estu edo lasai bideratuko ditu erabakiak, baina oroz gain, elkarlanean sortzen diren kolusioek, konfigurazioek, egingo dute kodetze lana; han artikulazio
|
berriak
sortuz eta bizituz badugu nor izan geurez, agentziaz jabetzea da bidea eta emaitza.
|
|
|
Publikoa hor dela jakin arren, ez diote plazer bikariorik opatzen, aldiz, eurena bilatzen dute. Halako praktikak, bizi forma
|
berriak
sortzeko praktikak dira maizenik; antzezpenak bainoago, aurkezpen hutsean aritzen diren proba saioak. Euren kabuz, euren baitarako, izateko modu berriak asmatu, entseatu eta bizi nahi dituzten guztien ezaugarria izan ohi da aszetismo hura:
|
|
|
Aipatu praktika horiek guztiak ez dira berariaz antolatu behar Sistema edo Boterea edo Identitatea edo Egitura aldatzeko asmoz, gehienetan bestela bizitzeko behar, nahi, desio eta ahalegin arruntetan sortzen dira. Baina horregatik ere, nahigabean edo nahita, eremu
|
berriak
sortu eta estrategia gisako dinamika sortzeko gai izan daitezke.
|
|
|
Izan, praktika postpornografikoak bereziak dira hainbat alderditan: lehenengoa, praktika horiek galzorian, gutxituta edo baztertuta dauden kolusioak sorberri ditzakete, edota guztiz berriak direnak eta lehengo anomaliak lotuz zentzu komun
|
berriak
sortu; bigarrena, sinbolikoki berritzaileak izateaz gain, soziogeneoak dira, elkarte sortzaileak alegia; eta hirugarrena, zentzua bere baitan sortu, garraiatu eta kutsatzeko gai izaten dira. Azken alde horretatik, argi dute izaera metonimikoa.
|
|
|
Jantziak euskal Zera ikono jakin batzuetan ixteko bide bihurtu dira. Anomalia, beraz, jantzi horiek ostera ere lanerako erabiltzea izango litzateke, edo jaietan jantzien eginkizun identitarioa iraultzea, auto parodia eginez edo figurazio
|
berriak
sortuz.
|
|
|
Baina, aldarrikapena egiten duenetik, praktikari buruzko praktika egiten duenetik, ez al du beste artikulaziorik egiten? Ez al du euskara beste baliokide askorekin artikulatzen eta horrela konfigurazio
|
berriak
sortzen. Koldo Izagirreren berbak, berriro:
|
|
|
Labur esan, jarioa izaten jarraitzen badu, eta indarrik badu jario horretatik forma ihartu eta fosilduren bat ekoizten den bakoitzean hura urtzeko haina. Horregatik, funtsezkoa da sorkuntza jarraipena, sortze jarioari eustea, praktikarik praktika konfigurazio
|
berriak
sortuz, eta aurrekoekin josiz. Eta, orobat, konfigurazio itxiak, ikonoak, espektakuluak, produktuak eta abar eraisteko eta deskonposatzeko behar beharrezkoa da zentzugintzaren eta signifikatzearen barrengoei buruzko jakintza semiotikoa:
|
|
|
Badugu askatasunerako tartea, beraz. Tarte hori da politikaren esparrua; independentista
|
berriak
sortzeko dagoen posibilitatea".
|
|
|
—Militarrek uste zuten plan eta saio
|
berriak
sortu zitezkeela beste kartzela batzuetan, bereziki ihesaldi hark presoentzako bukaera ona baldin bazuen. Hala, alarma jo zuten eta kartzela guztietan presoen inkomunikazioa berrindartu zen.
|
|
|
465. " Sendotu beharreko lokarria" editoriala (Landeia, 47, 1996ko azaroa): ELAk presoen gaian hartutako konpromisoak" badu zerikusirik hain premiazkotzat jotzen ditugun komunikazio eta elkartasun dinamika
|
berriak
sortzen joateko erabakiarekin;[...] presoen egoerari buruzko sentsibilizazio eta konpromisoa. adiskidetze edo errekontziliazio prozesuan urrats txiki baina garrantzikoak izan daitezke"; onartzen du gai honetan, beste hainbatetan bezala, ELA egiten ari den apustua ez dela" arrisku eta kontraesanik gabea[...] baina arrisku, kontraesan eta guzti, ezinbestekotzat jotzen dugu adiskidetzearen...
|
|
|
" Aukera paregabea" ikusten du" independentzia bidean ardura eta esfortzuak konpartitu eta elkarlanerako adostasun eta bilgune
|
berriak
sor daitezen", bide horretan aurrera egiteko bere borondatea ziurtatzen du, eta" alderdi politiko, sindikatu, kultur bilgune, gizarte antolakunde eta oro euskal herritarrei[...] beharrezko konpromezuak hartu eta urrats zehatzak eman ditzaten" eskatzen die; urratson artean" gaurko zatiketa instituzionala gainditu" eta euskal lurralde guztiak" bere baitan hartuko ditue...
|
|
|
" Jauzi kualitatiboa" eman zuten, eta Espainian negozioen munduan aritzen diren abokatu bulego handienen merkatuan toki bat egitea lortu zuten. Laster, aukera
|
berriak
sortzera zihoazen. Alonso Urebak asko zuen esateko nazioarteko finantza krisia lehertzearekin batera.
|
|
2016
|
|
|
" Noiztik adierazten du aktibista batek bere benetako pentsakera jende arrotzaren aurrean?", entzun zuen orduan Sabinoren ahots bestetan baino larderiatsuagoan. Carlosek eztul bat probokatu zuen bere kontzientziaren zati onaren tonu
|
berriak
sortzen zion nahasmena disimulatzearren.
|
|
2017
|
|
|
Urtean euskarazko bizpahiru rock disko argitaratuta joan zen 80ko hamarkada hasiera, eta disko horietako bakoitza oasi moduko bat izan zen basamortuan. 1985etik aurrera, harrobi izandako Errobi taldearen berpizte laburraren eta behin betiko agurraren ondoren, izen
|
berriak
sortzen hasi ziren, Kortatu horietako bat.
|
|
|
Laburbilduz: bertsioetarako hitzak eta kantu
|
berriak
sortzea proposatu zuen, bai euskal tankerakoak bai aire berrietakoak, eta ez zen proposatze hutsean geratu, baita egin ere. Hamaika kantu konposatu eta itzuli zituen, adibidez Bob Dylan-en" Blowin' in the wind", 34 Luis Amilibiak" Entzun aizetan" bihurtuta kantatzen zuena.35 Horra hor euskarak okupatutako ingelesezko espazioaren adibide paradigmatikoa.
|
|
|
Pazientziarik ez badugu, beraz, zertarako jarraitu betiko eskolarekin, txapa amaigabeekin? Bestetik, belaunaldi digitalaz ari garren arren, teknologia berriek arazo
|
berriak
sortu dituzte, oraindik ere ebazpenik edo konponbide argirik ez dutenak. Gailuek, ez dezagun ahaztu, alkohola edo drogen pareko menpekotasuna sor dezakete!
|
|
|
Zabalketa honetan hasierako hizkuntza aldatzenjoan zen, gero eta desberdinagoak ziren
|
berriak
sortuz. Hiztunek hizkuntza aldatzeko duten ahalmenean oinarrituz, emigrazio honek mintzaira aniztasun handia eman zuelakoan daude adituak.
|
|
|
Hirugarren hedapena planetako iparraldean gertatu zen (berdea mapan); 54 paralelotik gorako aldea j endeztatu gabe zegoen, izotzak estaliak zituelako eremu haiek. Duela 10.000 urte klima aldaketa batek lurralde hauek kolonizatzaileei ireki zizkien eta hemen hizkuntz familia
|
berriak
sortu ziren denborarekin: paleosiberiarra eta eskimo aleutiarra.
|
|
|
nazio askotako pertsonak komunikatzea eta, maila bat lorturik, aski dauka hiztunak. Komunikatzeko gai baina gramatikalki erabat zuzenak ez diren hiztunek mintzamolde
|
berriak
sortzen dituzte, tokian tokikoak, eta ondorioz, denborarekin hainbeste diren hiztun" trakets" hauek hizkuntza bera ere alda dezakete.
|
|
|
Denboran barna atzera egiten den neurrian, begi bistakoa da euskalkien arteko desberdintasunak txikiagoak zirela iraganean. Honek erakusten du hizkuntzak bereizten joan daitezkeela desberdinak eman arte; funtsean, hauxe da mintzaira
|
berriak
sortzeko manera bat (5), hezkuntza sistema batek batasuna mantentzen ez badu.
|
|
|
Gaur egun, neurri gabeko abiadura hartu duten teknologiako beharrek bereizketa
|
berriak
sortzen dituzte eta, dagoeneko, alfabetugabeen arloan sartzen ari dira ordenadorea erabiltzen ez dakitenak.
|
|
2018
|
|
|
nongo, noizko eta noren dialektoaz ari gara? Esan nahi baita, eremu bat hautatu eta garai bat finkatu behar dugu nahitaez, baita hiztun baten perfil soziologikoa zehaztu ere, barietate linguistikoak etengabe aldatzen baitira garaian garai, eremuz eremu eta ahoz aho, eta ezaugarrien konbinazio batek momentu batean dialekto bat defini badezake ere, konbinazio hori desegin eta
|
berriak
sortzen baitira.
|
|
|
Iruñearen ezaugarri juridiko bereziagatik, bere baitan apezpikua eta katedraleko kabildoa biltzen baitziren, erregeak ezinezkoa izan zuen modu zuzenean birpopulazioaren egitasmoa aurrera eraman. Rodako Petri apezpikua izanen da Nabarreria hiri zaharraren alboko birpopulazioa bultzatuko duena, gune
|
berriak
sortuta. Horrela ba, hiru hirigune topatuko ditugu bakoitza besteekiko erabat aske eta ezberdina.
|
|
|
Garai berean, Erdi Aroko erresumak finkatzen joan ziren, eta horrek aldaketak erraztu zituen. Errege erreginek laguntza behar zuten beraien agintea landa eremuko jauntxoen aurrean indartzeko, eta hiri
|
berriak
sortu ez ezik, biztanlego berri baten sorrera bultzatu zuten, hain zuzen ere hirietan finkatutako burgesak, artisauak eta merkatariak. Klase berri hau erromesaldietan eta Donejaku bidearekin batera garatu zen.
|
|
|
Laster asko, eta gerran aliatuak izan baziren ere, burguak eta hiriak eztabaidak eta desadostasunak izan zituzten elkarrekin. Liskar
|
berriak
sortu ziren Nabarreria berriz ere jendez betetzeko, eta zenbait eraikin lehengo muga zaharrak baino harantzago, inorena ez zen lurrean, kokatzeko asmoak zirela eta. Ordurako, erregearen aginteak berreskuratuak zituen lehendik apezpikuen agintearen esku utzitako hiriaren gobernu ahalmen ugari.
|
|
|
Garai horretako lurperatze isolatuak topatu dira (Erce eta Unanua, 2015, 247; Faro eta Garcia Barberena, 2010, 1; Garcia Barberena, Unzu, Zuazua, Zuza Astiz eta Boneta, 2015, 65). Aldi berean, inguruan gune
|
berriak
sortu ziren: Lapurdum, Pirinioetatik beste aldera, eta Victoriacus eta Oligicus Iberiar penintsulan.
|
|
|
Iberiar Penintsulara hainbeste erromes, merkatari, elizgizon eta zaldun erakarri zituen giza mugimendua nabarmen makaldu zen XII. mendearen erdialdean. Hala ere, herrigune
|
berriak
sortzeko prozesua ez zen gelditu. Ordura arte sorturiko guneek nabarmen egin zuten aurrera, berezko legediari eta auzolagunen lanerako grinari esker, eta horren isla gisa aipatu behar da bizilagun horietako batzuk ondare errustikoak eskuratzen hasi zirela.
|
|
|
Harresietatik kanpo zenbait komentu eraiki ziren, batzuk burges aberatsen laguntzaz (San Frantzisko eta Santa Eulalia Takoneran; Santiago, egungo Gazteluko plazan; Santa Engrazia eta Ribasko San Pedro Arrotxapean). Haien inguruan beste populazio gune txiki
|
berriak
sortu ziren (San Zernin Burguaren menpe zegoen Merkatuko Pobla Noua deiturikoa, San Lorentzo elizatik gertu; edo Gazteluko plazan zegoen Nabarreriaren menpeko Zurriburbu auzoa, esate baterako). Legenardunentzako erietxeak edo leproseriak zabaldu ziren.
|
|
|
Urteen poderioz, auzo
|
berriak
sortu ziren harresi eremutik at. Bertan kokatu ziren, hiriak bizi izan zuen industrializazio indartsuak erakarria, Nafarroako landa eremuetatik eta Espainiako zenbait lurraldetatik etorritako herritarrak, batez ere 50eko eta 60ko hamarkadatik aurrera. Aldaketa islatuta geratu zen Angel Abascal Garayoaren artikulu goiztiarrean (1956).
|
|
|
Mende laurdena iraganik, 180.000tik gora ditu, metropoli eremuan daudenak zenbatu gabe (Antsoain, Berriozar, Orkoien, Barañain, Zizur Nagusia, Zizur Txikia, Noain, Mutiloagoiti eta Mutiloabeiti, Mendillorri eta Burlata). Auzo eta errepide
|
berriak
sortu dira, etorbideak, karrikak, plazak, zubiak eta ingurubideak, izen zaharrekin eta berriekin bataiatuak.
|
|
|
Bestalde, gaur egun ugari dira banatzeko eta dibortziatzeko prozesuak, ondorioz familia
|
berriak
sortzen dira, eta gainera gaur egungo familia gehienak mono nuklearrak dira (ia ez dago bi belaunalditako gurasoak elkarrekin bizi dituen familiarik); horrek guztiak eragin du familia kopurua horrenbeste hazi izana. Laburbilduta, sendotu egin da familiak atomizatzeko prozesua, Europako herrialde garatuenetan gertatzen den bezala.
|
|
|
Aduana desagertzeak eta globalizazioaren garaiak ez du ezabatu mugaren eragina.417 Alderantziz, batzuk bestearengandik desberdintzeko behar
|
berriak
sortu dira. Adin batetik gorakoen artean hirueledun anitz bazen (edo frantsesa eta espainola mintzo zutenak Txingudin); orain, espainola dakitenak gutxiago dira Euskal Herri kontinentalean eta frantsesa dakien gazte gutxi dago Irun, Hondarribia eta, are, Luzaide batean.
|
|
|
Gehiago dena, juridikoki europar kooperatiba elkarte bat da. Helburuak dira ikastola
|
berriak
sortzen laguntzea, inbertsio berriak egin ahal izatea edota jarduera estrategiko berriak bidean jartzea. Erakundeak elkartasun kutxa bat badu, behar handiena duten ikastolak lagundu ahal izateko, epe batean.
|
|
|
Iraultza bat egin zen duela mende laurdena pasa. Ia monopolio egoera hausteko xedez eta euskara normalizatzeari begira, urrats handiak egin ziren 80ko hamarkadan eta 90ekoan, euskarazko komunikabide
|
berriak
sortu baitziren. Komunikabideen mundua eta kontsumo ohiturak ikaragarri eraldatu dira azken urteetan.
|
|
|
Halaber, egitura horrek ikastolen eta haurren arteko senidetzeak zerrendatu eta aztertuko lituzke, eta senidetze
|
berriak
sortzea proposatu. Ikastolen arteko harremanak sustatzen dira urtez urte, batzuetan ikastola bateko ikasleak beste ikastola batekoen etxeetara joanez, edo beste gisako ateraldiak antolatuz.
|
|
|
Aurreiritzi lehertuz deseroso izanik autoafirmazioa baztertuz Statu quoa pitzatuz eragin iraultzaileak bilatuz mikrokosmos alternatibotik berri
|
berriak
sortuz mediokreak ezabatuz gaur arte sorkuntza sakralizatuak izan direnen gainean zainak moztuz eraldaketa artistikoa bultzatuz kontserbadoreak bahituz errepikatzearen errepikapenak apurtuz sorkuntzaren indarrak karrikaratuz arketiporik bikainenak estaliz kultur kritika hausnartuz teoriatik pragmatismora pasatuz ekintza zuzenerantz joz lehergailu poetikoak landatuz mugimendu berritzailea antolatu...
|
|
|
Ibai ondoko orube hura mil pil lore zanpatuz beterik gelditu zen, kolorea itsuski galdurik zeudenak. Baina zurtoin hautsietatik kimu
|
berriak
sortuak ziren, lehen egunean lore biribilkatu bilakatu zirenak; hirugarren egun hartako, berriz, petaloak hedatu, eta, eguzki inarrek beraietan jotzearekin, su gorizkoak ziruditen.
|
|
2019
|
|
|
Baina eraldaketa sozialak nahitaez iruditeria politiko eta praktika politikoen bidez gertatzen dira. Hain zuzen ere honegatik garatu behar du langileriak berea izango duen hizkera politiko berria, antolaketa ekonomiko eta forma politiko
|
berriak
sortzeko asmoa adierazteko baliagarria izango zaiona.
|
|
|
Wendy Brownek (2015) azalduko du nola fordismoaren estrukturen desagerpenekin homo oeconomicus berri bat sortzen ari den, identitateak apurtuz eta subjektibazio berriak eratuz. Demos edo komunitate politiko instituzionalizatuen desagerpena, azaldutako aurreko prozesuei lotuta, logika eta identitate
|
berriak
sortuko ditu, non gizabanako —maskulino eta nazionala—" autonomoa", bere burua eraiki duena, alor sozialaren erdigunean kokatzen den.
|
|
|
Praktika eta aktibismo eraldatzaileek teorien baliogarritasuna eta zuzentasuna erakusten dituzte. Eta horrela teoria
|
berriak
sortzen dira, aldez aurretik ezagutzen genituenak ordezkatzeko eta birformulatzeko. Teoriarik gabe, ez goaz inora.
|
|
|
Bigarren belaunaldi marxistaren eskutik, Jose Carlos Mariateguik (Amauta ezizenez ezaguna, jakintsua ketxueraz), sozialismo indoamerikarra eraikitzea helburu, Andeetako jatorrizko herrien gaitasun auto emantzipatzaileak oinarri hartu zituen. Bien bitartean, Antonio Gramsci Sardinia uharteko marxistak mendebaldeko herrietan hegemonia
|
berriak
sortzeko herri jakintzen eta herri kulturaren garrantziaz (sen ona, herri sinesmenak, folklorea, musika, literatura) ziharduen. Berarentzat, ekialdeko herrien esperientzia (eta bere ustez Errusia koordenada horretan kokatzen zen) historikoarekin alderatuz (Estatua krisian dagoenean modu azkar batean boterea hartu, boltxebikeek egin bezala), Europa mendebaldeko herrietan jendarte zibilaren eraldaketa sozial eta politikoak sakonekoa eta geldoa behar du izan.
|
|
|
Pentsakizun horiei guztiei dagokienez, Marx erabat oker zebilen. ...t gertatuta ere planeta hau berriz bizigarri bihurtzeko egin beharreko lana izugarria izango litzatekeen.51 Gainera, makinek azpiegitura material eta kultural bat behar dute, eragiten diena ez bakarrik gure natura baliabide komunei —landak, basoak, urak, mendiak, itsasoak, ibaiak eta kostaldeak—, baita gure psikeari eta gizarte harremanei ere, subjektibitateak moldatuz, behar eta ohitura
|
berriak
sortuz; eta horiek guztiek ere etorkizuna hipotekatzen dute, mendekotasunak eraginez. Horrek azaltzen du, zati batean, zergatik Kapitala ren I. liburukia argitaratu eta mende eta erdi geroago kapitalismoak ez duen erakutsi desagertzeko seinalerik, nahiz eta badirudien Marxek gizarte iraultza baterako aurreikusitako baldintza objektiboak aspaldi iritsiak direla heldutasunera.
|
|
|
Antza denez, aiahuasca edo yapea edari moduan hartu behar da eta Amazoniako herri indigenek erabiltzen dute. Aiahuaska edaten duenak, diotenez, sentitzen du bere barruan kontzientzia egoera
|
berriak
sortzen zaizkiola non irudipenak gertatzen diren, zirrara ezezagunak, katarsi aldarteak halako garbiketa bat eragingo dutenak. eta balio sendagarria ematen diote horri guztiari amazoniar tribuek. Iñigok kontatu zidan berak egindako ayahuaska erritual horretan bospasei pertsona elkartu zirela, xaman edo sorgin emakume horrekin batera, hori baitzen erritual zuzentzailea, eta sendagile edo sorgin emakume hori Shirimbha edo antzeko zerbait deitzen omen zen.
|
|
|
Bai, bazituzten nahiko partizipio k. perifrastikoaren bitartez esaldiak egiteko; baina, azkenean, konturatu ere konturatu ziren zein zaila zen behin eta berriz hitzak asmatzea, eta sekulako erabakia hartu zuten: aditz
|
berriak
sortzeko eskura zutenaren artean bat edo bertze aukeratzea. a, e, i, o, l, n eta (t) u hizkien artean i eta tu izan ziren aukeratu zituztenak; baina, bien artean tu erabilgarriagoa suertatu zitzaien.
|
|
|
Prozedurak berak erakusten digu belaunaldi horien hizkuntza gaitasuna; nolabait ere, erran liteke ikusten zutena deskribatzeko erabiltzen zituzten esaldietatik hitz gakoak harturik, honelakoak bezalakoak asmatu zituztela: " uretan ibiltzen den oiloa", uroiloa;" basoan ibiltzen den urdea", basurdea;" lurra ikaratzen denean", lurrikara;" leher eginda gaudenean", lerrine; eta horrela, prozesu mental horren bidez, hitz
|
berriak
sortzen hasi ziren. Prozedura sofistikatu samarra, beraz.
|
|
|
C) Hitz eratorriak: hizkiak erabiliz —aurrizkiak, artizkiak eta atzizkiak—, hain zuzen, hitz
|
berriak
sortu nahian edota kategoria batetik bertzera eraman nahian, emeki emeki, baliabide xumeekin joan ziren bere lexikoa fintzen eta betetzen.
|
|
|
Hurrengo mende batzuetan, saroeek leku izen
|
berriak
sortzen dituzte, adibidez, Bakaikuko Sagarminsaroea (gerora Sagarminsaroi, gaur Sagarminsai egin duena). Leku izen berri hauetako batzuk aurrekoen nolabaiteko jarraitutasuna iradokiko lukete, agian.
|
|
|
OHARRA. Bimunota k islatzen du, 1832 urte inguruan euskarak Bakaikun, halako toponimo
|
berriak
sortzeko zeukan indarra eta gaitasuna.
|
|
|
104. Ingelesaren bilakaeran ere, menderakuntza sasoietan hitz
|
berriak
sortzeko ahalmena atrofiatzen zela seinalatzen da:
|
|
|
Herri baten baitan elite
|
berriak
sortzen direnean, disidente batzuk: elite izan nahi ez dutenak, eliterik izan dadin nahi ez dutenak, apartatu egiten dira, talde berdinzaleak sortuz.
|
|
|
zibilizazioak erdi atzendutako bas herrietan; hirian: barrio bazterreko batean, etxe abandonatu batean... bila litezkeenez aparte —azken batean, nork bere familian, nork bere baitan ere aurki lezake horrelako gunerik—, beste bitan, bederen, sumatzen ahal da estaturik eta mundu merkaturik gabeko espazio
|
berriak
sortzeko kondiziorik: erresistentzia territorio batzuetan, hala nola Zaden, eta oraintxe estatu propiorik ez duten herrialde batzuetan, hala nola Rojavan.
|
|
2020
|
|
|
Badakigu geu ere hilko garela, denok desagertuko garela, eta apur batean behintzat ondorengoengan iraungo dugula. Iraungo dugula hartuko gaituen lurrean, eta sinetsi genezake" hartuko nauen lur hortatik/ landare
|
berriak
sortuko direla/ landareetatik zuhaitzak/ zuhaitzetatik loreak/ loreetatik fruituak". Hilko gara eta ustelduko dira gure gorputzak, edo errauts bilakatuko dira.
|
|
|
" sinisten dut/ egun batean hilen naizela/ hutsean eroria/ ezerezean amildua/ hauts bihurtuko naizela", baina, aldi berean konturatu ginen hasiera berri bat izan daitekeela bizitzaren akabera: " hartuko nauen lur hortatik/ landare
|
berriak
sortuko direla/ landareetatik zuhaitzak/ zuhaitzetatik loreak/ loreetatik fruituak".
|
|
2021
|
|
|
Eta azkenik, beste batzuek ez dute denboraren tunelean egin beharreko bidaia horren ondo jasan, eta ez zaizkigu garai bateko adieran erabilgarriak izango, baina, beste zentzu bat eman geniezaieke, edo berauek sortzeko erabili ziren mekanismoak erabiliz, termino eta kontzeptu
|
berriak
sortu, gaur egungo egoerara egokituta.
|
|
|
Bereziak, bereiziak, apartak eta artistak direla sinestarazten zaie maizegi, dena hasten dela beraiekin, historian paper garrantzitsua betetzera izan direla deituak, pentsatzen edo desiratzen duten guztia lortuko dutela, benetan dagokiena edo egokitu zaiena baino ez dutenean egiten. Askatasuna hiper eskolan ilusio bat da, fikzioa, arrazoi nahikoa zentzu
|
berriak
sortzeko; haatik, nerabe eta gazteak orokorrean ezgai dira egun egoera iraultzeko etorkizuneko eskola beraiek diseinatu luketela esan ohi den arren—, gurasoek tontakeriak aldarrikatzen galtzen dute denbora iraultza noiz gertatu zain, irakasleak erreta daude eta, azkenik, politikariek aldaketa ez diren aldaketak gauzatzen dituzte dena bere horretan utziz. Jai daukagu!
|
|
|
Artistak sortzea litzateke eginbeharrekoa, egoera latzen edota oztopoen aurrean ekinaren ekinez, beharbada ezina ekinez eginez, zentzu
|
berriak
sortu eta aldaketa ahalbidetzeko gai direnak. Ez norberarentzat edota komunitate pribilegiatu batentzat oasiak edo ilusiozko burbuilak sortzeko gai den artista, ezta errealitate krudel eta gordinetik ihes egiteko eta babesa lortzeko burbuila immunologikoak diseinatzen eta eraikitzen dituena edo erreplika hiperrealak maisuki kopiatzen dituen imitatzailea; artista esaten badut, justu kontrakoa esaten ari naiz:
|
|
|
Erreforma antzuak sintomatikoak dira oso. Zoriontasunaren eta askatasunaren garaia bizi omen dugun arren, askatasun hipermodernoak, paradoxikoki, koakzio eredu
|
berriak
sortzen ditu, askatasunak koakzioaren antipodetan egon lukeenean. Inoiz baino askeagoa dela uste duen gizabanakoak jarraitzen du zaindua eta zuzendua izaten, botererik edo koakziorik antzeman ez arren.
|
|
|
hiperkapitalismoaren erreala ezagutzeak berdintasunaren baieztapena dakar, ekintzaren bidez berdintasuna posiblea dela aldarrikatzea. Horretarako, noski, ezinbestekoa da eskolako errituen helburuak aldatzea, arestian esan bezala, Berdinaren betiereko etorrera beharrean, seriean ekoiztutako Ideal baten kopia ortopedikoak beharrean, eskolak ume eta nerabe kritiko eta autonomoak prestatu ditzan, horiek zentzu
|
berriak
sor ditzaten, Diferentziaren etorrera ahalbidetu dezaten: aldaketaren hazia.
|
|
|
filosofia —eta are mesprezatuagoa den Etika— Ezinbestekoa zaigu, ez eskaini ditzakeen ebazpen edo soluzioengatik, arazoak planteatzeko eta hausnartzeko gaitasunagatik baizik, galderak egiteko gaitasunagatik —testuingurua bat ala bestea izan— Horren da garrantzitsua diziplina ez litzatekeela arlo gisa planteatu behar, are gutxiago filosofiaren historia huts bat bezala, modu transbertsalean baizik, modu osagarrian; are gehiago, Sanchez Tortosarekin batera, uste dut irakasle guztiek izan luketela moduren batean edo bestean filosofo, edukiak transmititzeaz gain ume eta gazteak dena zalantzan jartzera bultzatu ere egin lituzketelako horretarako, noski, irakasleen formakuntzan presentzia izan luke filosofiak— Filosofiak, Horkheimerren hitzetan, funtzio sozial ezinbestekoa du, ezarria dagoenaren kritika egitea; edo, Kantek zioen moduan, filosofiak modu aske eta pertsonalean arrazoitzeko gai diren pentsalari autonomoak sortzen ditu, ez imitatzaile subordinatuak. Deleuzek ere, beste zentzu batean, filosofiak zentzu
|
berriak
sortzeko balio digula dio. Atzo, gaur eta bihar.
|
|
|
Uste izaten dugu asmakizun berriek berehala desagerrarazten dituztela antzinako ohiturak, baina prozesu horiek ez dira argi urtetan neurtzen," estalaktita urtetan" baizik. Letrek, pixkana pixkana, harrian irristatu eta atzean kaltzitazko xirripa finak uzten dituzten tantak balira bezala, kontzientzia eta pentsamolde
|
berriak
sortu zituzten. Antzinako Grezian ahozkotasuna bertan behera uzteko prozesua luzea izan zen:
|
|
|
Testuaz haraindi, miniaturak gizakiari miragarri denarekiko gosea pizteko sortu ziren. Errealitateari lotuak edo fantasiak izan, naturatik hartuak edo irudimenak amestuak izan, ilustrazio hauek argi erakusten dute bazterreko lekuetatik abiaturik forma artistiko
|
berriak
sortu eta arrakasta izaten ahal dutela. Komikiak, iragan grafiko dotore haren oinordeko, bere jatorria zein den gogorarazten diguten ezaugarriei eutsi die.
|
|
|
Biltegiratze problemak konpontzen zailak ziren, liburuentzako nitxoak eraikinaren egitura arkitektonikoan integratuak zeudelako eta ezin zelako ti ta gehiago egin. Liburutegi
|
berriak
sortu behar ziren. Tiberio enperadoreak, bere agintaldian, bat edo bi eginarazi zituen, eta Vespasianok beste bat, Bakearen tenpluan, liburuz eta adiskidetasun aldarriz ospatzeko, segur aski, odol eta gar menderatua zuela Judeako matxinada.
|
|
|
egokitzeko gaitasunaren eta indarkeriaren nahasketa eraginkorra, darwinismoaren tradizio hoberenean. Romuloren jarraitzaile astapotroek laster ikasi zuten etsaien gauza hoberenak imitatzen, inolako burugogorkeria chauvinistarik gabe gustatzen zitzaienaz jabetzen eta kopiatutako osagai guztiak konbinatzen beren forma
|
berriak
sortzeko. Lehenbiziko borrokaldietan hasita, ederki ohitu ziren garaituei ondasunak ez ezik sinboloak ere ebasten.
|
|
2022
|
|
|
Azken emaitza, oro har, elikagaiaren azaleko gorritzea eta usain zapore
|
berriak
sortzea da, ahogozagarri goxoak erdietsiz. Garrantzi handia du berotasunaren intentsitateak eta denborak:
|
|
|
broth. Osmosi bidez, elikagaien zapore, kolore eta bestelako osagaiak uretara igaro eta, egospen prozesuari esker, aroma molekula
|
berriak
sortu dira. Haragi, arrain edota berdurak egositako likidoa delarik, kontsomea (salda iragazia, partikula solidorik gabea, definizioz), zopa (arroza, pasta, barazkiak erantsita) eta saltsak osatzeko baliatzen da.
|
|
|
• jaki
|
berriak
sortzea;
|