|
2000
|
|
|
Baina Astarrain
|
berriak
sortzen dira nire zainetan, eta konturatu gabe murgiltzen naiz betiko joan zitzaizkidan kale estu haietako haizetan. Zezen zauritu baten moduan nabil, gora eta behera, bizitzaren azken gorriak adarreratu nahian, baina zezen plaza honetan ez dago eguzkirik, eta gosea dute begiratzen nauten begiek.
|
|
2001
|
|
|
Ez dut uste euskaldunok sortzaileegi izan garenik literatura mota
|
berriak
sortzen, baina mota klasikoak ere badakizue noizkoak diren. Lehenbiziko euskal nobela Peru Abarka izan daiteke, nahi baldin baduzue.
|
|
|
Orain goi mailako literatur mota bezala behintzat zertxobait baztertua dagoen eleberri historikoak edo historia nobelak ez du hasierako bere hartan iraun. Axalaren lilura zen batik bat lehenbiziko erromantikoentzat. Manzoni eta besteren bat kenduz gero, agian?; pintura betea gero, arkeologiaren bidez erdietsia, Flaubertentzat eta; azkenik, berriz, historiaren oinarriak eta indar eragileak hobeki ezagutu nahiak sarbide
|
berriak
sortu ahala, hondoraino eta hondarreraino murgildu nahi lukeen egitekoa: ez da noski, halabeharrez gertatu Howard Fast ek Spartacusen eta Arthur Koestler ek The Gladiatorsen gai berbera hautatzea bi izenekin.
|
|
|
c) Hitz
|
berriak
sortzeko eskua ere badugu, edozein hizkuntzatan gertatzen denez, eta Larramendi baliatu zen horretaz, XVII.ean Oihenart bezalatsu, traketsago haatik. Baditugu gainera geureganatuak eta etxerakotuak ditugunak metaka eta ez genituzke (Altubek oraindik orain horixe uste zuen) bertan behera utzi behar.
|
|
2002
|
|
|
Urteak igaro ondoren denok onartuko dugu gure umeek aukera osoak dituztela oinarrizko ikasketak euskaraz burutzeko, euskara institutuetan ere ikas daitekeela, eta unibertsitatean ere hainbeste arlotan, hori ez dizut esan beharrik zuri. Hori hala gertatu da hainbeste jenderen lanari esker, eta hainbeste lagun buru belarri sartu zirelako, bere sakeletan diruaren ordez ilusioa zutela, euskal hezkuntza sistema
|
berriak
sortzen, zegoen hezkuntza ofizialari ia ia baliabiderik gabe lehia egin nahian. Hola sortu ziren ikastolak, adibidez, aitzindari nekaezinak ziren batzuen ahaleginen fruitu oparoa.
|
|
2003
|
|
|
Liburu honen abiapuntua doktore tesi batek osatzen du. Orain, kimatu, alferrikako adarrak eta hosto nahasiak kendu, eta bere soiltasunean fruitu
|
berriak
sortu zaizkiola ikusi dut. Baina hasieratik gaurdainoko prozesu luzean ugariak izan dira laguntzak, eta guztiei eskerrak ematea da nire lehenengo eginkizuna.
|
|
|
Proposamen horri oinak lurrean ikusten dizkiot, zeren Â" dudarik gabe, euskaraz arituko den gune unibertsitarioa osatzeko giza baliabideak egon badaude86". Campus euskaldunaren aldeko testu garrantzitsu bat UEUk bere II. Kongresuan onartutako txostenetan aurkitzen dugu, Euskal Unibertsitatearen sortze bidean egin beharreko urrats estrategikoen artean, unibertsitate gune
|
berriak
sortzea proposatzen da: " Euskal Herriaren egitura unibertsitario  propioa sortzeko asmoarekin, unibertsitate etxe nahiz campus desberdinak sor daitezke; horiek fisikoak nahiz birtualak izan daitezkeelarik87".
|
|
2006
|
|
|
Bizimodua oso azkar aldatzen ari da, eta euskaldunok ere horretara egokitzen jakin behar dugu. Asma dezagun bide
|
berriak
sortzen, eta ez dadila izan gure irudimen motza egokitzea eta aurrera egitea galaraziko diguna.
|
|
|
Estatistika bat osatu genuke. Hobe genuke denbora hori ideiak jorratzen edo ideia
|
berriak
sortzen ematea, baina zuzentasunaren purgatoriotik pasatu beharrak blokeatu egiten gaitu.
|
|
|
Baina garai batean ez zein hain bistakoa, eta atzera begiratuz gero, azkeneko urteotan behintzat, ematen du euskara hedatu eta normalizatzeko ahaleginean kantitatetik kalitatera joan garela. Hau da, aurrena hiztun
|
berriak
sortzeko ahaleginari eman zitzaion lehentasuna, eta, ondoren, hiztun berriak eta tipologia berriak sortu ahala, kalitateari ere begiratu beharraz ohartu gara.
|
|
|
Baina garai batean ez zein hain bistakoa, eta atzera begiratuz gero, azkeneko urteotan behintzat, ematen du euskara hedatu eta normalizatzeko ahaleginean kantitatetik kalitatera joan garela. Hau da, aurrena hiztun berriak sortzeko ahaleginari eman zitzaion lehentasuna, eta, ondoren, hiztun berriak eta tipologia
|
berriak
sortu ahala, kalitateari ere begiratu beharraz ohartu gara.
|
|
|
Ez gara gai, gainera, orain arte esandakoari funtsezko ekarpenik egiteko. Besterik gabe, ezagutu ditugun aldeko eta aurkako argudioen inguruko ñabardaduraren bat azaltzen saiatuko gara, argudioen kateak etenik ez duela eta beti galdera
|
berriak
sortzen direla adierazteko.
|
|
2007
|
|
|
XX. mendea beste" herrien udaberri" banarekin hasi eta bukatu zen Europan, baina Euskal Herria oso urrun zegoen turkiar, austro hungariar eta sovietar enperadoregoetatik. Eskozian eta Flandesen zer gertatuko zain, uste dut hau ez dela garaia Europar Batasunaren barruan estatu
|
berriak
sortzeko, orain dauden estatuak beste modu batean antolatu eta, zergatik ez, ahalik eta gehien dezentralizatzeko baizik. Agian oker nago, baina ene irudikoz, gurea ez da independentziarako denbora, federalismorako eta subsidiariotasunerako baizik.
|
|
2008
|
|
|
Gure garaiko paisaia
|
berriak
sortzen dituzte, baina parke eolikoak ez dira mapetan agertzen. Mapek ez dute esaten zeintzuk diren inguru horretan dauden zuhaitzak, zeintzuk diren bertako biztanleen istorioak, nola bizi diren, nola sortu ziren han dauden aintzira horiek guztiak.
|
|
2009
|
|
|
Interneten eta eskuko telefoniaren eskutik, komunikazio modu
|
berriak
sortu zaizkigu, jadanik berealdiko indarra hartu dutenak eta are gehiago zabalduko direnak: blog, chat, sms, posta elektronikoa...
|
|
|
Ulergaitza eta kontraesankorra zaigu, gainera, Estatu kopurua ugaldu nahi ez duen Europar Batasunak aldi berean, ordea, helburu edo ikusmolde horren beraren kontrako jarrerak elikatzen jardutea, kasu honetan hizkuntza pluraltasunaren eta kultur aniztasunaren kudeaketa egiterakoan. Izan ere, Estatu
|
berriak
sortzearen aldeko bulkada ematen dutela baitirudite honako bi ekuazio hauek: " Estatua duen hizkun
|
|
|
Oldar bizian ageri zaigun lengoaia eta diskurtso berria dugu, esperientzia
|
berriak
sortzen diharduena. Mundua ikusteko eta interpretatzeko bestelako moduak agertzen ari dira.
|
|
|
Labaintzearen nolakotasunak eta kantitateak, biek erakusten dute sakonagoko zerbait, uhin luzeagoko nolabaiteko gertakari soziologikoa: baldintza subjektibo
|
berriak
sortzen ari direla herri honetako zenbait sektoretan.
|
|
|
ez dugu beti asmatu. Gure atzizki sistemaren errapeetatik jetzi dugu hitz
|
berriak
sortzeko elikagai gehiena, eta horrek, ezinbestean, hitzak luzatzea ekarri du.
|
|
|
euskarara ekarri behar izaten ditut beste hizkuntzetan jasotako asko, moldatu egin behar ditut (egokituz batzuetan, itxuraldatuz bestetzuetan). Eta inoiz gertatzen baita ez didatela nik nahi nukeena ematen, formula
|
berriak
sortzen ditut neure hizkuntzan.
|
|
|
Hegaldatze galaktikoa Orgia izeneko diskoarekin abiarazi zuen. Geroztik, mundu
|
berriak
sortzen aritu da gelditu gabe.
|
|
|
–Baina mozorroei esker, biktimen oinazearekin istorio berriak asmatu eta sortzeko gai dira. Bestela esanda, mozorroei esker, historian zehar agertu den herrimina jasotzen dute pailazoek beren istorio
|
berriak
sortzeko.
|
|
|
Iraganean pailazoek aurkitzen dutena zera: istorio
|
berriak
sortzeko oroimena, mamia; etorkizunerako bideak irekitzen dituzten istorioak. Horrela, herrien oroimena salbatuz, urratutako giza historia ere adabatzen dute.
|
|
|
Katalizatzaileen metafora erabiltzen dut hori azaltzeko. Jakina denez, katalizatzaileek ez dituzte erreakzio
|
berriak
sortzen, baizik eta, energia aktibazioa gutxituz, gertagarriak direnak errazten eta azkartzen. Haien funtzioa, beraz, bizitzaren prozesuak erraztea eta azkartzea baino ez da.
|
|
|
Herriaren hitzarmena, hau da, mintzoaren hitzarmena eta errepublikaren hitzarmena. Horrela, hitzarmen berria eginez, istorio
|
berriak
sortuz, mehatxatzen gaituen hondamendiari aurre egin ahal izango diogu.
|
|
|
Ezta gutxiago ere. Izan ere, iragarpen horrek, katalizatzaileek bezala, bide
|
berriak
sortzea ahalbidetzen du.
|
|
2010
|
|
|
Ani: Familiatik kanpoko jendea behar da familia
|
berriak
sortzeko!
|
|
|
Tor torrek eta Akilesek denbora elkarrekin igerian, lasterka, solasean edo asmamen jolas
|
berriak
sortzen pasatu ohi zuteneko hondartza bisitariz betetzen ari zen goiz hartan. Zenonen gonbidatuak ziren, jakintsu pitagorikoak agindurik zien behin betiko proba ikusteko irrikan.
|
|
|
Protestanteekin ere, Vatikano Kontzilioaren ondoren, asko hobetu dira harremanak. Baina, urteak joan urteak etorri, arazo
|
berriak
sortu dira beren artean. Hala ere, azpimarragarria da Europako katoliko, protestante eta ortodoxoen artean onartu zen agiria:
|
|
|
Geroago argi ikusi nuen Aznarrek benetako iraintzat hartu zuela Lizarrako Akordioa. Beharbada uste izan zuelako ordura arte ETAk eta espainiar gobernuek izan zuten protagonismoa ordezkatzen zuten protagonista
|
berriak
sortu zirela, euskal alderdiak eta gizarte eragileak alegia. Lizarran izan ezik, horren aurretik eta horren ondoren ere, bake prozesu guztiak Espainiako Gobernuaren eta ETAren ordezkarien arteko isilpeko bileraren batekin hasi dira.
|
|
2011
|
|
|
Diru asko dago jokoan. Konkurtsoa irabaziko bagenu eta arrakasta izan kanpainarekin, aukera
|
berriak
sortuko litzaizkiguke, diruak dirua ekartzen baitu, kontu jakina da.
|
|
|
Ni hona heldu nintzenean hasi ziren lantzen arotzeria eta errementaritza eta neuk ekarri nituen lanbide horietako berbak; batzuk euskarazkoak eta besteak gaztelaniazkoak. Berba horietako zenbait gaur egun ere bizirik daude, baina beste asko baztertu eta, haien ordez, bertako
|
berriak
sortu dituzte. Garbi geratu da berbeta pobrea, arlotea eta atzeratua ei den horrek bizimodu" berrira" egokitzeko daukan gaitasuna.
|
|
|
Egiari zor, guztiok utzi behar genioke garena izateari, guztiok behar genuke tradizio erlijiosoetan konbertsioa deitzen dena: noranzko
|
berriak
sortze aldera, kolapsora eraman behar genituzke ohiko esanahiak eta zentzu estruktura zaharrak. Ezin aurrera egin, izan garena alboratu ezik.
|
|
|
Eredu ideologiko anti sistemiko eta aldarrikatzailearen lekuan, espiritu eraikitzailea, erabat pragmatikoa, sinplifikatzailea eta inklusiboa. Zerbaiten aurka jardun ordez, positiboan jarduteko hautua, istorio eta mito
|
berriak
sortuz (aktibismoa ghettotik ateratzeko ahalmena agertu du).
|
|
2012
|
|
|
Honela, xix. mendean barrena Espainiako erresumarako asmaturiko gorpuzkera politiko edo konstituzio liberal berriak euskal autogobernuaren auzian eta iraupenean erronka
|
berriak
sortu zituen. Euskal Batzar Nagusietako ordezkariek, behin eta sarriago adierazi zuten Konstituzio foralak iraun egin behar zuela.
|
|
|
Beraz, autogobernuaren inguruko zientzia politiko eta juridikoetan aurrera pauso
|
berriak
sortzeko, bilakaera historikoa zein den argi eta garbi erakutsi behar da. Ezin duguna da gaurko ikuspegia iraganera proiektatu edo halabeharrezko aurrekariak asmatu.
|
|
|
Baina, atzerriko indarren eraginez sortutakoak izan arren, aipaturiko gerrek tokian tokiko gizartean bestelako zatiketa eta ondorioak sorrarazi zituzten: Adibidez, euskal gizartean matxinoen eragina eta bizi ezinik zegoen biztanleriaren grina nabarmena zen eta horrelako gerra giroan aukera
|
berriak
sortzen ziren: noren aurka joateko?
|
|
|
Foru Konstituzioaren ildoan, kultura politiko foruzalearen esanahia aberastuz, herri eta buruzagien artean irudipen eta mitologia
|
berriak
sortu ziren. Bilakaeraren mugarrizko datak jartzen ditugu, Antxinako euskaldunen alabantzak izeneko testutik hasi (1817) eta Irurac bat (1856) eta La Paz (1876) egunkarien garaira arte.
|
|
2019
|
|
|
Hasierako harriduraren eta aurreneko sustoaren ostean, irri
|
berriak
sortu ziren.
|
|
2020
|
|
|
Militarren arteko harremanen mapa bat akaso, zeren, eta edozein giza taldetan gertatzen da? militar baten harremanen desplazamendu batek beste harreman guztiei eragiten baitie, eta Lizartza bezalako anbiziotsu bezain bekaizti batentzat bere mailatik gorakoen desplazamenduen mapa ezagutzea, kalkulatzea, neurtzea, peskizan egotea, kontrolatzea, finkatzea, eta, finkatu ahala, mugimendu
|
berriak
sortu eta manipulatzea, espazioak irabazteko modu naturala da boterearen mapan.
|
|
|
Beharbada, poemaren zirkulartasunak hobeto egiten du bat poemaren ideia nagusiarekin: hartuko gaituen lur horretatik landare
|
berriak
sortuko dira, forma guztien sortokira itzuliko gara, izaki guztien aldakuntza etengabea da, atsedenik gabeko mugimenduak garamatza...
|
|
|
bat izan zitekeen, mikrokosmos infinitu bat jakinduria eta euskal nortasun egarri zenarentzat. Han bizitako materia guztia Leteren barru barruan geratu zen, urteak joan arren, mundu poetiko
|
berriak
sortzeko hartzigarri agorrezin gisa.
|
|
2021
|
|
|
Aintzat hartzekoa da, halaber, jokaleku
|
berriak
sortzeko egindako ahalegin grafiko itzela; etxea eta ospitalea dira aipagarrienak (eta ezer gutxi gehiago: nora joango da, ba, protagonista tripatzar horrekin!).
|
|
|
â³ Edo daukazakeenaren gauzatzea, herriarentzat ezgauzatzea eta gauzeztantzea. â Ondo dago euskal esaera filosofiko politiko
|
berriak
sortzea. Norbaitek egin behar du hori ere, eta zuek adinakorik nun hortarako?
|
|
2022
|
|
|
ez nituen bidaiak prestatzen, apenas nekien zer nahi nuen ere. Etxeratutakoan, aldiz, atzean utzi
|
berriak
sortutako lilura, nostalgia, inoiz bertara itzultzeko gogoa eta liburuak ekar  tzen nituen nirekin.
|
|
|
Supergizakiaren logika, materialismo mekanizistan oinarritutakoa, gainditu dugu, komunitate
|
berriak
sortu ahal izateko. Supergizakiaren logikak harrapaturik, erlijioaren bidea erokeriatzat hartuko genuke beti.
|
|
|
Izan ere, lehoia balio eta sinesmen guztiak ezeztatzen dituena da. Baina lehoiak ezin ditu balio
|
berriak
sortu. Nihilismoa da haren muga.
|
|
|
Nihilismoa da haren muga. Hori da, hain zuzen, nazismoaren eta estalinismoaren ezaugarria; balio eta sinesmen guztiak hankaz gora jartzen dituzte, baina ezin dituzte balio eta sinesmen
|
berriak
sortu. Hori da haien muga.
|
|
|
Teknologia digitalik gabe pentsaezina litzateke halakorik. Garapen teknologiko digitalak kontrol eta zelataritza forma
|
berriak
sortuko ditu. Kontrol berri horri esker mehatxu terroristari aurre egitea posible izango da.
|
|
|
Behialako habietan ez dago txoririk gaur egun. Baina, ordainetan, biluzik geratzen da. Izan ere, lehoiak ezin ditu balio
|
berriak
sortu.
|
|
|
Lehoiak ezin du, halere, azken kolpea eman, balio
|
berriak
sortzeko gai ez delako. Lehoiaren" nahi dut" erronkari eta ausart horrek muga bat du:
|
|
|
Lehoiaren" nahi dut" erronkari eta ausart horrek muga bat du: ezin ditu balio
|
berriak
sortu. Zenbat lehoi erlats geratu dira, orro egin ezinik," nahi dut" errepikatzearen errepikatzeaz!
|
|
|
Edo alde positiboa nabarmenduta: garai bakoitzak Saforen poesia, zein beste edonorena, ulertzeko eta gozatzeko bide
|
berriak
sortzen dituela.
|
|
|
Sobietar Inperioaren desagerpenaren ondoren, estatu subirano
|
berriak
sortu ziren, maila txikiagoan. Berriz ere, izaera heterogeneoko estatua inposatu zitzaien eragile politikoei, dibertsitate nazionalarekiko sentsibilitate handiagoko lekua zelakoan eta horrek pertsonen eta aldi berean komunitate politikoen emantzipaziorako aukera eman zezakeelakoan.
|
|
2023
|
|
|
Loaren higienea, ariketa fisikoa eta nutrizioa funtsezkoak dira osasun mental positiboa edukitzeko, eta zure esku daude, neurri handi batean. Ariketa egiteko ohiturarekin (bihotzaren maiztasuna handituko duen jarduerarekin, 30 minutuz baino gehiagoz bost egunez astean, esate baterako), neurona
|
berriak
sortzen ditugu hipokanpoan amigdaletako beldurguneak kontrolatzen lagunduko dituztenak modu argiagoan, gure oreka emozionala handiagoa bihurtuz, eta ondorioz, murriztu egiten dira antsietate edo depresio prozesu batean hondoratzeko aukerak156 Era berean, estresa dugunean, edozein dela ere horren arrazoia, kortisola kanporatzen da, eta kortisolak azukrez bete nahi du odola. Gozoen egarri egoten gara, eta gozo gehiegi jaten baditugu eta osasungarriak ez diren ohitura nutrizionalak baditugu (azukre findua, trasn. gantzak, etab.), gauza jakina da garunean inflamazioa eragingo duela horrek guztiak, eta, ondorioz, antsietateari eta depresioari lagunduko diola157; eta hala egiten du, halaber, gaueko atsedenaren murrizketak eta atseden horren kalitatearen eta kantitatearen galerak, are gehiago gazteenen artean, aurretik azaldu bezala.
|
|
|
Erregistro fosilen faltak hutsune handiak eragiten ditu eboluzionismoan, eta sinbiogenesiak azalduko omen lituzke hutsune horiek. Hala ere, Margulisek ez du darwinismoaren zatirik handiena ukatzen; dena dela, ez du onartzen bizirauteko baliabide faltak eragindako lehia denik espezie aldaketen arrazoi nagusia; bizia gai omen da behar dituen baliabide
|
berriak
sortzeko eta hartarako ingurunea bera eraldatzeko ere. Kontu horrekin lotuta, aldaketa klimatikoaren arazoan beharbada ezusteko handiren bat hartzekotan gaude gizakiok, guk uste ez dugun bideren batetik; aski da Eguzkiaren orban horietako batean ukitu txiki bat gertatzea, gure klimaren norabidea errotik nahasteko, gizakion planifikazioei men egin gabe.
|