|
2015
|
|
|
Gaurkotasuna eta freskotasuna eskaintzen diote grabazio horiek irratsaioari eta aldi berean entzuleei. Gaurko bertsolaritzaren eta plazetan gertatzen ari denaren
|
berri
eman dezakegu horrela”, azaldu digu Sukiak.
|
|
2017
|
|
|
Eta kontaketako hari muturrak josteko beste lau adituren testigantzak jaso genituen: Ruth Finnegan antropologoak ahozkotasunak XXI mendeko gizakiarentzat dauzkan funtzioen
|
berri
eman zigun; bertsolaritzaren transmisioaz aritu zitzaigun Bertsozale Elkarteko transmisio eragile den Ixiar Eizagirre; glosak katalanaren biziberritzean daukan garrantziaz jardun zen Albert Casals eta ahozko ondarearen berreskurapenaren inguruko xehetasunak eman zizkigun UNESCO Etxean aritzen den Begoña Guzmanek.
|
|
|
“Ez da neure buruari dominak jartzeagatik, baina neure egoskorkeriagatik berreskuratu ziren irudi horiek. Banekien, mundu guztiak zekien, 1967an TVEk bost minutuko txistualdiaren
|
berri
eman zuela gau horretan bertan. Bertsolaritzaren historiaren une gogoangarrienetako bat izan zen hura.
|
|
|
Hirugarren bertsoa bota baino lehen, Txirrita Euskal Herriko gertaera gaitz batzuei buruz mintzatu zen, eta 1876 (foruak kendu zizkiguten urtea, noski) garren urtean (…) amaitutako prozesuaren
|
berri
eman zigun. «Handik honantza gauzak ez dira asko aldatu» esan zuen triste.
|
|
|
Bertso ibilbideen lehenbiziko alea ezin zitekeen edonon izan. Izango da ekimenaren
|
berri
eman eta Gipuzkoako herri txikiren batean pentsatuko duenik; baten bati burutik pasatuko zaio Xalbadorrek Urepeletik edozein saiotara iristeko sarritan egingo zuen bide luzea; eta norbaitek pentsatuko du Gasteizko Aiotz plazatik Aiztogile kalera badagoela zer kontatua.
|
|
|
Ireki Interneteko bilatzailea eta jarri “Athletic armarria”. Futbol taldearen irudiaren goiko aldean azaltzen den elizaren pareko zubia eta ura bilbotarren kokapen zaharrenetakoaren
|
berri
emango digute.
|
|
2018
|
|
|
Badauzkagu hamaika adibide harreman honen
|
berri
eman dezaketenak. Xabier Letek berak egin zuen saiakera bertso jarriak musikatzekoa, Antton Valverde eta Julen Lekuonarekin batera argitaratu zuten Bertso zaharrak diskoa da horren lekuko.
|
|
|
Zeresan handia dauka hor Xabier Amurizak. Herriz herri bertsoak jarri zituen 80ko hamarkadaren hasieran, tokian tokiko kontuen
|
berri
emanez. Musikariekin kontaktuan ipini ondoren, herri horietara joan eta musikaturik kantatzen zituen bertsoak, herritarren harridurarako.
|
|
|
Jazintak ere Garagartzako bidea hartu omen zuen etxean topatu zuenaren
|
berri
emateko, baina mundura ekarri zuen emakumea lurrean odoleztatuta eta bizkarra zauri sakonez josia ikusi zuenean, ez zuen indarrik izan haren ondotik pasatzeko. Buelta hartu eta Txapartegi baserrira jo zuen.
|
|
|
Egun, Hitzetik Hortzerako ikusle ez bertsozaleak pentsa lezake Araban, Nafarroan edota Ipar Euskal Herrian apenas egiten dela bertsotan (saio bakanen jarraipena eta txapelketaren
|
berri
ematera mugatu dela iruditu zait batzuetan). Edota, nerabe edo gazte batek uste lezake, helduen kontua dela bertsoa:
|
|
|
“Bistan giñenak” erraten digu, eta urak ekarri zituen deskalabruak ere nola aipatzen dituen ikusirik, apustu eginen genuke gizonak bere begiekin ikusi zituela hangoak. ...jakindu nituan” zehazten du zortzigarrenean, mutiko bat itotzetik doi doian salbatu zutela kontatzen duelarik; hura ez zuen ikusi, baina erraten dituen gainerakoak bai, gure idurikoz, nahiz eta Aita Zavalak bertzelako iritzia izan zortzigarren bertso horren bukaerari erreparaturik, “Berak bere begiz ez bear oiek ikusi ez bazituan, Baztan’dik bat edo bat etorriko zitzaion, ujoldearen
|
berri
emanez eta bertso batzuk eskatuz” [16].
|
|
|
Baina bertsoaldiaren mamia dinamita kartutxoaren afera da, bertsoen erdiak horren
|
berri
emateko erabiltzen baititu, zortzigarrenetik hamalaugarrenera, “Dice que le pusieron dinamita en su casa…”, itzuli zuten perituek; gero, harengatik akusatu zituztela, eta udal epaileak Iruñera bidali zuela kasua, eta han hobeki sentitu zirela, jendeak ez zuelako beldurrik egia errateko (Bertizaranan ez bezala erran nahiko zuen), eta ederki urrikitu zitzaiola Babazeri bide hura has...
|
|
|
1916ko urriaren 31ko Diario de Navarraren 3 orrialdean, bortz zutabetan antolatua dago informazioa. Lehenbizikoan, Madrilgo Gorteetako informazio mamitsua heldu da; bertzeak bertze, preso politikoendako amnistia proiektuaren
|
berri
ematen dute. Bigarrenean, Francisco Bergamin orduan ministro ohiak, Jose Bergaminen aita zenak, Zaragozan emandako hitzaldi interesgarria kontatzen digute:
|
|
|
4) Bertsolari bezala zure jardunaren
|
berri
ematen duzu, baina sare sozialetan txapelketako prestaketaren berri eman duzun bakarretakoa zara. Ez dakit inor ausartu den aurrez… erabakita egin duzu edo ohiko erabileraren barruan?
|
|
|
4) Bertsolari bezala zure jardunaren berri ematen duzu, baina sare sozialetan txapelketako prestaketaren
|
berri
eman duzun bakarretakoa zara. Ez dakit inor ausartu den aurrez… erabakita egin duzu edo ohiko erabileraren barruan?
|
|
|
Kaxkak kontatzen du Mattinen omenaldia antolatzeko langungarri izan zitzaiela oso: “Hark eraman ninduen bere etxera nire asmoen
|
berri
eman niezaion, eta urtero bertsolariek Donostian egiten zuten bazkarira ere eraman ninduen, bertsolariei omenaldirako deia egiteko aukera emanez”.
|
|
2020
|
|
|
Garabideren proiektuetan ibili da buru belarri urteetan. Bere lan akademikoaren
|
berri
ematen duten izenburuak ere ez dira gutxi eta, gaur, Pentsamenduaren Historia erakusten du Mondragon Unibertsitatean.
|
|
|
Eta programa berri bat ere jarri nuen martxan Iturri Onetik Bertsotan izenekoa. Zaldubi hasita zegoen ordurako bertsoak grabatzen eta, hark jasotakoei nik jasotakoak batuta, azken asteko bertso saioen
|
berri
ematen nuen. Uste dut asteazkenetan gaueko bederatzietan hasi nintzela, baina hurrengo urtean ostiraletara pasatu zuten…
|
|
|
Ukatzeko besterik ez bada ere. Argi dagoena da beharrezkoa dela
|
berri
emate hutsetik, edo ‘primeran aritu ziren’ horretatik gehiagora pasatzea.
|
|
|
Saioak biderkatu egin ziren, horietara bertaratzen zen zale kopurua ere bai, eta bertsolaria telebistako programa eta ekitaldi publiko guztietara eraman beharreko pertsonaia bihurtu zen. Joxerra Garziak kontatzen du 1993an Egañaren txapelaren
|
berri
eman zutela partida baten erdian, Anoetako markagailuan, eta sekulako burrundara eragin zuela harmailetan…
|
|
|
Gero, bertako prentsa garatzen joan zen neurrian, hemen ere tokia hartu zuen bertsolaritzak. Abbadiaren Lore Jokoen
|
berri
emango da urtero 1851tik aurrera, eta Manterolaren Euskal Erria aldizkariak sekulako bultzada eman zion bertsolaritzaren presentzia mediatikoari 1878tik aurrera. Bertso kronika ere, genero bezala, aldizkari horretan finkatu zen.
|
|
2021
|
|
|
Kronika eskutitz gisa dago idatzia, Euskal Erria aldizkariko zuzendari Jose Manterolari zuzendua. Saioaren atarikoekin ekiten dio, bertsolariak zein ziren zehaztuz, eta balkoitik balkoirako saioaren
|
berri
ematen du. Librean egindako saioa da, bertsolaritza ikuskizun moderno gisa instituzionalizatu aurretiko ereduari jarraitzen diona, ez dago sariketarik, eta, ondorioz, ez dago epaimahaiko, sari banaketa eta gisakoen aipamenik.
|
|
|
Bera ere Adiskideen Elkarteko kidea, Filosofia eta Teologia ikasita, apaiztu egin zen 1770ean, eta Markinako erretore izan zen 1788tik heriotzara arte. Garaiko apaiz apologisten korronteko kidea izan zen, euskararen inguruko lan bat argitaratu zuen, baita euskarazko katekesi bat ere, eta harreman estua izan zuen Humboldtekin, bera izan zelarik Leloren kantuaren
|
berri
eman ziona. Galdua den euskal kantutegi baten egiletza ere aitortzen dio zenbaitek.
|
|
|
Txirritaren elkarrizketak hiru orrialde hartzen ditu, sinaturik ez dauden lau argazki berrirekin, eta argazki oinek jarraituko den tonuaren
|
berri
ematen dute: ‘Academia de versolaris [sagardotegia] ’; ‘Chirrita’ celebra sesión con otros dos compañeros [sagardotegia berriro] ’; ‘Cuando la sidra es buena, surge espontáneamente el versolari [botilaz inguraturik] ’; ‘Harto de corretear por su mundo, ‘Chirrita’ ahora desgrana mazorcas y les canta coplas a sus sobrinos [familiaz inguraturik] ’.
|
|
|
Garai hartan gehien saltzen zen egunkari madrildarrak, El Solek, esaterako, gerraurreko euskal pizkundearen urteetan jarraipentxo bat egiten dio gaiari, besteak beste Fernando Amezketarraren edo txapelketen
|
berri
emanez. Eta jada azaldu da Estampak aldizkari grafikoak hainbat testu argitaratu zituela.
|
|
|
Frankismo garaian Hoja del Lunes de Madrid, Ya edo Ritmo bezalako goiburuetan ere aurki daiteke bertsolaritzaren aipamenik, baina ABC izango da tarterik handiena eskainiko duena: 1965eko txapelketaren
|
berri
emango du, Auspoa saileko Bilintxi buruzko liburuaren iruzkina eskaini, Mitxelenari egindako elkarrizketatxoa… Sinadura ilustreren bat ere suma daiteke tartean. Pedro Rocamora, Francoren hirugarren gobernuan Propagandako buru eta liburuen zentsuraren arduradun nagusi izandakoa, esaterako:
|
|
|
Jakingarri da ere Paris’eko eta Frantzia’ko, Heskual Herriko eta Madrid’eko egunkariak txapelketa orren
|
berri
eman zutela.
|
|
|
Honela, Jose Manuel Imaz bertsolariari buruz, adibidez, egun, Bertsozale Elkartearen Bertsolaritzaren datu basean topa daitezkeen izen abizen soilak, estropadei buruzko bertso sorta bat eta berak plazaratua behar duen bertso doinu bat baino ez da ezagutzen. El Nervión egunkariak, ordea, bere heriotzaren
|
berri
ematen digu, 1909ko maiatzaren 27ko zenbakian, lehen orrialdean, galerna batek eragindako hildakoen kontakizunean: Del bote San Francisco que naufragó entre Deva y Zumaya:
|
|
|
Bestalde, bertsolari ezezagunari tartetxo hau eskaini nahi izan zaio, beste hainbatekin ez bezala bere arrasto bat topatu ahal izan delako. Izan ere, bere heriotzaren
|
berri
ematen dute La Libertad eta La Justicia egunkariek 1890/XII/26 datarekin. Bigarren honek soslai txiki bat eskaintzen du gainera.
|
|
|
Badago Lauaxeta baino pauso bat harago iristen denik ere. Honela, Beñat Harrigaitzek Euzkadin Pertsulari gazterizenburuarekin 1935/VII/06an argitaraturiko artikuluan Pierre Lafittek kaleraturiko Koblakarien legea lanaren
|
berri
ematen du eta bertsotarako oinarrizko ikas material gisa aurkeztu: “Pertsulari gazteak ikhas ditzala lehenik bere legeak:
|
|
|
Gauzak honela, prentsa historikoan bi ekarpen baino ez dira aurkitu atzerriko fenomenoen
|
berri
ematen dutenak.
|
|
|
Bere debutaren
|
berri
ematen duen testua ekarri nahi izan da azken harribitxi gisa. Bertan, epe ertainera bertsolaritzaren eguneratzea ekarriko zuen Bigarren Euskal Pizkundearen lehen inar batzuk suma daitezke, garai hartako testuen sepia tonu hori oraindik mantentzen den arren.
|
|
|
Ekimenean urteetan zehar antolaturiko saio askotan parte hartu dute baita ere Iñaki Murua, Oihana Iguaran eta Maialen Akizu bertsolariek, eta hirurek euren iritzi, oroitzapen eta sentitutako emozioen
|
berri
eman digute, erreportajea aberasteko. Berez, bertsolariei gertueneko egoitzetan kantatzea eskatzen zaienez, Iguaranek beti Tolosa aldean kantatu izan du, gehienetan Egaña edo Lizasorekin batera, esplikatzen duen bezala:
|
|
|
Thomas Nussbaumerrek Gstanzl diziplinaren
|
berri
eman digu: Austriako ahozko bat batekotasuna.
|
|
2022
|
|
|
Usurbilgo Urdaiaga Torreako semea zen Felix Zatarain apaizak Udarregiri buruzko lan eder bat argitaratu zen 1933an, Argia astekarian eta Ardunbe izengoitiz. Udarregiren hainbat lagun, pasarte eta bertsoren
|
berri
emanik, bertsolariak eredugarrizko heriotza izan zuela esplikatuz amaitzen du lana. Udarregiren heriotzaz jakin zuena —hala dio berak—, bertsolariari elizakoak eman zizkion apaizaren ahotik jaso zuen.
|
|
|
Norgehiagoka horietako baten
|
berri
ematen du ondoren Zavalak, Jose Manterolaren eskutik. Hau, norgehiagoken antolatzaile ez ezik, horien kronista ere izan zen eta.
|
|
|
Bere bizitzaren nondik norako nagusiak jaso zituen Antonio Zavalak Juan eta Pello Zabaleta bertsolariak liburuan, anaiaren bizipenekin batera. Iragarritako heriotza baten kronikaren antzera, liburu hau protagonistaren heriotzaren
|
berri
ematen hasten da. Liburua 1967an argitaratu zuten, justu Zabaleta zendu zen urtean, eta ez zen lan hau ikustera iritsi.
|
|
|
Jean Mixel Bedaxagarren ustez, desafioa izateaz gain, txikitoek bazuten balio iniziatiko bat, lehen aldiz artzain ibiltzen ziren hamabi hamahiru urteko muttikoentzat, pitoa, alua, uzkia… eta horrelako hitzak erabiltzean, muttiko horiei gizon helduen munduaren
|
berri
ematen baitzitzaien.
|
|
|
Hori bera gertatzen da repentearen inguruko irrati programetan ere, poetek ekoitziak eta eginak. Emisioan zehar, hurrengo kantoria saioen
|
berri
ematen dute, baita inprobisatu ere, publikoa fisikoki parean ez egon arren, telefonoz eta korreoz eskaerak bidaltzen dituztelako. Landa eremuko exodoa gehien pairatu duten eremuetan irratia da repentistak sarri entzuteko aukera bat.
|
|
2023
|
|
|
ikasturte osoko proiektu komunitario bat egitea DBHn bertsolaritza ardatz dela. Esperimentuaren
|
berri
emateko asmoz idazten ditugu lerro hauek.
|
|
|
Bi erreal lapurtu zizkioten. Baina Aldaun mendi inguruan zebilen Ziarruitzeko unai batek dena ikusi zuen, eta korrika joan zen Anozibarrera gertatutakoaren
|
berri
ematera. Herriko alkateak zazpi gizonez osatutako taldea elkartu eta lapurren bila abiatu ziren, baita aurkitu ere.
|
|
|
Juan Zenoz eta Joakin Zenoz Iruñeko espetxetik atera zituzten, bakoitza asto baten gainean jarrita eta eskuak lotuta, ilea larru arras moztua eta gerritik gora biluzik. Hirian zehar eraman zituzten alde batetik bestera pregoilariak euren krimenen
|
berri
ematen zuen bitartean. Jose Belver borreroak 200 zartada eman zizkion bakoitzari bizkarrean.
|
|
|
Pregoilariak euren krimenak zerrendatzen zituen hiri buruzagiko kaleetan barna, eta azkenean prozesioa harresietara iritsi zen, San Roke eremura. Bertan paratu zuten urkamendia; heriotzen nondik norakoen
|
berri
ematen digute erreportaje honen amaieran dauden bertsoek. Pedro Esteban Zenozen eta Lantzen gorpuak lurperatu egin zituzten, baina agintariek beste xede bat zeukaten Juan Martin eta Pedro Martin Zenozen gorpuentzat:
|
|
|
Botikariari urrezko eta zilarrezko 200 peso ebatsi zizkioten, eta merkatariei 27 ontza eta azafraia. Botikariak lapurretaren
|
berri
eman zion Lantzeko alkateari, Martin Antonio Aizuani; honek Zenoztarren etxea miatzea erabaki zuen, eta azafraia aurkitu. Hala eta guztiz ere ez zuen frogen berri eman nahi izan, bidelapurrak mendekatu egingo zirela jakitun.
|
|
|
Botikariak lapurretaren berri eman zion Lantzeko alkateari, Martin Antonio Aizuani; honek Zenoztarren etxea miatzea erabaki zuen, eta azafraia aurkitu. Hala eta guztiz ere ez zuen frogen
|
berri
eman nahi izan, bidelapurrak mendekatu egingo zirela jakitun.
|
|
|
Idatz gogoa bainuen, hasi nintzen 1988an Herria astekariari bertsolaritzaz
|
berri
emaiten bereziki txapelketa edo sariketak zirelarik edota Bertsulari Ttiki antolatua zelarik. 1999an Maixan Minaberry, olerkari ezagun eta Uztaritzeko berriketari zenak adierazi zuen bere kazetaritza lana uztea, niri eskatuz segida hartzeko.
|
|
|
Testu laburrak ziren asko, sinadurarik gabeak, lehiaketara dei eginez edo irabazleen
|
berri
emanez, eta, luzatzen zirenean, pilota partiden edo idatzizko lehiaketaren berri emateko egiten zuten normalean. Bat bateko saioa askozaz ere gutxiago agertu ohi zen, eta zenbaitetan mespretxu puntua nabari zitekeen, partaideen zabarkeria seinalatuz, esaterako, ahozkotasunaren ertzekotasunaren adierazgarri.
|
|
|
Testu laburrak ziren asko, sinadurarik gabeak, lehiaketara dei eginez edo irabazleen berri emanez, eta, luzatzen zirenean, pilota partiden edo idatzizko lehiaketaren
|
berri
emateko egiten zuten normalean. Bat bateko saioa askozaz ere gutxiago agertu ohi zen, eta zenbaitetan mespretxu puntua nabari zitekeen, partaideen zabarkeria seinalatuz, esaterako, ahozkotasunaren ertzekotasunaren adierazgarri.
|
|
|
1841ean Nafarroakoak deuseztatu ziren, eta gainerakoak 1876an, Bigarren Karlistaldia() berriro ere liberalek irabazi ondoren. Bilintxen heriotzaren
|
berri
ematen zuen egun berean, 1876ko uztailaren 22an, ematen zuen Diario San Sebastianek foruen abolizioaren berri ere: “ (…) Mañana tal vez la ley ahogue nuestra voz.
|
|
|
[1] Parte hartzaileak zerrendatzen ziren, hasi aurretiko giroa deskribatu, ariketa ezberdinetan zehar bertsolariek egindako lana azaldu eta baloratu, publikoaren erreakzioak jaso eta epaileen erabakiaren
|
berri
eman. Deigarriena egiten den ezberdintasuna bertsoak kronometratzearena litzateke:
|
|
|
Eta Abadiaren Lore Jokoei buruz prentsan agertutakoetan bigarren mailan gelditu ohi zen bat bateko saioa, pilota partiden, ganadu proben edo idatzizko lehiaketaren inguruan kontatutakoen itzalean. Bat bateko saio konkretuen ingurukoak, izen abizenak dituzten bertsolarien jardunaren
|
berri
emanez, landutako gaiak eta ariketak azalduz eta publikoaren erantzuna edo epaileen erabakia jasoz, ez dira 1880ko hamarraldira arte argitaratuko.
|
|
|
Euskal Esnalea, 1931ko abuztua, 155 or., Olerki loretegian/ Pello Mari Otaño. Honezaz gain, Otaño bizirik zela bere saio baten
|
berri
ematen duen testua topatu ahal izan da lan hau osatzeko eginiko bilketan: “Después de un almuerzo verdaderamente opíparo y servido en forma tan irreprochable como en la principal casa, una sesión de bersolaris dio á la fiesta una animación extraordinaria […] Los principales contendientes eran Pello Mari y Shantos, y no se puede describir el entusiasmo que a veces provocaban […] Tocaron varios temas y todos ellos los trataron con altura.
|
|
|
Argazki horretan Juan Odriozola (hala deitzen diote Juan Inaziori) Tutulu baserri atarian eserita ageri da pose nahikoa estudiatuan, mahai gainean botila bat anis edo uxual eta kopa txiki bat dituela, eta eskuin eskuan purua. Artikulu horretan, Eibarko Hauteskunde Erroldan egindako ikerketaren
|
berri
ematen du Fernando Arzallusek. Bildutako datuen arabera, zazpi senideko familia batean jaio zen Juan Inazio, Errezilen, eta aldatu ziren Aizarnako Anatxaran Berrira, lehenik, eta Itzira Zabalera, gero (gaur Itzira Haundi).
|
|
|
Herri horretako udaletxean lan egiten duen Amaia saiatu zen datu horren bila eta bertsolariaren jaioturteko (1874) eta hurrengo urteko erregistro liburuak falta zirela esan zigun. Gotzaindegiko artxiboetan ere bataio urtea eta egunaren
|
berri
eman ziguten(), baina ez jaiotetxearenik. Bertsolaria umetatik soldaduska egin arte bizi izan zen Itzira Haundira jo genuen eta bertako gizonak, Luis Odriozolak, esan zigun ez zuela zalantzarik batere, ama Suitxo (Zubitxo) baserrikoa zutela, Txillarramendi auzokoa, beraz, eta etxean beti esan izan zutela Juan Inazio Odriozola Antxiturbi Azpikoa baserrikoa zela, handik pasatu zirela Anatxaran Berrira eta ondoren Itzira Haundira.
|
|
|
Bi modu egon daitezke hiri bati buruz idazteko. Bata da kanpo behatzailearena, bertakoa izanagatik, kontakizunetik urruntzea hautatzen duena, ahalik eta zorrotzen, ahalik eta dokumentatuen, hiri horren
|
berri
emateko. Baina konta daiteke hiri bat norberaren bizitza kontatuz ere, edo oinarrituz, esan dezagun, norberak hiri horretako txokoekin izandako harremanetan.
|