|
2000
|
|
|
dagoen edozeren soberania erregulatzen dituzten. Ondorioz, gutxiengoek ez dituzte
|
beren
eskubide efektiboak babesturik ikusten nazioartekolegean. Berez, bere 50 urteko ibilbidean, Nazioarteko Justizia Korteak ez du gutxiengoen arazo bat bera ere ikusi, eta Giza Eskubideen Korte Europarrak, hau ere50eko urriaren 4an sortua, ez du gutxiengoei buruzko aurrikuspen araudirik.
|
|
|
pertsona horrek eskubide linguistiko batzukdituen bezala, zergatik ez dituen izan behar eskubide politikoak. Egia da, guk planteatzen dugun proiektuan, Nafarroan, laurogei mila lagunek parte har dezaketela.Baina pertsona horiek
|
beren
eskubideak dituzte, Gipuzkoan, Bizkaian edo IparEuskal Herrian beste batzuk dituzten bezala, eta eskubide politiko horiek era praktikoan jarri behar ditugu martxan.
|
|
2002
|
|
|
Gizartea zatikatu egiten da: norbanako gero eta gehiagok
|
beren
eskubideak galtzen dituzte. Eremu berri eta hazkor bat sortzen dela nabarmen liteke, gizartearen jokamoldeen barruan eta kanpoan kokatzen diren gizabanakoena eta taldeena.
|
|
2004
|
|
|
Hobbesek ezbezala, Lockek ez du uste estatua giza irrazionaltasunaren ondorioa denik. Alderantziz, bere ustez, gizakia razionala dclako, natur estatuan hiritarrak,
|
beren
eskubideak babesteko, gobernu zibilabeharrezkoa dela konturatuko dira. Horiek horrela, Lockeren planteamenduan garrantzizko ekarpenbi azpimarratu behar ditugu:
|
|
2007
|
|
|
B. Herritartasuna hartu duten pertsonak herrikidetzat hartu, eta onartzen dutepertsona horiek
|
beren
eskubide berdinak dituztela.
|
|
2009
|
|
|
Alderdi garaileareneta galtzailearen arteko alderik handiena ondokoa izan zen: lehenek beren «eroriak»ohoratu eta haiengatik negar egiteko
|
beren
eskubideaz baliatu ziren edota memoriagehiegi erabiltzen zuten bitartean, azkenek beren malkoak eta beren mina irentsi, beren ideiak ezkutatu edo ukatu, beren izaera edota eragiletza ideologikoaz lotsatueta haien memoria alboratu behar izan zuten. Hau guztia gerrako izugarrikeriakberrosatzeko inongo dolu aukerarik gabe.
|
|
|
Amaitzeko, Gerra Zibileko eta frankismo garaiko biktimek
|
beren
eskubideak, hau da egia jakitea, justizia egitea eta erreparazio morala jasotzea, urratuak izanzituztenez, krimen horien egileei justiziarik egin ez zitzaienez, senideek erruduntzat zituztenek arazo psikologikoak jasan izana ordain eskubidearen egikaritzeazhartu izan zuten sarritan:
|
|
|
Gogobetetzea:
|
beren
eskubideen urraketen biktima izandakoen gogobetetzea, zenbait neurri hartuz: urraketa jarraituak desagerrarazteko neurriakhartuz, gertakarien salaketak egiaztatuz eta egia publikoki azalduz (biktimen segurtasuna arriskuan jartzen ez duen bitartean), desagertutakoen bilaketa lanak, gorpuak hobitik ateratzeko eta ehortze duinen aldeko neurriakhartuz, adierazpen ofizial edo erabaki judizial baten bidez biktimen duintasuna berriz ezarriz, barkamen eskatze publiko baten bidez, urraketenautoreak zigortuz...
|
|
2010
|
|
|
posizio bat (aktiboa) uzia jartzen duen pertsonak edo pertsonek osatzen dute (demandatzaileak edo auzi jartzaileak) eta bestea (pasiboa), uzi hori pairatu behar duenak, eskaeraren pairatzaileak, alegia (demandatua edo auzi pairatzailea). go egotea. Dena den, posizio bakoitzean alderdi bakar bat zein gehiago egon, guz Baliteke bi posizioetan edo horietako batean alderdi edo pertsona bat baino gehiatiek dute prozesuan zehar entzunak izateko eskubidea, hau da, denek dute
|
beren
eskubidea defendatzeko alegazioak egiteko eskubidea182 Logikoki, horretarako, kontrako alderdiak alegatutako egitatezko eta zuzenbidezko elementuak ezagutu behar dituzte. Bigarren horri kontradikzio printzipio deritzo.
|
|
|
Lan prozesura joan ahal izateko, bestelako prozesuetara bezala, gaitasun bikoitza galdatzen da, alderdi izateko gaitasuna eta jarduteko gaitasun prozesala. Lehenengoa prozesuko eskubide eta zamen titular izateko aukera da eta pertsona fisiko guztiek dute pertsona izate hutsagatik (KZren 29, 30 eta 31 art.). Bigarrena, baita epaiketan edo epaile aurrean agertzeko gaitasuna deitua, prozesua osatzen duten egintza prozesalak baliozkotasunez egiteko ahalmena da, eta
|
beren
eskubide zibilen egikaritza osoa dutenek dute (LPLren 16.1 art. eta PZLren 7 art.). Bakarrik haiek ager daitezke epaiketan zuzenean beren eskubide eta interes zilegien defentsan. Gainerako guztien izenean, hau da, eskubide zibilen egikaritza osoa ez dutenen izenean, epaile aurrean haien ordezkari zilegiak edo zuzenbidearekin bat haien ez gaitasuna ordezkatu behar dutenak agertuko dira (LPLren 16.4 art.). Logikoki, pertsona juridikoak prozesuan beren ordezkarien bitartez aritzen dira184.
|
|
|
Lan prozesura joan ahal izateko, bestelako prozesuetara bezala, gaitasun bikoitza galdatzen da, alderdi izateko gaitasuna eta jarduteko gaitasun prozesala. ...izateko aukera da eta pertsona fisiko guztiek dute pertsona izate hutsagatik (KZren 29, 30 eta 31 art.). Bigarrena, baita epaiketan edo epaile aurrean agertzeko gaitasuna deitua, prozesua osatzen duten egintza prozesalak baliozkotasunez egiteko ahalmena da, eta beren eskubide zibilen egikaritza osoa dutenek dute (LPLren 16.1 art. eta PZLren 7 art.). Bakarrik haiek ager daitezke epaiketan zuzenean
|
beren
eskubide eta interes zilegien defentsan. Gainerako guztien izenean, hau da, eskubide zibilen egikaritza osoa ez dutenen izenean, epaile aurrean haien ordezkari zilegiak edo zuzenbidearekin bat haien ez gaitasuna ordezkatu behar dutenak agertuko dira (LPLren 16.4 art.). Logikoki, pertsona juridikoak prozesuan beren ordezkarien bitartez aritzen dira184.
|
|
|
Ezin dira epai karreran sartu funtzio jurisdikzionala egikaritzeko fisikoki edo psikoki ez gaituak; delitu dolosoagatik kondenatuak, errehabilitazioa lortzen ez duten bitartean; delitu dolosoagatik prozesatuak edo erruztatuak, absolbituak ez diren bitartean edo largespen autoa ematen ez den bitartean, eta
|
beren
eskubide zibilen egikaritza osoa ez dutenak (BJLOren 303 art.).
|
|
|
hala ere, puntu honetan, argi geratu behar du lan prozesuak gutxiengo edo beharrezko formagatiko apustua egiten duela, herritarrari bermeak ematen dizkiolako eta bereziki babesten duelako501 Gutxiengo baina era berean herritarraren eskubideak babesteko beharrezko formaltasun honen adibide ona da adiskidetze intrajudiziala. LPLk bakarrik dio magistratuak hartan alderdiei
|
beren
eskubide eta betebeharren berri emango diela eman daitekeen sententziaren edukiaren berri eman gabe (LPLren 84.1 art.). Beste adibide bat, antzua gertatu den adiskidetzetik ahozko epaiketarako iraganbidea izan daiteke. Horretan, besterik gabe idazkari judizialak jardundakoaren berri ematen du, alderdiei egitateak haiek kontatzen dituzten moduan gertatu direla egiaztatzeko aukera emanez (LPLren 85.1 art.). Antzean, alegazio fasean forma urria da, alderdiak ahoz aritzen baitira, lehenengo demandatzailea, demanda berretsiz, eta gero demandatua, hari erantzunez.
|
|
|
Aurretik aipatua denez, bahitutako ondasun bat hainbat zorri lotuta badago, lehenbizi ondasun horiek trabatu zituen betearazlea izango da zorra osorik kobratuko duena, eta gainerakoek
|
beren
eskubidea bakarrik aseko dute burututako betearazpenean soberakinik geratzen bada (LPLren 246.1 art.). Irtenbidea bestelakoa da betearazpenen metaketaren kasuan; izan ere, kasu horretan, bahitutako ondasunak lan kreditu guztiak ordaintzeko nahikoak ez badira, proportzionaltasun printzipioa aplikatzen da, eta betiere legeak ezarritako kreditu lehentasunak errespetatzen dira (LPLren 268 art.). Horr... Aipatutako proposamenik aurkezten ez bada, edo aurkeztutakoak bat ez badatoz, organo jurisdikzionalak 5 egunen epean, probidentzia bidez, behin behineko banaketa irizpideak ezarriko ditu, eta idazkari judizialari aginduko dio banaketa eginbidea burutu dezala hartzekodun bakoitzari dagokion kopurua zehaztu ondoren [LPLren 269.2 b) eta 3 art.]. Organo jurisdikzionalari banaketa proposamen erkide bat aurkeztu bazaio, edo hori izan ezean, auzitegiak formulatutakoa, proposamenik egin ez duten hartzekodunei, betearaziari eta Soldatak Bermatzeko Funtsari helaraziko zaie, beren adostasuna edo desadostasuna adieraz dezaten 3 egunen epean (LPLren art.). Aurkakotzarik ez bada, auzitegiak aurkeztutako proposamen erkidea onartuko du edo burututako banaketa eginbidea behin betikotzat joko da (LPLren art.). Aurkakotzarik izanez gero, interesdun guztiei agertzeko deia egingo zaie, eta aurkezturiko idazkiak beroriei helaraziko zaizkie.
|
|
|
8 egun dira: alderdiak 5 eguneko epean deitzen dira agerraldi batera agertzeko, alegazioak egiteko eta
|
beren
eskubideari dagokiona frogatzeko. Hurrengo hiru egunean autoa ematen da (LPLren 236 art.).
|
|
|
Horrela, ekonomia prozesala eta sententzia kontraesankorrak ekiditea lortzen da. Sánz Tomé, F. ren esanetan,. La reconvención en el proceso laboral?, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1984/ 20 zk., errekonbentzioak mesede egiten die, ez bakarrik prozesuko alderdiei, gizarte osoari baino; izan ere, azkenak liskar kopurua jaistea lortzen duen heinean, lehengoek
|
beren
eskubideak deserosotasun eta gastu gutxiagorekin babestea lortzen baitute. Antzeko argudioak erakusten dituzte Mascarell Navarro, M. J. k,. La renconvención en el proceso laboral?, Justicia, 1985/ 4 zk.; Trujillo Villanueva, F. k,. La reconvención en el proceso laboral?, Relaciones Laborales, 1994/ 1 bol.; Márquez Romero, P. k, La reconvención, Comares, Granada, 1994, 26 eta 27 or.; Gutiérrez Sanz, M.R. k, La reconvención en el proceso civil español, Bosch, Bartzelona, 1993, 15 or., eta Tapia Fernández, I. k, La reconvención.
|
|
|
Behin demanda onartuta378, auzitegiak aginduko du berrikuspen helegitearen objektu den sententzia irmoarekin bukatu zen prozesuko jarduera guztiak bidaltzeko hartan alderdi izan zirenei edo haien ondorengoei, eta 20 eguneko epean demandari erantzuteko epatuko ditu,
|
beren
eskubideari dagokiona defenda dezaten. Demandatua edo demandatuak epaile aurrean agertuta, edo errebelde deklaratuta, jarduerei hitzezko epaiketei dagokien izapidetzea emango zaie (PZLren 437 art.), eta sententzia eman aurretik, Fiskaltzak berrikuspenari buruz informatu behar du beti (PZLren 514.3 art.).
|
|
|
Sententziak, logikoki, berrikuspena onetsi edo ezetsiko du. Lehenengo kasuan, errekurritutako sententzia irmoa ez da aldatuko, demandatzailea kostuak ordaintzera kondenatuko da eta gordailua galduko du (PZLren 516.2 art.). Bigarrenean, Auzitegi Goreneko gizarte aretoak aurkaratutako sententzia deuseztatuko du eta epaitzaren ziurtagiria emateko agindu ondoren, jardundakoak jatorrizko auzitegiari itzuliko dizkio alderdiek
|
beren
eskubidea nahi duten moduan erabil dezaten kasuan kasuko epaiketan. Azken horretan oinarri moduan hartu dira eta eztabaidaezinak izango dira berrikuspen helegitean egindako adierazpenak (PZLren 516.1 art.). Berrikuspen auzitegiak emandako sententziaren kontra ezin da helegiterik jarri (PZLren 516.3 art.)
|
|
|
Horrela da, nahiz eta gure ordenamenduak, EKren 24 artikuluko aipua kenduta («pertsona guztiek eskubidea dute epaileek eta auzitegiek benetan babes eman diezaieten
|
beren
eskubide eta interes legitimoen erabileran»), ez duen akzio eskubidea egoera zehatz edo eskubide materialekin lotzen, eta litekeena da akzio eskubidea eskubide materialaren titularra ez den norbanako batek izatea. Horren harira, De la Oliva Santos, A., Diéz Picazo Giménez, I., Vegas Torras, J. k, Derecho Procesal.
|
|
2011
|
|
|
izateko ezgaituta daude: (1) funtzio judiziala egikaritzeko fi sikoki zein psikoki ezinduak, (2) engainuzko delitu batengatik kondenatuak, errehabilitazioa lortu bitartean, (3) engainuzko delitu bat dela-eta prozesatuak edo erruztatuak, absolbituak izan edo largespen auto bat eman bitartean, (4) eta
|
beren
eskubide zibilen egikaritza osoa ez duten pertsonak.
|
|
|
Kautela neurriak ematea erabaki aurretik, arau nagusi moduan, bake epaileak demandatuari entzungo dio. Horretarako, eskaria jasota, alderdiak ahozko ikustaldi batera deituko ditu probidentzia bidez133 Ahozko ikustaldi horretan alderdiek
|
beren
eskubidearentzat egokiena dela alegatu eta frogatu dute, epailearen oniritziarekin. Kauzioaren mota eta zenbatekoaren inguruan ere alderdi bakoitzak egoki deritzona esan du.
|
|
|
Kasua preskribatuta ez dagoela egiaztatu ondoren, bake epaileak alderdiak egun eta ordu zehatz baterako deituko ditu. Alderdiei, salaketa egileari eta salatuari alegia, igortzen zaizkien zitazioetan162, nahi izanez gero, abokatuaren laguntza izan dezaketela163 eta epaiketara
|
beren
eskubideen defentsan erabili nahi dituzten frogabideekin joan behar direla esango zaie (PKLren 967.1 art.). Gogoratu zentzu horretan, falta epaiketetan abokatuaren laguntza izatea ez dela derrigorrezkoa, baina defentsa eskubidea EKren 24 artikuluaren parte izanik, alderdiek, nahi izanez gero, erabili ahal izango dutela.
|
|
2012
|
|
|
nazioarteko erakundeetan arituz, nazioartean zabaldu diren esparruetan egotea eta nazioarteko gizarte zibilaren sareetan aktiboki parte hartzea. Hirugarren Munduko herriek lortutakoa eskuratu nahian, errekonozituak eta errespetatuak izateko asmotan, Laugarren Mundukoek nazioartera jo dute beste herri eta estatuen laguntzarekin
|
beren
eskubideak betearazteko asmotan.
|
|
|
Indigenek lantaldearen aldeko erabaki sendoa hartu zuten eta positiboa ikusi. Herri indigenek bizi dituzten arazoak konpontzeko eta
|
beren
eskubideak babesteko nazioarteko normatiba egiteko funtzioak (Giza Eskubideen Batzordeak, gero ECOSOC, eta Batzar Orokorrak onartu dituenak) funtsezkoa izaten jarraitzen du. Erakunde indigenek lantaldearen eginbeharrean laguntzeko ohitura hartu dute eta eraginkorra ikusten dute.
|
|
2013
|
|
|
Alabaina, lanak nahi baino gehiago atzeratzen ziren, jabe batzuk desjabetze, partzelazio eta eraikitzearen kontra zeudelako, beren ondasuna galtzen ari zirelakoan, edo etxe gabeziaren aurrean lursail preziatuen gainean espekulazioan hasi eta etekin handiagoa ateratzearen zain zeudelako. Eta 1941ean
|
beren
eskubideen defentsan «Jabegoaren defentsarako toki junta» (Junta Local de Defensa de la Propiedad) osatu zuten zenbait (47) etxejabek eta industria jabek109 Regiones Devastadas eko zuzendariak 1944an El Diario Vasco egunkarian eginiko elkarrizketan azaldu zuen lanak atzeratzen zirela askok beren eta beren lagunen interesak interesen orokorren gainean gainjartzen zituztelako110.
|
|
2015
|
|
|
Borroka mota, ordea, ezberdina izan zen. Desobedientzia zibila hartu zuten tresnatzat eta erakunde txikiak sortu zituzten
|
beren
eskubideen alde egiteko. Lehen urteetan, zergarik ez zuten ordaintzen, Israelen produktuak boikoteatzen hasi ziren, graffiti politikoak egiten?
|