|
2008
|
|
|
Farazek metafora erromantikoekin jokatu zuen beti, eta, horri esker, ulergarri eta mendebaldeko tradizioarekiko gertu bilakatu zituen
|
bere
poemak. Ez zen, hala ere, oso ezaguna jaioterritik kanpo, ez bazen Pakistango erregimen militarraren aurka egindako kritikengatik.
|
|
|
Eider Rodriguez eta Koldo Izagirre Utikan manifestuaren jatorrizko sinatzaileetakoak dira, eta iazko ekitaldian ere finalista izateari uko publikoa egin zion Izagirrek, euskal literaturaren arloko epaimahaiak Rimmel (Susa, 2006)
|
bere
poema liburua hautatu eta gero.
|
|
|
Philip Larkin. Inork gaztigatu izan zuen inoiz, bizitzaren eite hutsal eta ezdeusa ematen zuelako
|
bere
poemetan. Horixe aipatu zioten batean zera erantzun omen zuen:
|
|
|
«Txiliren poemek karga sozial eta politiko handia dute, baina ardatz horretan bertan, amodiozko poemak dakartza liburu honetan», azaldu du editoreak. Lauzirikak modu plastikoago baten deskribatu du
|
bere
poemen tematika: «Nire lana beti joan da bi lerroren artean, nik deitzen diedan moduan, nire poemak dira txorixo eta jamoi edo corazoncitos; hau da, gatazkaren eta gatazkaren inguruko kontuei buruzkoak edo amodioaz hitz egiten dutenak».
|
|
|
Inspirazioaren apetari jarraituz idazten du, beraz, idazle lekeitiarrak. Horrexegatik atera dira
|
bere
poema gehienak kaletik edo tabernatik, baina beste inguru batzuetan ere idatzi izan du: «Ni irakaslea naiz.
|
|
2009
|
|
|
Angola berri bat irudikatzeko ahalegina egin zuen politikoki eta kulturalki. Hitzez ere bai,
|
bere
poemetan bere herriari etorkizun hobe baten esperantza agertu nahi baitzion.
|
|
2011
|
|
|
Garbi dago Etxeparek behintzat era horretako fantasiarik erabili zuen burutik. Gogora dezagun, esaterako, sekretuki dena
|
bere
poema famatuan dioena: «Mirail bat nik ahal banu, hala luien donoa,/ neure gogoa nerakutson, sekretuki han barna.
|
|
|
Eta, berriz, gertatzen ez dena ere gertatu egiten da; askotan bizimodua konplikatzen zaigu gertatu ez diren gauzekin, baina gertatu zaizkigu».Esateko behar hori sentitu zuenerako idazlea jabetua zen «beti aipatzen den poetaren bakardade hori ez dela egiazkoa; inor ez luke poesia argitaratuko irakurlerik ez balu, inork ez luke hitz egingo beste batek entzungo duela pentsatuko ez balu». Sentipenez beste bati hitz egiteko beharra dago
|
bere
poemetan. «Gure gizartean garai batean baino askoz gehiago hitz egiten da sentimenduez, baina ez nuke esango modu egokian egiten denik».
|
|
|
Bi eginkizunok egin ditu bizitza osoan zehar, laurogeita hamarreko hamarkadaren hasieran garun isuria izan zuen arte. Bitxia da, baina urte batzuk lehenago gaixotasun bera izan zuen mintzagai
|
bere
poemetako batean: «Orduan iritsi zen garun isuria:
|
|
2012
|
|
|
Ehun urtez izan dira barojatarrak bertan. Han idatzi zituen Pio Barojak bere eleberrietariko asko; han margotu zituen bere koadroak Ricardok; han idatzi zituen
|
bere
poemak Carmen Barojak; eta han hasi zituen Julio Caro Barojak bere ikerketa etnografikoak, Pio Caro Baroja anaiarekin batera. Etxea museo bilakatzeko asmoa azaldu zuen garai batean Nafarroako Gobernuak, baina egun ez da egitasmo haren berririk.
|
|
|
Transtromer, euskararatua Tomas Transtromer suediarraren obra poetikoa ere plazaratu du Elkar argitaletxeak. Dozena bat liburutan plazaratu ditu orain artean
|
bere
poemak idazle eta poeta suediarrak (Stockholm, 1931). 2004an idatzi zuen azken liburukia, eta iaz Literaturako Nobel Saria jaso zuen.
|
|
2013
|
|
|
Artzain batzuek etsitzen dute beren ardien ardura inori utzirik. Poetak, ordea, nekez etsiko du
|
bere
poemen ardura inori utzirik. Artzek inoiz ez.
|
|
|
Oraingoan, Uriberenak baitira hitz guztiak. Anne Carson poeta kanadarraren hitzak erabili ditu Uribek
|
bere
poemak azaltzeko. «Hark esaten du hitzak balio dezakeela bizitzako nekeak eramangarriago bihurtzen, baina baita zauriak azalarazten ere.
|
|
2015
|
|
|
Gaitz ankerrak besteren platerean imajinatzen ditugulako beti, geure muinean daramagun superniaren aginduz. Ni, gizaki hautatua bainaiz neure baitarako, eboluzioaren saria, halako okerrik merezi ez duena, hil artean bizi egingo dena.Pertinenteak dira Joan Mari Irigoienek
|
bere
poema liburu argitaratu berrian egin dituen bi galderak, garai onean datoz: «Zergatik niri?», larriminak jo zueneko ezinaren eta amorruaren adierazgarri, eta «zergatik ez niri?», gaixotasuna onartu eta harekin aurrera egiteko bide oinazetsuan makulu izan duena.Denok izan gaitezke Joan Mari Irigoien, zu, hura, neroni, eta, beldurtzen hasita, baita geure haur kuttun akatsik gabeak ere.
|
|
2017
|
|
|
«Horrek esan nahi du testu batzuk sortuko direla emanaldi bakoitzerako: idazle bakoitzak
|
bere
poemei buruzkoak ez ezik, besteei buruzkoak ere idatziko ditu», azaldu du Lertxundik. Emanaldi horietako testuak bildu, eta disko liburu bat argitaratu asmo dute.Elkarrekin «sarritan» egoten dira Valverde eta Lertxundi, eta elkarrizketa batean ateratako «erreflexio oso xume bat» dago emanaldiaren jatorrian, Lertxundik azaldu duenez:
|
|
2018
|
|
|
Behin edo behin, epearekin presaka genbiltzala-eta, bukaera aldera, egileak berak itzuli zizkidan kapitulu pare bat, eta zoragarri imitatu zuen itzultzailea, ez da ezer igartzen. Canoren Twist zen».Itzultzailea ere idazleMarkuletaren lehen itzulpenak
|
bere
poema propioak izan ziren; gaztelaniaz idatzitakoak euskaratzen hasi zen itzultzen. Egun, itzultzetik atseden hartzen duenean jar daitekeela sortzera dio; itzulpena ez da sormenarentzat atseden bide bat harentzat, kontrakoa baizik.
|
|
|
Neuan bizi gabe, biziz... Avilakoa zen Santa Teresa, eta lekaimea. Beti irudikatu izan dugu
|
bere
poema mistikoak landuz, argi baino itzal gehiagoko zelda bateko bakardadean. Aukera ona dauka orain Iñaki Urdangarinek leku berean eta antzeko egoeran bere bizitzako paradoxak modu artistikoan azaltzen ahalegintzeko.
|
|
2020
|
|
|
Ezagun da Joseba Sarrionandia idazleak Fernando Pessoari dion miresmena. Behin baino gehiagotan aipatu izan du iurretarrak
|
bere
poemetan, adibidez, eta horregatik irudikatu nahi izan dute bi egileen arteko bilkura Lisboan, hain zuzen ere, fadoak kantatzen dituzten areto horietako batean. Eta horregatik titulua:
|
|
|
Edo bestela esanda: Letek
|
bere
poema bilatzen du Rilkerenaren barnean.
|
|
2021
|
|
|
Bestetik, naturaren presentzia ahaztu ezinezko alderdia da antzezlan honetan, idazle finlandiar suediarraren unibertso poetikoan bezala. Haitzek, zuhaitzek, loreek eta basoek izena eta izana ematen diote damari,
|
bere
poemen helduleku nagusi dira. Azkenik, hainbat dira mahaigaineratzen diren gaiak, desioa eta bizitzaren eguneroko jarduna, kasurako, baina metaliteratura, eta, zehatzago, poesiaren inguruko metadiskurtsoa da, nire ustez, nabarmentzen dena obra guztian zehar.
|
|
|
Dena ametsa den irudipena deitu du
|
bere
poema bilduma Vargasek, eta, dioenez, azken hiru urteetan idatzitakoak dira bertan bildutako olerkiak. Aldizkarietan argitaratutako ale solte batzuk kenduta, aurrez ez du publikazio propiorik kaleratu, baina itzulpengintza ikaslea da, eta sarean daude irakurgai hark itzulitako Sally Rooney idazlearen Soldata jauna eta Raymond Carver idazlearen Bizikletak, giharrak, zigarretak narrazioak.
|
|
2022
|
|
|
Gutun bidez idatzi zion hala Sylvia Plathek amari, The Bell Jar izango zen eleberriaren berri eman zionean. Idazleak berak jasandako gorabehera psikologikoak hartu zituen oinarrian kontakizunerako, baina fikziozko pertsonaia baten mozorro pean eman zituen,
|
bere
poemetan ezaguna den hori jarriz taupaka lanaren bihotzean: eremu pribatuaren eta publikoaren arteko igurtzi gatazkatsua.
|
|
|
Jose Luis Otamendi idazleak hitzaren esanahia argitu du aurrena. Izan ere, Landura
|
bere
poema liburu berriaren izenburua ere bada; hamargarren poesia bilduma du. «Gure arteko landura fenomeno fisiko edo atmosferikoa baino gehiago ikusten dut nik gauzei erreparatzeko era bat bezala, esan eta idazten denari nolabaiteko izaera materiala eman nahi sotil bat».
|
|
|
Farmazietan saltzen dute normalean, piluletan, baina jonkiei ematen zaizkie, eta haiek gero beste batzuei saltzen dizkiete. ‘Ez dira garai onak lirikarako’ idatzi zuen Bertol Brechtek
|
bere
poemetako batean, duela urte asko, eta nire nobeletako pertsonaientzat ere ez da inoiz lirikarako garaia». Izatekotan, lyricarakoa.
|
|
2023
|
|
|
Eta ostean, aholku sorta bat dator, poeta kontsakratutik poeta gaztera: ez dezala bilatu
|
bere
poemen kalitatea besteen begietan, bila dezala bere barrenean zertarako idatzi, zer idatzi, zeri idatzi. Oinarritu dadila haren bizipenetan, haren memorian, haren inguruko gauzetan.
|
|
|
Izan ere, dioenez, Artzek alderdi horrekiko zuen sentiberatasuna aipatzekoa da. «Artze
|
bere
poema ospetsuekin eginiko kantengatik eta txalapartagatik da ezaguna batez ere. Baina, horretaz gainera, soinu eremua ere asko landu zuen», zehaztu du egileak.
|
|
|
Izan ere, dioenez, Artzek alderdi horrekiko zuen sentiberatasuna aipatzekoa da. «Artze
|
bere
poema ospetsuekin eginiko kantengatik eta txalapartagatik da ezaguna batez ere. Baina, horretaz gainera, soinu eremua ere asko landu zuen», zehaztu du egileak.
|
|
|
Haien ikerketen abiapuntu eta kezka nagusi izan ohi dira gizakion jaiotza, mundura ekarri dituen desira eta heriotza. Horiek dira, era berean, Miguel Hernández poetak
|
bere
poema labur eta ederrean aipatutako hiru zauriak: bizitza, maitasuna, heriotza.
|
|
|
Madrilen jaio zen Aleixandre, 1947an, eta ikasketaz biologoa da; emakumea izanik, horretan jarduteko bere garaian jasan behar izan zituen oztopoak tarteko, hezkuntzara jo zuen; institutu batean lanean hasi, eta Santiago de Compostelako Unibertsitatean Zientzia Esperimentalen Didaktikan katedraduna izan da gerora. Galegoa hartu zuen literatura hizkuntza gisa, eta genero ugari landu ditu, hala nola haur eta gazte literatura —A filla do minotauro (2018) eta beste hogei bat liburu—, poesia—Mudanzas e outros velenos izenburupean,
|
bere
poemen hautaketa bat bildu zuen 2017an, besteak beste— zein saiakera —O pensamento feminista de Emilia Pardo Bazan (2021), beste askoren artean— Helduentzako narratibako lan ugari ere eman ditu, baita sari ugari jaso ere; iaz, Espainiako Narratiba Saria eskuratu zuen orain euskaratutako nobelarekin.
|
|
|
Horretaz gainera, haren poesia moldea nabarmendu du Irigaraik. «Ez da bakarrik
|
bere
poemetan zer esaten duen: nola esaten duen ulertzea ere oso garrantzitsua da».
|
|
|
Errepikapenaren bitartez mantra moduko batera iristen da, eta, bizitzari beste tankera bat emateko, behar da mantra horretan murgildu eta igeri egin», azaldu du Irigaraik. Haren hitzetan, horrek eman dio bidea
|
bere
poemetan «eraldatzeko, iraultzeko eta inarrosteko» moduko mezuak erabiltzeko. Hala dio, kasu baterako, Deus 178 poemak:
|
|
|
Quevedok,
|
bere
poemarik onenetako batean, honela zioen: «Bertze batzuk gobernuaz, munduaz eta monarkiez ari daitezen, nire egunak gurinak eta ogi samurrak gobernatzen dituzten bitartean, eta neguko goizak laranjadak eta pattarrak agintzen dituzten bitartean».
|
|
|
Ez nekien ezer. Gogoan dut ile apaindegian nengoela, Emily Dickinson bezala,
|
bere
poemak errezitatzeko. Deitu zidatenean, zerbaitetan laguntzeko deitzen zidatela esan zidaten, eta litekeena zela sari banaketan poema bat errezitatzea.
|