|
2001
|
|
|
Gogoz menderatua izan den herri batean, agintea eta agintarien errespetua dogma gisara irentsi behar izan duen herri batean, boterearen eta boteredunen eskutik datorrena onetsi egiten da. Zuberoako Herri Elkarteak euskarari
|
bere
lekua ematea erabaki duenez, zuberotarrek ontzat jotzen dute. Hori bezain sinple da... eta hori bezain korapilatsu ere aldi berean.
|
|
|
Madrilgo gobernura PP iristean, aldiz," erretiratua" zen nazionalismo espainola
|
bere
leku naturala errekupera tzeko asmoz itzuli da, horren arabera Estatuaren izaera eta egitura eraiki guraz, ETA ren eta kale borroka ren jarduerakbaliabide nagusi darabiltzala azken hogei urteotako ibilbidea moteltzeko eta gelditzeko asmoz. ETA ren jarduera askatasun gabeziari eta abertzaletasunari lotuz, euskalgintza eta hau sustatzen duten arau eta erakundeak dira jopuntuan.
|
|
|
arrazakeria, xenofobia, ETAren helburu berak, inposaketa, diskriminazioa, eskubideak pertsona renak direla eta ez kolektibitateenak... eta abar aipatuz. Euskara eta euskal kulturak
|
bere
lekua izatea" mehatxu" gisa izendatzea da modurik egokiena, kontraeraso bat antolatzeko. Justu euskaldunok erabil ditzakegun argumentuak erabiliz murriztu da euskararen estatusa Nafarroan.
|
|
2003
|
|
|
Aldaketa16 astekaria sortu zen Euskal Herrian. Cambio16 aldizkari historikoaren babesa jaso duen produktu hau astekarien artean
|
bere
lekua aurkitu nahian iritsi da kalera. Oso berri garrantzitsua da hau, eta sona handiagoa izan behar zuen (mesfidantza gutxiago ere bai, seguruenik), lehenengo urratsa baita denon inbidia den katalan ereduaren bidean, hau da, euskara bizi tresna izan ez duten gizarte sektoreek ere euskal produktuak kontsumitzera erakartzeko, gizarte oso bat (ideologia edozein izanda ere) herri honetako hizkuntza ere erabiliz bizitzeko.
|
|
2005
|
|
|
8 Etniarteko gerrak arkaismoan eta zaharkerian sartu dira, Nazio Estatu, komunitate, subiranotasun, muga, lurzoru eta odolaren kontzeptu mamua erabiliz. Arkaismo hori ez da guztiz okerra, baina lurralde, lurzoru, hiri eta gorputzen ontopologia berria asmatu behar da, egokitzen ez diren gizabanakoek eta kulturek
|
bere
lekua eta denbora aurki ditzaten.
|
|
|
Emakumeen literatura rol femeninoarekin identifikatu izan da, literatura ‘arrosa’ edo ‘femeninoa’ sortuz. Emakumea emakume izateagatik, etxea eta azoka ditu
|
bere
lekuak, eta familia, maitasuna eta natura bere gaiak, edo hori uste izan da orain arte. Ikusiko dugu hau ez dela betetzen euskal literaturan ere.
|
|
2006
|
|
|
Urteok ikusita, gobernamenduan euskararentzat lekurik aproposena museoen eta orkestraren ondoan al da? Ez ote du
|
bere
leku propioa aparte behar. Are, irudikatu ezinezkoa ote da hizkuntz politika bat instantzia ezalderditar batek diseinatua, Jaurlaritza batez ere exekutibo dela?
|
|
|
kultura ezberdintasuna eta desberdintasuna. Ikasle etorkinak ikusi behar du baduela
|
bere
lekua taldean, estimatua dela, eta bere hizkuntza eta kultura balioesten direla. Horretarako egokiak izango dira:
|
|
2007
|
|
|
Euskaltzain berriak izendatuko ziren, urratsez urrats: besteak beste, Krutwig (1947), P. Lafitte (1949), M. Lekuona (1950), L. Villasante (1951), K. Mitxelena (1952), A. Arrue (1954), etab. Eta Eladio Espartza karlista nafarrari ere eman zitzaion
|
bere
lekua.
|
|
|
apaiz egin eta berehala Kubara joana (1927), bizitzera ez zen itzuliko Penintsulara 1949a arte, eta orduan Probintzia osoko Nagusi aukeratua izan zelako. Etorri bezain laster, Salbatore Mitxelenaz baliatu zen euskal kulturari
|
bere
lekua ematen hasteko (Arantzazu poema, 1949; Arantzazuko euskarazko historia: Ama semeak Arantzazuko kondairan, 1951); biak Leteren erabakiz argitara emanak, azken hori gainera haren mandatuz idatzitakoa.
|
|
2008
|
|
|
Immigrazioaren eta nazio minoritarioen autogobernuaren arteko erlazioaren auziak badu
|
bere
lekua Quebec eta Flandesko agenda politikoan; Espainiako Estatuan, aldiz, ez da oraindik kontuan hartzen.
|
|
|
Jakina, kanadar gobernu federalaren eta quebectar gobernuaren arteko erlazioak ere badu
|
bere
lekua auzi honetan. Debate horrek jite instituzionalagoa du, batik bat eskumenen banaketan oinarritzen baita.
|
|
|
Izan ere, 66 zenbakian teknologia berriak eta euskara izango da jorratuko den gai nagusia. Teknologia berriak estuki lotuta daude nazioartean nagusi den beste hizkuntza bati, ingelesari alegia; dena den euskararen eremuan lan asko egiten da teknologia berriak euskarari egokitzeko eta euskarari teknologia berri horietan
|
bere
lekua egiteko. EHUko IXA taldearen argitalpen zerrenda ugari (gaiez eta hizkuntzaz) baino ez da ikusi behar honetaz konturatzeko (http://ixa.si.ehu.es/Ixa/ Argitalpenak/ Arti kuluak).
|
|
2009
|
|
|
Bizitza ona lortzeko tresna moduan erabiltzen baldin badugu, orduan Borgmannek dispositiboen paradigma gaizki kokatua ikusten du. Izan ere, dispositiboen paradigmak azpiegitura orokorrean dauka
|
bere
lekua (Borgmann 1984: 226, 237hh).
|
|
|
Hitzarmen bat egin zen, lantaldeak egin ziren, eta bizkaiera estandarra atera da. Baina guk oraindino mantentzen dugu batua beharrezkoa dela,
|
bere
lekuetan. Irakaskuntzan, irrati saio orokorretan, edo sortzen ari den hizkuntza berrian batua behar da.
|
|
2010
|
|
|
Historialaria izanda, askotan sumatu dut nire sorbaldetan gure aurreko gertakarien zama. Planteatutako edozerk erreferentziaren aztarna du, hasten dugun edozein proiektuk, atzera begira eta
|
bere
lekua zehazteko beharra. Dantzan, pieza bakoitzarekin jaiotzen da egilea berriz; edo historia hori guztia bere barnean daramanez, ez du behintzat bere kanpoan bilatu behar.
|
|
|
Europa mailan, 60 eta 70eko hamarkadetan, hizkuntza gutxituen aldeko mugimenduak zabaldu ziren: jarrera etikoa zen, menperatzaileari
|
bere
lekua aitortzea eta indargabeari denon ahaleginaren bitartez indarra ematea zen helburua. Euskal Herriaren kasuan, gainera, euskarak hainbat balio erantsi bereganatzen zituen:
|
|
2013
|
|
|
EITBko zenbait arduradunek esana duten legez, lehenago edo beranduago gaztelerak ETBn presentzia izango zuelakoan zeuden hasieratik bertatik (Diez Urrestarazu 2003). Horren arabera, beraz, denbora kontua izan zen gaztelerak
|
bere
lekua izatea ETBn.
|
|
|
ETBren kasuan, horrek zera esan nahiko luke: bere buruari galdetu liokeela zein den
|
bere
lekua euskararen ekosisteman, eta horren araberako estrategiak garatu. Eta euskararen ekosistemari erreparatuta, ikusi dugunez, badira zenbait osagai eta dinamika oso kontuan hartzekoak.
|
|
|
Are gehiago, deskribatutako baldintza horietan, fundamentalismo erlijiosoak
|
bere
lekua aurkitzen du. Berriro azpimarratzen du Mardonesek postmodernitateak ekar dezakeen paradoxa:
|
|
|
Besteak beste, hor ditugu Mardonesek aipatzen dituen Buberren hitzak: " Izatearen edukietako baten komunikazio erlijiosoak paradoxan du
|
bere
leku aproposa. Baieztapen frogagarria izan beharrean, gizakiaren barneko esparru sakonean ezkutatzen denari lotzen zaio.
|
|
|
narratiba beti dago oso goian, erdia baino gehiago bereganatzen duela, eta oso urrutira etorri ohi da olerkia. Pozgarri da azken urteotan
|
bere
lekuari eusten jakin duten saioa, biografia, memoria eta antzekoen presentzia.
|
|
|
Bistan denez, Orwell irakurtzea ikerketa soziolinguistikoei buruzko ikuspuntu berri bat izateko ortodoxoa ez bada ere, aberatsa izan liteke, bereziki hizkuntza gaitasunari
|
bere
lekua aitortzeko. Behin baino gehiagotan aipatu izan dugu hemen, hainbat autorerengana joz, gure hizkuntza gaitasunak munduari buruz dugun ikuspuntua eta ikuspuntu horren aberastasuna moldatzen duela:
|
|
2014
|
|
|
Nork bere talaiatik egin digu urtearen erradiografia, nork
|
bere
lekutik, argazkia; baina, hainbatetan, gai, gertaera, ekimen edota ideia desberdinen artetik gogoeta osagarriak harilkatu dituzte, aldez edo moldez, esanez edo iradokiz. Oroz gain, hiru ideia, hor nonbait, zigi zagan, atzeman daitezkeenak:
|
|
2015
|
|
|
Iparraldearen instituzioa etorriko da, ez da dudarik! Laborantzak hor izanen du bere koadroa, eta gure elkarteak ere biharko arkitektura horretan aurkitu du
|
bere
lekua! Euskal Herriaren eraikuntzan, bakoitzak bere pausoa egitea, bere terrenotik abiatuz, hori da...
|
|
|
Estatuak zeharo kontrolatzen du bere egitura politikoa, baina gainerako beste espazio guzia ere bai. Pertsonari, taldeei, bakoitzari
|
bere
lekua uzten zaio, baina estatua da gauza bakoitza non egon behar den, eta nondik nora mugi daitekeen baimentzen duena. Ez aparkalekuak edo prostituzioa bakarrik, leku eta norabide aldaketak eragotzirik, aktibitate guzien espazioa mugatzen du.
|
|
2016
|
|
|
Gerora bizirik mantendu den sentimendu kolektibo baten hastapenak ziren. Halaber, etengabeko sortze prozesu batean bizi zen belaunaldi berri bat
|
bere
lekua okupatzen hasia zen hirian ordurako. Gazte ero haientzat, Hertzainak taldeak abestu zuen moduan, aita hiltzeko unea ailegatu zen.
|
|
|
Frankismo osoan zehar komunikabide hegemonikoa izandako irratiari 70eko hamarkada bukaeran telebista nagusitu bazitzaion ere, hiritar gehienen sukaldeetan
|
bere
lekua mantentzen zuten irrati aparatuek oraindik. Italian eta Frantzian, ordurako, ohikoak ziren irrati libreak.
|
|
2017
|
|
|
Ez da erraza bertsolari berriak ateratzea; koktel berezia behar da, non talentua, karisma, lana eta gogoa nahasten diren. Eta bertsolari ugari
|
bere
lekua egin nahian! Atera dira zenbait Beñat Gaztelumendi eta Alaia Martin, adibidez, baina ibilbide luzea duten bertsolariak dira biak ere, 30 urte laster beteko dituzte.
|
|
|
Agian eritasunean ere nabaritzen dugu, batik bat alzheimerrean, denboraren eta denboragabetasunaren zirkuluaren mugan, erdigunearen eta inguratzen duenaren arteko mugarrietan. Joseberen kasuan gorputz prekario eta zaurgarri baten erresistentzia daukagu agerian, espazioan eta denboran
|
bere
lekua eta unea berretsi nahian. Joseberen denbora ez da gurea.
|
|
2018
|
|
|
Baina ez hortik bakarrik. Ageri da, gero eta presenteago gainera, osagai berriago bat, ertzetik datorrena baina erdigunean
|
bere
lekua hartzera datorrena etorri ere: generoa, emakumea, berdintasuna, edo deitu beldurrik gabe feminismoa; edota ‘herria’ kontzeptuaren muinean kokatu eta herria bere osotasun eta betetasunean hartu behingoz.
|
|
|
Hori ongi doala, euskara batuak etorkizuna segurtaturik izango duela uste dut, premiazkoa delako eta onartua ere badelako. Kalitateko prosa, olerti ederra, hizkera duina, gizartean hutsarterik gabea, lanbide guztietakoa, berdintasun guztien arteko eskakizunetan
|
bere
lekua izan dezakeena. Batuak ez du literatura ederra egiten, idazle onek baizik, eta batuarekin baina haragoko arteziaz lan egin dute idazleek.
|
|
|
Eta olerkariak parte hartu du klase baten alde, animalien triskantza, ahate odol tanta, marinel odol tanta, odolezko tren amaiezinak direla bide. Halaber, olerkariak badaki zein den
|
bere
lekua eta bere salaketa mugatua dela: " Zer egingo dut?
|
|
|
Kontua ez da gaur ez lekuak ugaritu direla, Marc Augek terminoa asmatu eta definitu zuenean bezala. Kontua da gaur ez dagoela lekurik, batek ez duela lekurik egiten, ez duela
|
bere
lekua aurkitzen, lekuz kanpo sentitzen dela bazter orotan (Zuloa, 68 or.).
|
|
2019
|
|
|
Bi horiek ere hemen kokatuak. Eric Ditxarri antropologoak euskarazko raparen gainean jarri du begirada, Euskal Herriko musika eszenan
|
bere
lekua hartzen ari delako eta, rock erradikalak egin bezala, aldaketa politiko sozialekin eta estetiko musikalekin harreman zuzena duelako. Azkenik, Lorea Argarate musikari eta ingeniariak, bi lekuen uztarketatik, musikaren eta bere ingurune sozial eta kulturalaren eta teknologikoaren arteko harremanaz gogoetatu du.
|
|
|
Beste behin, arrakasta ekonomikoa eta sentimentala solapatuta geldituko dira kontakizun horretan: emakumeak estatusa aldatzeko bidea ezkontza da, 25 gizonak
|
bere
lekua inolaz ere galtzen ez duen bitartean.
|
|
2020
|
|
|
Ez digu ezer esaten artelan batek. Hots, nahikoa dugu haiek esana, eta batez ere haien izena, hain erosoa den simulakro honetan arteari
|
bere
lekua ematen diogula sinistuta bizitzeko.
|
|
|
Guk zerbait eskaini nahi dugu, bat izan nahi dugu, taldekide izan nahi dugu denok: harremanak zaintzea, jendeari
|
bere
lekua eskaintzea, denok dugu zerbait eskaintzeko. Hori aldarrikatzen dugu, (H) ilbeltza egitera joatea, (H) ilbeltza izatea denok, denok denontzako egina izatea.
|
|
|
Ez da historia handia. Hori badakigu, baina historia guztiek badute
|
bere
lekua, espazioaren hutsa infinitua baita. Handitasun horretan, badakigu guk gure leku txikia badugula.
|
|
2022
|
|
|
Gai hau bazterrak nazkatu arte eztabaidatu da, eta ondoriorik txundigarrienak atera dira. Behin eta berriz aipatu da ‘ghettoko pentsamolde’ kontzeptu historiko soziologiko ondo ezaguna (Israeleko historiako testu-liburuetan ere
|
bere
lekua hartu duena, eta baita herrialde honetan ere, Estatu Batuetan, non Bruno Bettelheim psikologoak defendatu baitu oroz gain, Estatu Batuetako judaismo ofizialaren protesta sutsuen kontra), judu jendera mugatzen ez zen eta, hortaz, judu faktore berezien bidez ezin agertu den jokamolde bat agertu nahian. Iradokizunak arras ugaldu ziren, harik eta eztabaida hura aspergarriegia iruditzen zitzaion norbaiti ideia distiratsu bat bururatu zitzaion arte:
|
|
|
Arakatu ganbara eta erantzun horrenbestez: edozein jendartetan aurkitu behar du hizkuntza batek
|
bere
lekua; bada, zein izango da euskararen tokia pantailek inguratutako jendarte digitalean?
|