|
2000
|
|
|
itsasoa utzi, lehorrean gelditu eta bizimolde bareago eta jabalago batean sartu, inguruko neskatxei beha geratzen nintzen bitartean, ea noiz amorosten nintzen haietarik batez...? Zeren amorioak edo amorioaren itzalak egin baitzezakeen haragiaren plazerra ere,
|
bere
laburrean, iraunkor... eta zeren mutil ikasia bainintzen eta neure neurriko trabailuren bat aurki bainezakeen, skribatzaile gisa, konparazione.
|
|
|
Nik barrundatzen nuen orduko ederki ezagutzen bainuen Deere jaunaren egarri galbideratua laster joko ziola eraso zitala, eta ez nuen nire ustean hutsik egin. Ana Morena gaixoa, argi erraldoi haien pean, nola hala saiatu zen Deereren itaun gaiztoei erantzuten; arbel txikian idatzi zituen erantzun guztiak,
|
bere
laburrean, eskas suertatu ziren, ezgai, eta orduan Julen Deereren errezeloek gorputz hartu zuten ikusle odolberoengan, eta neskatxa iruzurgile lotsagabe baten gisa ikusi zuten ia guztiek. Edurtxo Caterpilarrek, ordea, egoerak har zezakeen traza gaiztoaz jabeturik, hitz hartu zuen segituan, eta adierazi zuen Ana Morena andreari ez zitzaiola nahikoa beta eman bere gor mututasunaren nondik norakoak azaltzeko, eta legezkoa zela aukera hura eskaintzea.
|
|
2001
|
|
|
Kolore beltzak sortarazten duen zirrara azpimarratuz beste mundu batera eramaten gaitu Jose Felix Collazos zuzendari nafarrak" Nocturno"
|
bere
laburrarekin. Koadro beltz bati begira dagoen emakumea, bat batean bere baitan aurkitzen da, etorkizuneko mundu ilun batean, pertsonaia ilunekin inguratua bere patuaren bila.
|
|
|
Darion herri bertso eta herri hizkera usaina bera ez zaigu, ezta gutxiagorik ere, Oihenarti bezain nardagarri: Etxepareren neurtitz batzuen oihartzuna (ala ez ote da alderantziz?) Azkuek Zaraitzun bildurikako kanta zahar batean hauteman zuen Lafonek, eta gure literaturaren lehen gurasoak darabilen mintzaira erraza da beti, bizia, sarkorra
|
bere
laburrean(" Haren haurrak eta eniak aurride oso lirate"), neurriaren molde gogorrak behin ere trabatzen ez duena.
|
|
|
Ez da hobendun bakarra (hobe, bakarra balitz!), baina Kintanarena da, harako zenbaitek dakigun batzorde hartako Kintanarena, eta Kintanak hoberik egin dezake. Esku artean dut, gainera, eta aski eta sobera da
|
bere
laburrean hemen agertu nahi nukeena (eta neronen iritziak, bidenabar) agertzeko.
|
|
|
Urte atzerriratua, berriz, ez dugu ezagutu, gramatika eta itzulpen, 1900 arte, eta biribiltasunaren bila eskaini dut urte hori. Hiztegia, hasia eta
|
bere
laburrean aski hazia, ez da oraindik argitara irten. Orain  goan ote10?
|
|
2002
|
|
|
Euskal eleberriaren historia deitu diogu liburu honi,
|
bere
laburrean, euskal eleberriaren bilakaeraren berri eman nahi duelako. Eta seguru aski irakurleren bat baino gehiago harritu ere egingo da historia hau, berez, ehun eta oso gutxi urte dituen literatur generoaz mintzo dela ikusten duenean.
|
|
2003
|
|
|
Urte luzeetan ingeles irakaslea izanik, hizkuntza horrekiko atxikimendu berezia zuen, eta argi zekusen ingelesak hizkuntza gisa duen kontzeptuak adierazteko zehaztasuna eta hizkuntza horretan garaturiko literaturarik onena euskaraz ematea bide emankorrak zirela euskal hizkuntza eta literaturarentzat. Itzulpengintza ugaria eskaini ez arren,
|
bere
laburrean lan zehatza eta eredugarri gertatzen dena, bai behintzat. Itzultzaile baino nahi zuen izan gehiago Oskillasok.
|
|
2004
|
|
|
Nahikoa da,
|
bere
labur zurrean, aipuaren mezua. Testuinguru zabaletik erauzita ere, ez dugu besterik behar hemen.
|
|
|
Oraingoan, gainera, nori eta Euskararen Legearen moldaera eta onarpena burutik burura kudeatu zuenari eragingo dio sukarrak. Dudarik gabe, Pedro Migel Etxenikeren esaldi hau,
|
bere
laburrean, esanguratsua da: –Euskarak ez du aurrera egiten, legeak hala agintzen duelako, herriak hala nahi duelako baizik?. 286 Harrigarria da zepoan jausi zaigun zientzialariaren sena eta bat batekotasuna.
|
|
|
Aristotelesen garaitik XVII. mcndera arte metafisikak pairatu duen bilakaera aztertzeko lestuegokia izan daitcke,
|
bere
laburrean. Liburu horrctan Leibnizek bcrc atomismo metafisikoa aurkeztendu.
|
|
2005
|
|
|
Guztiarekin ere, Isiltzearen artea egungo liburu praktikoen aurrekari bitxia da,
|
bere
laburrean. Dinouartek, besteak beste, isiltzeko printzipioak zerrendatu zituen, eta isiltasun motak eta horien zergatiak sailkatu, isiltasuna, betiere, baliabide etiko eta erretorikotzat harturik, baina inongo xede mistikorik gabe.
|
|
|
M. Zalbide. Legeak zer dioen esan da eta
|
bere
labur zurrean badakigu lege xedapen horren esanahia zer den: euskaraz eta gaztelaniaz behar adinako gaitasuna behar dutela izan ikasleek, derrigorrezko ikasketaldia amaitzerakoan.
|
|
2008
|
|
|
Bertsoak jarteko gaitasunik ez eukan edo horretarako baino alperragoa zan gure auzoko Agustintxuren karta baten barri be gogoan hartu genduan; horraitino,
|
bere
laburrean esanguratsua da eta:
|
|
|
Lazarragarenean bildumak damaigun lekukotasuna,
|
bere
laburrean esanguratsua da guztiz. Eskaintzen dizkigun lekukotasun biak IS barrukoak direlako:
|
|
|
eta hor tartean, erdi galduta bezala, Orixeren Euskal literatura, ren atze edo edesti laburra (1927) daukagu,
|
bere
laburrean, euskal literatura bere oso tasunean hartzen duena, ahozkoa bezala idatzizkoa, nola Iparraldekoa hala Hegoaldekoa.
|
|
2009
|
|
|
Emozio horiek utzi dizkigu ondare. Txoria txori abestiak esaterako, milaka aldiz abestuta ere, badu,
|
bere
laburrean, zirrara eragiteko ahalmen ahitu ezina.
|
|
|
Errefrauak esaldi laburrak dira, gehienetan elipsiaz ulertu beharrekoak; batzuetan esaldi izatera ere ez dira heltzen, hitz bi ere nahikoa izaten baitira errefraua osatzeko. Baina
|
bere
laburrean, errefrauak herri jakituria jasotzen du bizitza eta inguruarekin zerikusia duten hainbat gai edo arlotan. Esaldia laburra izateak erraztu egiten du gogoan hartzea, baina gogoratzen laguntzen duten beste baliabide batzuk ere baditu:
|
|
|
ke arteko giro hartan inor ez zen hartaz ohartzen, eztabaida sutsuaren goritasunean, nekez ohar zitekeen inor, egia esan?, baina balizko behatzaile ikusezin batek bai, antzemango zion zerbait Domingori, haren betarteari erreparatuz gero, militante haietako batek harako hura esan zuenean, adibidez?. Edo haiek, edo gu?!??: aurpegian segundo bakar bat ere iraun ez ziòn keinu bat izan zen, muzin keinu bat?, baina ezin nabarmenagoa
|
bere
laburrean, kideak ahoskatutako esaldi hura bere barruko kezkaren adierazpide ezin zuzenagoa balitz bezala: ama izebei ezer gertatzen bazaie, zer!, eta Adari eta Bibiri ezer gertatzen bazaie, zer!, zer, zer eta zer?!, hargatik guztiagatik egin zuen Domingok, beharbada, bere dei hura ordu pare bat lehenago, uztailaren 18ko bazkalondoan, beraz?
|
|
|
ke arteko giro hartan inor ez zen hartaz ohartzen –eztabaida sutsuaren goritasunean, nekez ohar zitekeen inor, egia esan–, baina balizko behatzaile ikusezin batek bai, antzemango zion zerbait Domingori, haren betarteari erreparatuz gero, militante haietako batek harako hura esan zuenean, adibidez –" Edo haiek, edo gu...!" –: aurpegian segundo bakar bat ere iraun ez ziòn keinu bat izan zen –muzin keinu bat–, baina ezin nabarmenagoa
|
bere
laburrean, kideak ahoskatutako esaldi hura bere barruko kezkaren adierazpide ezin zuzenagoa balitz bezala: ama izebei ezer gertatzen bazaie, zer!, eta Adari eta Bibiri ezer gertatzen bazaie, zer!, zer, zer eta zer...!, hargatik guztiagatik egin zuen Domingok, beharbada, bere dei hura ordu pare bat lehenago –uztailaren 18ko bazkalondoan, beraz– Regina enera, hiriko hotel bateko harreralekutik deitu ere –harreragilea debozionisten ikastetxean ezagutu zuèn mutil bat zen, bera baino urtebete gazteagoa, batxilerra hasi eta bigarren ikasturtean utzi zuena–, etxekoen egoeraren berri jakiteko; bestaldean Maria Bibiana lasai bat atera zitzaion, guztia ongi zegoela esan ziona:
|
|
2010
|
|
|
Finean, idatzizko informazio eleanitza baitu bere eskura hainbat euskarritan eta entresaka aparta egin liteke horietan. Irratian (eta gidatzen) goazelarik, ordea, informatiboak hasi eta buka entzuten dira,
|
bere
laburrean.
|
|
|
15
|
bere
laburrean ere, eskuratu ditudan argitalpenetan ondokoa dugu osatuena, egungoena ez bada ere: lÓpez, C. M. (1970):
|
|
|
Hori, baina, azkenean izan zen, eta ni hasieran nengoen, Domingok eragindako egoera berriari nola aurre egin ez nekiela, Domingo bezain ausart jokatu behar nuela nekien arren; Helenari karta bat idatziko nion, adibidez: Bécquerren poema bat, alegia, baina ez edozein poema, ausardiaren esanetara nengoen, eta ausardia mezu zuzen bezain eraginkor baten alde agertzen zitzaidan?, baizik eta muxuaren desioa piztu zidana eta akatsik gabekotzat jotzen nuena,
|
bere
laburrean: –Por una mirada, un mundo,/ por una sonrisa, un cielo,/ por un beso?
|
|
|
Azken atalak,
|
bere
laburrean, ez zuen eztabaida handirik ekarri. Akordio horren izaera eta esanahia zein ziren zehazten zuen.
|
|
|
Nozio zaharra da, historia luzea dauka eta denboraren joanean berrikuntza ugari izan dituenez, nozio polisemikoa bihurtu da. Aldaketen berri jakin nahiez gero, ikus Catherine Fuchs autoreak (1981) egiten duen errepasoa hasieratik gaurdaino (errepaso historikoa eta kritikoa, argigarria
|
bere
laburrean).
|
|
|
Hori, baina, azkenean izan zen, eta ni hasieran nengoen, Domingok eragindako egoera berriari nola aurre egin ez nekiela, Domingo bezain ausart jokatu behar nuela nekien arren; Helenari karta bat idatziko nion, adibidez: Bécquerren poema bat, alegia, baina ez edozein poema —ausardiaren esanetara nengoen, eta ausardia mezu zuzen bezain eraginkor baten alde agertzen zitzaidan—, baizik eta muxuaren desioa piztu zidana eta akatsik gabekotzat jotzen nuena,
|
bere
laburrean: " Por una mirada, un mundo,/ por una sonrisa, un cielo,/ por un beso... yo no sé/ qué te diera por un beso"; idatzi bezain laster, ordea, zalantza bat sortu zitzaidan, sortu orduko ezabatu zitzaidana, nire eskuak, puntuaren ordez koma bat jarri eta beste lerro bat idazten jarraitu baitzuen, luma tximistorratz bat balitz bezala, buru barru iluna zeharkatu zuèn tximista jaso zuena:
|
|
2011
|
|
|
Honetaz, apirilaren 17ko Berrian Leire Lopezek zioen: " …Euskal Herriari dagokionez, ez dut uste interes handiko testu bat denik"; bada, baieztapen hori gutxienez zalantzan jarri nahi nuke nik; beste kontu bat da 93 urteko agure handi honek esandakoarekin ados egotea edo ez, baina uste dut bete betean guri ere badagozkigun pasarteak dituela liburutxoak
|
bere
laburrean.
|
|
2012
|
|
|
Horretarako, adibideak bere bakarrean hartu ordez, azterkizun ditugun kritiketarik bat hartuko dugu; hau da,. The Robe? filmaren kritikako argumentazio haria edo eskema aldatuko dugu,
|
bere
laburrean esan nahi dugunaren erakusgarri gerta dakiguke eta:
|
|
|
Gaurko aurkezpenean adierazi dutenez,, esku artean zer daukagun laburki esateko, komeni da idazlanen zerrendako fitxa bibliografiko bakoitzak bere baitan zer duen jakitea,
|
bere
laburrean aski esanguratsua baita hori. Fitxak hiru informazio mota ditu:
|
|
2013
|
|
|
Bertso bat bada,
|
bere
laburrean aste honetako berri nagusiak harrapatzen dituena. « Kontzejura etorri naiz paper baten bila/ pentsatzen jarrita ere hau dek alfer pila!/ pluma eta tintero, bastoi ta makila,/ pobriak altxatzeko a ze kuadrila!».
|
|
2015
|
|
|
Artikuluaren konklusio nagusia zen liburuekiko zaletasuna urria zela Euskal Herrian eta kultur politiken bidez bultzatu behar zela. Testuak,
|
bere
laburrean, ez zuen aparteko ezer berririk erakusten, baina ondo adierazten zuen sortzen ari zen euskal literatur sistemaren inguruan ikertzeko garaiko kezka, kasu horretan maiz ahazturik geratzen den sistemako zatiarena, hots, hartzaile edo irakurleena. Horrekin batera, ondo adierazten du, halaber, Gereñoren kezka nagusienetakoa, irakurleena, zeinak esplikatzen duen hein handi batean egin zuen apustua liburu irakurterrazak idazteko.
|
|
|
Frankfurtarrek esango luketen moduan, artearen izaera soziala bere aurkarakotasunean (gizarte aldaketan lagungarri) datza. Honegatik guztiagatik jo daiteke manifestu hori,
|
bere
laburrean, ordura arte euskal literaturan autonomiaren gaia dela eta idatzitako testu zoli eta zehatzentzat. Argitasun handiz kokatzen du gizartea eta literaturaren arteko erlazioa, autonomiaren aldarrikapena egitearekin batera.
|
|
|
Literaturak, honenbestez, gizartea aldatzen du hartzaileen sentsibilitatea aldatuz. Liburuaren bigarren zatian ikusiko dugun moduan,
|
bere
laburrean artearen autonomiaren auziaren ezaugarritze aski interesgarria da, nahiko harritzekoa literaturaren eta teorizazioaren esparruan eskarmentu handirik ez zuten bi idazlek egin zutela kontuan izanik.
|
|
|
Joera horretatik hartuko zuen akaso Harkaitz Canok, bidenabar esanda, Beluna Jazzeko protagonistari Bob Ieregi izena ipintzeko ideia. Edonola ere,
|
bere
laburrean, ipuinak badu garrantzia, ia lehenengo aldiz baita euskal literaturan detektibe moderno bat azaltzen dena, eta estreinakoa, dudarik gabe, umore beltza detektibe istorio batean horrela txertatzen.
|
|
|
Irakurle ohartua konturatu da zergatik gustatu zaidan liburu hori, nire istorio asmo honekin duen antzagatik besteak beste, eta diot ukatu. Hala ere, Michonen obraren sarrerako esaldia nahi nuen ekarri hona, argigarria baita
|
bere
laburrean:
|
|
|
Bigarren saria Azkoitian geratuko da, Maitane Alberdi Mendez azkoitiarrak irabazi baitu" Lur" izenburupean aurkezturiko ipuinagatik, “adiskidetasunari buruzko kontakizuna,
|
bere
laburrean oso ondo borobildua”.
|
|
|
Apirilean bertan argitaratutako Sindikalgintza militanteentzako aldizkarian eman zen azalpen zabalaren arabera, 350 erreakzio asko, alde nahiz kontrakoak, agiriaren irakurketa sinple eta partzialegian oinarritu ziren," txostena,
|
bere
laburrean ere, azterketa zabalagoa behar izateko bezain konplexua delako".
|
|
|
Lizarrako jauregi platereskoan sinatu zen adierazpen edo akordioak, 702
|
bere
laburrean, bi atal zituen: lehenak" Ipar Irlandako bake akordioa bideratu duten faktoreak" jasotzen zituen; bigarrenak, ezaugarri horien" Euskal Herrirako balizko aplikazioa" zehazten zuen.703
|
|
|
Odile Moresek bazekien, Romanen gorteiatze moldea gorabehera, Kattalinek, sakonean, gustura hartu zuela gizonaren desio adierazpena, azken batean ez zen zakarra izan
|
bere
laburrean. Gogaikarri izateko arriskua izango zuen, baina efimeroa izaki, ez jasangaitza izatekoa.
|
|
2017
|
|
|
Iritzien arloari dagokionez, kritikari askok diote inoiz irakurri duten ipuinik onena dela; beste askok, literaturan halako izendapenik ezin dela egin badiote ere, bikaina dela aitortzen dute. Metodo kritiko zientifikoekin egindako azterketa literario analitikoek datu harrigarriak ematen dituzte ipuinak
|
bere
laburrean batzen dituen goi mailako erreferentzia literarioen, iradokizun distiratsuen eta irakurketa geruzen kopuruei dagokienez. Harrigarria da halaber, gisa horretako azterketen arabera betiere, soberakinen urritasuna.
|
|
2018
|
|
|
Aparteko aipamena merezi du, hain zuzen, Eider Rodriguezek idatzi hitzaurreak,
|
bere
laburrean honek ere jokoa ematen baitu. Gopeguik aletzen dituen ideiak euskal literaturaren eremura ekartzen dira, izen abizenekin ekarri ere, adibidez, elkar uler dezagun:
|
|
|
Axaletik hasiko naiz: oro har argia eta zehatza da zure artikulua,
|
bere
laburrean. Horrelako artikulu gehien gehienak baino argiagoa eta zehatzagoa.
|
|
2019
|
|
|
Baina, historia laburtu beharrak hartaratuta, egin dezadan jauzi hogeigarren mendera. Ordutik gaurdainoko manifestu ezagunena, Gabriel Arestiren Nire aitaren etxea
|
bere
laburrean. Lehen pertsonan ari da Aresti bertan:
|
|
|
Bertan mututu da gurdiaren karranka etengabea. Iskiluak Aizerengana itzuli dira, baina ezpata,
|
bere
laburrean, zorrotza eta lantzak baino bizkorragoa da eta, arnasaldi batean, erdibitu egin du besteen zura. Ezkerreko armagizonak eskua ezpatarantz zuzentzeko astirik ere ez du izan, eztarria borborka ireki zaiola.
|
|
|
Albo batera utzita koplatxoak
|
bere
laburrean eragiten duen liluraren handia, alde batera utzirik, halaber, testuak Berbelitzi zenbat gogorarazten dion Rabindranath Tagoreren Loreen eskola ipuina, horiek ere koplatxoaren testuinguru dira?, hutsala da koplatxoaren balizko arazoa: abazuzi hitzak dialogo laburraren ulermena zailtzen die Iparraldekoak ez diren irakurleei eta baita bizkaitar askori ere.
|
|
|
Santa Luzia, oillaxkun arra luzia. Batere ez baina, hobea bere motxean,
|
bere
laburrean. Eta, beste hau ere bai, santaluzietako feriarekin zerikusi duena.
|
|
2020
|
|
|
Arantxa Iturberen liburu bat, ez kritikak destakatuena, kokatuko nuke bide horretan mugarri, Ai, ama! saiakera,
|
bere
laburrean mamitsu, inspiragarri, gogo irekitzailea baita. Noski, ez du eskaintzen amatasunaren irudikapen ohikoa" Nik ez dut eguneko hogeita lau ordutan ama izan nahi", ez lañoa" Amaren zorion osoaren zati bat baino ez du asetzen umearen zorionak", ez onbera" Umea ez da niretzat bizitzeko arrazoia, ni naiz bera bizitzearen arrazoia, eta horren ardura nirea da".
|
|
|
Aparteko aipamena merezi du, hain zuzen, Eider Rodriguezek idatzi hitzaurreak,
|
bere
laburrean honek ere jokoa ematen baitu. Gopeguik aletzen dituen ideiak euskal literaturaren eremura ekartzen dira, izen abizenekin ekarri ere, adibidez, elkar uler dezagun:
|
|
|
Misteriozkotzat jotzen zuten heriotza horretaz xehetasun gutxi ematen zituztela esan zidan, baina
|
bere
laburrean oso jakingarriak: aintzira batean agertu omen zen gorpua, ertzetik metro batzuetara ahuspez, aurpegia hondoko belarren artean zuela.
|
|
2021
|
|
|
(87) Paulo Iztueta-k, testu horien bigarren edizioaren aitzin solasean87 ongi azaltzen du Orixe-ren helburua: " Eta hor tartean, erdi galduta bezala, Orixeren Euskal literatura’ren atze edo edesti laburra (1927) daukagu,
|
bere
laburrean, euskal literatura bere osotasunean hartzen duena, ahozkoa bezala idatzizkoa, nola Iparraldekoa hala Hegoaldekoa." Nicolas Ormaetxea" Orixe", Euskal literaturaren historia laburra (P. Iztuetaren edizioan), Ed. Utriusque Vasconiae, 2002.
|
|
|
Bata bestetik hain guztiz beste direlarik ere, aski eta sobera dira
|
bere
laburrean hemen agertu nahi nukeena agertzeko: ez dago arrazoirik pentsatzeko Gipuzkoako Antzinaroko euskal sustraiko antroponimia ondoko lurraldeetakoa baino berriagoa dela.
|
|
2022
|
|
|
Baina badu antz antzeko sinonimo bat, ezeztu,
|
bere
laburrean abantailatxoa duena: adiera bakarra edukitzearena, ezetz esan, beronen antonimoak baieztu eta baietz esan direla.
|
|
|
Ez obituario, ez Cahiers du cinema ko zutabe ere, baina utzidazue zinemagile baten beste irakurketa bat komenta  tzen, oso laburra, itxuraz sinplea, seguru inperfektua, gauza handirik kontatzen ez duela ematen duena, baina
|
bere
labur sinple inperfektu gauza handirik kontatzen ez duela ematen duen horretan, niri bederen, irakurketa erabat hunkigarria egin zaidana. Chantal Akermanen Une famille à Bruxelles eleberriaz, edo kontakizunaz, edo istorio soilaz ari naiz.
|
|
2023
|
|
|
Ezinezkoa izan zait bi hazaldien euskaraz hitz egiteko moldeen arteko diferentziaren erakusgarri guztiak ekartzea; batzuk besterik ez ditut ahotan hartu, baina nago,
|
bere
laburrean, aski direla euskara izaten ari den eraldaketaren berri emateko, gure aurreko gurasoek euskaraz errazago egiten dutela erakusteko: hiztegi aberatsagoa, jario gehiago eta adierazkortasun handiagoa daukate.
|