|
2000
|
|
|
Bere heriotzaren 400 urteurrenak historialariaren irudia gogora ekartzeko aukera eman zien, baita, bide batez, bere garaiari errepaso egiteko ere. Izan ere, Jardunaldiei hasiera emateko, Cesar Gonzalezek Arrasateren fundazioaren eta
|
bere
foruaren hedapenaren inguruan jardun zuen. Hurrengo egunean, Jose Antonio Azpiazuk ere Garibai baino, bere garaia hartu zuen gehiago hizpide, Arrasateko ekonomia, gizartea eta kultura, hain zuzen.
|
|
|
Kontuan eduki gabe, adibidez, herri euskaldunetan badirela euskararik ez dakitenak eta baita Tafallan zein Tudelan euskaldunak ere, euskara gaztelera baino hobeto menderatzen dutenak. Hala denean, gizon bakoitzak zuzenean, berarekin darama edonora
|
bere
foru pertsonala, erkidego edo komunitate baten barnean ezinezkoa baita bestela jokatzea giza eskubideak hautsi gabe. Espainiako Konstituzioaren Título preliminar delakoaren 1, 2 eta 3 artikuluen aurrean ere ez da zuzena.
|
|
2002
|
|
|
Bi. Lurralde Historikoetako Zerga Sistemea eratzen daben arielen okaintze, zuzemen, garbiketa, azterpen, ikuskuntza ta diru batzea bakotxa
|
bere
Foru Ahaldundiari egokituko jako.
|
|
2003
|
|
|
«Funtsezkoena, zehaztu behar duzuna», Baloo hartzak Disneyk oihaneko liburuari buruz egin zuen egokitzapenaren kanta ezagunean aipatua,
|
bere
foruetatik itzultzen da. Europako batez besteko kontsumitzaileak gero eta arreta handiagoa jartzen dio erosten dituen elikagaien berme ekologikoari, eta ez da moda berdea, ezta osasun kezka ere.
|
|
|
Arrisku horien aurrean, komunitateak bere burua sendoago definitu behar du, bere berezitasunaren lerroak argiago marraztu behar ditu: gero eta gehiago bere elizkoitasuna, hizkuntza, erregeari zor dion leialtasuna eta
|
bere
foruekiko atxikitasuna izango dira bereizgarri horiek. Euskaraz predikatutako sermoiek eskainiko diote euskal biztanleria guztiari ideia kontserba  tzaile eta tradizio zaintzaileak zabaltzeko modurik jarraikorren eta eraginkorrena.
|
|
2006
|
|
|
Huescako hiribildua, erromatar garaitik existitzen da, 1096an hiriburu bihurtu zuen Antso Ramirezek eta forua eman zion urte horretan edo inguruan. Donejakue Bidean pasaleku garrantzitsua zen eta
|
bere
forua beste hiribildu batzuei emateko eredugarri izan zen.
|
|
|
Errioxako hiribildua. Aurrerago hitz egingo dugu
|
bere
foruaz Funeskoarekin batera, oso zalantzakoa baita (XIII. mendeaz hitz egiten da) (Martínez Diez, 1979).
|
|
|
Badirudi 1196an (behintzat 1194 eta 1234 artean) Antso VII.a Azkarra Nafarroakoak eman ziola forua, baina garbi dagoena hauxe da: 1200ean gaztelarrek Araba konkistatu ostean, Fernando III.ak berretsi zuen
|
bere
forua 1242an, baina antza Alfontso VIII.a Gaztelakoak konkistan egina zuen aurretik Fernando III.ak berak dioenez, eta eskaini zien Antso VI.a Jakituna Nafarroakoak Trebiñukoei emandako foru bera. Egile batzuek, beraz, Fernando III.arena jotzen dute benetako fundaziotzat170 Hurrengo erregeek konfirmatu zioten forua.
|
|
|
Milagro: Dirudienez XI. mendearen bukaeran Gillen Mendozakoaren jaurgoa zen, baina ez dakigu noizkoa den
|
bere
forua. Tibalt II.ak 1254an larre pribilegio batzuk eman zizkion.
|
|
|
Erran nahi baita, Araban, Antso VI.a Nafarroakoak ezarri zuen Logroñoko forua, baina gero, Alfontso X. Gaztelakoak eta bere ondorengoek ere foru beraren hedatuko dute Arabatik (eta Gipuzkoako herri askotatik), beraz ez da erresuma aldaketan nabari foruen erabilera eta tradizio aldaketarik (Guardia edo Biasteriko kasua argia da, XV. mendera arte nafarra da, baina
|
bere
foruak Logroñokoan du jatorria eta Araba galdu eta gero ere, errege nafarrek horixe zabalduko dute inguruko hiribilduetan, adibidez, Genevillan 1273an).
|
|
2007
|
|
|
Erromak hizkuntza, erlijio, lege diferenteenetako jendeak konkistatu ditu; zuzenean inposatu, ez bere hizkuntza, ez erlijio eta ez legerik dio inori guztiz egin. Horren ordez, hemendik aurrera, herri bakoitzak libre du
|
bere
foru pribatuan bere jainko eta jainkosak ukaitea; baina, gainera, Erroma eta Inperatorea gurtu dizu: herri eta jendeak oro batzen dituena, kontzientziaren barneraino batu, aparte legioak eta moneta gainaldean, Erromaren eta Inperatorearen kultua izango da, Inperio osoaren lokarri izpirituala,, katholikoa?.
|
|
|
Esan denez, Lurralde bakoitzak
|
bere
Foru Ogasuna dauka, baina, beraien artean eta praktikak erakutsita edo behartuta, koordinatu eta harmonizatu egin dira; horretarako onetsi zen 1989ko maiatzaren 30eko 3/ 1989 Legea. Bestalde, Foru Ogasunek Espainiako estatuak onartzen dituen nazioarteko zerga hitzarmenak bete behar dituzte, batik bat Europako Batasunetik datozenak.
|
|
2009
|
|
|
Rajoyk esan du PPk Nafarroa defendatuko duela Europako Legebiltzarrean,
|
bere
foru izaera, bere espainoltasuna, Europan duen presentzia, bere industria, nekazaritza, eta nafar ororen interesak.
|
|
|
Gure arimetako bat denok daukagu apur bat Rabelaistarra, nik uste. Hori itotzen alferrik samar permatu izan dira moralismo erlijiosoa eta puritanismo burges klasikoa; agidanez arima horrek aise berrirabazten ditu
|
bere
foruak, eta ondo egiten du.
|
|
|
Baina horra sorpresa: Nafarroako Gobernua,
|
bere
foruez gero eta arduratuagoa, diru behar horretaz baliatu da bere hitzarmena inposatzeko Unibertsitateari. Hots, NUPena ez, baizik eta NUPek eta Gobernuak konpartitua izanen den Parke Teknologiko bat eraikitzeko.
|
|
2010
|
|
|
1936ko gerra bukatuta, Nafarroako Diputazioak hainbat eskumeni eutsi zion hezkuntza alorrean,
|
bere
foru erregimenari esker. Nolanahi ere, malgutasun hori ez zen azaldu gerra bukatu eta berehala, zenbait urte geroago baizik.
|
|
|
aztertzera behartzen zuela azpimarratzen du, eta bestetik, BJLOren 9.6 artikuluak jurisdikzioa luzaezina dela xedatzen duela nabarmentzen du. Horren harira eta Carocca Pérez, A. rekin,. Competencia territorial improrrogable?, op.cit., luzaezintasun honen funtsa «alderdien arteko desberdintasuna ekiditea da, hau da, alderdi indartsuenak
|
bere
forua ahultsuenari ezartzen ez diola ekiditea». Gai honetan, zalantza gabe, ezinbestekoa da PZL berriak ekarri duen aldaketa nabarmentzea:
|
|
2014
|
|
|
Lurralde bakoitzak
|
bere
foru propioak bazituen ere, nahiko antzekoak ziren guztiak. Honako hauek ziren ezaugarri nagusiak:
|
|
|
Foruak lurraldeek gobernatzeko zituzten arau multzoak ziren. Lurralde bakoitzak
|
bere
foru propioak zituen. Foruetan jasotako arau batzuk aspaldikoak ziren, baina beste asko berriki onartuak, nahiz eta, gehienetan, antzinako usadio gisa aurkeztu.
|
|
2015
|
|
|
Horretarako borondatea baino ez da behar. Euskal herriak, bereziki Nafarroak, bere autonomiaren poderioz zerga politika eta politika ekonomikoa guztia bere eskuetan du,
|
bere
foru agintaritzari esker gure herria sozialki berrantolatzeko baliabideak soberan ditu eta gure Gorteetako hainbat disposizioetan badaude bere onera itzultzeko aurrekari loriatsuak". 2 Adierazpen hura Hego Euskal Herriko Kutxen Federazioaren lehen hazia izan zen. Federazioa 1924ean sortuko zen.
|
|
2018
|
|
|
Bestalde, eta
|
bere
foruak kontrakoa agintzen bazuen ere, San Zernin burguko inguruetako nekazariak ere bertan auzotu ziren. Garaiko zenbait agirik franko en eta emakume nekazarien arteko ezkontzak aipatzen dituzte.
|
|
|
Argi dago XVIII. mendeko Espainian, Nafarroak lortu zuela
|
bere
foruenganako errespetua mantentzea eta gai izan zela Aragoiko foru sistema desegin zuten Oin berriko dekretuak argitaratu ondoren sortu zen ziurgabetasuna gainditzeko. Mendearen bigarren erdian ikusi zen Nafarroaren berezitasun politikoa uhartetxo bat bezala geratu zela, zentralismoaren olatuek harrotutako itsasoan.
|
|
|
Nafarroa Garaiak
|
bere
foruak eta erakundeak arriskuan ikusi zituen XIX. mende hasieratik landa. Espainiako erresuma anitz ahuldu zen Frantziako Iraultzaren ondotik gertatu ziren gerra eta inbasioen ondorioz.
|
|
|
Espainiako ezkerraren begietan, ordea, Nafarroak
|
bere
foruak berreskuratzea mehatxu bat zen" Espainiaren batasunarentzat". Lehentasunez bermatu nahi zuten" beti Espainiaren barnean" egotea.
|
|
|
Ondorioz, Nafarroako erresuma Frantziak irentsi zuen, ezin izanen zen Frantziatik bereizi eta Nafarroako Estatuek ez zuten gehiago eskumenik beren erregea hautatzeko, 162 ediktuari uko egin bazioten ere. Hala ere, Nafarroa Behereak
|
bere
foruei eta pribilegioei eutsi zien. Nahi zutena erran zezaketen.
|
|
|
—Ez zen pobrea ere, zeren armairuan hiru ontza urre baitzeuzkan, baina kristinoek bortxazko zerga ezarri diote, oro eman behar ukan du eta nik datorren urtea arte iguriki dut behar bezala beztiturik izateko. Aitak erran dit
|
bere
foruak (bere eskubideak) bortxaturik izan zaizkiola, zeren nafarrek errege erreginei ez baitiete deus ere zor eta Iruñeko gorteek bakarrik dute eskubidea zergak ezartzeko. Iguriozu!
|
|
2019
|
|
|
Historikoki, Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak, bakoitzak
|
bere
foruak izan ditu, eta horiek arautu izan dituzte testamentuak. " Tartean baserri bat dagoen kasuetan, hari ematen zaion balioa izaten da gakoa.
|
|
|
Garbi esaten du... Ez dauka amorruarekin zerikusirik beharbada,
|
bere
foruak dira, andrearen foruak... Berdin dio...
|
|
2021
|
|
|
1979an Euskal Autonomia Erkidegorako (EAE) Autonomia Estatutua izan zen indarrean sartu zena, eta Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak gerran galdutako autonomia politikoa berreskuratu zuten. Azkenik, 1982an, Nafarroa izan zen
|
bere
foruen garapenetik (Amejoramendua) autonomia politiko eguneratua estreinatu zuena.
|
|
2022
|
|
|
Halere, Fernandok Nafarroako legeen eta instituzioen errespetatzea zin egin zuen. Ofizialki, Nafarroa erresuma bat egoiten zen,
|
bere
foruekin, baina errealki gaztelarrek zuten botere guzia errekuperatu (errege ordainaren bitartez, Gaztelako erregeak izendatzen zuena). Fernando eta Albret-eko Jean 1516an zendu ziren.
|
|
|
Nafarroako errege erregina izango dira Leonorren ondoko bezala, eta Bearnoko jaun edo andere subirano Gaston IV.aren ondoko bezala. Erresuma eta jaurerria ez ziren elkarrekin urtu, bakoitzak bere izate berezia atxiki zuen
|
bere
foru, biltzar eta legeekin: lokarri bakarra subiranoaren pertsona dute.
|
|
|
Nafarroako errege erregina izango dira Leonorren ondoko bezala, eta Bearnoko jaun edo andere subirano Gaston IV.aren ondoko bezala. Erresuma eta jaurerria ez dira elkarrekin urtuko, bakoitzak bere izate berezia atxikiko du
|
bere
foru, biltzar eta legeekin: lokarri bakarra subiranoaren pertsona dute.
|
|
|
Bitartean, 1523 urtean, Henri II erregeak Nafarroako Estatuak Donapaleuko elizan bildurik, Nafarroako erreinua Baxenabarren errotzen du
|
bere
foru, lege, biltzarrekin, gainera Monetaren Etxea Donapaleun eraikiz. Bera Paueko jauregian egoten da, Bearnoko jauna izanez ber denboran.
|
|
|
Legezko errege erreginek Nafarroako erreinua Baxenabarren berpiztuko dute
|
bere
Foru, Biltzar, dibisa eta kargudunekin. Nafarroa osoko subiranoak direla zinez aldarrikatu dute:
|
|
2023
|
|
|
Erregelamenduen berezko edukia da legearen betearazpen eta garapena; hortaz, hierarkiak ezarritako mugak ezin dituenez gainditu, erregelamenduak forma, kudeaketa eta prozedurei buruzko gaiak jorratuko ditu. Zerga nagusiei begiratuz gero, zerga bakoitzak izango du bere Legea edo
|
bere
Foru Araua, baina aldi berean, halako araua erregelamendu baten bidez osatuko da: Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren erregelamendua, Sozietateen gaineko Zergaren erregelamendua, Balio Erantsiaren gaineko Zergaren erregelamendua, etab
|
|
|
Nafarroako Erresuma ontzat hartu zuen bide hori eta, 1841eko Lege Itunduaren bitartez, Koroaren esparruan sartu zen bere tributu araubideari eta ogasunari eutsiz. Euskadik, ostera, ez zuen amore eman nahi
|
bere
foru erregimenaren gainean eta Carlos Maria de Borbon erregaiarekin bat egin zuen, tronura Carlos VII. izenarekin heldu nahi zuen erregegaiarekin bat. Horrela, azken Gerra Karlista() egin zen.
|