|
2000
|
|
|
Batzuetan, zuzenean egiten du honen erreferentzia: pertsonaiek
|
bere
buruaz beste egiten dute, heriotza ezinbestean datorkie,... Beste batzuetan, ostera, heriotzaren zantzuak aurkitzen ditugu:
|
|
|
Izan ere, pertsonaiak egoera edo arazo larri baten ondorioz, indarkeria erabiltzera joko du: hilketa, heriotza,
|
bere
buruaz beste egitea,... Atal honetako ipuinetan elementuak behin eta berriro errepikatzen dira, bukaera beti heriotza izanik.
|
|
|
Hori dela-eta, eta Bilbora trenez igortzen zituen pakete batzuengatik Julen atxilotu egingo dute. Ondorioz, ziegan hartuko du
|
bere
buruaz beste egiteko erabakia.
|
|
|
atzera aurrera asko daude, irakurleari loturak egitea eskatuz. Narrazioa protagonista
|
bere
buruaz beste egitera doan unean hasi eta ekintza hori burutzean amaitzen da. Hortaz, heriotzaren aurretik eginiko atzerakako begirada da testuratzen dena.
|
|
|
Bestalde, prolepsiak ez ditu sarritan erabili: batik bat, hasieran
|
bere
buruaz beste egitera dihoala iragartzen duenean ikus ditzakegu. Hortaz, barne prolepsiak dira gehienak, lehen mailako narrazioaren denboraren barruan kokatzen dira-eta.
|
|
|
horren baitan,, harago, horretan, Alemania ere sartzen du. Habermas ek ematen dituen erantzunen egokitasuna beste kontu batda, baina bakoitzak
|
bere
burua besteontzako luzatzen dituen tesietatik aparte jartzea ez daeztabaidarako oinarri egokia.
|
|
|
Bata atxilotua. Bestea, izartxo izan guran zebilena, egun bat lehenago
|
bere
buruaz beste eginikoa.
|
|
|
Gehiago oraindik: oso posible zela Eiderrek
|
bere
buruaz beste egin izatea. Arrazoi sinplea zen, bai.
|
|
|
–Ahaztu itzazu pentsamendu horiek, mina baino ez dizute ekarriko eta. Nahikoa izan dugu azken hilabete honetan, orain
|
bere
buruaz beste egin zuela pentsatzen hasteko.
|
|
|
Joakinek
|
bere
buruaz beste egin zuen eta, Lili, J. Pinto Fernandezekin esposatu zen,
|
|
2001
|
|
|
Eta beren baieztapena zalantzan jar zezakeen norbait izan zitekeelakoan edo, esandakoari honakoa gehitzen zioten: " Bere ustetan hau da,
|
bere
buruaz beste egindako pertsona horren iritziz ez baitu egin ori bere kaltetan. Ark ere zerbait ona nahi du beretzat eta horregatik il du bere burua".
|
|
|
95 milioi pezetako (3,8 milioi libera) aurrekontua izan duen film honen une gehienak Gipuzkoa eta Bizkaian izan dira grabatuak. " Jaizkibel" ek pertsona bat
|
bere
buruaz beste egitera eraman dezaketen arrazoiei buruz hausnarketa egiten du.
|
|
|
Anarkista bat atxilotu du Italiako poliziak, Milango Nekazari Bankuan eta hiriko tren geltoki nagusian lehergailu bana jarri izanaren susmopean. Polizia etxean hainbat ordu izan ostean, anarkistak
|
bere
buruaz beste egiten du seigarren solairutik jauzi eginez. Poliziaren arabera, ezustean gertatutako heriotza da.
|
|
|
Lanak 1921ean Estatu Batuetan izandako gertakaria du oinarri. Etorkin italiar bat atxilotua izan zen anarkista izateagatik eta
|
bere
buruaz beste egin «omen» zuen. Fo italiarraren obrak, ordea, 1970ean kokatzen du gertakizuna.
|
|
|
Nobela honetako protagonistaren antzera, erremediorik gabe ohetik mugi ezinik dagoen Malone beckettiarrak ezin du" ni" esan, baina, aldi berean, ezin du berataz ez den ezertaz hitz egin. Ene Jesuseko protagonistak ezin du istoriorik asmatu, azken batean,
|
bere
buruaz beste ezertaz ez baitu hitz egiten. Existentzialismoaren ondoriorik bortitzena onartu beharrean gaude:
|
|
|
Finean, biek heriotza eta bakardadea ezagutuko dituzte beren bizitzen amaieran: bata fusilatuta hilko da, besteak,
|
bere
buruaz beste egingo du.
|
|
|
Millas margolariak bere Ophelia ezagunerako modelo erabili zuenetik maite zuen Rossettik Siddal eta elkarrekin prometituta (10 urtez) egon ondoren, 1859an ezkondu omen ziren. Alabaina, 20 hilabete beranduago, bigarren haurraren esperoan zegoelarik, laudano sobredosi batekin egin zuen
|
bere
buruaz beste Siddalek. Bere penaren amildegian, Rossettik argitara gabe zituen poema guztiak Siddalen zerraldoan sartu zituen eta hantxe utzi, handik 7 urtera berriro aterarazi zituen arte.
|
|
|
Ohikoan, Iparraldeko literatura aztertzen denean, 1972an bururatzen dira ikerketak, hain zuzen ere Mirandek
|
bere
buruaz beste egin zuen urtean. Ironiaz diodanhonek, etsitzeko partez bozkariatu egin behar gintuzke:
|
|
|
Azkenean, biek heriotza eta bakardadea ezagutuko dituzte berenbizitzen amaieran: bata fusilatuta hilko da; besteak
|
bere
buruaz beste egingo du.
|
|
|
Nutrizio arloko aditu estatubatuarrek adierazi dutenez, “jendea jaten den moduaren nahasteak”. Halaber, uste dute “jende gehienak, buru osasuneko arazoetan pentsatzen duenean, uste duela depresioak pertsona gehiago hiltzen dituela
|
bere
buruaz beste egiten dutelako, edo eskizofreniak jendea hiltzen duela psikotikoek batzuetan gauza arriskutsuak egiten dituztelako. Baina elikadura nahasteek beste buru arazo konbinatu guztiek baino jende gehiago hiltzen dute”.
|
|
|
Hogeita hamapiko urteko morroi irribarretsu bat da, erdi lagundu nahian erdi adar joka baino ez zebilena. Baina beno, bezeroa erregea delako txorakeria hori
|
bere
buruari beste behin gogorarazi eta bi whiskolak atera dizkio. Hori bai, whisky oso gutxi eta kokakola askorekin, ez baitu gero inoren txahala garbitzen ibili nahi.
|
|
|
Neskatxak, etsirik, jauzi egin zuen putzu zulorat eta ito. Senargaiak, neskatxaren azkenaren berri jakin zuenean, pozoia hartu eta
|
bere
buruaz beste egin zuen.
|
|
|
Prostituzioa da neska erromes askoren irteera bakarra. Bere burua saldu edo
|
bere
buruaz beste egin. Indian 400.000 haur prostituzioan lan egitera behartuta daude.
|
|
|
Bizitza guztian zapaldua eta gutxietsia izango dela badaki alarguntsak. Beraz,
|
bere
buruaz beste egitea zoritxarreko soka honen azken muturra da, halabeharrezkoa halere.
|
|
|
Senarrak eta beraren etxekoek –emaztea erre, urkarazi edo irato egin badute–, epailea, medikua eta polizia igurtzi egiten dituzte, emazteak
|
bere
buruaz beste egin duela esan dezaten.
|
|
|
Medikuak, bere aldetik, jazoerari emazteak
|
bere
buruaz beste egin duen itxura emateko, emaztea zainetatik gaizki zebilela azalduko duen agiri bat egingo du. 5.000 rupia irabaziko ditu.
|
|
|
Honatx horrelako kasu bat. Poliziaren arabera Vijaalakshmi Jainek
|
bere
buruaz beste egin zuen senarraren etxean. Ez zen artean urtea ezkondu zela.
|
|
|
Behin saihetsak puskatu eta eritegira eraman zuten. Han andreak ganibeta hartu eta
|
bere
buruaz beste egin zuen.
|
|
|
Mathuran ek, senarra hil zitzaionean, gizonarentzat egindako txondorrean
|
bere
buruaz beste egin nahi izan zuen. Jakin ere, ze etorkizun gorria zuen bazekien.
|
|
|
Behin baino gehiagotan
|
bere
buruaz beste egiten lehiatu zen, horren eramanezina zen bere bizimodua. Behin mamorro pozoia jan zuen, bestean pozadera batean behera bota zuen bere burua.
|
|
|
Ahmedabaden bada aintzira bat, Kankaria, ur bazterrean harkaitz tzarrak dituena. Bost urtean 225 lagunek egin dute aintzira horretan
|
bere
buruaz beste.
|
|
|
Ez du azterketa gainditu, oraintxe jakin duenez, eta erabakia hartuta dauka:
|
bere
buruaz beste egingo du. Azken adore puntu hori falta du, ordea.
|
|
|
Teoriak, noski, iragankorrak dira, ez dute bere hartan irauten. Baina izen hori merezi duen edozein teoriak esan dezake
|
bere
buruaz besteak esan zuena: Non omnis moriar.
|
|
|
Ohean, etzanik atzeman dute, biluzik. Menturaz
|
bere
buruaz beste egin du. Hogeita hamasei urte zituen.
|
|
|
– Badirudi froga guztiek suizidioaren hipotesia baieztatzen dutela; pistolaren posizioa gorpuarekiko, bolbora arrastoak hatzetan, hatz markak... Hala ere
|
bere
buruaz beste egiteko balizko arrazoiak ez daude, ordea, hain garbi –bekainak altxatu eta ezpain ertza doi bat luzatu zuen– Jokinen askatzea denbora kontua baino ez da.
|
|
|
– Baina orduan zergatik egin zuen hitzordua Jokinekin
|
bere
buruaz beste egin behar bazuen. Ez da oso zentzuzkoa lagun batekin gelditu eta zain dagoela tiro botatzea bere buruari; suizidioa ondo hausnartutako erabakia izaten da gehienetan, eta ez bat batean bururatzen den kontua...
|
|
|
– Eta Louisek zergatik jarri zuen hitzordua Jokinekin
|
bere
buruaz beste egin behar bazuen?
|
|
|
Barrena eduki behar zinan, gero, aita akabatu ondoren alabarekin amodio jolasetan ibiltzeko. Honek ezinegon ikaragarria sorraraziko zionan gure mutilari eta, ziur asko, honek ere badu zerikusirik Pablok autopistan
|
bere
buruaz beste egiteko burutu zuen ahaleginarekin. Baina, nahiago badun, pentsa dezaken azken hau Pabloren beste antzezpen bat gehiago izan zela, eta bihotzik izan ezean ezin sentimendurik gorde bertan.
|
|
2002
|
|
|
Hori izugarria da. Azkenean,
|
bere
buruaz beste egin zuen.
|
|
|
Mirandek
|
bere
buruaz beste egin zuen 1972ko Eguberrian. Haren heriotzaren ondoren, autore madarikatuaren mitoak areagotu egin zuen euskal literatur komunitateak haren obrarekiko zuen jakin mina. c) Eleberri soziala (Gereño, Peillen, Amuriza...); alegorikoa (Zarate, Lertxundi...), poliziakoa (Gereño...)
|
|
|
Istorioa 1973 inguruan hasi eta 1984an bukatzen da, Komando Autonomo Antikapitalistek Enrique Casas PSOEko senataria hil ondoren. Gertakizunek aurrera egin ahala, Zabalegiren eta Abaituaren biografiak elkar gurutzatuz doaz, eta heriotzaren, giza bakardadearen eta ezintasunaren gaiak hain bihurtzen dira obsesibo, non Iñaki Abaitua protagonistak
|
bere
buruaz beste egiten baitu amaieran.
|
|
|
Millas margolariak bere Ophelia ezagunerako modelo erabili zuenetik maite zuen Rossettik Siddal eta elkarrekin prometituta (10 urtez) egon ondoren, 1859an ezkondu omen ziren. Alabaina, 20 hilabete beranduago, bigarren haurraren esperoan zegoelarik, laudano sobredosi batekin egin zuen
|
bere
buruaz beste Siddalek. Bere penaren amildegian, Rossettik argitara gabe zituen poema guztiak Siddalen zerraldoan sartu zituen eta hantxe utzi, handik 7 urtera berriro aterarazi zituen arte.
|
|
|
Historiaren amaiera ezin dramatikoagoa da: Miren gaitz batek jota hiltzen da eta Leturiak
|
bere
buruaz beste egiten du. Absolutura iristeko bidea zelakoan Maitasunean ipinitako itxaropena zapuztu egiten zaio protagonistari.
|
|
|
Ala uste nitun ttottoek zakurren antzeko, antxumeak, beuren amen ideko; era ortara txikiak aundiekin erka oi nitun. Uri ark, ordea, uztailatze apalen artean nekostak baiño garaigo iaso du
|
bere
burua beste guztien artean.
|
|
|
Neronen adiskidea zen eta arbiter elegantiarum bere gortean. Pisonen zimarkukide zelakoan behartu zuten
|
bere
buruaz beste egitera. Epikuroarra, atsegintasunez inguratuta bizitzen jakin zuen, aldi batez karrera politikoa ere egin arren (kontsula eta Bitiniako kontsulordea izan zen).
|
|
|
Bere kontakizunaren arabera, eskutik bere seme Askanio eta sorbaldetan Ankises aita zaharra eramanez, handik irtetea lortu zuen. Eneasen maitemin itsuak jotzen du Dido eta ez dio joaten utzi nahi; baina ez duela lortuko ikustean,
|
bere
buruaz beste egiten du. Eneasek bere bidaian jarraitzen du itsasoa zeharkatuz eta Siziliaraino iristen da, eta gero Italiako kostaldera.
|
|
|
Tradizioak dio maitasun edabe baten ondorioz erotu eta
|
bere
buruaz beste eginda hil zela; horien arabera argiuneren batzuetan idatzi zuen De rerum natura (Gauzen izatasunari buruzkoa). Litekeena da arazo psikologikoak eta beheraldiak izatea, baina ez dirudi poema handi hori soilik argiuneetan idatz zitekeenik.
|
|
|
“Esperimentuak egin ditugu Poliziaren toreatzaile eta artifizialtzaileekin eta bi kolektiboetan, neurotransmisoreen degradazioa erregulatzen duen monoaminoxidasa entzimaren maila handiagoa hautematen baita. Sistema serotoninergikoaren desoreka hori are argiago ikusten da zenbait portaeratan, hala nola ludopatian edo alkoholismoan,
|
bere
buruaz beste egiten saiatu diren edo delitu bortitza egin duten pertsonetan”, azaldu du psikiatrak. Maila handiagoa izateak zuzeneko lotura du tenperamentu oldarkorrenekin.
|
|
|
Guztiarekin ere, ahots kontrajarriak entzuten nituen neure barruan. Ahots batek lasai egoteko esaten zidan, hitz haiek ume batengan serioegiak zirela-eta aintzakotzat hartu ahal izateko; beste batek, Â aitzitik, erne egoteko adierazten zidan, kezkagarria zela nire semeak, bere zazpi urterekin,
|
bere
buruaz beste egiteko azaltzen zuen  asmoa. Nik, ahal izatera, jakina, berehala kenduko niokeen hiltzeko asmo guztia burutik.
|
|
|
Soinu arazoak gorabehera, dramatismoz eta intentsitatez beteriko emanaldi bikaina eskaini zuten. Kazetari morbozaleek diotenez, Thalia lesbiana da, heroinazale izandakoa, joera depresiboak ditu eta
|
bere
buruaz beste egiten saiatu da behin baino gehiagotan. Bost axola niri.
|
|
2003
|
|
|
Inkomunikatuta zegoela,
|
bere
buruaz beste egiten saiatu zela zabaldu zen. Hitz egin duzu horretaz Pellorekin?
|
|
|
Ainhizek ez zion oztoporik ezarri. Gustura laga zuen
|
bere
burua bestearen jokoen menpe.
|
|
|
Adituek diotenez, oso mingarria izan daiteke, eta ondorio oso kaltegarriak izan ditzake. Berez ez da hilgarria, baina Estatu Batuetako “National Psoriasis Foundation” delakoak egindako azterlan batek agerian utzi duenez, depresioak eta isolamendu soziala eragin ditzake, baita
|
bere
buruaz beste egitea ere. Gainera, gaixoen bizi kalitatea nabarmen murriztu dezake, eta, kasurik larrienetan, gurpil aulki batean etzanda utzi.
|
|
|
Jokatzeari utzi ondoren, jokoak dituen hainbat arazo aztertuko dira. Antsietate larriko nahasteak izaten dira,
|
bere
buruaz beste egiteko tentazioa eta, batez ere, alkoholismoa.
|
|
|
Adineko pertsonengan depresio eta antsietate nahasteak izateak handitu egiten du garaia baino lehen hiltzeko arriskua, gaixotasun somatikoak areagotzeagatik eta defentsak gutxitzeagatik. Adituek diotenez, egoera horrek nabarmen gutxitzen du bizi kalitatea, okerragotu egiten ditu errendimenduak eta handitu egiten du
|
bere
buruaz beste egiteko arriskua eta zerbitzu medikoak “neurriz kanpo” erabiltzea. Bestalde, populazioaren sektore honetan faktore biologiko eta psiko sozial erabakigarriak daude, depresioa eta antsietatea agertzen laguntzen dutenak.
|
|
|
Tunel hauek egiteko gorriak eta beltzak pasatu behar izan zituzten. Laster, Zegama aldean, tunelik luzeena zeharkatuko dugu eta, hura egiteko, nahitara, ingeniari italiar bat ekarri zuten; antza, mendiaren bi aldeetatik zulatzen hasi ziren, egunen batean bi zuloek bat egingo zutelakoan, noski; baina, eguna joan, eguna etorri, eta zuloek ez bat egiten; orduan, etsipenak harturik, ingeniariak bere kalkuluak erratuak zeudela onartu, eta
|
bere
buruaz beste egin zuen. –Eta Teresaren arreta behingoz erakarria nuelarik, begiak begietan, bere bihotza hunkituko nuelakoan, honela amaitu nuen?:
|
|
|
Nik ere hori esan nahi izango nion Teresari, baina ez hitz ez hitzondo geratu nintzen, begirada leihoaz beste aldeko iluntasunean iltzatua. Ingeniari italiarrak zoko moko ilun horietan egingo zuen
|
bere
buruaz beste.
|
|
|
Ez zuen hargatik berehalakoan Hutx eta Txarlirekiko loturarik egin. Komisarian zegoela, Jean Marie Etcheverry bat, Galarretako lepoan Hutx ezizenez ezagutu Eusko Armadako militantea
|
bere
buruaz beste eginik hilotz harrapatua izan zela jakin zuenean, argi izpia piztu zi  tzaion kaskoan. Marmar ari zen.
|
|
|
Era berean, norbere buruari egiten zaizkion minen artean (arruntena horditzea izaten da, eta sermoi monografiko ugari eskaintzen zaizkio), ez dira bekatu azoteak, zilizioak, lizifrinak eta baraualdiak, xede espiritualak bultzatzen baditu behintzat. Zer esanik ez, norbere burua hiltzea bekatu mortala da eta, berez, ez litzateke
|
bere
buruaz beste egin duen pertsona lur santuan ehortzi behar (dena den, oro har heriotzaren arrazoiaren inguruan zalantzari eusten zitzaion, eta besteekin batera lurperatzen zen). Abortua da bosgarren aginduaren kontrako beste bekatu ohikoa, aurrerago ikusiko duguna.
|
|
|
Enpresaglobalizazioaren egitasmoak Indiako biztanleen bizimodua hausten duen bitartean, neurri handiko pribatizazioek eta lan merkatuko" erreformek" bere lur eta lanpostuetatik kanporatzen dute jendea. Pobretutako ehunka nekazarik
|
bere
buruaz beste egiten dute pestizidak hartuz. Herrialde osotik heltzen dira gosez hildakoei buruzko berriak.
|
|
|
eta
|
bere
buruaz beste egin du auzoko zineman.
|
|
2004
|
|
|
24an jakin zen Pello Zubiria Gregorio Marañon erietxean zegoela, ZIUn,
|
bere
buruaz beste egiten saiatu omen zelako. 27an espetxera eraman zuten.
|
|
|
Neure buruari galdetzen diot: ez ote du bazterketarekin zerikusirik
|
bere
buruaz beste egin izanak?
|
|
|
Txalo jotzaile erronkariak garaipenetan, suntsitzaile harrapariak porrotetan. Eta kirolari zigortuak, bakardadean pot
|
bere
buruaz beste egiteko kapaz. Eta segi dezala espektakuloak gorputzak lehertu arte.
|
|
|
Izena bilakatu zitzaigun iraun esan nahi duen hitza bat batean. Aurtengo neguko gau batez ezin zuela gehiago eta
|
bere
buruaz beste egin omen zuen Endurancek. Omen diot, ondoan edo inguruan baitzuen hainbeste aldiz kolpeka anima ateratzen saiatu zena.
|
|
|
Euskal Herrian gertatutako beste birmoldaketa batzuek zenbaitek
|
bere
buruaz beste egitea eragin zuten. Orain dela 24 urte, greba orokorra eginez lan eskubideak defenditzen ari ziren beste bost langile akabatu zituen Gasteizen Fraga Iribarne eta Martin Villak zuzentzen zuten poliziak:
|
|
|
Jota bota du bere burua harresitik gazteak, bere bizi oinazetuari bukaerarik eman ezinik edo. Ingurua tortura gune, ez dio nonbait beste irtenbiderik aurkitu jasan ezineko egoerari eta
|
bere
buruaz beste egitea erabaki du. Horretara emanak beti du non, nola eta noiz gauzatu erabakitakoa.
|
|
|
Horretarako herritarrei ohartarazten zitzaien etxeko aterik inori ez irekitzeko.Hala eta guztiz ere, Baztanen ere odola isuri zen. Altxamendua gertatu eta sei egunetara (VII) gorpu bat agertu zen Irurita eta Berroeta artean dagoen bide bazterrean17 Erratzun, Ceferino Aznar Sancho, 18 urteko Ablitaseko mutila, buruan tiro bat jota agertu zen18 Oronoz Mugairen Francisco Mula Castro hil zuten, Diputazioko zeladorea19 Herri honetan bertan, Miguel Catalanek
|
bere
buruaz beste egin zuen oso egoera arraroan20 Arizkunen bizi zen Angel Mikelarena Aiorta,. Murio en las inmediaciones de la casa Perochena de Elizondo el 15 XII, por heridas de arma de fuego? 21 Ikusten denez, hildako hauek kanpotarrak ziren, edo ez dakigu bere izen eta abizenik. Aipatu hilketez gain, heriotza gehiago ere izan ziren, Berroetako Maria Francisca Iturralde Olaetxea, 23 urteko neska hil baitzuten22.Baztandar gehiago hil zituzten baino gure eskualdetik kanpo.
|
|
|
gauzak izendatuak dira, Ideietan parte hartzen baitute. Parmenides elkarrizketa gogora dezakegu hemen?; eta (vi) heriotzaz eta arimarenhilezkortasunaz, Sokratesen Defentsa gogoan izanik: heriotzaz ez da beldur Sokrates filosofoa, eta
|
bere
buruaz beste egiterat ez da haizu, zeren, berak dioen bezaia,. Jainkoek daukatenaren zati bat gara gu. Beraz, lan sakona da Fedon, eta guztiz hunkigarria.1.2, Errepublika eta arazo politikoaEsan ohl da Gorgias elkarrizketa Platonen eskola berriaren erakuslea dela.
|
|
|
Horrez gain, FDAk ohartarazpen bat egin die medikuei, kontu handiz ibil daitezen botika horien erabilerarekin lotutako desio suizidak agertzean. 2003ko azaroan,
|
bere
buruaz beste egiteko 19 saiakera agertu zirenez, FDAk hiru antidepresiboren berri eman zuen (fluoxetina, paroxetina eta sertralina), haur eta nerabeei diagnostikatuko bazizkieten. Hala ere, ez zen garbi frogatu bere buruaz beste egiteko arriskua areagotzen zela.
|
|
|
2003ko azaroan, bere buruaz beste egiteko 19 saiakera agertu zirenez, FDAk hiru antidepresiboren berri eman zuen (fluoxetina, paroxetina eta sertralina), haur eta nerabeei diagnostikatuko bazizkieten. Hala ere, ez zen garbi frogatu
|
bere
buruaz beste egiteko arriskua areagotzen zela. Ohar horren ondorioz, hilabete bat geroago, Britainia Handiak debekatu egin zituen umeei serotonina berriz hartzeko inhibitzaile selektibo batzuk.
|
|
|
“Depresioa duten pazienteek euforia etapa bat dute medikazioaren ondorioz hobetzen hasten direnean. Une horretan areagotu egiten da
|
bere
buruaz beste egiteko arriskua”. Aipagarria da arrisku hori gehiago dagoela diagnostikatuta ez daudenen eta, beraz, bitartekorik ez dutenen artean, tasa %15era igo baita, tratatzen ari direnen aldean (%1).
|
|
|
Informazio gidak seme alabengan arrisku seinaleak jartzeko eskatuko die gurasoei, hala nola depresioa okertzea, aztoramena, suminkortasuna eta beren portaeran izandako aldaketa arraroak. Ikerketa zientifikoen arabera,
|
bere
buruaz beste egiteko gogo handiagoa sentitzeko arriskua larriagoa da tratamenduaren lehen hilabeteetan.
|
|
|
Eta orain,
|
bere
buruaz beste egin gura duenak, jakin beza guretzat martiria izango dela, eta
|
|
|
–Esan dizut lehen –esan zuen Einsteinek–: Tellerrek zital bihurtu du
|
bere
burua beste fisikari guztion aurrean. Ez dio beste inork begiratuko aurpegira.
|
|
|
Platonen mendebaldeko filosofiari, gure institutu eta unibertsitateetan irakasten denari, lurperatuta izateko unea heldu zaio edo, nahiago bada, hilda eta bere gorpua benetan usteldu arte edozein areka galduan uzteko unea. Eta ez horrenbeste zientziak eta teknikak hil dutelako,
|
bere
buruaz beste egin duelako baizik.
|
|
|
—Zeozer bada —komentatu zuen. Baina, berriro ere,
|
bere
burua beste norabaitera joan zitzaion, eta isildu egin zen— Oso jende gaiztoa, errotako jende hori —hasi zen gero, buruan zein pentsamendu zerabiltzan erakutsiz— Gaiztoak hortzaundiak, eta askozaz ere gaiztoagoa beste zahar hori, antiaju berdeekikoa. Nire barruko ahotsak berak, den borrokazalearekin, zahar horrengandik apartatzeko esaten dit.
|
|
2005
|
|
|
Bere lanak margotzen ere hasi zen Elmyr de Hory, nolabaiteko arrakastaz gainera. 1976an, 70 urte zeuzkala, eta Frantziako Justizia beraren estradizioa eskatzen ari zela,
|
bere
buruaz beste egin zuen.
|
|
|
Antzeko zerbait idatzi nuen duela hamaika urte. Argazkia famatu egin zen, eta handik gutxira, argazkilariak bere kotxeko ihes tutuan beste tutu bat jarri, kotxean sartu, leihatilak itxi eta
|
bere
buruaz beste egin zuen, 33 urte zituela bere errutik ihesi.
|
|
|
giza gaizo bat bezala hil zen, alkoholak errea, 42 urtetan... Zabala medikua,
|
bere
buruaz beste egin zuena. Goytino, notario eta kazetaria, hiri hartako frantsesetan famatuena bezala ekarria garai beretan, aberats okitua izana eta bere bizia, herresta batek bezala bururatu zuena, bakartasunean:
|
|
|
Oraino gutiago emazten eskutan. Emazte horrek
|
bere
buruaz beste egin zuen, oso oso bakan baizik ikusten ez dena Afrikan.
|
|
|
Mundu berri honek eman ditzakeen tresna eta girgileria guziak eskutan dauzkagularik, afrikarrak gu baino urosago dira! Han egon naizen 12 urteetan suprefetura osoan ez dut bi aldiz baizik entzun norbaitek
|
bere
buruaz beste eginik. Gure asurantza, bankoko txartela, RMI eta gainerakoekin, dotzena bat ehun gaztek beren buruaz beste egiten dute Frantzian, urte bakotx, 15 urtekoetan.
|
|
|
Harreman horrek feed-back eragin ohi du maiz:
|
bere
burua besteentzat baliagarri eta beharrezko ikusteari esker, erretiroan dauden pertsona askok sekulako ekarpenak egiten dizkiote familia eta gizarteari, bai materialak, bai afektiboak ere.
|
|
|
Aldizkari britainiarraren arabera, dokumentu horiek duela hamar urte desagertu ziren prozesu judizial batean. Prozesu judizial horren bidez, laborategiaren ustezko erantzukizuna ezbeharrean, joera depresiboak zituen pertsona bat izan zen protagonista, eta, Prozac ekin tratatu ondoren, zortzi lagun tiroz hil zituen, beste hamabi zauritu zituen
|
bere
buruaz beste egiteko. 1988ko azaroan egindako azterketa kliniko baten arabera, Prozac hartzen zuten pazienteen %38k portaera aldaketak zituen, plazebo hutsa eman zitzaien pazienteen %19k baino ez.
|
|
|
Bere buruaz beste egiteko joera ere badu. Berriki egindako ikerketa baten arabera, eskizofrenia duten pazienteen %30 gutxienez
|
bere
buruaz beste egiten saiatu da, eta %10 inguruk lortzen du. Gaitz kroniko eta sendaezin horren arrazoiak ez daude oraindik argi.
|
|
|
Obiolsek zenbait datu gogoratu zituen. Eritasunak emakumeen% 20ri eta gizonen% 12ri eragiten die, eta azken urteetan 20 urtetik beherakoak gehitu dira; beraz, 8 nerabetik bati eragiten dio, eta adin txikikoen artean
|
bere
buruaz beste egiteko bigarren arrazoia da. Beste datu adierazgarri bat:
|
|
|
Hau Josep da, mutiko oso polita, baina, maleruski, justu zure izebarekin ezkondu baino lehen
|
bere
buruaz beste egin zuen. Marie: Josianek, orduan, zin egin zuen ez gehiago nehorekin ezkontzea.
|
|
|
Eta ninia sortzen edo hiltzen da. Aldiz, Josep bada, biek elkar maite dute; baina Josepek, Marie: Josianekin ezkondu behar du; orduan
|
bere
buruaz beste egiten du. Wendy esperantzetan da eta, gainera, oso triste (beharbada depresio bat egiten du), zer egin ez jakinik, bere aitari dena erraiten dio; berak Frantziara eramaiten du eta ninia sortzen edo hiltzen da.Bi izebek neskaren argitasunaz harriturik egon ondoren, Mirosak erran zuen pentsakor: Ez, bi kasuak ez dira posible, edo bederen lehena, zeren Eduardo ez zen batere horrelakoa, bere alaba asko maite zuen, beharbada sobera, baina ez zuen sekula, sekula bortxatuko, eta sinets nazazu, ene anaia baitzen!
|
|
|
txakurrak, katuak, albarikokea, indabak, esnea, etab. Horrek tristetu egiten nau askotan, nik katu baten jabe izan nahi dudalako. Behin hamster bat izan nuen, baina bigarren egunean, kaiolan zegoelarik,
|
bere
buruaz beste egin zuen, seguruenik nire ondoan triste sentitu zen eta horregatik jan zuen, jolas zedin sartu nuen boligrafoaren tinta. Boligrafo asko ditut etxean, gorriak batez ere, idaztea baino gauzak zuzentzea gustoko dudalako.
|
|
|
Lehenengo Ander hiltzen da,
|
bere
buruaz beste eginda edo bestela norbaitek eraila; ez dago beste aukerarik, eta ez bata ez bestea ez dira logikoegiak. Gero, lapur batzuk jatetxean lapurtzen ahalegintzen dira, ostikoka bidaltzen ditugu, eta handik ordu batzuetara bihotz bat josten dute nire etxeko atarian.
|
|
|
Eta drogen ondotik hiesa etorri zen, sarraskia ekarri zuen madarikazioa; banan banan garbitu zituen gazte deserrotuak eta ez konformeak, politikaz etsia hartutakoak, utopia iraultzaileez nazkatuak; diktaduraren azken urteetako deuseztatzea baino askoz ere odoltsuagoa izan zen hura. Batzuetan, iruditzen zitzaidan
|
bere
buruaz beste egiten ari zela jende multzo handi bat, etsiak jota, hainbeste urtetako borrokak eta sufrikarioak nora ekarri gintuzten ikusita.
|
|
|
Drogaren eraginez, edo izan zituen bikote krisiengatik, edo arrazoi ezkutuagoengatik, depresio patologikoak izaten hasi zen Adela, eta droga gehiago behar izaten zuen haietatik irteteko. Gorabehera psikiko handiak izaten hasi zen, nonbait, eta, behean zegoenean,
|
bere
buruaz beste egiteko irrika bizia etortzen zitzaion. Goian zegoenetan, aldiz, drogak uzteko indarra ateratzen zuen, eta ohitura osasuntsuei gogor ekiten zien (yoga, janari garbia, musika...), baina hurrengo gainbeherak laster etortzen zitzaizkion, eta gero eta sakonagoak ziren.
|
|
|
– Ez genian inon gurutzatzen, ez igandean elizan, ez eta arrats apaletan Kantueniako ostatuan. Aita eta bi auzorekin Patzarrenera jo eta han atzeman genian, bai dilindan, sunpurrari lepotik lotua,
|
bere
buruaz beste eginik! Etxe hartako ustel urrin tepoa usnatzekoa zian...
|
|
|
Izpiritua alha zeukan: azken orduak sakon eta aberats bizi behar zituela zioen; ez, ez zuen herritar zahar eta akitu haien antzera
|
bere
buruaz beste eginen, baizik eta munduaren azala, bilakatua zen itzal herrestaz garbituko, hots osasun publikoaren alderako obra baliotsua obratuko.
|
|
|
Baina ororen gainetik gizon zardaiaren bizitzeko gustua zein errabia amiratzen zituen, auzoen erran merran larrutzaileei axolagabe zegokiela, emaztea eta amantea biak batera maitatzen zituela edo 1947an idiak saldu eta traturra erosi zuela; berritasunaren bila zebilen beti. Zergatik ez jakin, Joanesek halako batean
|
bere
buruaz beste egin zuen. Xarles, ideiaz ideia jauzika bazebilen salbatzearren eta hor, hotsemaiten iragan orduak zeuzkan burkide, San Florentingo elizaren aitzineko plazan, kolpatua eta gurutze astunaren azpian lehertua zela.
|
|
|
Doi doi izan zuten Linori ito aurretik gerrikoa lepotik kentzeko astia. Lino
|
bere
buruaz beste egiten saiatu zen. Bi gizonen artean jaitsi behar izan zuten gizonkotea.
|
|
|
bere gerri buelta besarkatzeko bi marinel indartsu behar ziren gantz upel hura, sakon eta belarri itzel haiek ez ziren ahazteko modukoak. Erruki gutxirekin jarri zioten
|
bere
buruaz beste egiten saiatu eta ordu gutxira Elephant Terrible goitizena komisaldegian, larruzko gerrikoa lepotik kendu zioten zaindariek beraiek. Bera zen argirik gabeko gela hartan, ez zuen zalantzarik.
|
|
|
Ibaiko harriari goroldioa nola, hala itsatsi zaie fardela herrikide guztiei. Xenaro Ourensera joan zen udal musika eskolaren atezain; Vicente Porrasek karburante usaina arnastu zuen Madrilgo zulo batean; Herminio Noval atunetan baino kantetan abiatu zen Cabo Verdera; Manuel Besteirok matea eta aldakarik gabeko emaztea ekarri zituen Rosariotik; Isidora Varelak Pazo do Venton jardun zuen neskame, Luger batez
|
bere
buruaz beste egin zuen jaun itsu baten agindupean; Juan Pedreira Espainian barna ibili zen, Puertollanotik Agramontera, Hermosilla de Burevatik Lierganesera, herririk herri, Entre cazuelas de barro aldizkarirako harpidetzak lortzen; Bento Figueira merkante batean sukaldari engaiatu zen Suezeko kanala zeharkatzeko; Xose Zorellek zapatak eta gizonentzako trajeak saldu zituen Barcelonako Corte Ingle...
|
|
|
Tiro bat espero nuen,
|
bere
buruaz beste eginen zuela. Baina ez, bigarrenez agindu baino lehen zabaldu zigun kapitainak.
|
|
2006
|
|
|
Saltzaileen aldetik, etxearen jabea dago, ordura arte bere habia izandako lekua uzteko batere gogorik ez duen emakumea, beti Afrika aldean dabilkion senar antropologoarekin duen harremana hausteko gogoak azaltzen; eta etxe hori lehenbailehen eskuz aldatzea lortuz gero izango dituen irabaziekin Greziara oporretan joatea besterik nahiko ez lukeen saltzailea. Balizko erosleen aldetik, berriz, bere seme eskizofrenikoari baretasuna eskainiko dion txoko baten bila ari den ama, bere buruari etengabe galdetzen diona gaixotasun horrekin jaiotako semearen susmo txarrak uxatzeko beraien bizitzatik aldendu zen senarrak noiz izango ote duen haiengana itzultzerik; eta pertsonaia nagusia, Asier, egun horretan bertan
|
bere
buruaz beste egiteko asmoa duen gazte bestenaz erabat isila. Eskizofrenikoa den arren, ondotxo daki aitak beragatik utzi zuela etxea, eta hauxe esan nahiko lioke amari:
|