|
2001
|
|
|
Arantxaren kontura itzuli nahi du berak. Pisura lehenbailehen aldatzeko asmoa zuen
|
berak
orduan. Hori ez zekien.
|
|
2003
|
|
|
Bai, Véroniquek galdegin zion ea ez zen sekula ohartu nola ibiltzen diren trenak eta kamioiak auto berriz leporaino kargaturik, atzera eta aurrera, inorako helbururik gabe. Ezetz esan zion
|
berak
orduan. Autoak garraiatzen maiz ikusten zituela, egunero nahi beste, baina beti pentsatu izan zuela helburu batekin zebiltzala auto berri haiek kamioi gainetan, tren gainetan.
|
|
2005
|
|
|
Zuzenegiak. Algaraz erantzuten zidak
|
berak
orduan, dantza askean behar bezala egin ahal izateko, lotuan behar dela ikasi lehendabizi. Gizon ona da Karrika, purrustero xamarra, aukeran.
|
|
|
Bere istorioa kontatzeari ekin dio hitzen hodian daukan pasabide meharretik nola edo hala: apolitikoak ziren etxean, baina bazuten miliziano zaurituak sendatu izan zituen osaba medikua, horregatik atxilotu zuten, haren klinikako txoferra zelako, hemeretzi urte
|
berak
orduan, ireki dute ziegako atea gauean, esan dute bere abizena, irteteko," fusilatzera, badakik", presondegitik atera baino lehen kaperara daramate, han zen presondegiko apeza, Urriza, presoak konfesatzen ari," gu baino izutuago zegoan hura", eta txapelokerrak patioan zain, gauerokoa, jendea Hernaniko hilerrira eraman eta beruna emateko," osaba zegoan kaperan", hark ... Eta ondotik, alegia Aitzolen torturatzailea hemen bertan edukitzea deus ez balitz bezala," Oso negu gogorra izan zuan hogeita hamaseikoa, hemen hezetasun handia zaukaagu neguan, ikusiko duk", orduan harrapatu omen zuen petxuko hau, eta ez" eritegiko monjek dioten moduan" zurrutean galduta dabilelako.
|
|
2006
|
|
|
Itotzera balihoa bezalako aurpegia jarri zuen une batean. Izututa, askatu egin nuen, eta
|
berak
orduan" segi, segi" esan zidan hasperen batez. Segi egin nuen, beraz, are indar handiagoz, amaiera hurbilari igarriz, eta hantxe etorri zen, plop, agurearen dardarizo eta arnasotsen artean, eskua likindu zidan isurki lirdinga hura, biziaren iturritzat goretsi ohi duguna, neure bizian lehenengoz ikusten nuena.
|
|
2008
|
|
|
Hiru izaki haiek gehiago iruditu baitzitzaizkion Reginari, artean ere, amets batek hartuak, beste ezer baino. Edo onartu egingo behar ote zuen munduan bazegoela beste errealitate bat ere,
|
berak
ordura arte ezagutu zuèn egunerokotasunetik kanpo eta gizakia, emakumea, batez ere, itzal bat izatera kondenatzen zuèn errealitate grisetik haratago?
|
|
|
Hiru izaki haiek gehiago iruditu baitzitzaizkion Reginari, artean ere, amets batek hartuak, beste ezer baino. Edo onartu egingo behar ote zuen munduan bazegoela beste errealitate bat ere,
|
berak
ordura arte ezagutu zuèn egunerokotasunetik kanpo eta gizakia –emakumea, batez ere– itzal bat izatera kondenatzen zuèn errealitate grisetik haratago. Halaxe zirudien.
|
|
2009
|
|
|
desestaliz zihoan neurrian, nazka eta higuina gailendu zitzaion Domingori, ez bakarrik sarjentuaren aurkakoa, estamentu militar osoaren aurkakoa ere bai; han, izan ere, burazagiek hitz handiak erabiltzen zituzten, sarjentuak handienak?, aberria ala hil; ez dago bandera baten erabilpen hoberik heroien hil jantzi bihurtzea baino???, berak ere, maila batean, onartuak zituenak, ez al zion, bada, aitari inoiz adierazi ezen berak ere moro fedegabeen aurka ekingo ziola, zerutik mana berria banatzeko asmotan, pin pan pun??, baina testuinguru hartan beste begi batzuekin ikusten zituenak? zeren, galdera bat egitearren,
|
berak
ordura arte ikusi izan zituen bezalakoak ote ziren gerretako heroiak, sarjentu putakume hura bezalakoak, adibidez?
|
|
|
Handik aurrera, Teofilo Mariaren eta taldearen ahaleginak izugarriak izan ziren, Teofilo Mariarenak, batez ere; izan ere, zer egin zuen
|
berak
ordura arte?; aitaren ondoan goxo bizi, bolizko dorre batean sartuta, langileekin zerikusirik ez zuèn munduan, haiek agurtu ere gabe eta haien begietara ere begiratu gabe, ezta aurrean gertatzen zitzaizkionean ere; jarrera hura, maila batean, aitaren estilo pertsonalaren ondorioa ere bazen, hartarako izendatu baitzuen Nazario Orbek, bere garaian, konfiantzazko lan-talde tekniko bat, tartean zeud... gerrari buruzko edozein gidaliburuk esaten zuen hori; aldi berean, baina, aitaren estiloa soilagoa ere bazen neurrian, gurutzatuak eta zaldunak iraganeko kontutzat zituen Nazariok?, gehiegizkotzat behar zuen honek semearen jarduna, nahiz eta Pedro Lakanda eta Martin Belzunzeren iritziak gero eta Teofilo Mariaren aldekoagoak ziren:
|
|
|
Handik aurrera, Teofilo Mariaren eta taldearen ahaleginak izugarriak izan ziren, Teofilo Mariarenak, batez ere; izan ere, zer egin zuen
|
berak
ordura arte?; aitaren ondoan goxo bizi, bolizko dorre batean sartuta, langileekin zerikusirik ez zuèn munduan, haiek agurtu ere gabe eta haien begietara ere begiratu gabe, ezta aurrean gertatzen zitzaizkionean ere; jarrera hura, maila batean, aitaren estilo pertsonalaren ondorioa ere bazen, hartarako izendatu baitzuen Nazario Orbek, bere garaian, konfiantzazko lan-talde tekniko bat –tartean... gerrari buruzko edozein gidaliburuk esaten zuen hori; aldi berean, baina, aitaren estiloa soilagoa ere bazen neurrian –gurutzatuak eta zaldunak iraganeko kontutzat zituen Nazariok–, gehiegizkotzat behar zuen honek semearen jarduna, nahiz eta Pedro Lakanda eta Martin Belzunzeren iritziak gero eta Teofilo Mariaren aldekoagoak ziren:
|
|
|
zenbatetan gogoratzen zitzaion, sarjentuak ezkerretarako agindua ematen zuenean, eskuinetarakoa egitea, baita alderantziz ere, Teofilo Mariarekin jauregian inoiz egin zuen bezala, baina ezin...!; Domingo, gainera, gero eta gehiago konturatzen zen zertarako zen egitura hura guztia: ...ia ala hil; ez dago bandera baten erabilpen hoberik heroien hil jantzi bihurtzea baino"... –, berak ere, maila batean, onartuak zituenak –ez al zion, bada, aitari inoiz adierazi ezen berak ere moro fedegabeen aurka ekingo ziola, zerutik mana berria banatzeko asmotan, pin pan pun? –, baina testuinguru hartan beste begi batzuekin ikusten zituenak... zeren, galdera bat egitearren,
|
berak
ordura arte ikusi izan zituen bezalakoak ote ziren gerretako heroiak, sarjentu putakume hura bezalakoak, adibidez?
|
|
2010
|
|
|
Zin egidazu, erotu egingo naiz-eta, bestela!?; beste, baina? bat ere bota nion, baina
|
berak
orduan: –Inori ez, Ernestina, inori ez!?; eta nik baietz esan nion, eta baiezko hari kateatuta bizi izan naiz, oraindik ez dakit ongi edo gaizki egin nuen?; gaur, ordea, arazoa azaldu didazunean, ezin izan dut gehiago:
|
|
|
Entzun didazu? Zin egidazu, erotu egingo naiz-eta, bestela! ’; beste ‘baina’ bat ere bota nion, baina
|
berak
orduan: ‘Inori ez, Ernestina, inori ez! ’; eta nik baietz esan nion, eta baiezko hari kateatuta bizi izan naiz, oraindik ez dakit ongi edo gaizki egin nuen...; gaur, ordea, arazoa azaldu didazunean, ezin izan dut gehiago:
|
|
|
Laguntza behar du baina ez daki zer egin. Herrira ezin du betaurreko bila jaitsi, haurrek ezin dutelako ikusi; telefonoz ezin dio inori laguntzarik eskatu, mendian horrelakorik ez dagoelako; eskutitz bat bidal dezake betaurrekoak behar dituela esanez, baina ziur erantzuna ez litzaiokeela Gabon Gaua baino lehen iritsiko eta
|
berak
ordurako lan guztia egina eduki behar du. Sutondoan jarri da, gaztainak atera ditu danbolinetik, errekatik hartu du ur trago eder bat eta pentsatzeari eman zaio.
|
|
|
" Zer gertatu den jakin nahi nikek", esan nion. Ramuntxo mugaren beste aldean zebilela esan zidan
|
berak
orduan, alde egin zuela bere amaren hiletara baimenik eskatu gabe, eta larrutik ordainduko zuela traizio hori. Kezka handi bat sortu zitzaidan" traizio" hitza entzutearekin batera:
|
|
2011
|
|
|
Zergatik ez? , galdetu zidan
|
berak
orduan.
|
|
2012
|
|
|
–Eta zein da egia horren funtsa? , galdetzen zidan
|
berak
orduan.
|
|
|
Ogueta jainkoa zen orduan, ¡ un dios! Eta
|
berak
orduan: «Con la zurda soy mejor».
|
|
|
zeharo gorritu zen. Iruditu zitzaion,
|
berak
ordura arte ezagutzen zuenaren arabera, piano hura lekuz kanpo zegoela inguru hartan, etxeko lanak egiteko jantzita egonik zetazko jaka gainetik jartzearen pareko zela hura, nonbait.
|
|
2013
|
|
|
Are gehiago: eskopeta bikain bat zuen etxean,
|
berak
ordu osagarrietan egindakoa, estreinatu gabea?; bitrina batean sartua zuen apaingarri gisa, berebiziko eta bere bizitzako artelantzat balu bezala, ikonotzat ere bai, beharbada; eskopetak, bestela, damaskinatu bikain batzuk zituen, forma geometrikoetan diseinatutako gai begetarianoak erakusgarri?, bai baskula inguruan, bai eskubabesean eta bai kulatan ere, non, zilarrezko akanto hosto batzuen arte... 1950.
|
|
|
EITBk
|
berak
orduak banatzeko jarraitutako irizpideak gorabehera, hiru bikoizketa etxek hornitu dute hogeita hamar urtean Euskal Telebistaren kanpo produkzioaren bikoizketa lana: Edertrackek, Irusoinek eta K2000k.
|
|
|
Are gehiago: eskopeta bikain bat zuen etxean,
|
berak
ordu osagarrietan egindakoa, estreinatu gabea...; bitrina batean sartua zuen apaingarri gisa, berebiziko eta bere bizitzako artelantzat balu bezala, ikonotzat ere bai, beharbada; eskopetak, bestela, damaskinatu bikain batzuk zituen –forma geometrikoetan diseinatutako gai begetarianoak erakusgarri–, bai baskula inguruan, bai eskubabesean eta bai kulatan ere, non, zilarrezko akanto hosto ... 1950.
|
|
2014
|
|
|
–Zu zara gorrotatzen dituena, leporatu zidan
|
berak
orduan?. Merkantzia bezala tratatzen dituzu.
|
|
|
–Elustondo and Balaguer? , galdetu zuen
|
berak
orduan.
|
|
2015
|
|
|
–Etxea hutsik dago bera ez dagoenean, entzun zion behin Nobel saria irabazi berri zuen idazle bati, emazteaz ari zela. Esaldi hark haren obra guztiak adina balio zuela pentsatu zuen
|
berak
orduan. Hitz arruntez janzten da poesia zenbaitetan, pentsatu zuen.
|
|
2016
|
|
|
–Nik ere tratu bat proposatu nahi nizuke, esan du
|
berak
orduan?. Eleberria idazten ari zaren neurrian bihur naiteke zure maitale.
|
|
|
Berak Maria Teresarekin zeukan harremana Guiomarrek bakarrik ezagutzen zuen hotelean; Beatrizekin edukitakoa berriz, ia mamirik gabea zenez, harreman fantasmatsu bat besterik ez zenez, ez Guiomarrek eta ez beste inork. Ordea entzun berria zuenak eta Guiomarrek
|
berak
ordu batzuk lehenago galdetutakoak Beatriz al da hire lagun berria, sekula burutik pasa gabeko gauza bat erakusten zioten: hoteleko adiskideek maiz hitz egiten zutela berari buruz, eta neurri batean, bizimodu apartatua egiten zuelako edo, zelata egiten ziotela.
|
|
|
François Hollande presidentak gibelerat egin du eta gobernuak ere bixtan da harekin batean! Presidentak deputatu eta zenaturrak bildu beharrak zituen lege nagusiari hunkialdi baten emaiteko, frantses paperak gal zitzaten terrorixta lan tzar zerbaiti atrebitzen zirenek,
|
berak
ordu arte frantses ekarriak baziren... Bai, presidentak gibelerat egin du eta hori ere, beste gauza askoren gisa, irringarri litake ez balitz izaitekotz peningarri, kasik nigarringarri!
|
|
2017
|
|
|
Nola asmatu zuen? Baina batez ere nola jakin zezakeen Txatok
|
berak
ordura arte jakin ez zuen zerbait, alegia, bakoitien zaleago dela bikoitiena baino. Bakoitiak berdin ezkerra, ezkerra berdin aldrebesa.
|
|
2018
|
|
|
Ez zuen oihukatu, ez zuen bere nagusiaren izena ahoskatu, kontuz ibili zen bikiak lo egongo zirelakoan, sakon sakonean ezinezkotzat jotzen zuena, arratsaldeko ordu horietan, baina zergatik ez elikatu esperantza ahal zuen bitartean?, eta lo benetan arineko haurrak zirelako,
|
berak
ordurako ondo zekienez. Baina miraria gertatu izan balitz, eta umeak lotan baleude, akaso dutxa bat hartzeko parada izango zuen lanari ekin aurretik, hura igurikapen goxoa, hura.
|
|
|
Mezu bat idatzi zenion Aba Yakueri, Erregek egina bailitzan, eta soldadu batekin bidali katedralera. Erregek Aba Yakuerekin eta bere fraide doktrino guzti guztiekin elkartu nahi zuela katedraleko koruan gau hartan bertan; jar zezala Aba Yakuek
|
berak
ordua; guztiz sekretuan gorde behar zuela bilera; Baronet eta izurritea izango zituztela mintzagai.
|
|
2019
|
|
|
eman maitasuna. Gogora ekarri zuen emagin
|
berak
ordu batzuk lehenago esan ziena: existitzen ez direnean sortu egin behar dira oroitzapenak.
|
|
|
Orduan, zerbaitek neskatoa zeharkatu zuen: mamu esku moduko haiek indarra eman zioten,
|
berak
ordurako galdua baitzuen indar oro. Azken erresistentzia unea etorri zen gero, zerbait atean harrapatuta geratu balitz bezala.
|
|
|
galdetu zigunean, guk ur bila gindoazela erantzun genion, beheko iturrira. . Eraman suil handia?, agindu zigun
|
berak
orduan. Hala ere, maldan behera jo beharrean, itsas aldera egin genuen estratan barrena, Astondorantz, linternaren argiaren irismena probatu behar nuela otu zitzaidan eta.
|
|
|
Irudikatu zuen
|
berak
orduan, alegia, etsai ezezagunen batek, giltza orde batez, irekirik izango ziola armairua, kristalak eta orratzak goxokietan sartzeko. Irudikatu ere zuen haur baten heriotzaren kondiziopean omen zen oinordetza zenbaiten historia oso bat, nekazari arrunt batek deliberatua eta bilakatua, lortu ere halaxe lortua, maisuaren gainean eroraraziz sospetxeria guztia.
|
|
2020
|
|
|
Irudiaren lazgarria! Gizonok eta gizadiak
|
berak
ordu zaratatsu labur batzuez Lurreko azala zikinduko eta lardazkatuko; baiña, gerora, izadiaren ixiltasuna eta mututasuna gaillenduko dira gure legordietan... Horra hor gizadiaren patu ikaragarria, pentsatu zuen Pierre' k.
|
|
|
Alde batetik, egun berean debutatu genuela. Bueno, nik ordubete lehenago, partidu hasieratik aritu nintzelako eta
|
berak
ordu erdi falta zela zelairatu behar izan zuelako; Carmeloren lesioaren ondorioz. Gainera, martxoaren 1ean jaioak gara biok, nahiz eta hor berak hartu zidan aurrea, nik baino bi urte gehiago dituelako.
|
|
2021
|
|
|
Zabaleta: ikusi gorago autore
|
berak
ordu bata arte erabiltzen duela, § 16.2.8b); Ordu batak eta laurden (J. Zabaleta).
|
|
|
Baiña zergaitik bildurtu bear eban
|
berak
orduan, egundo bildurtu ez zan gizona izan da. Biotzari, berak erabilli oi dituan ipuiñ, ames eta gora berak, itandutea baizen ez dago.
|
|
2023
|
|
|
Gizon ahaltsu bat bahitzea ez zen gauerdiko ahuntzaren eztula, alajaina! Ez zuen inolako zerikusirik
|
berak
ordura arte egindako ekintzekin. Honekin konparatuta, aurreko guztiek ume jolasak ematen zuten.
|
|
|
Edo urrunago agian, oporretarako planak egiten hasi ziren egunetara. Zer zeukan buruan
|
berak
orduan. Zigorrek eman nahi izan zizkion eskolak, Trumoirentzat gorde zituenak:
|
|
|
Xarmanta zara, esan zion. Baina
|
berak
ordura arte ez zuen halakorik pentsatu. Bai, begiradek elkarri eder eskaintzen zizkieten gorputzak.
|
|
|
Eta
|
berak
orduan:
|