|
2000
|
|
|
Joseba Sarrionandiak
|
berak
egiten dituen erreferentzia literario guztiez gain, Jorge Luis Borges idazle argentinarraren eragina aipatu izan dute kritikoek behin eta berriro. Lehenengo aipamenak Jon Kortazarrenak dira(" Gaurko narratiba eta euskal literatura", Jakin, 1982, 25 alea).
|
|
2001
|
|
|
Baudelaire-k adierazi zuen moduan, edertasuna elementu aldaezinez, eternoez eta kalitate neurgaitzezkoz egina dago, baina era berean badu alde erlatibo, garaiko, uneko nahi izanez gero, garaiari, moralari, grinari dagokiona. Alde eternala, adierazkaitza, eta puntuko alde bien artean kokatzen da Sarrionandiaren poesia, errealitateaz
|
berak
egiten duen joera kontuan hartuta, badu alde objektiboa, eta era berean idazlearen existentziak ematen dio bere marka berezia. Liburu honetan, zalantzarik ez, badira poema panfletarioak, politika baten gorespena direnak, eta badira ere alde intimora begira daudenak.
|
|
2002
|
|
|
Ellison eta bere The Invisible Man (1952), baina batez ere J. Baldwin, gizaki beltzak gizarte iparramerikarrean jasaten duen bazterkeria islatzen saiatu zen idazlea. If Beale Street Could Talk (1974) haren eleberri ezagunean, Baldwinek Fannyren istorioa kontatzen zigun,
|
berak
egin ez duen delituaz bidegabeki akusatzen duten gazte beltzaren istorioa. Epaltzak autore iparramerikar horri egiten dion gorazarrea agerian gelditzen da Ur uherrak eleberriko atalei ipintzen dizkien izenetan:
|
|
|
Arrigarria da gizon arek egindako lana, guztia
|
berak
egin, guztia berak zuzendu. Gizonen lanak obetugarriak oi dira ta, arenak bere ba ditue, jakiña, utsune ta okerrak.
|
|
2003
|
|
|
Idazleak bere eskuz eginiko marrazki bikainak dira liburuaren taiukera didaktikoaren beste ezaugarrietariko bat. Arte plastikoetan zuen ezaguera eta trebeziaz baliatu zen, ez bakarrik koadroak pintatu edo eskulturak egiteko, baita
|
berak
eginiko liburuak ilustratzeko ere. Eta gure artistak, testua sortzerakoan duen umorea marrazkietan ere berdintsu islatzen daki.
|
|
|
Oskillasoren hamarkada horretako literaturgintza eta euskalgintza Kurl elaberria argitaratzeak irekitzen badu, aldikada hori EuskaltzainKurloiak nobelaren azala, egileak
|
berak
egina. 1962 diaren Arantzazuko kongresuak (1968) zarratzen duela esan dezakegu.
|
|
|
gugaz hobeto ezinean jokatu ebala. Berak urten euskun aireportura, gotzain etxean emon euskun ostatua, eta, hainbeste arduratan itota egon arren, ataraten eban astirik gugaz egoteko, guretzat" txurraskoa"
|
berak
egiteko. Ez ekian gugaitik zer egin.
|
|
|
gotzain honek Bizkaiko herri euskerea ulertu egiten eban, baina berba egiteko eragozpen handiak aurkitzen ebazan. Orduan, euskal herrietan berba egin behar ebanetarako, testu batzuk zuzendu eustazan, erderaz
|
berak
eginak, nik euskeratzeko. Horregaitik sarritan esaten eustan umerotsu:
|
|
|
Ez euskun irakurri egin; banan banan bere ondora dei egin eta bakotxari eskura emon euskun bere hitzaldi horren kopia bana. Deia
|
berak
egiten eban, bakotxaren izen deiturak esaten zituala. Eta badator D. Ambrosio Etxebarria zeberiotarraren txandea (hau, orduan, Barbastroko gotzaina zan, Aragoiko lurraldean).
|
|
|
Xabier Peñarena, baina ikasgai laburrago ta ugariagotan zatituta. Oker ez banago, samurtze ta errezpide lan hau Montianok
|
berak
egina zan, ikasleentzat mesedegarri zalakoan. Nondik edo handik diru-laguntzak be lortu zituan alkarteak (bazkideen harpidetzaz ganera), eta horra hor Ikas.
|
|
|
Ander adiskidearen gogoa beteteko, eta baita neure barruko eskabide bati erantzuteko be, hasi naiten lehenengo lehenengotik, nire memoria makalak lagaten deustan neurrian, behintzat. Anderrek
|
berak
egingo deustaz itaunak, eta nik erantzun (guzti hau, jakina, asmazino hutsa da, gaia bere haritik argiago eroan ahal izateko baino ez). Anderrek eta biok alkarri" to" egin izan deutsagu beti, baina hemen nire amesetako alkarrizketok lotsa gehiagoz egingo dodaz," hika" hori alde batera itxi eta" zuka" erabiliaz.
|
|
|
Sermoia, bai, euskera hutsean izan zan, baina ez neuk egina. Ni Seminariora eroan ninduan abadeak
|
berak
egin eustan sermoia, Ibarragangeluko semea dan Don Domingo Zuluagak. Parrokiako koroak Bizente Goikoetxearen meza ederra abestu eban (lehenengo aldiz gure parrokian), eta gero, azkenean, eskumunean," Te Deum" luze ederra.
|
|
|
Eta
|
berak
egindako lana zelanbait izentau ahal baledi, apala eta isilekoa izan dala esango genduke. Nekez ikusiko da haren izenik alfabetatzearen historia apainetan, edota autore eta idazle handien artean.
|
|
|
Lehenengo Kirikiñogaz hasi ei zan, eta apurka apurka beste batzuk, bizkaiera arlokoak batez be hasieran, halantxe igarri barik mordotxua batu arte. Hortik sortu ei ziran
|
berak
egindako testu antologia edo lorategiak. Latin ikasteko erabili ohi ziran lehenagoko florilegioen antzera.
|
|
|
Euskerazaleak sortu aurretik be, Bilboko euskaltzaleak izartzen eta alkartzen hasita egozan. Zarata handi barik, baina ekin ta ekin, han ziharduan Xabier Peña tolosarrak euskerazko eskolak emoten,
|
berak
eginiko metodoa lagun ebala (kiputx batek bizkaieraz egina, hau miraria!). Mikel Arruza be ezin ahaztuta itxi.
|
|
|
Ez, ez. Euskerazko zatia be
|
berak
eginda egoan, baina neuk ikustea eta zuzendu beharrekoak zuzentzea nahi izan eban.
|
|
|
Ez jako ezer inposatu behar, berak aukeratu behar dauz bere balioak eta bere morala hitz hori entzunda irria marraztu zitzaion ezpainetan. Gatxa da, baina
|
berak
eginiko aukerea balioko dala erakusten bajako eta norberari be ardura deutsala ikusten badau, etsipen barik haziko da.
|
|
|
Gure amak be askotan erosten deuskuz holakoak, baina goxoagoak ziran
|
berak
egiten ebazanak, gu umemokoak baino ez gintzazala. Orduan etxe aurrean egoan dendatxuan erosten genduan esnea, hango andreak baserrian eratsi barria, eta gero etxean egosita kipur guztia kendu, ze pilo batek urteten eban, eta amak gorde egiten eban opilak egiteko.
|
|
2004
|
|
|
Batzarra batzarraren gainean! Eta, jakina, ez du inork ezertarako astirik, batzarrak
|
berak
egiteko ere ez. Bai ba!
|
|
2005
|
|
|
Gauza bi egiaztatu gura zituan bere begirada atzera bota ebaneko une hartantxe: bata, atzean itxitakoa benetan atzean gelditzen zala, ez joakola atzetik eta, bestea, atzean itxitakoaren eta bere arteko tartea aurreko geldiunekoa baino handiagoa zala, azken honegaz beste gauza bi be frogatu gurean, batetik, ahaztu gura zituan hainbat gauza han, urrinean, gelditzen zirala betirako eta, bestetik,
|
berak
egindako bide barria aurrerantzako bidea zala, urrinerako bidea.
|
|
|
Gainera ipuin askotan narratzaileen planoak aldatu egiten dira. Batzuetan narratzaileak
|
berak
egiten du narrazioaren nondik norakoa irakurlearekin. Esaterako, bildumaren hasierako lehen ipuinean narratzailea irakurle jakin bati zuzentzen zaio, narratario jakin bati:
|
|
|
Izar beltzaren urtea liburu estetikoa da inondik ere. Narrazio bakoitzak badarama egileak
|
berak
egindako marrazkia eta eskaintza dauka. Batzuetan eskaintzarekin batera ipuinaren nondik norakoa azaltzen duen idazle klasiko baten epigrafea jartzen du (Horacio, Axular, Juan de Tartas, Johannes de Echeverri...).
|
|
|
Lehenengoan, Behin batean bilduman, agertzen ziren gaiak alde batera utzi gabe, oraingoan beste bide batzuetatik aurkeztera jo zuen. Kintanak
|
berak
egiten zuen gogoeta horretaz liburuaren hitzaurrean eta beste hainbat gako ere ematen zigun bere ipuingintzaz.
|
|
|
Gaurko apezek ez dituzte duela berrogei urte, gazteago zirelarik botatzen zituzten prediku
|
berak
egiten. Zein apezek oinarritzen du bere predikua Humani generis Pio XII.ak 1950ean izenpetu entziklikan, gure denborako aita saindu batek idatzia delarik alta?
|
|
|
Gogoetarik ez apezen desagertzeaz. Istudiante batek ikerketa bat egin du apezgaigoa utzi duten 20 bat euskaldunez.170 Nolaz ez du Elizak
|
berak
egin ikerketa hori, Frantzia mailan, ikusteko zergatik hustu diren seminarioak, elizak. Zergatik ez den apezgairik gazte sinesdunetan?
|
|
|
Paulo VI.a eta Joan Paulo I.aren idazkari izan zen Poznanekoa Polonian. Ezkontza Moonek
|
berak
eginik eta sekta horretan sarturik mundu osoan ezaguna izan den Miligo afrikarra. Ingalaterran, emazte batekin bizi zelako, apezgoa utzi zuen beste bat duela zenbait urte.
|
|
|
Aspaldiko mendeetan halere, apezak ez du gehiago ezkondua izateko eskubiderik eta, nahiz ez den Ebanjelioak eskatua,
|
berak
egin lege horri laparra bezala lotua irauten du Elizak, gostarik gosta... Ekialdeko elizaz kanpo, zeren eta han, hogei mende badu aita familiakoak apezten dituztela.
|
|
2007
|
|
|
9 Guraso zarrak erakutsia iñoiz aztutzen eztana,
|
berak
egin da ginduen azi biretan jarri zuzena. Damurik ez degu izango egin aik erakutsi ziguena, azkenian danok juntatutzeko zeruan alkarrengana.
|
|
2009
|
|
|
1894anWillem Van Eys holandar euskaltzaleak Alemaniako Darmstadt hirian aurkitu zuen arte inork ez zeukan haren berririk. Bi urte geroago
|
berak
egin zuen edizio faksimil bat, eta ondoren beste edizio asko izan ditu, bai aldizkarietan bai azterketa sakonagoekin. Ez dago jakiterik bilduma nork egina den, baina euskara eredua hegoaldeko bizkaiera da.
|
|
|
Neska mutilen arteko hartu emana egiteko, goian aipatutakoez gainera, lagun, senide edo profesionalengana ere jo izan da batzuetan. Ezkontzagina esaten zitzaion bitarteko horri eta
|
berak
egiten zuen bidea biren arteko elkartzeak errazteko. Bikote bat" bakarrik irteten" hasten zenean, etxeko eta auzokoen aurrean hartueman hori formaltzat jotzen zen.
|
|
|
Buztergile ona, gure lekukoen iritzian. Bere sinadura ipintzen zuen
|
berak
egindako uztarrietan. Mungiako taxi gidaria ere uztargilea izan zen.
|
|
|
Orduan jazo zana! Sorginari burura etorri jakona ez dau, ba, Libetxuk
|
berak
egiten. Plaust!
|
|
2011
|
|
|
Bidenabar esanda, Iturralderen itzulpenetik Olarrarenera igarotako urteetan euskal itzulpengintzak eta, oro har, euskararen normalizazioak
|
berak
egin duten aurrerabideaz jabetzeko aukera aparta ematen dute Ballingerren bi liburu horiek.
|
|
|
Orduantxe ondorioztatuko dugu testuen arteko baliokidetza nolakoa den. Horrez gainera, alderaketa horretatik ondorioztatuko dugu zein itzulpen arau diren itzultzaileak
|
berak
egindako hautuak, hots, zein dagozkion itzultzailearen estiloari, kasurako; eta zein diren une jakin horretako gizarte eta kulturari dagozkionak.
|
|
|
Sarrien kritikagile
|
berak
egiten ditu komunikabide bateko kritikak. Igor Estankona (Gara eta Deia), Iker Zaldua (Noticias de Gipuzkoa eta Gara), Inma Errea (Eizie.org eta Diario de Noticias), Karlos del Olmo (Berria14, Gara, Eizie.org) eta Mikel Garmendia (Eizie.org, Gara eta Zabalik) dira komunikabide baten baino gehiagotan aritu direnak (65 kritikaritik, 5 baino ez).
|
|
|
Halako jatordu berezietako jatekoak, pastelak, pernila, saltxi txoia eta halakoak izaten ziran. Egun berezietako postreak, arroz esnea, natilea, sagar errea edo ugazabandreak
|
berak
eginiko apartekoren bat izaten ziran; brazojitanue esaterako. Sagar errea be estimadua izaten zan, batez be edadeko jentearen artean:
|
|
|
Gure amamak esaten ebanaren arabera, denpora luzean egon zan Busturian gure birraititaren errastua: eleizearen atariaren aurrean egoan, eta nik be ezagutu dodan, burdinazko kurutzea;
|
berak
egindakoa ei zan. Edozein modutan be, kurutze hori aspaldi desagertu da, denporearen eta Busturia modernizetako ahaleginen baten eraginez ziur aski.
|
|
|
Berak eskatu euskun Xabier Santxez Erauskin nire lagun handia eta biok txistua joten ikusi ginduzanean, egun batzuetarako ixteko, zelan eginda egoan berak aztertu egian. Handik egun batzuetara han geunkan
|
berak
egindako beste txistu barri bat: ahokoa ez dakit zein ojalatagaz eginda, atzamarra sartzekoa ez dakit zein burdinatxugaz eginda, txistuaren ohola bera, laban ogiak sartzeko palearen enborraz egina... baina ondo joten eban benetako txistua.
|
|
2012
|
|
|
Basemetan falta barik egoan astoa bere. Lekukoen esanetan
|
berak
egiten eban beharrik gehien. Astoari aparejua ipini eta bedarrak ekarteko, arto zorroak errotara igaroteko, bendejea plazara eroateko, etab. erabilten zan.
|
|
2013
|
|
|
Eguen Zuriko eguna, Jaungoikoak
|
berak
egina, eskola mutilak ibiltzeko limosna on baten bila.
|
|
|
Eguen Zuriko eguna, Jaungoikoak
|
berak
egina, eskola mutilak ibiltzeko limosna on baten bila.
|
|
|
Askotan eurek josten ebezan, bordetan ekienek eta. Beste batzuk bordadoreari eroaten eutsiezan telak
|
berak
egiteko. Harrokeria handiz erakusten zan, ganera, nork zer eta zenbat jenero eroian arreoan.
|
|
2015
|
|
|
Ia zazpi urtetan hemeretzi erreferentzia argitaratu zituzten, ia hiru liburu urteko, ez nolanahiko zenbakia alafede, argitaletxe aski txikia izan zela kontuan izanik. Sailaren arduradun nagusia Izagirre zen,
|
berak
egiten zuen editore lana.
|
|
|
Baina berrogei urte beragaz bizi zan Pilar bere llobeari itxi eutsazan danak. Fundazinoak erosi egin eutsazan Pilarreri etxea eta etxean egozan guztiak, dokumentuak eta Barandiaranek
|
berak
egindako ondare guztia eta eskubideak. Don Jose Migelek berak be izenpetu eban fundazinoaren sortze dokumentua eta araudia.
|
|
|
Guk ez geunkan erraztasun handirik horretariko testuak euskeratzeko eta aita Lino Akesolori eskatu geuntsan. Obispaduak
|
berak
egin zituan arauak, bertako batzorde juridikoak.
|
|
|
Gaztelu Eleixabeiti, Seminarioa. ez nekian euskerarik ekianik, baina baten
|
berak
egin eustan euskeraz berba. Irundarra zan.
|
|
|
El gato Félix daukat akorduan. Erretoreak
|
berak
egindako dibujotxo batzuk be bai, komentarioak eta. Holakoak, batez be euria zanean.
|
|
2017
|
|
|
Guztiz utopikoak diren paisaien zerrenda deskribatzen du Gortarik orduan, bertara sarbidea izan duela iradokiz. Hainbat margolari famaturen obrak konparatu ere egiten du
|
berak
egindakoekin: haienak indargeak dira; bereak sekula inon ikusi gabeak.
|
|
2018
|
|
|
Elbaren logelako egongelatxoan eseri ziren eserleku banatan, champagnearen kopa bana eskuetan zutela. Nith clubeko mezua berarena zela azalduz hasi zen hitz egiten Divina Pastora; klubeko nagusiaren kontuak
|
berak
egiten zituela eta horregatik ezagutzen zituela ondo hango gorabeherak. Bertako bat, konfidantzazkoa, jarri zuela telefonoan Elbari mezua bidaltzeko, argitu zion.
|
|
|
Etorri eta artez, sentitzen duela esan dit, bart ni bakarrik utzi izana; baina, jarraitu du esanez, egia esateko, ez duela horregatik lehenago etortzera egin, ez duelako ulertzen, nolatan gai ez naizen gizon bat erakartzeko;
|
berak
egin zuen bezala gauean, hartu eskutik eta ohera eramateko. Bera ez dagoela horrela denborarik galtzeko; nik neuk ere, hona arte beste zeregin barik etorri izanik, berdin egitea eduki nuela aurpegira bota dit garratz eta gogor, eta behin edo behin ganora hartzeko!
|
|
2019
|
|
|
Aldi berean, zeloak direla eta, Adolforen gutuneko" zu zara udaberri berria" bezalako esaldiak irakurtzen dituenean, sutu egiten da eta etengabe kritikatu egiten du kursia dela adieraziz (150). Beraz, inozo samarra da
|
berak
egiten duen zerbait beste batek egiten duenean kritikatzea. Hala ere, narratzaile ez fidagarri horrekin loturik, berak ez du zeloak sentitzen dituenik esaten.
|
|
|
irakurketa edo zinema zaletasun intelektualagoa edo filosofikoagoa, arte edo paisaietarako edo bidaietarako gustu finagoa, harremanetan jokabide arrazoizkoagoa, etab. Berez, horietan guztietan berak zaletasun kulturalik batere ez duela erakusten du bere diskurtsoak eta jakintza konbentzionaletik, lagun artekotik edo egunkarikotik harantz ez du urratsik ematen. Aurretik aipatutako hainbat faktore eta ezaugarrik ere, gizon matxistaren irudiaren prototipoa azpimarratzen du, esate baterako, Florak Hanbre sagardotegian haserretuta alde egiten dionean, Senarrari iruditzen zaio bere jokabidea taldeak gaitzetsi egiten duela, baina arrazoia anbiguoa da beretzat, izan ere lagunak isilik geratzean,
|
berak
egindako zerbait gaitzesten zutela iruditu zitzaion: ez daki" arrautzak frijitzeko moduari buruz azaldu nuen iritzia ote zen, ala Florari, denen aurrean, tratatu ninduen bezala tratatzen utzi izana" (35).
|
|
|
Ez da, hortaz, sentimendu edo sentiberatasun gabea, baina horrek ez du esan nahi bere gizon lehentasunak aldatzeko prest dagoenik. Bere eta besteen sentimenduak ezagututa ere, bereak esateko gai dela frogatzen duen arren, protagonistak ez du sentimendu moralik garatu; ez du erru sentimendurik, ez da
|
berak
egindakoen erantzule sentitzen, ez daki barkamenik eskatzen eta ez du beste inoren sentimendurik aintzakotzat hartzen bereen aurretik. Ez du enpatiarik sentitzen besteenganako, eta ez du haien lekuan jartzeko lanik hartzen.
|
|
|
Hala, Florak Hanbre sagardotegian haserretutakoan argi azaltzen du protagonistak ez duela sukaldatzen eta egunkaria eskuetan hartuta besaulkian etzanda pasatzen duela eguna, berak etxeko lanak eta kanpokoak egin behar dituen bitartean (35). Alde egiten du eta Senarrak ikusten du gainerako lagunak isilik geratu direla eta
|
berak
egindako zerbait gaitzesten dutela iruditu zitzaion arren, ez daki zehazki arrazoia: " arrautzak frijitzeko moduari buruz azaldu nuen iritzia ote zen, ala Florari, denen aurrean, tratatu ninduen bezala tratatzen utzi izana" (35).
|
|
|
" Are gehiago, ziur nago ez nuela bultzatu beharrik izan,
|
berak
egin zuela salto, izan ere besoak buru gainetik luzatu baitzituen, gero gorputzaren aurretik patioaren hondoa seinalatuz erortzeko, uretan murgiltzeko salto egitean bezala; Florak oso ondo egiten baitzuen igeri, esana dagoela uste dut hori ere" (272)
|
|
2021
|
|
|
Niri irakasleak esan zidan zerbait aldatu behar nuela eta okerrago gelditu zen. Eta gero gainera, aurkezterakoan, bere partea txarto zegoela esan zuen eta
|
berak
egin zuen!".
|
|
2023
|
|
|
Jesus Mari be herritik joan zan, eta Jose Luis Lauzirika hasi zan armonioa joten mezan. Zuzendu be
|
berak
egiten eban, holakoetan Alberto anaiak joten ebala. Ordukoa da korua bera, eta orduan hasi ziran neskak be bertan parte hartzen.
|