|
2008
|
|
|
* Ni zale/ Nire zale? Alegia, ISØ/ IS (GEN) aukeran duten leku denborazko postposizioek duten murrizpen
|
bera
dute: etxe (aren) aurrean, baina* Ni aurrean/ Nire aurrean...
|
|
|
(l) ari, ketari? atzizkien jokamolde eta banaketa
|
bera
du.
|
|
|
Bestalde, egia da intsulinak edo hidrogenoak erreferente
|
bera
duela euskal ikertzailearentzat nahiz beste herrialde batekoarentzat, ez da hala gertatzen, aldiz, herrialde horietako erakunde juridiko edo politikoekin (Gutiérrez 1998)?, baina ez dirudi espezialitateko testua terminologiara muga daitekeenik. Testu horietan komunikazio asmoa erabakigarria gertatzen da sortzaileentzat; ongi dakite hori testu egileek asmo horren arabera hautatzen baitira komunikazio estrategiak eta erabiliko diren hizkuntz baliabideak (Hoffman 1984).
|
|
|
* Hainbeste oso neska polit ez dut inoiz ikusi. Konparatiboekin ere arazo
|
bera
dugu:
|
|
|
Alkatezarra> (Aurizberri), Alkatezarrarena> (Lekunberri), Apezarrarena> (Badostain, Bidaurreta, Iriso, Muru Asterain, Orrio, Sagues, Zarikiegi, Zurukuain), Arakinzarrarena> (Ostitz), Barberzarrarena> (Olague), Bikariozarrarena> (Arre, Olatz), Bikariozarrearena> (Lizarraga), Bikariozarrena> (Elkarte, Etxauri), Donezarrena> (Añezkar), Donjuanzarrena> (Etxauri), Ellaginzarrarena> (Urdaitz), Gillenzarrena> (Urdaitz), Jaunzarrenea> (Doneztebe), Juanzar> (Leitza), Juanzarrena> (Arruitz, Beruete), Labazaizarrarena> (Arre), Lopezarrenekoa> (Beriain), Pedrozarrena> (Goizueta), Sastrezarrarena> (Olondritz), Suizarrena> (Luzaide), Txastrezarrena> (Ukar), Zapataginzarrarena> (Arraitza), Zurgin > zarrarena> (Arraitza). Kasu
|
bera
dugu haplologiagatik Arotzarrarena> (Uritz) forma hartu duena. Batzuetan palatalizatu da, txar> edo xar> forma hartuz:
|
|
|
au, > ori> atzizkietan mamitua. Erdialdeko hizkeretan ere partiketa
|
bera
dugu funtsean: nerau, > Ekialdeko forma klasikoetan, aldiz,
|
|
|
Itxurari dagokionez, bi gradu bereizten dira sing.ean, au> eta ori.> Hala dagokio sartaldeko euskara zaharrari orokorrean. Denboran hurrekoa den Zumarragaren gutunean ere (1537) partiketa
|
bera
dugu. Pluralerako, ostera, itxura bakarra dugu, euskara zahar osoan bezala:
|
|
|
Adjektibo graduatua, en> atzizkiduna, daroan sintagma barruan ere gaur ere ohi duen presentzia
|
bera
du partitiboak. Hala:
|
|
|
arazoa, berez, misteriotsua da eta paradoxikoa, harritzekoa izateaz gainera. Hain zuzen ere, gizon/ emakume denok burmuin antolakuntza eta fonazio aparatu
|
bera
baditugu, orduan, zergatik munduko hizkuntzak hain desberdinak dira, itxuraz behinik behin?
|
|
|
Beraz, Etxeparek Linguae> Vasconum> n kodearen bi erabilera egiten ditu: behin irakasteko bitarteko du kodea, hurrengoan, kodea
|
bera
du gune. Helburu berbera betetzeko asmoa zuten, aholkatu?
|
|
|
Bi koplen gaia (baita hitzaurrearena ere) nobedadearen eta nobedade hori sorrarazi dutenen berri ematea da. Kodea
|
bera
dute gune bi koplek, kodeak eskuratu duen estatus berria. Horregatik nagusitzen da funtzio metalinguis tikoa.
|
|
|
Are gehiago, asko dira cigarra> arkan beleari(= Lucanus>) deitzen diotenak, agian kakalardo horrek beren baraila luze eta sendoen artean batzuek jartzen dizkioten zigarroak hartzen dituelako, > > izen kidetasunean oinarriturik nonbait. Gogoratu behar da, bestalde, izen jatorri
|
bera
duen itsaski ezagun baten kasuan, zigala> izkira edo ganba handi eta zapal bati esan zaiola tradizionalki Euskal Herrian. Aldiz, otarrainxka> edo langostino> errekako karramarro edo abakando itxu rako beste txikiago bat adierazteko erabili da, oskol gogor eta pintza zorro tzak dauzkana, frantsesez langoustin> deitua, hain zuzen.
|
|
|
Hau X X. mende hasieran gertaturiko euskal identitate sinboliko baten eskari handiarekin lotu beharra dago. Txaletei, nahiz baserri itxurakoak ez izan, euskal izenak jartzeak ere, zentzu identitario
|
bera
zuen: familiari aterpea eta bizigunea eskaintzen zion lekua euskal izaerakoa zela erakustea.
|
|
2009
|
|
|
Horrelaxe aukeratuak omen dira Arrue eta Lojendio bera. Horiek osoen maila
|
bera
zuten, eta aulkien titularrek ez zuten lekua galtzen.
|
|
|
Atlas linguistikoaren helburu
|
bera
zuen 1922tik 1925 bitartean Euskaltzaindiaren babesean eta Azkueren gidaritzapean hainbat euskalarik herriz herri egin zuten inkesta. Hiru atal zituelako zen irukoitza:
|
|
2010
|
|
|
Baina, bada diferentzia bat: erakusaldiak ez datoz erretorika erakustera, ez dira erretorika lanak, alderantziz baizik, diskurtsoa
|
bera
dugu erretorikaren atzetik dabilena. Agirreren sermoiak bere horretan edozein sermoilarik erabiltzeko eginak dira, buruz ikasi eta bere horretan botatzekoak.
|
|
|
Giza proiektu
|
bera
dute sermoi guztiek, pertsonaren identitatea eraikitzeko diskurtso bat, kristauaren tasun batzuk: Kristaua X da, ez Y.
|
|
|
Horietan, 2 edo 3 puntu daude Beguira egiturarekin, eta ez dira paragrafo hasieretan agertzen, epigrafe bezala baizik. Baina estrukturalki funtzio
|
bera
dute. D blokea dagoenean, C blokea bertan txertatzen da.
|
|
|
Sermoietako hizketa egintzek, oro har, nahiz eta ugariak eta askotarikoak izan, helburu
|
bera
dute, hau da, zerbaiten alde/ kontra ekarrita daude azken buruan. Jakin dakigu ilokuzio esanahia interpretazio kontua dela, eta, beraz, ondorioztatu daiteke ez dagoela esanahi hori enuntziatu isolatuen edota enuntziatu aleen gainean egiterik.
|
|
|
Doxaren tokia da. Esaera zaharrek ere funtzio
|
bera
lukete:
|
|
|
Gaur egun, berriz, oso onak direla azpimarratu du Ignacio Marinek. Adibidez, biek ala biek lan hitzarmen
|
bera
dute, eta lan hitzarmenaren negoziaketan patronala ordezkatzen dute.
|
|
|
Baina bestelako produkturik behar zen, ikastoletan landu ahal izateko. Eta hortik etorri zen, 1986an, Liburu Berdearen laburpena, Liburu Marroia izenekoa (izenburu
|
bera
zuen).
|
|
|
Konfederazioa lan apal batzuk bideratzeko bilgune izana zen, eta Espainiako legediaren baitako elkarte bat zenez, Seaskak formalki ezin zuen bazkide izan, praktikan Konfederazioan parte hartzen zuen arren. Izaera juridiko berriarekin, ordea, Seaskak beste federazioen maila
|
bera
zuen Konfederazioan. Bost federazioak ziren Konfederazioaren titularrak edo jabeak, bostek indar eta eskubide berdinak zituztela.
|
|
2012
|
|
|
Mirandek nahiz Sarrionandiak aldarrikatuko duten literaturaren autonomia, helburu bakartzat literatura
|
bera
duen literatura, gaitzetsi egingo du Onaindiak, Baudelaireren, ertia ertiarren, teoriari jarraituz idazten dutenak gutxietsiz.
|
|
|
Gure ustez ez. Ironiak, parentetikoaren egitura hautatzen denean ere, eginkizun
|
bera
du: helburu kritiko erasotzailea nahiz umorea sortzeko edo atsegin emateko helburua.
|
|
|
Horrelako adibideak ere corpusean nahi adina topa daitezke. Guztiek, ordea, helburu
|
bera
dute: baieztapen zorrotzak edo behintzat norentzakoari zorrotzegiak gerta dakizkiokeenak egin ordez, esatariak bere baieztapen eta iritziak leunduko ditu eta norentzakoarengana helarazi nahi duen iritzia edo ondorioa, bere usteen araberakoa dela adierazi nahi dio.
|
|
|
Enuntziatu parentetiko horiek zeri edo nori buruz ari den berariaz zehazteko eginkizuna dute, eta egitura
|
bera
dute, baina puntuazio marka ezberdinekin agertzen dira.
|
|
|
Kotschik, parentetiko? terminoa erabili gabe diskurtsozko baliabidetzat jotzen dituen estrategia horiek (iruzkintzeko, epaitzeko, zehazteko... balio dutenak), oro har, enuntziatu parentetikoek duten eginkizun
|
bera
dute eta, beraz, zilegi izan bekigu bata bestearekin parekatzea. Guztiek testuaren edo diskurtsoaren antolamenduan eragiten dute, hots, makroegituran.
|
|
|
68 Ko erreferentziak, Fuentesi (1989) jarraituz, adierazi nahi du errealitate berari egiten diotela erreferentzia; hau da, egiturako bi osagaiak objektu bera izendatzen dutela. Ez du esan nahi, bada, esanahi
|
bera
dutenik.
|
|
2013
|
|
|
Bi aldi haietan euriak aitzinamendua trabatu zuela eta gelditu behar izan zirela idatzi zuen Adémak. Artikulua idatzi zuen garaian ere arazo
|
bera
zuten euriarekin, Flandria aldean. Zergatik?
|
|
|
Euskaldunak frantses onak zirela erakutsi nahi horretan eta soldadu eredugarri gisa aurkeztuz, soldaduak berak eta soldaduen familiak frantses sentiarazi zituzten, edo sentimendu hori pizteko aukera handiak sortu zituzten. Eragin
|
bera
zuen euskaldunak giristino on gisa frantses onak zirela erraten zutenean. Eta eragina are handiagoa izan zitekeen Frantziaren alde gerla egitea Jainkoaren alde gerla egitea zela azpimarratzen zutenean.
|
|
|
Gai horiek ere etengabe agertzen ziren Eskualduna astekarian. Izan daiteke, beste gisan ere, Eskualduna ko idazleek ideologia
|
bera
zutelako. Hain segur hala zen, eta ez zuketen La Croix ren ereduaren beharrik mezu horren segitzeko.
|
|
|
Batzuek Frantziako Iraultzarekin hasi garaiaren izenean, beste batzuek erregeen «Frantzia zaharraren» izenean, baina denek bat egin zuten Frantziaren alde. Ororen buru, ezkerreko eta eskuineko nazionalismoek Frantziako nazioaren defentsaren ikuspegi
|
bera
zuten, eta horrek erraztu zuen Batasun Sakratua. Horretan lagundu zuen gerlaren erantzukizuna Alemaniak zuelako iritzia denen baitan garbi izateak.
|
|
|
Hots, politika giroan sendi zen «batasun sakratua» osoki islatu zen prentsan ere. Denek mezu
|
bera
zuten, denek Frantzia defendatzen zuten, gorrien eta zurien arteko kalapitak eta errepublikazaleen eta lege laikoen kontrakoen arteko istiluak izoztu ziren. Eskualduna astekari gogorrean ere halatsu gertatu zen.
|
|
|
Eskualduna astekariak argitaratzen zituen soldaduen gutunak ere propaganda ardatz horretan sartzen ziren, ildo horretatik idatziak izaten baitziren. Baina funtzio
|
bera
zuten gerlan zeuden idazle eta kazetariek ere. Agintari militarrak ohartu ziren horiez baliatu behar zirela egunkarietara propaganda mezuak igortzeko.
|
|
|
Baina hori baino urrunago joan zen, «alemankeria» hitza asmatuz, «alimalekeria» hitzaren itxura bertsua zuela idatziz. Etimologikoki justifikaziorik ez daukan hurbilketa horrekin irakurlea manipulatu nahi zuenik ezin dugu erran, ez baitzuen idatzi bi hitzek jatorri
|
bera
zutenik, baina hitz joko horrekin alemanak abereen pare ezarri zituen. Artikulu horretan berean azaldu zuen batzuek uste zutela 1870tik hara gizondua, jendetua edo zibilizatua zela.
|
|
|
Are gehiago, Alemaniak Frantziari hartu zizkion departamenduak ere «gure» departamenduak bezala aipatu zituen. Hots, Saint Pierreren arrazoinamendu
|
bera
zuen: Ipar Euskal Herriko euskaldunak frantsesak zirela zioen eta, beraz, Frantziaren jabetza Ipar Euskal Herriko euskaldunen jabetza zela ondorioztatu zuen.
|
|
|
Baina hori ez zen armadan bakarrik gertatzen; Rousseauren arabera, haurtzarotik prestatzen zituzten mutikoak gizon izatera. Eta jarrera
|
bera
zuen Eskualduna k ere indar hori erakusten ez zutenekiko. Konkretuki, desertoreen kontra mintzo zela, ez aski gizon izatea leporatu zien Jean Saint Pierrek:
|
|
|
Gibel lerroetako soldadu euskaldunek, zaharrenek, egin beharreko lanak kuraiez egiten zituztela txalotu zuen Jean Saint Pierrek. Jean Etxeparek ere mezu
|
bera
zuen, lubakietako lanetan, bazter zaintzeetan eta abar, euskaldunek ez zutela parerik azpimarratu baitzuen.
|
|
|
Behin harritu dugu mundua Eskualdunek. Agian ondoko egunetan Alemania
|
bera
dugu harrituko eta bakearen galdetzerat bortchatuko.1636
|
|
|
Itxura
|
bera
zuten bi astekariek, diseinu bera, izenburuaren aurkezpen bera. Eskualduna hiru zutabetan zen eta Eskualdun Ona lau zutabetan, lehena baino luzeagoa eta zabalagoa (50 zentimetro luze eta 32 zentimetro zabal) izanik bigarrena.
|
|
2014
|
|
|
Hiria bera bihurtu du poema honetan, Bilboko kale izendatuetan, gizarte kontradikzioen agerleku sinbolikoa, eta ez hori bakarrik, bere aukera zein den ere argi azaldu du, noren alde eta noren aurka dagoen poeta bera. Bilboko geografia
|
bera
du borroka gune Gabriel Arestik. Poesia mailu bihurtu du Bilboko kale ar tean.
|
|
2016
|
|
|
Berrogei urtez bakarrik egon dira bereiz. Hizkuntza
|
bera
dute. Oraino ari dira beren bereizkuntza ezin lixerituz.
|
|
|
Bi urte berantago, gai
|
bera
zuten aipagai Herria astekarian, alegia Mayi Chorobit kexu zela, banatzen zituen antzerkiak, baina ez zizkioten itzultzen.Artikulu horretan berean berrogei herrik baino gehiagok antzerki bat eskatu zizkiotela urte hartan herrian berean lantzeko. Hemen dagoeneko mugimendu honen indarraren froga eta herriko jendearen atxikimenduaren froga dukegu.
|
|
|
Hiztegiaren aldaketa erakusten digu Larzabalek, horretan berean beste giro batera pasatua zen, oso eremu mugatua zela gerla baino lehen antolatzen ziren ikusgarriak. Azpimarratzekoa da hala ere itzulpenak egiten zirela, frantses antzerkigintza bazegoela ere, horiek ere irri egiteko zirenez ez du deus erraten, baina antzerkiak hautatuak zirenez, eta Mirande apaizak Labiche gustukoa zuela ikusi dugunez, helburu
|
bera
zuketen komedia horiek antolatzeko unean:
|
|
2017
|
|
|
sun
|
bera
dutela, herri gutxituen ala bertako herrien kulturak barne.
|
|
2020
|
|
|
Hizkuntza bokatiboaren erabilpenak komunikazio harremana salatzen du eta bi gizonen arteko genero elkartasunaren irudipen hurbila. Narrazioa antifrasean antolaturik dago, kontrakotasunez, agerian uzteko hain zuzen bi erlijioek, kristauak zein mahomatarrak, etsai
|
bera
dutela laidoztatzen: emakumea.
|
|
|
Belarrak eta liliek lehenagoko usain
|
bera
zuten. (...) anitz zuhaitz ezagutzen nituen oraino, bainan beste asko ez ezagunak, ni juanez geroztik larrituak.
|
|
2021
|
|
|
Mitxelenaren (1954: 454) aburuz, hitz amaierako lekuneko, kontsonante aurreko zein elkartuen bigarren osagaien hasierako zenbait grafiak iradokitzen dute akitanieraz aurrerago euskaraz ikusten den banaketa
|
bera
dukegula, hau da, kontsonanteen arteko oposizioek erabateko balioa morfema barneko bokal artean baizik ez zutela, eta hitz amaieran, morfema hasieran (eta hitz hasmentan?) zein kontsonante aurrean eta atzean, aurkakotasunak neutralizatu egiten zirela, edo neutralizatzeko joera zegoela (ikus FHV, 287, 376).
|
|
|
Komeni da ez ahaztea, nolanahi ere, Mitxelenari (1954: 415) ez zaiola onargarria iruditzen jainko izen horren aurreneko osagaia (aher) euskarazko aker ekin" macho cabrío" alderatzea eta, bestetik, gogorarazten duela Ascoliko brontzean lekukoturiko antroponimo iberiar asko bina silabako bi osagai dituzten elkartuak direla, hau da, aherbelste k duen egitura
|
bera
dutela. Hari horri tiraka, da Garona Garaiko jainko izenak iberiar etorkia izan dezakeela iradokitzeko oztopo nagusietariko bat, baina kontuan izan euskarara egokituriko balizko iberiar jatorriko izenetan grafema hori ez dela arrotza (cfr. urchatetelli).
|
|
|
Aukera bat da pentsatzea txistukariz luzatu gabeko forma sparita z ari garela, alegia, zaharkina dela, tz eratxiki aurrekoa. Beste azalbidea da sinestea disimilazioa egon dela, jatorriz* Belsteso dagoela (bi txistukarirekin), bestela esan, (H) ARBELSIS, LUTBELSCOTTIO, luntbelsar edo Soriako lur garaietako belƧCON[...] en dagokeen osagai
|
bera
dukegula. Zentzu horretan, oroit bedi sudurkarien arteko disimilazioa egon bide dela, esaterako, Sent Líser ko havteten en (cfr. hautense, hautensoni).
|
|
|
Hitzak hizpidea ekarrita, diodan co osagaia latinezko epigrafian jatorri euskalduna, zeltiberiarra nahiz iberiarra duten deizioetan ageri dela. Garai berean ondoan dauden hiru mintzairatako izenetan forma
|
bera
duten akabailak egoteak ez du esan nahi, halere, hiru kasuetan osagai beraz ari garenik. Gorrotxategiren (2018 [2006]:
|
|
|
Denek esanahi
|
bera
dute, neurri batean behintzat, eta euskalkien arabera daude sailkatuak, lehenago ere esan dugun gisan. Hortaz," bai"/" ez" partikulen inguruan, harridurazko perpausetan, sintagmen artean, perpaus hasieran, perpaus amaieran... ondoko adibide hauek erakusten diguten gisan:
|
|
|
Aditz intrantsitiboen adizki sintetikoek forma
|
bera
dute indikatiboan eta aginteran. Aditza perpausaren hasieran jartzeko joerak laguntzen du (intonazioarekin batera) aginte perpausa bereizten adierazpen perpausetik:
|
|
|
7 Erne: baldintzazko perpausen menderagailuak forma
|
bera
du — (baldin) ba—, baina besterik da.
|
|
|
Lujanbio). Beste batzuetan ‘X
|
bera
dutenetako bakoitza’ izan daiteke parafrasi egokia: (beste batzuen) iritzi bera duena, izen bera duena, muga bera (k), sustrai bera duena...
|
|
|
Beste batzuetan ‘X bera dutenetako bakoitza’ izan daiteke parafrasi egokia: (beste batzuen) iritzi
|
bera
duena, izen bera duena, muga bera (k), sustrai bera duena... Nere izenkide orrek (J.
|
|
|
Beste batzuetan ‘X bera dutenetako bakoitza’ izan daiteke parafrasi egokia: (beste batzuen) iritzi bera duena, izen
|
bera
duena, muga bera (k), sustrai bera duena... Nere izenkide orrek (J.
|
|
|
Beste batzuetan ‘X bera dutenetako bakoitza’ izan daiteke parafrasi egokia: (beste batzuen) iritzi bera duena, izen bera duena, muga bera (k), sustrai
|
bera
duena... Nere izenkide orrek (J.
|
|
|
Gasteizen, Euskadiko hiriburuan, taberna gehiegi dago; Pellok, atzo aipatu nizun lagunak, andregaia utzi egin du. Erreferentzia
|
bera
duten bi sintagma ezartzen ditugu bata bestearen ondoan. Mota berekoak dira beste hauek ere Druso neure aita, Axular Sarako erretorea; hauetan ere erreferentzia bera dute Druso izen propioak eta neure aita sintagmak zein Axular eta Sarako erretorea osagaiek23 Beste batzuetan, berriz, aposizioan doan izenak konkretatu egiten du ondokoa.
|
|
|
Erreferentzia bera duten bi sintagma ezartzen ditugu bata bestearen ondoan. Mota berekoak dira beste hauek ere Druso neure aita, Axular Sarako erretorea; hauetan ere erreferentzia
|
bera
dute Druso izen propioak eta neure aita sintagmak zein Axular eta Sarako erretorea osagaiek23 Beste batzuetan, berriz, aposizioan doan izenak konkretatu egiten du ondokoa. Horixe egiten dute izen propioek, objektu, leku, pertsona... baten erreferentzia konkretatu, sailkatu (Itziar andereñoa, Gipuzkoa plaza, Arrantzaleak taberna); predikazio erlazioa inklusiboa da aposizio mota honetan, izen propioak adierazten duen objektua edo pertsona, izen arruntak adierazten duen klase edo motaren barruan geratzen baita.
|
|
|
Hori da adibide guztiak besarkatzen dituen adiera, eta jostatu aditzetik abiatuta jostailu izenak har dezakeen bakarra (‘jostetan aritzeko gauza’, eta ez ‘jostarazten duen gauza’). Balio hori
|
bera
dute aurrerago hitz elkarketan aztertuko ditugun bizigai, elikagai, edo sendagai izenek (§ 7.2.2.3f).
|
|
|
Zer gertatu zaio zure lagunari?, kolore txarra baitu. Baina adierazpenetan ere gauza
|
bera
dugu: Ez dut mundu honetan izan sosegurik, ez baitut ezagutu amaren mintzorik (J.
|
|
|
—Bai, egia. Asmo
|
bera
duela Lehendakariak ere irakurri dugu.
|
|
|
(J. Etxepare); Orduan agorrarazten dute berriz lur hura bera idortegian; aintzinean bezala errautsetara bihurrarazten dute bigarren aldiko, eta kausitzen da lehenbiziko pisu
|
bera
duela. Zer?
|
|
|
Alegia, Zuk esan didazun moduan egin dut adibidean, azpimarratu dugun zati osoa postposizio sintagma bat da, adberbio sintagma, eta modu izenaren esanahiagatik aditz nagusiko gertaera (‘egin dut’) nola betetzen den adierazteko baliagarri gerta daiteke; modu nozioa adierazten du. Modu izenaren mendean erlatibozko perpaus bat dago, eta perpaus horren barnean, isilean, aurrekaria, ondorengo modu izenaren balio
|
bera
duena: ‘ [[zuk (Ø) 1 esan didazun] moduan1] egin dut’; zenbaki bera jarriz markatu dugu bien arteko (aurrekaria ardatza) lotura.
|
|
|
Berdin gertatzen da Andoni ikusi dut burua altxatuta adibidean, objektuari begirako bigarren mailako predikazioaren adieran: Andoni perpaus nagusiko objektua da, baina mendeko perpauseko isilpeko subjektua ere
|
bera
dugu;[ (Andonik) burua altxatuta]. Bigarren mailako predikazioaren gaia ematen duen elementua perpaus nagusian eta mendeko perpausean, bietan dago.
|
|
|
Hizkuntza elementu baten distribuzioa elementu hori ager daitekeen testuinguru desberdinak dira. Horrela, testuinguru beretan ager daitezkeen elementuek distribuzio
|
bera
dutela esango dugu eta distribuzio bera duten elementuek kategoria bat osatuko dute. Horrela, neke handirik gabe, asma daiteke perpausak duen egitura —hierarkia erakusten duen egitura— zein den.
|
|
|
Hizkuntza elementu baten distribuzioa elementu hori ager daitekeen testuinguru desberdinak dira. Horrela, testuinguru beretan ager daitezkeen elementuek distribuzio bera dutela esango dugu eta distribuzio
|
bera
duten elementuek kategoria bat osatuko dute. Horrela, neke handirik gabe, asma daiteke perpausak duen egitura —hierarkia erakusten duen egitura— zein den.
|
|
|
Aukeran dauden arauen artetik ebolutiboki egonkorra zein izango den, ereduaren helburua da hori aurkitzea. 4 Emeek askatasun
|
bera
dute beren arau propioak garatzeko. Haien kasuan, arrak propagandaren sendotasunaren arabera aukeratzen dituztenez, aukeraketari buruzkoak dira arauak (gogoratu emeek, edo, hobeto, emeen geneek ezin dutela arren kalitatea arrek bezala zuzenean hauteman) (PKC, Carton).
|
|
|
alegia 1 lok. Zerbait azaldu ondoren, informazioa zehazteko, azaldutakoa argitzeko edo osatzeko erabiltzen den hitza, hau da ren baliokidea. Hemengo ipuin eta bertsoek iturri
|
bera
dute; Graziano Gesaltzako aitona, alegia. Eskutitz sail bat zen, karta sail bat, alegia.
|
|
|
Bestalde, lema beraren aldaeratzat hartu dira, oro har, erro
|
bera
duten esapide flexiodun edo jokatu desberdinak: labur esanda eta labur esateko; laburbilduz eta laburbilduta; azken batean, azken baten, azken batez; edozein modutan eta edozein moduz; hala ere eta halarik ere eta abar.
|
|
|
43.10.2a Dena dela eta dena den birformulatzaile urruntzaileen baliokidea da, eta, beraz, haien balio oinarrizko
|
bera
du: aurretik sortutako formulazio batetik urruntzea ahalbidetzen du.
|
|
|
Euskaraz ez dirudi holakorik baden. Bestetik, euskal ergatibitateak badu beste ezaugarri bat, alegia, perpaus intrantsitiboen subjektuak eta trantsitiboen objektuak marka
|
bera
dutela (ø). Horrek eraman ditu euskara aztertu duten zenbait hizkuntzalari (Müller 1888; Schuchardt 1893) pasibitatearen teoria garatzea.
|
|
|
Sarah gave John the surfboard. Ingelesez, alabaina, osagarri bikoitzeko egitura hori harremanetan jarri ohi da esanahi
|
bera
duen egitura preposiziodun batekin, ondoarekin alegia: Sarah gave the surfboard to John.
|
|
|
Euskara hedatuenean adibide hauen ordainak dira, hurrenez hurren, Gure alaba zoratu egin da eta Aita haserretu da azkenean. Halako hizkeretan badira, bestalde, konfigurazio hau bera erakusten duten beste aditz batzuk, hala nola pentsatu Bergarako hizkeran —Edurra ein bia dabela pentsatzen jat (Elexpuru 1988) —, irudituren esanahi
|
bera
duena.
|
|
|
Hortaz, goiko perpausean elkar en aurrekoa gizakiok da. Esan nahi baita, elkar ek bere aurreko den izen sintagma horrek aipatzen duen gauza bera aipatzen duela, erreferentzia
|
bera
dutela biek.
|
|
|
Egia esan, badira arrazoi franko bide bat nahiz bestea aukeratzeko. Guk hemen uste izan dugu hobe dela bi
|
bera
ditugula aipatzea, bat determinatzailea eta izenordaina bestea. Ohart gaitezen, gainera, zenbait testuingurutan ezinezkoa dela izena ezabatzea:
|
|
|
21.10.3.3c Ohiko izen elkartuen aurrean bageunde, egitura
|
bera
dutela aitortu genuke: [PS [PS Azpeitiko [I zezen plaza]] n] eta [PS [DS gure [I etxe ondo]] an].
|
|
|
Arau orokor gisa (honek beste zehaztasun batzuk behar ditu, hala ere) esan dezagun, hortaz, euskarak ergatibo absolutibo sistema segitzen duela, eta ez inguruko hizkuntzen nominatibo akusatiboarena. Euskaraz perpaus intrantsitiboen subjektuak eta perpaus trantsitiboen objektuak kasu
|
bera
dute, absolutiboa (Miren etorri da, Miren ikusi dute), eta perpaus trantsitiboen subjektuak, aldiz, ergatiboa hartzen du (Mirenek egin du). Inguruko hizkuntzetan, ordea, perpaus trantsitiboen nahiz intrantsitiboen subjektua beti kasu berean doa, nominatiboan (el, ella; il, elle), eta perpaus trantsitiboetako objektu zuzena, berriz, akusatiboan (lo, la; le, la).
|
|
|
Beraz, determinatzailetzat har daiteke (§ 15.5). Hori dela eta, esan daiteke Etxea erosi dut eta Ez dut etxerik erosi perpausetan, etxea eta etxerik sintagmak pare parean daudela eta sintaxian funtzio
|
bera
dutela, nahiz batean artikulua izan eta bestean ik marka hartu (gramatiketan partitibo deitu izan dena; bokalez amaitzen bada rik).
|
|
|
atzo, beti, gaur, gero, hor, inoiz, noiz... Edozein modutan, hauek ere inesiboak direla onar daiteke, banaketa
|
bera
baitute; denak testuinguru berean ageri ohi dira: adibidez, denak izan daitezke koren osagarri:
|
|
|
Mikel dabil hor/ Mikel omen dabil hor/ Mikel ote dabil hor? Hiru perpaus hauek galdegai
|
bera
dute, Mikel, nahiz lehenak partikula modalik ez izan eta beste biek bai.
|
|
|
23.5.3.2a Euskalkien araberakoa da balio
|
bera
duten bi morfema funtzional horien banaketa: bizkaieraz erabili da ei eta gainerako euskalkietan omen (nahiz zubereran eta goi nafarrean gutxi erabilia izan).
|
|
|
Lehenbiziko adibidean izenlaguna da, eta adberbioa bigarrenean. Baina forma
|
bera
dugu: biharko.
|
|
|
Hortaz, ezin esan dezakegu eginen pareko aditz arinak direnik. Aditzaren argumentu egitura
|
bera
du lokuzioak ere: egilea edo arazlea adierazten du eman lokuzioetako subjektu ergatiboak; esperimentatzailea, aldiz, hartu lokuzioetakoak:
|
|
|
21.8.5f Honako hauetan ere lehengo egitura
|
bera
dugula pentsa liteke: { bi urte/ hogei euro/ lau hanka} ko.
|
|
|
Jauregira gonbidatu zaitut. Hala ere, tzera perpausezkoen esanahi
|
bera
dute: Jauregira (etortzera) gonbidatu zaitut.
|
|
|
Bereizkuntza
|
bera
dugu, oinarrian, zail (a)/ erraz (a) izan predikatuarekin ere, nahiz esanahia bestelakoa izan: Zaila da (bihar/ nik/ hark) tangoa dantzatzea [zaila da hori gertatzea; ez dut uste dantzatuko dudanik]; Zaila da (jendaurrean) tangoa (ongi) dantzatzea [zaila da jarduera hori].
|
|
|
Ondo bizi zaitezen nahi dut;* Ondo bizi nadin nahi dut. Adizki nagusiak eta mendekoak subjektu
|
bera
dutenean adizki nagusia mendekoaren modalizatzaile (aditz modal) bihurtzen dugu: Ondo bizi nahi dut; Lan hori berak egin behar du (§ 30.7.2.2d, § 23.4).
|
|
|
32.1.3.1b Konparazio perpausak eta perpaus nagusiak aditz
|
bera
dutenean ere agerian eman daiteke hura konparaziozkoan (Zuk bankuan gorde duzun adina diru gorde du horrek etxean), baina sinpleagoa ere izan daiteke, aditza isilpean uzten duena (Zuk bankuan adina diru gorde du horrek etxean). X diru sintagma komuna hutsik dago azken honetan ere, baina horrezaz gain aditz komuna eta hari atxikita dagoen n menderagailua ere isilpean dira.
|
|
|
32.1.3.3a Konparazio perpausak beste perpaus bat izan dezake mendean, esaldia are konplexuagoa eginez, baina besteetan ikusitako jokabide
|
bera
dute horrelakoek ere. Hala, esate baterako, erreferentziazko terminoa mendekoaren mendeko denean, hura da agerian ematen dena:
|
|
|
1 Perpausen bidez eginiko alderaketa hauek sintaxiari dagozkio. Bestelako alderaketa batzuk, berriz, baliabide lexikalez egiten dira (Zure etxea eta nirea berdinak dira; Auzo honetako etxe guztiek egitura
|
bera
dute; Antz handia duzue zuek biok).
|
|
|
Aberatsa hain biluzgorri sortu zen, nola ø (sortu baitzen) pobrea. Ikusten denez, aditz eta guztikoa izan daiteke mendeko perpausa, ohiko eredukoetan bezala (nola sortu baitzen pobrea), baina baita perpaus laburra ere, perpaus biek aditza
|
bera
dutenean (nola pobrea).
|
|
|
Zuk egin duzun moduan egin dut nik ere, baina* Zuk moduan egin dut nik ere. Konparazioan, esaldiko perpaus biek aditz
|
bera
dutenean, isilpean gera daiteke hura konparaziozkoan, eta ageri diren sintagmek berekin dute perpausean dagokien marka (zuk bezala, lagunari bezala, lagunekin bezala...). Ez da hori gertatzen, ordea, ohiko erabileran bederen, moduan morfemarekin eginiko perpausetan(* zuk moduan,* lagunari moduan,* lagunekin moduan); gauza bera gertatzen da aditzondoekin (atzo bezala, baina* atzo moduan), batzuek, beste askotan moduan eta, egunero moduan gisakoak esaten badituzte ere.
|
|
|
(Goenkale); Eskerrak Isidroren semea naizen —hots egin zuen Adrianek (Atxaga). Joko
|
bera
du batez Iparraldekoa den beharrik gobernatzaileak: Beharrik joan baino lehen dena erre dugula!
|
|
|
Joko
|
bera
dute beste hauek ere, hau da, datiboaren edo subjektuaren kontrola: erraz/ zail (a) izan, (begitandu) zaio/ du.
|
|
|
Aurreko egituraren eskema semantiko
|
bera
dugu: ‘zerbait egin du, eta ez egitea hobe zuela deritzo’ Baina, kasu honetan, osagarriaren zentzua atzera begirakoa da.
|
|
|
Pekin Paris baino handiagoa da diogunean, esate baterako, hiri bi horien tamaina erkatzen dugu, ez haien gainerako ezaugarriak. Eta Kimika Fisika bezain zaila da diogunean, jakintza mota biek zailtasun maila
|
bera
dutela esaten dugu, haien beste ezaugarriak alderatu gabe. Hortaz, perpaus hauetan erabiltzen diren adjektiboak eta adberbioak mailakatzea onartzen dutenak dira.
|
|
|
Hala, goiko adibidean, perpausak ez digu Pekin eta Paris hirien tamaina zein den esaten, bien tamainen artean zer erlazio dagoen baizik. Eta, bigarren adibidean, ez da esaten zenbateraino zail diren Fisika eta Kimika, biek zailtasun maila
|
bera
dutela baizik. Eta, orobat, desberdintasuna adierazten duten perpausetan ez da berez elementu bien arteko aldea zenbatekoa den esaten.
|