|
2019
|
|
|
J. R. Amézola filosofoarekin batera, euskal ikasketen zentro baterako diru laguntza bila aritu zen, Domingo Epalza diputatu ohiaren gisako abertzale erbesteratuen artean, baina ezezkoa jaso omen zuten, EIL SIEB
|
bera
ere geldialdian baitzegoen.833 J. R. Amézola Bilbora itzuli zen, baina F. Krutwigek
|
|
|
José M.ª Ruiz Salas() BPDko presidente berriak ez zuen J. Ybarra historialariaren pareko kezka kulturalik. J. Urquijoren iloba zena kargugabetu zutenean, Euskaltzaindia
|
bera
ere babesgabeago geratu zen JCVren eta G. Riestra gobernadore zibilaren aurrean. J. M. Ruiz Salas afiliaziorik gabeko eskuindarra zen, udal ogasuneko burua eta legegizona.
|
|
|
Nolanahi den, onartzen joan dugu egungo euskal kulturaren tradizioaren zati garrantzitsu batek, euskarazkoak barne, funtsean ez duela bere gertuko jatorria XX. mendearen lehen hereneko autonomismoan, ez abertzaletasun errepublikanoan, ezta erbesteko nahiz barnealdeko antifrankismoan ere, baizik eta pertsona eta erakunde eskuindar nahiz frankistetan. Diktadurak errepublikanismoa eta abertzaletasun politikoa ez ezik, euskal kultura
|
bera
ere (kontzertu ekonomikotik hasi eta herri hizkuntzaraino) suntsitzeko asmoa agertu zuenean, euskal eskuin garailearen eta elizgizonen zati bat, karlismora mugatzen ez zena, desegite hori oztopatzen saiatu zen, bereziki euskararen arloan Gerra Hotzeko abertzaletasun posibilistarekin bat eginda. Beti areagotu litzatekeen euskal kulturaren pluraltasun historiko horri egiten dio erreferentzia behinola L. Michelenak erabili zuen esaldi biblikoak:
|
|
2021
|
|
|
Hedabideek markatutako bide berri horretatik eszenaratzeko eta lehiaketarako formatua ez ezik bertsogintza
|
bera
ere aldatzen hasiko da pixkanaka.
|
|
|
Horrela, Duvoisin, Otaegi, Intxauspe... Abbadie
|
bera
ere kolaboratzaile izan zituen, eta, azken horrek, besteak beste, laguntzaile sare hori osatzen lagundu zion.
|
|
|
Egun batez, Zestoara joan lagunekin, an bertsolari bat kantuan ari mitin batean: Ordizian bizi zan Erauskin Errotaria edo Patxi Errota zaldibitarra; lagunak bultza eta, oartu zanerako,
|
bera
ere bertsotan asi" (Zavala, 1992b: 12).
|
|
|
Txirrita
|
bera
ere ibilli zan bertso-paperak saltzen. Milla bederatzireun eta amabigarrengo galernari jarritako bertsoak, bi egilleak, Fermin Imaz eta Txirritak saldu zituzten, Errenteria’n beintzat, igande goiz batez eliz atarian kantari asita.
|
|
|
batzuk berri— berriak, jartzaillearen enkarguz; eta beste batzuk lengo zaarrak, Xenpelarrenak eta abar, bertso saltzailleak ala eskatuta. Azkenerako, Makazaga jauna
|
bera
ere guztiz bertso zaletu zan. Eta arrezkeroztik bera bere kontu bertsoak argitaratzen asi zan; eta bertso-paperak ez ezik, liburutxo batzuk ere bai.
|
|
|
158). Bestetik, urte berean," Analyse du voyage en Navarre de M. Chaho" argitaratu zuen Bulletin de la Société de Géographie aldizkarian, Xahoren idazkera eta abertzaletasun sutsuak goraipatuz eta
|
bera
ere karlisten aldeko agertuz.
|
|
|
Batzordea martxan jartzerako, ordea, Abbadieren alarguna ere, Virginie Saint Bonnet, hil zen, senarraren gisan finantzaketaren arazoa bideratu gabe eta testamentuan ezer jaso gabe. Eta 1902an Hondarribian egindako kongresu baten ondotik, giroa gaiztotu eta egitasmoa bertan behera gelditu zen, baita batzordea
|
bera
ere (Hernandez, 1998: 250).
|
|
|
173). Eta arrakasta horri esker euskaldun onaren irudikapenak XIX. mendean eta XX.aren zati handi batean eutsi ahal izan zion, kulturgintzaren bilakaera
|
bera
ere baldintzatuz.
|
|
|
‘Mendiyan omen da osasuna[...]. Euskera mendiyan bizi da, menditarra data’34 Baina aldizkaria
|
bera
ere hirian egiten da, eta hiritarrek egiten dute[...] Euskal kulturaren ekoizpena (komunikabideak, zinema, komikiak, irratia, liburugintza) hirietan egiten da (eta hiriarentzat neurri haundi batean)[...] hasitako bidea itzulezina da, zeren euskara eta euskal kultura abiatu da modernitatearen bidetik, Lauaxetaren Bide berriak hartuz; edo Lizardirenak, euskara ‘noranaikoa’ nahi zuena.... (Díaz Noci, 1993:
|
|
|
Txirritaren eta Basarriren arteko eredu talkaz ari da Torrealdai ikerketaren ondorioetan, sagardotegikoa vs gorbataduna dikotomiaz. Agerikoa da aurreko zikloan bertsolaria sagardotegitik ateratzeko Basarriren setak gorpuzten zuen modernizazioa gailentzea ekarri zuela denborak, baina artikulua argitaratu zen 1987 hartarako gorbataren irudikapena
|
bera
ere zaharkituta gelditua zen. Aipatu den gisan, Basarriren proiektuaren haustura bertsolaritza sozialak ekarri zuen, eta bertsolari haren aurpegirik ezagunenak, Lopategik eta Azpillagak, gorbata kenduta egin ohi zuten bertsotan.
|
|
|
" Baserri usaia zan, beste batzuen iritziz, lan oien bigarren akatsa. Baiña ori akatsa balitz, gure erri literatura guzia baztertu bear genduke; baita literatura eskolatuaren zati aundi bat ere; baita euskera
|
bera
ere. Baserria gure izkuntzaren eusgarririk sendoena ez ote degu, bada, izan?" (Zavala, 1997b:
|
|
|
Bestalde, lasaitasuna ematen du une jakin batean ixtea erabakiz gero inorentzat ez dela drama bat izango jakiteak ere. Izatez, gerrikoa 614 estutzea tokatu denean (2014 eta 2015 urteetan, inoizko dirulaguntza baxuenekin, kolokan egon zen jarraipena
|
bera
ere) kexa gutxirekin egin ahal izan da. Parte hartzen dugun guztiontzat bigarren, hirugarren edo laugarren ardura ogibidea izatearen abantailak.
|
|
|
ETBk proposamena onartu ez, eta, gainera, planteamendu itxi batez erantzun zuen, eta zuzendaria eta saioaren eredua
|
bera
ere ezarri nahi izan zituen. Saioa are gehiago kontrolatu nahi zuen, alegia; kasik erabat bertsoz osatutako eredua nahi zuten, adierazpen gutxikoa:
|
|
|
Honela azpimarratzen zuen Sarasuak ikerketaren garrantzia: "[...] Ikerketa lan handia diagu egiteko, eta transmisioa
|
bera
ere, eskoletan eta, bide okerretik egiteko arriskua zaukaagu, aldez aurretik ikerketan oinarriak finkatu ezean" (Garzia, 1998: 39).
|
|
|
" Oso oroitzapen ona utzi zidan Kamiok. Ni oso estajanovista naiz, eta
|
bera
ere horrelakoa zen" (A. Egaña, elkarrizketa pertsonala, 2017/VII/26). tak ez zuela etenik ekarri deritzo:
|
|
|
1954an egin zuten Antonio Arrue euskaltzain, euskararen alde eginak zituen merituengatik baino gehiago egin zitzakeenengatik, besteak beste, euskarazko liburuak argitaratzeko eta biltzarrak egiteko baimenak lortzen eman zezakeen laguntzagatik; karlista tradizionalista izanik, euskaltzale gerra galtzaileek ez zituzten adiskideak eta harremanak zituen erregimenean norbait zirenen artean,
|
bera
ere izan baitzen norbait Francoren erregimenaren baitan —Alfonso XIII.a erregeak 1926an sorturiko Meritu Zibilaren Ordenaren domina eman zioten 1964an, Espainiako estatuaren zerbitzuan egindako merituengatik, eta 1967tik 1971era, familia ordezkari izan zen Espainiako Gorte Organikoetan— (Sudupe, 2012: 836)
|
|
|
Eta Euskaltzaindian horiek baino geroago sartu arren, 1961ean izendatu zuten euskaltzain urgazle eta 1964an euskaltzain oso. Erakundeak bertsolaritzari eskainitako aterpean elementu garrantzitsu bat izango da
|
bera
ere, 1960an jokatuko zen lehen txapelketatik epaile eta antolakuntza lanetan arituz.
|
|
|
Ezin uka Iztuetaren pasarte horiek deskriptiboak direnik. Lerrook idatzi zituenean bertsolari gehienek, euskaldunen gehiengoak bezala, alfabetatu gabeak behar zuten, eta Iztuetak ez dio guztiak horrela zirenik ere (besteak beste,
|
bera
ere bertsotan ibilia eta eskolatua zelako ziurrenik). Baina pentsa daiteke egiten duen azpimarrak Europan erromantizismoak zabaldutako basati onaren mitoaren eragina ere jaso zuela.
|
|
|
Krutwig eta Kintanak, adibidez: "[...] umorez zegoenean,
|
bera
ere bertsotan hasten zen, eta orduan bere ohiko ironia zerion" (1997: 405).
|
|
|
1965eko Euskal Herriko txapelketan epaimahaiko ibili zen, Bizkaiko txapelketaren batean ere bai, eta antolakuntzan ere lagundu izan zuen: " Aresti
|
bera
ere asko ibili zen saioak antolatzen eta entzuten. Kronikak idazten ere bai.
|
|
|
Ez ziren, noski, gisa horretara ibili ziren bertsolari bakarrak. Joxe Agirre, Joxe Lizaso, Lazkao Txiki, Gorrotxategi, Igartzabal eta
|
bera
ere aritu zirela aipatzen du Lazkanok (Barandiaran, 2011: 20).
|
|
|
Bestalde, bertsolaritza prestigioa irabaziz doan neurrian, bertsolariak beste alor horietako sortzaileengandik elkarlanerako proposamenak jasotzen hasi dira. Bertsolaria
|
bera
ere geroz eta kontzienteagoa da bere sortzaile izaeraz, eta kontzientzia berri horretatik beste alorrekin hibridazioak bilatzeko eta esperimentatzeko ekimena hartzea izan da hurrena.
|
|
|
Azken ziklo honetan, framing berri baten lanketa jarraitua gauzatu da, bada. Urteetan intuitiboa izan da lanketa hori, framing kontzeptua
|
bera
ere ezezaguna baitzen, baina azkenaldian geroz eta kontzienteagoa. Horrela, aipatu berri den aniztasunari erreferentzia eginez, etorkizun hurbilean framing bateratu bati eusteko zailtasunak egon litezkeela planteatzera ere iritsi dira:
|
|
|
188). Sei kapituluz osatutako serie baten lehena izan behar zuen, baina film honekin agortu zen egitasmoa, eta baita kooperatiba
|
bera
ere (id.: 188).
|
|
|
250 Helbide honetan dago ikusgai datua eta baita dokumentala
|
bera
ere:
|
|
|
Frankismoa
|
bera
ere bilakabidean da. " Gerra hotza" dela medio, Estatu Batuen aliatu gisa bere nazioarteko isolamendua hautsi du erregimenak, eta, horren laguntza ekonomikoarekin, gerraosteko sistema autarkikoa utzi eta kapitalismoan murgildu da estatuko hainbat lurraldetan bigarren industrializazio prozesua deritzona garatuaz:
|
|
|
Baina aukera ere hortxe du bertsolaritzak: egokitzapena taxuz egiten bada, irabazitan aterako da bertsolaritza, eta baita gizartea
|
bera
ere. Oreka zaila da, baina baita erakargarria ere:
|
|
|
[...] masa kulturaren parte ere bagara (norbanako, talde zein adierazpide moduan). Gaur egungo kultur industria eta kontsumoaren ingurumarian kokatuak daude sustapen eta hedapen zereginak, eta bertso mugimenduak
|
bera
ere parte den testuinguru horretan lantzen jarraitu du eredu propioa, aukerak baliatuz eta arriskuei aurre eginez, bertsolaritzaren bereizgarriak kontuan hartuz, beti ere. (Elortza, Sukia eta Murua, 2008:
|
|
|
Lehenago genioenez, itzulpena
|
bera
ere bidaia gisa definitu izan da sarri (Mihalache, 2005), eta horrek, hemen, indartu egiten du itzulpena, bidaia eta terapia lotzeko gure saioa. Itzulpena bidaia terapeutiko gisa irudikatzen da ipuinean, eta nabarmentzekoa da, gainera, protagonistak Parisa egindako bigarren bidaian, itzulpen saioak egoera biolentoen ostean agertzen direla.
|
|
|
Grazia egin dio Abaituari Montauk en gaztelerazko bertsioaren akatsez hitz egiterakoan Lynnek erakutsi duen haserreak, itzultzaileak pertsonalki kaltetu duela baitirudi. Kepak arrazoia eman dio ordea, oso haserre
|
bera
ere. Itzulpenaz hitz egin dute beraz, Kepak gaia menderatzen duelako, nola ez.
|
|
|
(...) Adibideei buruz, berriz, agerikoena eskolan ikasi zuen Amor Roma baina Zigorrek euskaraz behar ditu. Ez zaio bat
|
bera
ere bururatzen. Erdaraz datorkio gogora berriz" azar"," raza" mintegiko azken egunean irakasleak anagramekin jolasten duten esaldiak itzultzearen zailtasunaz jarduterakoan José Miguel Ullanen bertso batzuk ariketa bezala jarri zituelako,(...).
|