|
2000
|
|
|
Bien arteko adiskidetasuna kontakizunaren ardatza dela, une xarmantak biziaraziko dizkigute. Doinuen bidez mintzatzen da Bederatziehun, hitzen
|
beharrik
ez du, aldartea eta sentimenduak helarazteko musika bezalako tresnarik ez dagoelako. Hain handia da bere ospea pianojole gisa, non lehorreko musikariek bisitatuko duten.
|
|
|
Hedabide adiktoenak ere sententziaren abagunea aprobetxatzen ari dira atzekoz aurrera egin eta haienganako begirunea desagertarazteko. Agi denez, itsusiegia da eta, batez ere,
|
beharrik
ez dago: Galindoren balentriak urruti geratzen ari dira, eta GALkide gehientsuenek zain dituzte oraindik epaileak, gorabehera oso zabarrak argitzeko.
|
|
|
zuri beltzeko diskurtso bat da. Horregatik esaten dut koloretako telebista asmatzeko
|
beharrik
ez zegoela errealitatea zuri beltzean agertzeko. Bi alde enfrentamenduan zuri eta beltz ari direnean, benetan ñabarduren bidez bakarrik dago bat egitea, adostasunera ailegatzea, edo irtenbideak topatzea.
|
|
|
Egiazko historiagileentzat esan
|
beharrik
ez nuke Nafarroari buruzkoan Arturo Campión-en Navarra en su vida histórica (1929) eta José Yanguas y Miranda-ren Historia de la conquista del reino de Navarra por el Duque de Alba, general del ejército del rey Fernando el Católico (1843) ezagutu beharrekoak direla gai hauetaz zerbait jakin nahi duenarentzat. Horietan lekukotasun zehatzez irakur dezakegu zein sartu zen indarrez, su eta gar, hainbat herritan heriotzak eginaz.
|
|
|
Gure herriak bere kultur ondarez duen edukirik garrantzitsuena euskara dela esan
|
beharrik
ez dut. Kontu horietan, bakoitzari bere izaera jatorrez datorkiona baita berezkoena eta naturalena.
|
|
|
Euskal herritarrok inora joan
|
beharrik
ez dugu giza eskubideak zer diren jakiteko. Historian zehar, bertako seme alabengandik adibide eredugarriak ez zaizkigu falta, eta horiek ikasi eta jarraitu beharrekoak iruditzen zaizkit.
|
|
|
lizeo tekniko bat etalaborantzako bat sortu behar zituen misionesten etxe inguruan, haien ondasunean, Gouyon apezpikuaren manuz. Pierre Narbaitz bikario jeneral euskaltzalea zuenbultzatzailea, hobeki erranik babeslea, bultzatzaile
|
beharrik
ez baitu lokomotorrak.
|
|
|
(Op., c., 51 or.),. Sugarrak zaunkatuz? (esan
|
beharrik
ez dagozaunka egitea zakurrei soilik dagokiela, eta ez sugarrei; poetak hemen C tipologiazko metafora darabil).
|
|
|
Esan
|
beharrik
ez dago mintzo poetiko hau ez dela tradizionala (seda edo sare pasartean izan ezik), eta hemen poeta (ezkonszienteki, itxuraz) garaiko olde, irrazional, baten ukitutik irudi, ez razionaletara, lerratu da.
|
|
|
(Uribarren 1972, 164). Erantsi
|
beharrik
ez dago: bitartean jaiotako kaletarrez ari da.
|
|
|
Eta produktuaren kalitate artistikoari dagokionez, esan
|
beharrik
ez dago, ez zengehien baloratzen zen arloa. Adibidez, 1958an Bruselako Esposizioak ehun bat zinehistorialari ospetsuren artean egindako galdeketaren emaitzen arabera zinemarenhistoriako onenak omen ziren hamar pelikuletatik (ik.
|
|
|
beren kultur balio horrez gain, garbi dago benetako subironatasun ikur gisa jokatzen dutela nazioaren eszenatokian. Bestalde, esan
|
beharrik
ez dago, kontzientzia nazionala ez da gizakiak berez duen zerbait, heziketaren bidez beregan pizten den zerbait baizik. Gauzak horrela, kultura eta hizkuntza atal honen ardatz nagusi ditugularik, ikus dezagun zein den nazionalismoaren unibertsoan duten lekua.
|
|
|
Esan
|
beharrik
ez dago, definizio honek ez duela arazoa asko argitzen; baina, eta hori litzateke bere asmoa, egon diren eta gaur egun dauden nazioari buruzko definizioen zerrenda amaigabearen eta inguruko nahasketaren isla den neurrian, gaiaren zailtasunera gerturatzeko gonbidapena luzatzen digu. Horrela, nazioari eta nazionalismoari dagokien gaiari heldu nahi izanez gero, ikertzaileak ezin dio errealitateari uko egin:
|
|
|
Esan
|
beharrik
ez dago, Estatu sortu berriak ez zuela oraindik Antzinako Erregimenaren hezkuntza eraikuntza ordezkatzeko mekanismorik; baina horren suntsitzea bultzatu zuen.
|
|
|
Ondorio gisa edo, Moyano legearekin administrazio publikoko erakunde espezializatuak sortu eta indartu zirela esan daiteke, Medina rekin196 batera. Esan
|
beharrik
ez dago administrazio mailako funtzioak betetzeko, Estatuaren izugarrizko enplegatu piloaren sorrera ekarri zuela horrek, nolabaiteko administrazio ejertzito zibilaz funtzionario armada hitz egin daitekeelarik197 Bestalde, beste arlo guztiekin gertatuko zenaren antzera, administrazio egiturei zegokienez ere, lege honek hezkuntza sistema liberalaren ezaugarri nagusienetariko bat indartu zuen; hots... Horrela administrazio egitura uniformea ezarri zen, non adar guztiak, antolaketa hierarkikoaren barruan noski, zentrotik eraikitzen zen enbor sendoari lotuta zeuden.
|
|
|
Esan
|
beharrik
ez dago, Estatua esaten dugunean eta aipatu ditugun interesez ari garenean, Estatu Nazioaren markoan kokatzen zen gizarteko klase boteredunez hitz egiten dugula, nahiz eta Estatu Espainiarraren kasuan interpretazio honek bere mugak izan. Egia da burgesia boterea hartuz joan zela pixkanaka eta boterera iritsiko zen klasea zen, baina ez da hau Europako beste Estatu batzuetan izandako prozesu, iraultzailea?
|
|
|
Esan
|
beharrik
ez dago, alde batetik gaztelaniaz alfabetatuta zegoen elitea (politikoa, kulturala, ekonomikoa) zegoela eta, bestetik, populazio masa analfabeto handia, (gaztelania herritar batzuen hizkuntza izan ala ez izan). Benetan indarra izan zuen elementua, elite horien hizkuntza izan zen (ez da berdina hizkuntza arrunta edo hizkuntza idatzia, kultur hizkuntza izan ala ez izan, kultura, kultoa?
|
|
|
Mesfidati aritu da, uzkur. Ez du atea zeharkatu, eta esan
|
beharrik
ez gonbidapenik ere ez digula egin barrura sar gintezen. Eta beno, argazkia erakutsi diot eta zirkinik egin barik erantzun dit" a, bai... aspaldi hil zen Paddy".
|
|
|
Eiderrik gabeko bizitzari ekingo zion. Bizitza berri bat, astean behingo parrandak neska desberdinekin errematatzeko, laneko dirutxoak inorekin konpartitu
|
beharrik
ez izateko, bere bizitzaren jabe izateko. Eiderrek zioen moduan, bere buruaren jabe izateko.
|
|
|
Edo beharbada ez, beharbada Derryn aukeratutako neska ez zen hain zatarra izango, Rocíoren titiekin oroitu behar izateko hazia isurtzeko. Akaso izango zuen nahikoa mami beste ezertan pentsatu
|
beharrik
ez izateko. Edozelan ere, kakatara Eider bere hilobiko lo goxoan.
|
|
|
Edo bestela agian pentsatu zuen" koño, ba zergatik ez?", edo beharbada suposatu zuen ez zela hain txantxetakoa eta kanpotik (besteen begiradatik) argiago ikusten zela gure artean existitzen omen zen kimika berezia. Ez dakit nik ze arraio sartu zitzaion buruan, kontua da gau horretan (nahikoa hordituta, esan
|
beharrik
ez dago) bere ezpainen artean aurkitu nituela nireak. Ez dakit azaltzen momentu horretan pentsatu nuena, baina munduko irudi guztiak etorri zitzaizkidala esango nuke:
|
|
|
—Ongi hitz egin gogo duenak isilik egoiten jakin beharra du... zeren eta, bertzela uste badezakegu ere, isiltasuna ez da hitzaren ausentzia edo hitzaren ukoa, baina lehen hitza eta argia den hitza —hitzen hitza, alegia—, bertze hitzen
|
beharrik
ez duena, iturburuan argia delako eta bere argi horrekin guztia argitzen duelako eta guztia esplikatzen, esplikazionerik eman gabe...
|
|
|
Erran
|
beharrik
ez dizut ezen, maila eta gradu batean, gurasoen idurikoak garela, eta hala jasotzen ditugula haienganik hainbat antzekotasun, gorputzaren bertze hainbat partetan nabarmentzen direnak, halako moldez non Urliaz erran baitezakegu ezen amaren begiak dituela; Sandiaz, aitaren beso gihartsuak dituela; eta Berendiaz, finean, amaren begiak eta aitaren beso gihartsuak dituela.
|
|
|
Hori ez duk zientzia, horiek ipuinak dituk, mutila!" Baina nik hura ikusi nuen, eta ikusi bezala eta ikusiaren arabera kontatzen ari natzaizu, jaun André... Hotzean pentsaturik, ordea, bertze arrazoin bat ere bila daiteke, zeren, nola tigrea jan berria izan baitzitekeen, ase egon baitzitekeen mementu hartan, halako moldez, non, jateko
|
beharrik
ezean, ez baitzitzaigun gainerat oldartu. Hala izan ote zen?
|
|
|
Eta, hala, apiril erdiko egun haietarik batean izan genuen kanoia jauregiaren aitzinean, bere numeroa grabaturik zuela: 101 Erran
|
beharrik
ez dizut ezen, egun haren ospatzeko, bertze festa bat prestatu zuela aitak —dukearen ohorez ospatu genuena baino xumeagoa eta apalagoa, jakina—, inguruko jauntxoak gonbidatzen zituela hartarakotz.
|
|
|
Handik aitzina, guardia buruak barkamendua eskatu zigun asasinoari ez bertze guztioi, eta erran zigun, segidan, sentitzen zuela, zeren baitzirudien ezen, beraiek hiltzaile maltzur haren bila zebiltzan bitartean, bertze putatzar haiek iruzur egin zigutela, eta hargatik jarrarazi zizkigutela jantziak aulki haietan, zeinak baitzeuden gelak eta korridoreak bereizten zituzten barren leihoetarik hurbil, eta, halatan, korridoreotarik nornahik hartzeko moduan, eskua leihoak estaltzen zituzten kortinen azpitik sarturik, eta zalantzarik ez zegoela ezen putatzar haiek bertze jende batekin edo bertze jende batzuekin elkar harturik zeudela, hauek guri jantziak aulkietarik ken ziezazkiguten eta diru poltsak ebats... gu haragizko atsegina hartzen ari ginela: erran
|
beharrik
ez dizut ezen azken erran hartan trufaz bezala aritu zitzaigula, eskarniozko irria ezpainetan; haatik, begien hertsireki batean irritik beltzurirat egiten zuela eta ezpata bularraren aitzinean dantzatzen zigula, erran zigun: " Haragizko bekatua egiten ari zinetela, alegia!" Eta, hartaraz gero, sermoi batean aritu zitzaigun, lizun gaixto batzuk ginela eta merezia genuela hura guztia, zeren bekatuaren ahalke ez zenak ahalketu behar izaiten baitzuen azkenean behin eta birritan, guk mementu hartan bezala; eta erran zigun, halaber, ezen, guztiarekin ere, ezin urosagoak ginela, zeren eta hura ez baitzen ohiko sarealdi haietarik bat, gobernariek aldian behin manatzen zutena, hiria jende lohi lizunaz garbitzeko, eta gartzelaldi jendetsu batekin akabatzen zena.
|
|
|
—Galdetu
|
beharrik
ez. Horditurik zenbiltzan.
|
|
|
—Orain libre hagoela —niri—, haurrik jasan
|
beharrik
ez duk, bederen.
|
|
|
—Nola da erran zaharra? " Halako lagunekin, etsai
|
beharrik
ez"?
|
|
|
jende zibilizatuak gara. Eta jende zibilizatuak garenez, paper
|
beharrik
ez haurraren ardura partekatzeko. Telefonoa behingoz bazterturik, kafetegi bateko eremu neutrala hautatu genuen sinadurarik gabeko hitzarmena egiteko.
|
|
|
Letra gorri larriz. Esan
|
beharrik
ez, asko gustatu zitzaidan. (Han eta hemen galdetu nuelako) ziur dakit Lizardiri buruzko Orixeren olerki batetik hartutako hitz sentikorrak direla.
|
|
|
Sasoi hartarako, esan
|
beharrik
ez, leher eginda nengoen. Zenbat egun, zenbat urte, zenbat hilabete ziren han neramatzanak?
|
|
|
Beraz, erretolika guztia soberakoa zen, guztiz lekuz kanpokoa". Hori esanik, beste irudi bat egin zuen habanoaren keaz, irudi triste bat; eta, jarraian, eta ni umilatzeko asmo huts hutsarekin, krokodrilo sugejalearen irudia egin zuen alegia, ke irudigintzan non plus ultra modura hartzen den artelana, bikain egin ere, aitor dut; esan
|
beharrik
ez dago keinu jostalari fribolo honekin ikusle den denak patrikaratu zituela, atzera, Otsotzarmendi jaunak, eta txaloz eskuak txikitu beharrean aritu zitzaizkiola guztiak, Deere izan ezik, ezin konta ahala minutuz. Zer egin nezakeen nik egoera nola zegoen ikusita?
|
|
|
Antzerkigintzaren bidea ez da orain urte batzuetakoa bezain txarra, esan
|
beharrik
ez dago. Aurreko urteko joerari jarraiki, badirudi sendotze prozesua aurrera doala, ez arinegi, baina bai etengabe.
|
|
|
Nor hori aintzat hartuz gero, bistan da, lehen esan legez, norbanakoarena baino gehiago, talde lana dela hori. Egileak nortzuek izan behar duten zehazteko abagunean, jakina, apartera joan
|
beharrik
ez, dagoeneko batzuk jardunbidean ari direlako: Joan Mari Torrealdairen lan eskerga, Eusko Ikaskuntza, Azkue Biblioteka edota besterik gabe sor daitekeen lan talde berria.
|
|
|
Esan
|
beharrik
ez badago ere, kodegintza berriaren helburuak bide irekitzetik datoz. Haren giltzarria eta barne zokoak plazaratzeko asmotan, Halperinek laburbildu ditu Napoleon Bonaparte zenaren jomugak:
|
|
|
Legea gizonaren arrazoimenean dago, eta erlijiotik aske behar du izan. Estatuak erlijio zehatzik babestu
|
beharrik
ez du, eta moral laiko baten aitzindaria dugu, besteak beste, dibortzioaren neke larrietan.
|
|
|
Izan ere, Carnap, Vienan egon arren, filosofia analitikoaren lehenengoetako zutabea izan zen61 Heideggerren eta heideggertarren aldetik emandako erantzunak aintzat hartu gabe, Vienako Zirkuluaren partaideek, Neurathek eta Carnapek, batik bat, beren erasoa metafisikoei zuzenduriko galdera probokatzaile batean laburbiltzen zutela esan genezake, alegia: ‘Zer nahi duzue esan horrekin? ’ Esan
|
beharrik
ez dago ikuspegi honetatik heideggertarrak ezin duela ez bere terminoen erreferenteak seinalatu ezta bere adierazpenak egiazta edo errefusa ditzakeen modua zehaztu ere. Reichenbachen hitzetan:
|
|
|
Reichenbachek indukzioa ‘probabilitatearen frekuentzia erlatibo’ nozioaren arabera aldarrikatu zuen. Munduak urrats erregular batzuk jarraitu
|
beharrik
ez duela baiestean Humerekin ados, eta, horregatik hain zuzen, etorkizunari buruz zerbait esatea erraza ez dela baiestean, Reichenbachek hori egiteko modua indukzioan aurkitu zuen. Ez zehatz mehatz, baina bai modu probable eta pragmatikoan:
|
|
|
Aginte makila hautsi genien. Eta guretzat liberazioa izan zen haien agintea onartu
|
beharrik
ez izatea, haien kapritxozko gestuei jaramonik ez egitea. Ordura arteko tentsio guztia bat batean hustu genuen.
|
|
|
Esan
|
beharrik
ez dago frankismoaren parafernalia oso nabaria zela sasoi hartan. Hiriko jaietako Salbean Udaletxetik Santa Mariaraino paliopean eramaten zuten Franco.
|
|
|
Kazetari horren albisteez jarraitzen nituen Euskal Herriari buruzkoak, batez ere europarrek zelan ikusten gintuzten jakiteko. Egunkari espainiarrak, esan
|
beharrik
ez dago, patetikoak ziren orduan ere.
|
|
|
Hamalau Orduko Martxa pare bat aldiz egina nintzenez, paraje haiek ezagunak nituen. Banekien, horrenbestez, Ulizar mendiaren tontorretik nahitaez pasatu
|
beharrik
ez genuela, baina, desbideratze handirik ere egin behar ez zenez, iruditu zitzaidan merezi zuela, eta ez zitzaiola gaizki irudituko pistola mediante bidaia buru eztabaidaezin genuenari. Neu txartelak uzten ibilia naizenez, mendi tontorretako buzoi barruak miatzeko ohitura dut.
|
|
|
Angiozarren geratu gabe, zuzenean egin nuen behera, Bergara aldera. Beste bide bat bazen arren, basoan zehar, nahiago izan nuen errepidetik jaitsi, bide zuzenaren bila duda mudatan ibili
|
beharrik
ez izatearren. Espaloirik gabeko bideetan, oinezkoak diosala zor dio parean edo inguruan egokitzen zaion oinezkoari; gizalegeak hala agintzen du.
|
|
|
" Baina ni...", kejatu zen Leo. " Urrutira joan
|
beharrik
ez daukak", esan zuen Bonifaziok," aski duk hona berriz ez azaltzea". " Eta nora joango naiz?", esan zuen Leok.
|
|
2001
|
|
|
Manterolaren aburuz," modernoa da, baina ez da gaur egun egiten den artea". Museo bat eraikitzea erabakitzen duenak arte garaikidearen kontzeptu hori badu, noski, eredu berrien inolako
|
beharrik
ez da.
|
|
|
Besteak beste, Espainiako nahiz Frantziako estatuek beste interesak zituztelako. Bestela esanda, tortura erabiltzeko
|
beharrik
ez zutelako. Funtsean, borondatea ez zen aldatu.
|
|
|
Bakoitzarengatik etxe bana erre zuten. Baina hori alemanentzat gauza txikia zen,
|
beharrik
ez ziren SSak! Hala ere, beste garai batean gehiago eginen zuten, baina orain aliatuak Parisera bidean ziren, Provencetik ere sartu ziren...
|
|
|
Aldez egia zitekeen, aldez gezur. Azpeitiako euskera ondo ezagutzen baitzuen, eta hori bederen ikasi
|
beharrik
ez zuen. Azpeitiako fonetismoak eta lokalismoak zuzentzea ez bide bitzaion gustatzen Joxeri.
|
|
|
Inork ez du aurpegirik ematen, eta errepikatzearen poderioz egia bilakatzen da. Zurrumurruak guztiak berdintzen ditu eta ezer frogatu
|
beharrik
ez dagoenean ezer ukatzerik ez dagoenez, guztiak bihurtzen gaitu lotsagabe.
|
|
|
M. Butor en La Modification (1957) nobelaren ostean hedatu zen kontateknika honekin, heriotzaren ikuspuntu arras fisiologikoa aurkezten zaigu, baina hori bakarrik ez, irakurleok iheslearen solasaren hartzaile testualak bihurtu ere bai. Esan
|
beharrik
ez dago, bigarren pertsonan antolatutako kontaketa honek izugarrizko indar narratiboa duela, azken batean, iheslearen ezinegona barne elkarrizketa gatazkatsuaren bidez aurkezten baitzaigu. Horregatik dauka hainbesteko indarra iheslearen planoak, W.
|
|
|
mutila, neska eta psikiatra. Esan
|
beharrik
ez dago, triangelu horretako lehenengo bi kideen sexuak bestelakoak ere izan daitezkeela, eta homo/ hetero kontuez haratago, hirugarren elementuaren garrantziak baldintzatzen duela, ezpairik gabe, sedukzioaren joko modernoa. Trebezia eta trikimailu kalkulatuez engainatzen zuten Tenorio edo Casanoven garaiak pasa diren honetan, dagoeneko ezinezkoa zaigu, halaber, maite dugunari" I love you" edo" estoy por tí" bezalakoak botatzea, are gutxiago Euskaltzaindiaren arauak beteko lituzkeen" gustatua nago zutaz" gorritu gabe aitortzea.
|
|
|
Maitearekiko komunikazioa komunio da beste ezer baino gehiago eta besteak erabat ulertzen gaituen sentimenduaren ondorioz, hitzen
|
beharrik
ez dela eta segurtasun osoa sentitzen du maiteminduak.
|
|
|
– Ikasle askok ezin izan dute esan Euskal Telebistako zein saio duten gustuko.Hori, esan
|
beharrik
ez dago, nahiko normaltzat hartu genuke, ikasleaskok ez baitute Euskal Telebistarik apenas ikusten. Dena dela, ez litzatekesoberan egongo programazioaren berri ematea ikasleei, beren gustuko saioakaurki ditzaketela ikus dezaten.
|
|
|
Osaben aiten aitonak nekez ibiliko ziren Fueroak defenditzen, forurik ezzen edo foruak defendatu
|
beharrik
ez zegoen garaietan.
|
|
|
Ikuspuntu objektiboedo behaviorista deritzon hau, protagonistaren kontzientziaren solas ezkutuaazaleratu nahi digun bigarren pertsona gramatikalaren erabilerak eteten du. M.Butor en La Modification (1957) nobelaren ostean hedatu zen kontaketa teknikahonekin, heriotzaren ikuspuntu arras fisiologikoa aurkezten zaigu; baina horibakarrik ez, irakurleok iheslearen solasaren hartzaile testualak bihurtu ere bai.Esan
|
beharrik
ez dago, bigarren pertsonan antolatutako kontaketa honek izugarrizko indar narratiboa duela, azken batean, iheslearen ezinegona barne elkarrizketagatazkatsuaren bidez aurkezten baitzaigu. Horrexegatik dauka hainbesteko indarraiheslearen planoak, W.
|
|
|
Aitaren itxura mitologikoa alabek, amek eta arrebek beretzen eta berenganatzen dutela erran
|
beharrik
ez dago: emazte idazleentzat, argira salbo eta sanoheltzearren, gizonen molde berdinean izkiriatzea helburu bilakatzen da.
|
|
|
Nik ere nahiko nuke etxetik alde egin. Eta anaia nerabe eta harroxkoaren lerdokeriak jasan
|
beharrik
ez izan. Ezta amaren etengabeko erretolikak ere, oraindik haur bat balitz bezala tratatuz beti.
|
|
|
Eta aita. Aitaren aholku arrazoizko, potolo, hain zentzudun horien pean bizi
|
beharrik
ez izateko, ordaindu egingo luke.
|
|
|
Anbulantzia garbitzean aurkitu duela esan lezake, besterik gabe. Gero, inork ez dakiela, egun pare baterako bereganatu duela aipatu
|
beharrik
ez luke izango. Gainera" bereganatu" hitz potoloa da.
|
|
|
Kafea bukatu dudanean etxera joateko esan diot Gariri, ni geratuko nintzela. Oraindik lanera sartu
|
beharrik
ez nuela-eta kexu apur bat egin dit orduan, baina, kontuak kontu, aurki joan da. Desiratzen zegoen izan ere.
|
|
|
Andra Pradeshen, berriz, herriko handi mandiek emakume haurdun bat jainkoei sakrifikatu zieten, goialdetik euria ekar zezan. Esan
|
beharrik
ez dago: emakume hori dalita zen.
|
|
|
Batzuetan erdi ezkutuan ibili behar izaten zuten, lehorretik aitamen deiadarrik entzun
|
beharrik
ez izateko eta lehorreratzeko aginduaren umiliazioa bete beharrik ez izateko. Itsasora batelean irten eta han joaten ziren ahalik eta ostenduen aurrera.
|
|
|
Batzuetan erdi ezkutuan ibili behar izaten zuten, lehorretik aitamen deiadarrik entzun beharrik ez izateko eta lehorreratzeko aginduaren umiliazioa bete
|
beharrik
ez izateko. Itsasora batelean irten eta han joaten ziren ahalik eta ostenduen aurrera.
|
|
|
‘Ez dut uste psikologoak eginbehar hori duenik, ulertzen ez duena azaldu
|
beharrik
ez dizu, ’ dio Imanolek, historia klinikoa hartu eta artxiborantz daramala. ‘Zer nahi duzu, ulertzen ez dudana ulertzen dudala itxurak egitea?
|
|
|
Sua asmatu zuten eta nahikoa zuten gorputza koipez igurztearekin. Babes horrekin arropa
|
beharrik
ez zuten eta, biluzik ibili arren, ez zuten hotzeririk, marrantarik ez griperik ezagutzen.
|
|
|
Harrezkero, zerbitzariak lau ordurik behin lan egin du, egunean sei bider: 8, 12, 16, 20, 0, 4 Eta ordu zehatzak direnez gero batak besteari deika ibili
|
beharrik
ez da izango, nahikoa izango da zerbitzu bakoitzaren ondoren Edwinen iratzargailua hurrengo ordurako seinalatzea.
|
|
|
Puerto Limon jo dugunean, ez gara enbarkaziotik jaitsi, aduana edo kontrolik pasatu
|
beharrik
ez izateko. Geldialdia hamaika ordukoa da eta hemen gaude Gorria eta biok, ukondoa karelean jarrita, denbora sobera duen jendearen moduan, milia erdira datzan hiriari begira.
|
|
|
Nik ez nuen batere egin, han oroigarririk utzi
|
beharrik
ez banu bezala.
|
|
|
D: Lasai, jauna; ez dago esan
|
beharrik
ez baduzu...
|
|
|
Eta nik ez dakit, baina azkenerako herrestan neramatzan zainak; elkar nahaspilatzen zi  tzaizkidan abenidetan, katrapilatzen zitzaizkidan liburutegi hautsak hartuetan, kon  tzertuetan, baso usaintsuetan, oinezkoen hanketan bezala autoen gurpiletan. Esan
|
beharrik
ez dago noski, egoerak okerrera egin zuela egunez egun, orduz ordu; kalera irtete hutsak arazo imajinaezinak sortzen zizkidan, eta laster batean pausorik eman ezinda geldituko nintzela ikusita zegoen. Gauzak horrela, etsipenez eta minduraz, har nezakeen erabaki bakarra hartu nuen.
|
|
|
Hiriko eta herriko amek nylonezko alkandora bana erosi die gizonei erregetarako: plantxatu
|
beharrik
ez.
|
|
|
Beste batzuek, berriz, nahiago izaten dituzte betaurrekoak begi estalkiak baino, hots, beren herriaren izaera eta egoera hobetu nahi lituzkete eta behar beharrezkoa iruditzen zaie horretarako huts eta bel  tzuneak ahalik argi eta garbien ikustea eta salatzea. Eta jokabide hau lehenbiziko haientzat, esan
|
beharrik
ez, izan daitekeen bekaturik larriena ez bada ere, ez dabilkio hagitz urruti.
|
|
|
Ez ginen, ordean, larregi kezkatzen ez artegatzen, hutsaldi hori laster betetzekoa genuelakotan. Laster betetzekoa, esan
|
beharrik
ez, politika bideetan barrena. Politique d, abord izan zitekeen gure ikurritza (horrela esaten zen, nik uste, erdarazko" lema"), baita frantsesez ez genekienena ere.
|
|
|
Mayans ekin eta, kontu garbiketan ari zen, ea zertan genbiltzan zorretan eta zertan ginen hartzekodun. Horrelakoetan agitu ohi denez, esan
|
beharrik
ez, zorrak soiltzera jo zuen, eta hartzekoak gehitzera.
|
|
|
Utz ditzagun kixotekeriak, zentzatzeko ordua badugu eta. Utz diezaiogun, geure buruak edertzeko edo, akuilu
|
beharrik
ez dutenak akuilatzeari. Ken dezagun, arren, burutik euskara.
|
|
|
Orain, ordea... Esan
|
beharrik
ez jakintza izeneko lan astun, aspergarriak egiten ditudana; etsi etsian gainera, bestetaz ahazturik. Eta hona non datorkigun Loidi bere lehenbiziko nobelarekin.
|
|
|
Nire ustekabeko poza inori azaldu
|
beharrik
ez dut: euskaldun askok, neurri berean ez bada ere, nabaritu baitute bere barrenean.
|
|
|
Arretak eta lanak emango ez lizkioketen dohainak baditu, baina arretak eta lanak eman liezazkiokete falta dituen gauza asko. Liburu honen akatsak aipatu
|
beharrik
ez dago: hain daude axalean.
|
|
|
Ez dira, gehienez ere, euskararenak, zenbait dialektorenak baizik. Eta dialekto horietan ere zeharo eta osoro betetzen ez direla esan
|
beharrik
ez. Zorrotzago eta zehatzago betetzen zirela lehen?
|
|
|
beharrezkoak eta nahikoak edo, giputz zaharrek ziotenez, aski diren adinakoak. Bigarrenak, esan
|
beharrik
ez, zorrotzagoak dira lehenbizikoak baino. Ez da aski gure hizkuntzaren batasuna euskarak iraun dezan, ez hurrik eman ere; ez da aski, baina premiazkoa da, batasunik gabe ez baitu iraungo, bizi garen oraingo eta biharko mundu honetan.
|
|
|
Leherrenak egiten ditu egileak frogantza
|
beharrik
ez duten puntuak frogatzeko. Frogatuak izateaz gain, aho betean aitorturik baitaude:
|
|
|
Ez karismarik eta ez ikazkinaren federik ez dugun Kanten ondoko batzuek besterik jakin nahi genuke. Kresala jaioterriko hizkeran (aski aldatuan, esan
|
beharrik
ez) idazteak berezko dirudi. Ez hain berezko, Aita Villasantek behin baino gehiagotan erakutsi duen legez, Garoan gipuzkera erabiltzeak, Oñati eta Oñati inguruko arazoak baititu kontagai.
|
|
|
Lur zital honetan, ordea, munduko seme garenez gero, ezin asmoei eta usteei begira egon. Dakiguna galdetu
|
beharrik
ez dago. Ez dakiguna behar da galdetu:
|
|
|
Euskarak, egia esan, badu beharrik; zertxobait leun  tzeko, hornitzeko eta egokitzeko premia ederrean dagoela guztiok dakigu. Baina egin
|
beharrik
ez, aspaldidanik egin egina baitago. Euskara egiten âedo egin ustez desegitenâ hasi baino hobe genuke euskaldunok euskara ongi ikasten hasi.
|
|
|
Ikus, adibidez, P.B. Villarreal de Berrizen Maquinas hidraulicas de molinos y herrerias..., 1736 (1740an hilko zen egilea). Ez dago, esan
|
beharrik
ez, orduko fisika eta aldamenekoen gailurrean, baina bide onetik dabil, eta goiz gainera: bidea ona zela, diruaren eta indarraren aldetik (okerragoak orainago agertuko), geroak erakutsi du.
|
|
|
Horrelako pentsabideak hartuz gero, badirudi ez dugula beti, han bezain hemen, gizalan den kultura bere luze labur betean hartu beharrik, haren bakarkako agerpen edo itxura berezi bat aztertzeko egokiera eskuetan dugunez gero. Are gehiago, esan
|
beharrik
ez, kultur forma berezi horiek gureak direnean, ez besterenak. Hona, bada, tentazioa:
|
|
|
Eta hori dela agortu behar den motorra. Frankismoan argiro saiatu ziren eta erreforman
|
beharrik
ez dute izan Lizarra Garazira arte.
|
|
|
Nire ustez, Sokrates, gure hiria zuek gobernatzen duzue, eremu zibil nahiz militarrean; eta horregatik, gure hiriak ez du estrategaren beharrik. Zuen hiriak nahiz lakedemoniarrenak, hala ere, ez nindukete estratega aukeratuko, edozertarako dela ere inoren
|
beharrik
ez duzuela uste baituzue.
|
|
|
Honen arabera, espazioaren bidez eta, beraz, sentsazioaren bidez datorkigun ezagutza oso maila apalekoa da, ez da benetako ezagutza; hori arrazoimenak soilik lortuko du. Hortik sortzen dira Leibnizen monadak, espazioaren eta denboraren
|
beharrik
ez duten objektuak, bere baitan aski direnak kanpoko gauzaren batekin harremanik izan gabe. Substantzia bere barnean soilik begiratzen bada, bakuna izango da; eta gainera beren arteko harremana, leihorik ez dutenez, aldez aurretik ezarritako harmonia gisa ulertzen da; baina benetan guk ez dugu horrela ezein substantziarik ezagutzen inolaz ere, baizik eta substantziak ekintzek eta higidurek dituzten ondorioetatik abiatuta soilik ezagutzen ditugu.
|
|
|
Eta kantatzea, jolasean eta dantzan egitea, maitatzea dira. Esan
|
beharrik
ez dago maitatzean ere mailak daudela, biziago maitatzea (maitariago bihurtzea) izan daitekeela norberari beharrezko zaion jakia beharrezkoago zaionari ematea. Areago norberaren psikea (bizitza hilkorra) beste maitagogoaren zoeren (goi bizitzaren) alde ematea.
|
|
|
irudiz aitzinetik ezagutzen ez zuen gizon batekin solasean bermatuz emazteak Cosmopolitan irakurtzen zuen. Astotik oilarrera pasatu nintzen; frantsesek naski alderantziz egiten zutela azpimarratze
|
beharrik
ez nuen. Treneko anderearen aldeari berriz bihurtu nintzaion:
|
|
|
Pentsa, nahi zuenean, inpunitate osoz, nahi zuen tokian agertzen zen elementu bat, nahi beste bitarteko erabiltzen zuena, nahi zuena egitea bazuena... Esan
|
beharrik
ez dago geuk egiten genituela gero Borgesen izenean erreibindikatzen ziren ekintzak. Geu ginen Borgesen azpiegitura, laguntza logistikoa eta militantzia.
|
|
|
batzuek ulertu bai, baina ez ziren ulertu zutena adierazteko gauza; beste batzuek ulertu bai, baina gogotik saiatu dira ulertu dutena ahalik eta ilunen transmititzen, beste inork uler ez zezan, beren jakinduriari ahalik eta etekin handiena ateratzeko, beren burua kasta baten moduan iraunarazteko; pare bat baizik ez dira ulertu bai, garbi adierazten jakin bai eta, gainera, garbi adierazi nahi izan dutenak. Esan
|
beharrik
ez dago hauek idatzi eta esan dutela, aspaldi, idaztea eta esatea merezi zuen guztia. Gainerakoa zaborra da.
|
|
|
40, bai, berrogei, horixe baita nire oinetakoen neurria. Esan
|
beharrik
ez dago ez genuela KAOSeko agentea harrapatu. Uste nuen kritika gogorrak entzungo nituela zenbaki zifratua ahazteagatik, baina txipa prestatu behar zuen agentea –gaztea zen, ofizioan berri samarra–, errua elkarren artean banatzeko prest azaldu zen:
|
|
2002
|
|
|
Hori hemen ez du egin ez ezker abertzaleak, ez sozialistek eta ez inork. Eskuinak ez du egiten, noski,
|
beharrik
ez dutelako. Ni ez naiz batere martiri sentitzen, egia da gauza asko egin ahal izan ditugula gaizki, baina gauzak orokorki ikusi behar ditugu.
|
|
|
Baina Videlak kolpea eman 1976an eta ondorengo 7 urteetan %350 igo zen argentinarren kanpo zorra, 9.700 milioi dolarretatik 45.000 milioietaraino. Ramosek argi esplikatzen du nola behartu ziren Estatua eta bere enpresa publikoak kanpoko zorra hartzera,
|
beharrik
ez zeukatenean ere. Dirutza haiek nork zertan erabili zituen kontabilitaterik ez zen geratuko.
|
|
|
Beste norbaitzuek, santu biurtu nahiko dute. Esan
|
beharrik
ez dago Aresti ez zela ez bata ta ez bestea, ezur eta aragizko gizon kontradiktorio bat baizik. Gizon ona zela ziur nago, eta funtsez bihotz zabala.
|
|
|
Baina autoreari ospea eman zion obra, esan
|
beharrik
ez dago, Obabakoak (Erein, 1988) ipuin liburua izan zen. 23 hizkuntzatara itzulita dago, eta merezi izan ditu, besteak beste, Kritika Saria (1988), Premio Nacional de Narrativa (1989), I. Euskadi Saria (1989), European Literary Prize delakoan finalista (1990), Millepages Saria (1991) eta Pyrénées Atlantiqueseko Trois Couronnes Saria (1995).
|
|
|
Esan
|
beharrik
ez dago, generozko literatura honek merkatuari gero eta gehiago begiratzen dion sorkuntzarekin lotura nabarmenak dituela. Edonola ere, bada, gure ustez, euskal eleberriari dagokionez gutxitan aipatu izan den kontu bat:
|