|
2000
|
|
|
Ezkontza, familiaren gobernua, seme alaben egoera, tutoretzak, egoitzaren kontuak, absenteen eskubideak, ondasunen izaera desberdina, aberastasuna eskuratu, gorde eta gehitzeko modu ezberdinak, oinordetzak, kontratuak, horiek dira Kode Zibil baten objekturik beharrenak. Gai garrantzitsuotan gure lege proiektuen oinarri izan diren horiek azaldu
|
beharrean
gaude. Berebat, proiektu horiek onura orokor, ohitura publiko, norbanakoen bozkario eta gauza guztien oraingo egoerarekin izan ditzaketen harremanak agerian utzi beharrekoak dira.
|
|
2001
|
|
|
Zu, rapsoda eta aktore zaren hori, erdikoa; poeta bera delarik lehendabizikoa. Eta jainkotasunak horien guztien bitartez gizakien arimak nahi duen lekura erakartzen ditu, arima horien indarrak elkarren
|
beharrean
egon daitezela eraginez. Eta koreuta, maisu, nahiz bigarren mailako maisuen ilara anitzean bata bestearen eraginpean daudelarik, harri famatu hurarekiko moduan, eraztun batzuk zeharkako eraginpean daude Musaren menpe.
|
|
|
Olerkari batek Musa baten beharra du eta beste batek beste Musa batena —eta honi" menpean izatea" deritzogu, hots," norbaitek hartua" izatea—, beste batzuk lehenengo eraztun hauen, olerkarien,
|
beharrean
daude, eta azken hauetatik batzuk Orfeoren beharrean eta beste batzuk Museoren beharrean daude, baina gehienak Homeroren beharrean daude, hau da, Homerok hartu egiten ditu. Zu, lon, azken hauetako bat zara, zu Homerok hartzen zaitu.
|
|
|
Olerkari batek Musa baten beharra du eta beste batek beste Musa batena —eta honi" menpean izatea" deritzogu, hots," norbaitek hartua" izatea—, beste batzuk lehenengo eraztun hauen, olerkarien, beharrean daude, eta azken hauetatik batzuk Orfeoren beharrean eta beste batzuk Museoren
|
beharrean
daude, baina gehienak Homeroren beharrean daude, hau da, Homerok hartu egiten ditu. Zu, lon, azken hauetako bat zara, zu Homerok hartzen zaitu.
|
|
|
Olerkari batek Musa baten beharra du eta beste batek beste Musa batena —eta honi" menpean izatea" deritzogu, hots," norbaitek hartua" izatea—, beste batzuk lehenengo eraztun hauen, olerkarien, beharrean daude, eta azken hauetatik batzuk Orfeoren beharrean eta beste batzuk Museoren beharrean daude, baina gehienak Homeroren
|
beharrean
daude, hau da, Homerok hartu egiten ditu. Zu, lon, azken hauetako bat zara, zu Homerok hartzen zaitu.
|
|
2003
|
|
|
Harek musika tresnen bidez liluratzen c zituen gizakiak ahoko indarraz, eta oraindik ere haren doinuak jotzen dituenak —Olinpok jotzen zituenak Marsiarenak direla baitiot, honek irakatsita. Honen doinuek bakarrik, gizonezko flautista onak ala emakumezko flautista eskasak jota ere, entzuleak menpe hartzen dituzte eta jainkoen eta misterioen
|
beharrean
daudenak agerian uzten dituzte berak ere jainkozkoak izateagatik. Zu ordea harengandik hainbestean bereizten zara bakarrik, horixe bera tresnarik gabe, hitz soilen bidez egiten duzula.
|
|
|
— Nola bada, zorioneko hori —esan omen b zuen Sokratesek—, ez naiz estualdian egongo ni eta beste edozein ere horren hitzaldi eder eta aberatsa esan ondoren hitz egin
|
beharrean
egonik. Gainerakoa ez zen horren harrigarri, baina bukaerakoa, hitz eta esamoldeen edertasuna aditzerakoan nor ez litzateke liluratuta geldituko?
|
|
2004
|
|
|
Behin frogatutzat jo duela Jainkoa izan badela eta bere ezaugarriengatik ezin duela engainatzailea izan eta, beraz, egiara heltzea nire esku dagoela, saiatu du argitzen ea baden errurik Jainkoak sortu duen berarengandik kanpoko mundu horretan eta, egonda, zein den huts horren jatorria. Egia esan, Descartes onartu
|
beharrean
dago errua egon badela, osterantzean egia izango litzateke gizakiak burura dezakeen guztia. Urrunago joan gabe, ikusi besterik ez dago zenbatetan egin duen Descartesek berak huts zalantzan jarri dituen gauza guztiak sinetsi izan dituenean.
|
|
|
Etika (auto) errealizatzaile eta integratzaile baten
|
beharrean
gaude, gorago aipatu ditugun antagonismoak gaindituko dituena, borroka terminologiko antzuetan erori gabe. Hala, Kantez geroztik nagusitu den" autonomo/ heteronomo" bereizketa ere gainditu behar genuke, Luis Cencillok erakutsi duenez.
|
|
|
Mundua, errealitatea ezagutzeko berorren berri eman
|
beharrean
gaude, eta errealitatearen berri emateko, hura irudikatu beharrean gaude ezinbestean, hizkuntzaren bidez irudikatu ere ororen gainetik. Gogoan izan dezagun hizkuntza dela artea bera ahalbidetzen duena.
|
|
|
Mundua, errealitatea ezagutzeko berorren berri eman beharrean gaude, eta errealitatearen berri emateko, hura irudikatu
|
beharrean
gaude ezinbestean, hizkuntzaren bidez irudikatu ere ororen gainetik. Gogoan izan dezagun hizkuntza dela artea bera ahalbidetzen duena.
|
|
|
Gogoan izan dezagun hizkuntza dela artea bera ahalbidetzen duena. Zerbait ezagutu nahi badugu, hura irudikatu
|
beharrean
gaude; hizkuntza dugu irudikatzeko bide nagusia eta saihestezina. Zer ote da, baina, errealitatea irudikatzea?
|
|
|
Balizko liburu horrek" munduko deskribapen osoa edukiko luke", eta horrenbestez" zientzi egiazko proposizio guztiak eta balio judizio erlatibo guztiak" ere, baina ez luke" judizio etiko deitzen dugun ezer edukiko, ezta halako judiziorik inplikatuko duen ezertxo ere". Gorago galderen bi maila nagusi bereizten genituen bezala (goizago edo beranduago erantzun daitezkeenak eta inoiz erantzun ezin [go] daitezkeenak), orain ere bi errealitate maila bereizi
|
beharrean
gaude: deskribatu daitekeena (goizago edo beranduago) eta ezin deskribatu daitekeena (ez orain eta gero ere).
|
|
|
Arrazoibide honi bi ohar egitearen
|
beharrean
gaude. Lehenik, gorago esan dudanez, ez da batere garbi gertakari bat inolako konparaziorik gabe deskriba daitekeenik.
|
|
|
Jadanik aurreratu dugu zientzia ulertzeko era ezberdinak badaudela eta, nolanahi ere, etika eta erlijioa, estetika bezala, benetako jakintzaren eremukoak direla eskubide osoz. Gizon emakumeok, pertsonak gareno, jakinduriaren
|
beharrean
gaude zientziaren adina eta areago ere. Jakineta uler minak definitzen gaitu eta gizaki egiten.
|
|
|
Gizartea diogunean antropologiak ulertu ohi duen oinarrizko zentzuan diogu: " bizileku komun bat partekatzen duten eta bere biziraupenerako eta ongizaterako elkarren
|
beharrean
dauden pertsonen multzoa", hain zuzen ere, Marvin Harris antropologo ezagunak definitu duen bezala.22
|
|
|
Gizakia beste animalietarik nabarmenki bereizteak, ordea, ez du esan nahi gizakiak izaki biologiko izateari uzten diola edota bere biologia bigarren maila batera pasatzen dela, inolaz ere. Biologia eta kultura giza errealitatearen bi" mementu eratzaile" ditugu, bakoitzak bere dinamika propioa duena baina elkarren
|
beharrean
daudenak txanpon baten aurkia eta ifrentzua bezala. Gizakiaren biologia diogunean berorren elementu organiko estrukturalak adierazi nahi ditugu, gizakiaren mementu estruktural gisa ulerturik.
|
|
|
Idealismoa nola eszeptizismoa iraultza eta terapia epistemologiko baten
|
beharrean
daude. (Neo) positibismoak metafisikaren heriotza aldarrikatu zuen, baina Wittgensteinek metafisika jakin baten kontra dihardu bakarrik.
|
|
|
Idazlan honetan zehar jada aipatu ditugu etikotasunaren oinarri biopsikikoak, psikoafektiboak eta soziokulturalak, guztiz elkarlotuak direnak, baina metodologikoki eta analitikoki bereizi beharrekoak. Oinarri horiei guztiei barne lotura eta uler bide orokorrago eta sakonago bat eman diezazkieketen giza ezaugarri existentzialak azaldu
|
beharrean
gaude, gizakiaren ikuspegi integral bat emango badugu.
|
|
|
Lehenago erakutsi ditugu batzuk eta orain arte eman ditugun azalpenetan beste batzuk iradoki ditugu, zeharbidez izan arren. Aipamen labur batzuk egitera mugatu
|
beharrean
gaude orain, tradizio filosofikoaren lorpenak eta ezinak hobeki ulertzearren.
|
|
|
Hori eta horrenbestez, etikotasunaren bigarren finkagarria lehenengoari estuki lotua doa, bien artean harreman dialektiko aberasgarri bat suertatzen delarik: geure autoestimua nahi eta behar dugun bezala eta horretarako besteen estimuaren eta maitasunaren
|
beharrean
gauden bezala, geuk ere besteak estimatu eta maitatu behar ditugu, eurek ere autoestimurik izan dezaten eta, ondorioz, euren arrimu eta maitasuna eskaini ahal dezaten. Era berean, pertsona baten autoestimua handitzen eta egituratzen da beharrean daudenak lagunduz eta maitatuz, psikologiak eta esperientzia praktikoak erakusten digutenez.
|
|
|
geure autoestimua nahi eta behar dugun bezala eta horretarako besteen estimuaren eta maitasunaren beharrean gauden bezala, geuk ere besteak estimatu eta maitatu behar ditugu, eurek ere autoestimurik izan dezaten eta, ondorioz, euren arrimu eta maitasuna eskaini ahal dezaten. Era berean, pertsona baten autoestimua handitzen eta egituratzen da
|
beharrean
daudenak lagunduz eta maitatuz, psikologiak eta esperientzia praktikoak erakusten digutenez.
|
|
|
Paul Valadierrek zuzen ikusi duenez," balioak —‘animalia balioesleak’ ezarriak— ezin dio balioespenari ihes egin, esan nahi baita bere esangura ez dela inoiz era argi eta bistako batean agertzen, era guztiz objektibakor batean eta judizio subjektibo orotatik kanpo, alegia" (aip. lib., 26). Zailtasun honek ez gaitu, halere, erlatibismora zertan eraman, baina hermeneutika eta interpretazio lan luze eta neketsu baten
|
beharrean
gaudela ohartarazten digu.
|
|
2005
|
|
|
" Hizkuntza" eta" nazioa" hain daude beraien artean" lotuta", ezinbestean behar dutela izan elkarrekin pentsatuak eta kontsideratuak: " Horrela, bada, hizkuntza bakoitzean aurkitzen da jatorrizko singularitate eta eragiteko era bat" 106 Lehen gizatiarra denaren eta linguistikoa denaren arteko aldiberekotasun genetikoaz hitz egiten genuen bezala, orain nazioa hizkuntza baino lehen edota hizkuntza nazioa baino lehen ez dela existitzen aitortu
|
beharrean
gaude. " Nazioen arabera ematen den giza-generoaren banaketa, hizkuntzen arabera ematen den banaketa baino ez da" 107, eta, honen ondorioz, nazio bat" hizkuntza jakin batengatik ezaugarritutako eta osotasun idealarekiko indibidualizatutako gizadiaren forma espirituala" 108 dela esan dezakegu.
|
|
|
Esan beharra dago, dena den, kontzeptu honek garrantzi handia izan duela filosofiaren historian eta, garai honetan bertan, I. Kantek ere esanahi berezia aitortzen diola ahalmen honi, honek intuizioak antzeman ditzakeen hainbat elementu batzeko indarra duen neurrian. Antzeko zerbaiten
|
beharrean
dago ere haren antropologia konparatua, ze jarduera honek giza-karaktere ezberdinak aztertu nahi ditu, bai, baina hauen konstatazio enpiriko historiko baten eta beraien kontsiderazio filosofiko espekulatibo baten arteko erdibidea bilatuz. Hain zuzen" irudimena" da bi bide horiek lotzeko gaitasuna duen ahalmena," espirituaren materia eta forma aldi berean eta Bat bezala aurkezteko" gai den ahalmena eta, zalantzarik gabe, hau da bere ustetan ikerketa antropologiko ororen" zailtasunik" handiena48 Antropologia konparatua aldi berean da ezagutzailea eta humanizatzailea:
|
|
2007
|
|
|
Aisialdiarekin ere, gure kategoria modernoak birpasatzeko
|
beharrean
gaude.
|
|
|
Lehen filosofiaren irakurketa endogenoa uztera goaz, ondoren. Baina, lehenago, kosmogonoek, fisikariek, pitagorikoek eta beste pentsalari arkaikoek espekulazio filosofikoaren barrura ekarri zituzten berrikuntza eta lorpenak onartu
|
beharrean
gaude: hori ere filosofia historiarekin uztartzeko modu bat da.
|
|
|
26, 28 Autore horrek, gizakiaren humanizazio prozesua dela eta, ezinbesteko bi" poloez" hitz egiten digu: " pedagogiaren poloaz" eta" hezkuntzaren zientziaren poloaz", beti ere biak elkarren eraginean eta elkarren
|
beharrean
daudelarik.
|
|
|
Testuinguru honetan, eta arestian aipatutako Ortega Gasseten hitzak komentatzerakoan, zera dio Chamizok: " Gizakiak hizkuntzaren bidez jasotzen dituen sozializazioa eta hominizazioa, ez ditu hizkuntza abstraktuaren bidez jasotzen baizik eta ama hizkuntzaren bidez" 146 Hori osatuz esan dezakegu, ondoren, enkulturazioa ere —gizabanakoak bizitza forma kultural jakin batzuk eskuratzeko jarraitu beharreko prozesua— hizkuntza ren
|
beharrean
dagoela. Gogoratzekoa da, horren haritik, gizakia hizkuntzari esker dela" animalia kulturala", alegia," hizkuntzaren artikulazio sinbolikoari esker" —honela Ortiz Oses— ahal duela gizakiak" mundu kultural" bat eduki, zeinak egiaz berarentzat" bigarren natura bat adierazten duen" 147 Hizkuntzaren esanahi eta zeregin berezi horren lekuko dira, ere, Deweyren honako hitzak:
|
|
|
Horren haritik garrantzitsua da atzematea, jada aipatu bezala, kultura hitza askotan izan dela erabilia paideia grekoa itzultzeko eta, horrenbestez, badirudi enkulturazioaz jardutea —nolabait eta neurri batean— humanizazio edo hezkuntza prozesuaz hitz egitea dela ere57 Hezkuntzarako funtsezkoak diren sozializazioa eta enkulturazioa, beraz, elkarren
|
beharrean
daude, ze atzean dituzten" gizartea" (gizakiaren dimentsio erlazionalaren egitura formala) eta" kultura" (gizakiaren dimentsio erlazionalaren eduki materiala) banaezinak dira.
|
|
2009
|
|
|
Baina bizitzaren balioak goratuko dituen metafisika bat presentatu digu gero; alde batetik, izatea bizitzaren motorra den botere nahian jarriz, eta, bestetik, horri balio etiko absolutua gehituz, betiereko itzuleraren ideiarekin izatea eta bilakaera modu berezi batean batuz. Nietzsche, beraz, mendebaldeko metafisikaren barruan kokatu
|
beharrean
gaude. Bere metafisika, ordea, ezin da mendebaldeko metafisika orokorrarekin alderatu, bide berri batera zabaltzen gaituelako.
|
|
2010
|
|
|
Sarreran adierazi bezala, bada, amaitzera goazen idazlan honek ekarpen osagarria izan nahi du ikerketa linguistiko pedagogikoen esparruan, eta, zinez, hemendik abiatu gara giza eta gizarte zientzia ezberdinek hizkuntzaz esaten duten hainbat kontu biltzeko. Azken batean, hizkuntza, gizatiarra den heinean eta gizatiarra delako, gizakia bezain fenomeno konplexua da; horrexegatik, hizkuntzaren zientziak —euren jardunean ere gizakiaz ari direnez— elkarren
|
beharrean
daude eta elkarrekin lanean aritu behar dute. Hizkuntzaren filosofiak, adibidez, ederki asko erakusten du ikerketa linguistiko guztien horizontea antropologikoa dela eta, aldi berean, baita ere ikerketa antropologiko denek nahitaez hartu behar dutela kontuan gizakiaren errealitate linguistikoa.
|
|
2011
|
|
|
Filosofiak razionala azpimarratzen du, hots, errealak arrazoimenaren eremuan agertzen den heinean erakutsiko du badela; gainerakoa, arrazoimenak ezarritako neurrian da, edo, bestela, ez da. Gure hutsuneei begira jarrita, ordea, badirudi zerbait gehiagoren
|
beharrean
gaudela, eta zerbait gehiago horretatik arrazoimenari eduki gehiago hel dakiokeela (bihotzetik, senetik, inspiraziotik, zuzeneko hautematetik...), eta, hartara, arrazoimenak bere eginkizuna izango luke, besteari leku eginez aldi berean. Arrazoimenaren arrakala eta hutsune horiek alde eta aldi guztietan agertu izan dira, gizakiek bizi izan dituzte, bai eta adierazirik utzi ere.
|
|
|
" gu bezalakoak dira". Benetan hau barneratu
|
beharrean
gaude: gure izaera, benetakoa, eta hemen ez naiz ari aipatzen inongo birtualitaterik, hau da, gure existentziaren gatibuak gara.
|
|
|
Senak dioena, barrukoa, barne bamekoa kaleratzen du. Eta hemen berriro Audenen hitzak gogoratu
|
beharrean
gaude: " nola ezagutu dezaket pentsatzen dudana ez badut ikusten esaten dudana?".
|
|
2016
|
|
|
Emozio horiek abereetan ere hauteman litezke, primateetan nabariak dituzu, gizakiongan unibertsalak dira: sufritzen duenarekiko enpatia,
|
beharrean
dagoenari lagundugura, etab. De Waali Mentzio filosofo txinatarraren perpaus bat aipatzea gustatzen zaio: urak beherantz jotzen duen era berean, gizon emakumeak ongia egiterantz jotzen du.
|
|
|
Milaka eta milaka izan dira, ideologia eta erlijio guztietako hiritar anonimoak, terrore nazistaren azpian juduei laguntzearren Alemanian (eta Europan) bizia arriskatu eta askotan galdu dutenak. Hiru milioitik gorak dauka oraintxe Alemanian prestasuna sinatua,
|
beharrean
legokeen edozein leuzemikori bizkarrezurreko muina emateko (eta atzerrirako ere ematen dizute: h. d., eri total arrotzen alde).
|
|
2021
|
|
|
Gainera, funtsezkoa da bestelako hierarkia sozialak ere mantentzeko. Bistakoa denez, birpentsatu eta aldatu
|
beharrean
dago nahitaez. Norantz eta nola aldatu, ordea?
|